Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2287. 1635 september 21. Aan A. Oxenstierna¹¹.

Excellentissime Domine,

Quoties ea recogito, quae literis Sublimitatis Tuae datis 23¹² et 31 Iulii vet. cal.¹³ continentur quibusque ante septem hos dies, quantum angustiae temporum patiebantur, respondi¹⁴, vehementer doleo videns rem communem Germaniae a Germanis tam multis tamque eminentibus deseri, ad quod malum accedit et aliud,

11 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Gedrukt Epist., p. 183; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 94.

12 No. 2215.

13 No. 2229.

14 No. 2273.

[p. 238]

quod Gallia res sibi proximas et proprie suas curare contenta quae remotiora sunt brevi auditu¹ transmittit.

Cum rex² abiens cardinalem³ summa cum potestate reliquerit, ad quem desideria nostra perferremus, die dominico ad eum solenniter admissus detuli, quae mandata mihi erant, de Saxone⁴, de Brandenburgico⁵, de Lunemburgico⁶, Bernhardi ducis fratre Guilhelmo⁷.

Dicebat intellectum sibi Sublimitatem Tuam cum Saxone pactiones moliri. Frustra federa fieri, si non serventur. Se perstiturum in proposito et decipi quam decipere malle.

Respondi offerri quidem aliqua a Saxone Sublimitati Tuae etiam privatim ad Suediam spectantia, sed Tuam Sublimitatem illis sepositis per literas primum prudentissimas ac gravissimas, deinde colloquio cum legatis ipsius⁸, postremo legatione ad ipsum missa⁹ ostendisse iniuriam Galliae aliisque sociis fieri; esse praeterea in pace quaedam toti Germaniae ipsique Saxoni periculosa; nec quicquam omisisse, quo adduci possit Saxo ad remedia illis malis quaerenda. Caeterum et illud injunctum mihi, ut dicerem, si desereretur etiam a Gallia Sublimitas Tua, nemini mirum videri debere, si necessitate ad ea trudatur, quae ab ipsius aliorumque Suediae rectorum¹⁰ animo longissime absunt.

Cum diceret cardinalis talia solere dici ab iis, quibus constitutum esset privatim suis consulere rebus, dixi nihil adhuc¹¹ esse actum, rem esse integram; optandum quidem fuisse, ut aliquanto prius a rege illuc legatio mitteretur; sed nunc quoque posse Sanctichaumontio¹² - is nunc etiam Caleti haeret, naves an aliud quid exspectans - ea mandata dari, quae Sublimitatem Tuam per se ad optima quaeque promptam confirmare[n]t. Negotium quoque pecuniarium tot pollicitationibus tractum, quod nunc etiam in alia tempora et incertos casus a Bulionio¹³ rejiceretur, tempus esse absolvi.

De Sanctichaumontio dixit rem bene se habituram, de pecunia nihil. Sed cum addidissem adversus id, quod objecerat, nihil agere Bannerium¹⁴, mirum videri non debere, si quamdiu Saxo abstineret armis et spes aliqua ex colloquiis daretur, nostri

1 De editie der Epist. heeft: aditu.

2 Lodewijk XIII van Frankrijk.

3 De Richelieu.

4 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

5 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

6 Georg, hertog van Braunschweig-Lüneburg.

7 Wilhelm van Saksen-Weimar, oudste broer van hertog Bernhard.

8 Voor de bedoelde brief zie Oxenst. Skrifter 1. afd., p. 330. De gezanten van de keurvorst waren Hans von der Pfordt en Johann Paul Münch; vgl. Oxenst. Skrifter 1. afd. XIII, p. 376.

9 Christoffer Carl, graaf van Brandenstein, Wilhelm von Kalckhun genannt Lohausen, en Heinrich Schwallenberg; voor hun instructie zie Oxenst. Skrifter 1. afd. XIII, p. 400.

10 Vijf ministers voerden tijdens Christina's minderjarigheid het regentschap; het waren op dat ogenblik: Gabriel Gustafsson Oxenstierna, Jacob de la Gardie, Karl Karlsson Gyllenhielm, Gabriel Bengtsson Oxenstierna en - als plaatsvervanger van de rijkskanselier - Axel Banér.

11 De uitgave der Epistolae heeft de lezing: aliud.

12 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont.

13 Claude de Bullion, surintendant des finances.

14 Johan Banér, Zweeds maarschalk.

[p. 239]

odium non quaererent publicum ex illata in eum vi priore, caeterum landgravium¹ Tuae Sublimitatis et hortatu et auxilio res egregias moliri, dixit exspectandum, quid acturus esset.

Cum interrogasset me, crederemne Tuam Sublimitatem teneri desiderio in patriam redeundi, dixi ejus animum ad omnia ferri honesta ac gloriosa; quare non dubitare me, quin id maxime in ejus sit votis² rebus a se susceptis finem se dignum imponere.

Gratias quoque egi regi ipsique pro cura rerum ad Rhenum, utque earum partium salutem cordi sibi esse vellet, rogavi.

In sermone et illud injecit audire se grande esse principum illic in Sublimitatem Tuam odium; respondi scire ipsum externis quamvis sapientissimis ac modestissimis non posse id evitari. Indutias duodecennes affirmabat nostris fore concessa Polonis Prussia rege Poloniae³ jus, quod in Sueciam obtenderet, non dimittente. Magna agitare regem illum bono publico. Silesiam ab eo in tutelam Poloniae recipi; nostris omnia pacata ab eo exspectanda.

His benigne satis⁴ dissertatis repetitisque iterum postulationibus⁵ meis sicut in cubiculi ipsius limine receptus ita in eodem limine dimissus a cardinali sum excusante, quod non longius me prosequeretur, corporis infirmitatem. Observarunt nonnulli eum nescio quid sinistri metuentem ab aliquammulto tempore non itasse ad regem; regem, antequam hinc abiret, ad ipsum nonnunquam.

An conjuncti jam sunt landgravii et Valettae⁶ exercitus, incerti sumus, nullas enim literas nisi a Meti habemus easque nihil magni nuntiantes. Tantum intelligimus Gallasium⁷ ponti Maguntiacensi incendium struxisse infeliciter; Francofurti urbe eum tanquam sua uti.

Rex adhuc Catalauni est, nec ultra iturus videtur podagra dictus impediri. Sed sine ea satis justae causae sunt, cur objiciendus non sit Lotharingiae⁸ periculis, ducis⁹ etiam nunc validioribus ibi rebus.

Rex praeter Helvetios recens conscriptos, qui nondum advenere et quorum pars it¹⁰ ad Rohanium¹¹, viginti cohortes, quae regimenta vocant, partim veteres partim novas contra Lotharingum mittit; cujus milites ter mille quingenti obsessi a Gallis tenentur in Lagrangii¹² Balivatu Sancti Michaëlis dicto. Creditur Lotharingus eos potius derelicturus quam rem deducturus ad praelium secundis utens popularium studiis et e comitatu Burgundiae faciles habens commeatus.

Chaunius¹³ in Picardia nihil agit; contra Croati impune quotidie ad conspectum Ambiani aliorumque Galliae oppidorum cursitant etiam vicorum incendiis, ut mos ipsis est, non abstinentes.

1 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

2 Vgl. Horatius, Sat. II 6, 1: Hoc erat in votis ...

3 Wladislas VII (IV).

4 Het woord ‘satis’ ontbreekt in de uitgave der Epist.

5 De editie der Epist. heeft de lezing: pollicitationibus.

6 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

7 Matthias, graaf Gallas, bevelhebber van Ferdinand II.

8 De uitgave der Epist. heeft de onjuiste lezing: Landgravii.

9 Karel IV, hertog van Lotharingen.

10 Het ‘ut’ van de Epist. zal een zetfout zijn.

11 Henri, hertog van Rohan.

12 Jacques de Loys de La Grange aux Ormes.

13 Honoré d'Albert, hertog van Chaulnes; zie over hem no. 2178, p. 78 n. 12.

[p. 240]

In Italia post Villattam nihil de Valentia obsessa, rumusculi tantum; scribit ad me Marinus¹, quod verum puto, pontificem² impedire, ne in Italiam transeant arma, jamque ab eo inducias cudi.

Hollandis nova cum Anglis exorta est oontroversia, inde quod Dunquercanam navem vi abduxere e portu Anglorum.

Accessit me his diebus nobilis quidam Gallus³, quo animo nescio; sed quasi hic Americanam navigationem validam meditarentur, rogavit me, an ei usui ex Suecia naves emi possint. Dixi id nescire me; caeterum auditum mihi agitatum antehac de conjungendis cum Suecia Galliae Germaniaeque viribus ad res in eo orbe gerendas; si id consilium allubesceret, allaturum me siquid possem.

Inter rumusculos, qui heic sparguntur, mendacissimos saepe, est de Ruperti Palatini⁴ cum regina⁵ nostra conjugio et de Gallico praesidio in Maguntiacum inducto a duce Bernhardo remotis Suedis. Sabini quod volunt somniant⁶.

Venit ad me his diebus Insulanus, de l'Isle Gallice, qui res regis Argentorati agit; rogavi eum, ut amicitiae inter Galliae et Sueciae regna his, si unquam, temporibus necessariae curam haberet; neque ea, quae nostra sunt, sive rententa semper, ex quo bello capta sunt, sive postliminii pactis firmati jure ad nostros redire debentia invadi paterentur, qua de re graves contra eum querelas ad me scripserat ringravius⁷, quem nunc Francofurti in hostium potestate esse dolens intelligo. Promisit Insulanus sibi id cordi fore, et siquid controversi incideret, non passurum me ejus ignarum. Recriminabatur quosdam, qui ringravii credulitate nimia abuterentur.

Haec, quanquam non maxima, referre officii mei esse duxi.

Deus, Excellentissime Domine, Sublimitati Tuae rebusque ejus adsit.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Over Charles Marin zie V, p. 436 n. 2.

2 Urbanus VIII.

3 Mij niet nader bekend.

4 Ruprecht (1619-1682), zoon van de in 1632 overleden keurvorst van de Palts, Frederik V, de Winterkoning; Ruprecht was vice-admiraal in Engelse dienst.

5 Christina van Zweden (geb. 1626).

6 Festus bij Otto, Sprichw. d.R., p. 304; de lacuneuze Festus-tekst door Scaliger aangevuld.

7 Otto, wild- en Rijngraaf; zie over hem V, p. 405 n. 3. Zijn brief ontbreekt.

Lutetiae, 11/21 Septemb. 1635.

Has signaturus video ex Italia literas, quae me docent Valentiae esse MD pedites, equites CCCC, alimenta et belli instrumenta quantum satis. Itaque ejus obsidione desperata Crequiacum⁸ novum castellum struere in confinio Montisferratensis et Mediolanensis ditionis. Parmensis⁹ militem vi aliqua esse, sed id privatis ipsius cum cardinali Trivultio¹⁰ certaminibus imputari. Regis Hispaniae¹¹ literas 24 et 26 Iulii idatas spem adhuc adventus ejus in Italiam facere jussa ad id mitti classe Italis tamen haud satis credentibus.

8 Charles Créquy de Blanchefort de Canaples.

9 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

10 Gian Jacopo Teodoro de' Trivulzio (1597-1657), sedert 1629 kardinaal, later onderkoning van Aragon (1643), Sicilië (1647) en Sardinië (1649) en tenslotte in 1655 gouverneur van Milaan.

11 Philips IV.

[p. 241]

Poscitur eo obtentu a civitatibus regni Neapolitani, ut viginti millia peditum, tria millia equitum per annum alant, in id et CL¹ millia scutatorum menstrua, in praesens CCCC^m. scutatorum ad conscribendum militem, III^m. pro classe. Civitates rem ad conventum generalem rejiciunt, quem vicerex² metuit indicere.

Ex Hispania literae legatos inde mitti ajunt Franciscum Melonem³ ad imperatorem⁴ et Italiae principes, in Poloniam comitem de Sera⁵, qui excuset negatum fratri regis⁶ matrimonium virginis haeredis principatus Stilani⁷, et disturbandum alterum regis cum Palatina⁸; in Germaniam marchionis Celadae⁹, ut cum Bavaro¹⁰ agat de rationibus retinendae Angli amicitiae novis pactionibus. Idem in Alsatia copiis imperaturus dicitur. Castellae regnum aegre reperit tributa, quibus expediat promissos regi milliones novem. Interim pro Flandria Germaniaque per mercatores pecuniae parantur in tres menses septingena millia ducatorum; idque ajunt porro continuatum iri usque dum expleti sunt milliones septem; a Sicilia sperantur C.^m scutatorum menstrua. Frumentum Barcinonem mittitur magno pretio conquisitum ob sublata cum Gallis commercia.

1 Het telwoord CL is in de editie der Epist. uitgevallen.

2 Manuel de Guzmán, graaf van Monterey, onderkoning van Napels van 1631 tot 1637.

3 Francisco de Mello, graaf van Assumar, later markies van Tor de Laguna.

4 Ferdinand II.

5 Een Spaanse gezant, graaf Selre (aldus Adam Szelagowski, Division de l'Empire germanique et la Pologne sous le règne de Ladislas IV. Kraków 1907, passim) heeft in 1635 met Wladislas VII (IV) onderhandelingen gevoerd met betrekking tot een huwelijk, waardoor de Poolse koning nauwer zou zijn verbonden met de Habsburgers. Wellicht is hij identiek met Jean de Croy, graaf van Solre.

6 Johan Casimir (1609-1672), broer en in 1649 opvolger van Wladislas VII (IV) van Polen; hij huwde in 1649 met diens weduwe, Maria-Louisa Gonzaga. Het woord ‘regis’ is in de uitgave der Epist. weggevallen.

7 Over Anna Carafa, prinses van Stigliano en de kwesties rond haar huwelijk zie ook de brieven aan Oxenstierna dd. 20 december 1635, 24 januari 1636, 18 juli 1636; zij huwde tenslotte in 1636 met de hertog van Medina Las Torres, Felipe Ramirez de Guzmán. Deze was van 1637 tot 1644 onderkoning van Napels.

8 Elisabeth (1618-1680), oudste dochter van Frederik V van de Palts.

9 Don Alonso Gaspar de Cordoba y Alvaredo, markies van Celada.

10 Maximiliaan, keurvorst van Beieren.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.