Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2273. 1635 september 14. Aan A. Oxenstierna¹.

Ego quidem non tantum septenis diebus scripsi, sed et saepius. Literas autem Sublimitatis Tuae aut alicujus ex ejus comitatu expectavi impatienter, non aviditate ulla sciendi res novas, sed quo melius legationi ac per id regno sua dignitas constaret. Magno cum gaudio accepi binas hodie, alteras 23, alteras 31 Iulii vet. cal. datas²; cum prioribus etiam schedas, quarum meminerant, cum posterioribus nullas, quanquam et illae schedarum faciebant mentionem, ad notam E usque. Id errore illic admisso an per iter infortunio accederit, haud dixerim. Caeterum illud rogo, Sublimitas Tua pro certo habeat, quo plura eorum, quae sciri poterunt, sciturus sum, eo me plura, quae heic et alibi agentur, resciturum. Dignitatis quanta habenda sit ratio, vel Venetus³ satis nos docet vel Anglus⁴, qui, ex quo huc venit, res tres magnas confecit. Regem⁵, pro quo cardinalis⁶ se a legatis salutari voluerat, ipsum convenit; allocutus est eum Anglico sermone adstante interprete. Cardinali Riceliaco excusavit se, quod eum visurus non esset, vetitus adire eum, qui domi suae legatis regum praeferri se postularet. Ita purgarunt se Angli suspicione, qua heic apud protestantes laborabant, quasi ad pontificem⁷ referrent gradum. Haec non eo dico, quod omnia eorum facta imitanda nobis putem, sed ne ea admittantur, quae nos in contemptum adducant; quo nihil esse puto rebus regum regnorumque nocentius.

Scripsi nuper⁸ neque monitum me publice de itu ad vos Sanctichaumontii⁹ neque eum ad me venisse, quod moris erat, neque me ad ipsum, quod quidam a me inique postulabant. Homo est, quantum intelligo, asper et protestantibus horum locorum invisus. An Germanicis futurus gratior, res docebit.

A cardinali Riceliaco, quandoquidem rex, qui nunc demum in Campaniam iter fecit, ita praecepit, audiri postulavi, simulatque Sublimitatis Tuae literas acceperam. Quod mihi tempus condicturus sit, nondum scio. Certe antequam hae literae abeant, id fieri res non patitur.

A fidis amicis scriptae circa finem Augusti nov. cal. ad Rhenum (?) literae nuntiant tandem Rhenum transiisse Gallos milites, invitos prope omnes ducibus cogentibus, nisi quod praetoria cohors caeteris melius fuit animata; tantus est famis metus. Est tamen ad hominum alimenta spes aliqua, partim e Gallia magnis

1 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Antw. op nos. 2215 en 2229: beantw. d. no. 2282. Gedrukt Epist., p. 180; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 91. Gedeelt. vert. Brandt-Cattenb., Leven II, p. 39.

2 Resp. nos. 2215 en 2229.

3 Alvise Contarini di Nicolo, Venetiaans gezant in Parijs.

4 John Scudamore.

5 Lodewijk XIII van Frankrijk.

6 De Richelieu.

7 Urbanus VIII.

8 No. 2265, p. 204.

9 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont.

[p. 216]

cum praesidiis partim amne Mosella, si Siercka et Trevirorum oppidum, quod speratur, recipi possint; pabuli vero equis sustentandis vix ulla.

Inter landgravium¹ et ducem Bernhardum² priusquam inter se occurrerent, certamen aliquod de praelatione in honoribus oriturum videbatur, cui praeveniendo de suis tribunis unum landgravius Hockemum, ubi castra erant Gallica et Bernhardi, praemiserat. Galassius³, ubi jungendi duos excercitus nostrorum consilium ei innotuit, transiit Rhenum et ipse cum XVIII peditum, XII equitum millibus Francofurtum versus iter instituens visurusque, num medium se coituris possit interponere. Gallorum et ducis Bernhardi exercitus, eo tempore in peditatu VIII millia, X in equitatu habebat crescebatque novis accedentibus copiis, si cum langravio conjungere se posset facturus ad XXXV, ut ajunt, millia. Manheimum, quod nobis falsi nuntii eripuerant, clausum etiamnunc tenetur ut et Hanovia. Manheimum tria millia custodiunt, quorum majus est pretium quam loci ipsius. Rex Hungariae⁴ adhuc ex Heilbronna civitates pactis venabatur. Dux Lotharingus⁵ sparsis huc illuc copiis, ad quas et nobilitas et plebs magno studio accurrit, ipse circa Rambervillerium se tenet, adversus quem rex nobilitatem suam mittit, magnaque esset illis quoque in locis belli et gravis et diuturni exspectatio, nisi pulsis agrestibus etiam futuri anni messis desperaretur.

In Italia post captam Villattam, quae a Montisferratensi ditione modico amne dirimebatur, transiit Padum Crequiacus⁶, sub se habens, ut fama est, XII peditum, duo equitum millia, quibus Parmensis⁷ addit septem peditum millia, equites mille, Mantuanus⁸ quatuor peditum millia, quingentos equites; accedet aliquid a Mutinensi⁹. Sabaudus¹⁰ quoque aliquas contribuit copias, quanquam ductum belli hujus sibi a rege delatum recusavit. Veneti ut plus quam clam coeptis faveant, laboratur adhuc. Classis Hispanica his rebus intellectis omissis conatibus aliis militis nonnihil in Mediolanensem transposuit agrum, ubi nunc esse putantur XIV millia peditum, equitum duo.

Inter hos bellorum rumores non silent de pace fabulae. Cardinales tres, Spada¹¹, Sacchetta¹², Aldobrandinus¹³, ad tria mittuntur Christianae rei capita, imperatorem¹⁴, regem Hispaniae¹⁵, regem Galliae, pacis conciliatores Bavaro¹⁶ interim breves inducias inter eos, si qua potest, cudente.

Mareschallus Castilionaeus¹⁷, ut huc venit, statim ivit ad cardinalem. Bre-

1 Wilhelm, landgraaf van Hessen-Kassel.

2 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

3 Matthias, graaf Gallas, bevelhebber van Ferdinand II.

4 De latere Ferdinand III, zoon van keizer Ferdinand II.

5 Karel IV, hertog van Lotharingen.

6 Charles Créquy de Blanchefort de Canaples.

7 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

8 Carlo Gonzaga, hertog van Mantua.

9 Francesco d'Este, hertog van Modena (1629-1658; geb. 1610).

10 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

11 Bernardino Spada (1594-1661), kardinaal gecreëerd in 1626.

12 Giulio Sacchetti; zie over hem III, p. 457 n. 5.

13 Ippolito Aldobrandini (1592-1638), kardinaal gecreëerd in 1621.

14 Ferdinand II.

15 Philips IV.

16 Maximiliaan, keurvorst van Beieren.

17 Gaspard de Coligny, graaf van Châtillon.

[p. 217]

zaeus¹ illis in locis manet, speciem amicitiae apud Arausionensem principem² retinens. At marchio Tavanius³, qui Arausionensis permissu a castris abscessit, Arausionensi adito sine Bressaei permissu, quicum male illi conveniebat, in Bastiliam datus est.

Fuit apud me his diebus nobilis Florentinus⁴ satis gnarus rerum civilium et militarium, qui mihi dixit - nam e Brabantia veniebat - certo se ex Hispanis et Belgis intellexisse, si, quo tempore junxerunt se Gallicus et Batavicus exercitus, Galli in Picardiae proxima incubuissent, nihil ipsis obstare potuisse praeter Cameracum; adeo nuda erant omnia distractis huc illuc incerto, quo hostis incubiturus esset, viribus animisque periculo consternatis. Nemo Belgicarum rerum gnarus illum prospicere potuit, quem videmus exitum. Ita Deus nos pilas habet. Philippus Renardus Solmensis⁵ mortuus est. De bolo, quem ei Gallia objecerat, multum adhuc ei debetur, qua de re scripsit ad me mortui uxor⁶. De pace urget, quantum audio, et valde urget imperator⁷ pacta Iosephi⁸ Ratisbonensia. Cardinalis, quantum audio, manet in proposito neque de Pignerolo neque de fratris regii divortio⁹, cujus causa episcopus Montispelleri¹⁰ Romam iturit, quicquam concedere.

Nihil nunc quidem habeo amplius, Excellentissime Domine, nisi ut Sublimitatis Tuae res et valetudinem summo Rectori commendem.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Urbain de Maillé, markies van Brezé; met de graaf van Châtillon leidde hij de operaties van de Fransen tegen Spanje in de Zuidelijke Nederlanden.

2 Frederik Hendrik.

3 Jean de Saulx, markies van Tavannes.

4 Vgl. no. 2272, p. 214.

5 Philipp Reinhard, graaf van Solms-Hohensolms.

6 Elisabeth von Runkel und Dierdorf, gravin von Wied; zij was in 1614 gehuwd met Philipp Reinhard van Solms.

7 Dit woord is in de uitgave der Epist. weggevallen.

8 Betreffende père Joseph zie no. 2178, p. 80 n. 4.

9 Men wilde het huwelijk, dat Gaston, hertog van Orléans, in 1632 gesloten had met Margareta van Lotharingen, door de Franse bisschoppen ongeldig doen verklaren; zie hierover Merc. Franç. XX, p. 849 vv, p. 989 vv.

10 Pierre Fenouillet; vgl. no. 2260, p. 196 en n. 14 aldaar.

Lutetiae, 4/14 Septembris 1635.

Haec postquam scripseram, Bulionium¹¹ vidi. Post multas excusationes et exaggerata regis onera, qui nomine centum et quinquaginta, reipsa non minus quam ducenta millia militum alat, de ducentis florenorum millibus Heufdio¹² se satisfacturum dixit. Tamen perscriptum ei ne de hac quidem summa quicquam dedit. De reliquis millibus trecentis nihil ajebat in praesens posse fieri. Spem tamen faciebat, si Heufdius novum aliquod vectigal reperiret, inde solvi posse. Talia autem hoc tempore manentibus per Aquitaniam seditionibus¹³ repertu sunt difficilia. Ut reperta sint, antequam regi et consilio probentur, antequam parlamenti accedat auctoritas, annus abibit; et res erit incerta. Quare cum Heufdius

11 Claude de Bullion; zie III, p. 228 n. 10.

12 Johan Heufft, bankier te Parijs en zaakgelastigde voor Zweden.

13 Van dergelijke onlusten is al sprake in V no. 2118, p. 502.

[p. 218]

mihi trimestre solvere recuset, rogo, Spiringius¹ et illud et quae misi itinerum impendia ut recipiam, efficiat et in posteram certi constituat aliquid, ut par esse possim sustinendis sumptibus, quos dignitas requirit. Ego enim quoscunque de meo potui nummos jam commovi.

1 Petter Spiring Silvercrona; zie over hem no. 2200, p. 113 n. 1.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.