Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 3

[p. 414]

1341. 1628 november 23. Van J. Wtenbogaert¹.

Mijnheer,

Naedat ick uE. den 9^en deser geschreven had², is mij wel geworden uE. seer aengename van den 16 Octobris³, met de harangue van de lage camer in Engellandt, daervan ick te voren wel een cleyn extractjen van 't geen d'Arminianen roert gesien hadde, maer niet het geheel, oock niet 's coninx antwoorde. Ick danck uE. zeer daervan, alsoock van dat van Beern te voren gesonden⁴. Heeft uE. niet verstaen, off de coninck daerop yet wijders heeft gedaen? ende hoe haer de bischoppen daerin genoemt nu dragen? Ick hoore daervan gants niet. UE. begeert, dat ick uE. adverteren soude van 't gheen mij beter bekent mocht sijn als uE. broeder off schoonbroeder⁵. Maer dat can ick qualick weten, mijn heere, ende vrese uE. te schrijven dingen, die niet veel om 't lijff ende uE. niet waerdich en sijn. Sal derhalven voortgaen gelijck ick plach ende uE. laten weten 't gheen occurreert in onse saecken, sodanich het is, gelijck ick oock bij mijnen lesten hebbe gedaen, sedert dewelcken in onse saecken niet besonders is gepasseert. Sneewijns⁶, borger in 's Gravenhage, was gecondemneert in de boete van 25 g.; hij weygerde te betalen. Men sommeert ende dreycht met executie, hij doet assignatie, die contenteert niet. 't Hoff leydt 3 boden int huys, hij wil se t'eten noch te drincken geven. 't Hoff belast het hem, hij wil niet, praesenteert request aen 't Hoff. Nihil. Van dat nihil appeleert hij aen den Hoge Raedt, wordt in appel ontfangen met de clausule, uyt cracht van dewelcke men de boden beveelt te vertrecken. Sij willen niet, tensij deselve deurwaerder, die haer daer hadde gebracht, haele. D'Hoge Raedt doet den deurwaerder assisteren met 3 dienaers van den procureur om haer te doen uytgaen. Sij pareren, maer comen niet lang daernae wederom door bevel van 't Hoff, geassisteert met 5 dienaeren. Soo hadder de man acht. Evenwel betaelt hij niet. 't Hoff ontbiedt hem, verwijt hem den spijt haere E. gedaen met dat appel, seggen, dat sij hierin op den Hoge Raedt niet en passen, als hierin niet gaende nae den gewoonlicken regel, maer nae speciael bevel van de hh. Staten, radende te betalen. De man neemt sijn beraedt om te sien, wat de Hoge Raedt sal doen, die slabackt. De man betaelt; ende wat de oncosten van boden ende dienaeren aengaet - die haer hadden laten schaffen uyt een herberge daeromtrent - bedragende tusschen 200 ende 300 gulden. 't Hoff is tevreden geweest met eens seventhig gulden, die de man boven de boeten betaelt heeft. De reste betaelt het Hoff selve. Van vorder executie over ander gecondemneerden hoor ick niet. De vergaderingen sijn evenwel voortgegaen, doch bij avondt. Den voorleden Sondach, alsoo zij meynden te vergaderen in een plaets daertoe gehuyrt, daer zij gewoon sijn bijeen te comen, waren zij geprevenieert bij den schout, die in 't huys was, eer yemandt quam; seyde teghen deghene, die quamen om in te gaen: lest hielt ghij mij der uyt, nu sal ick 'er u uythouden. Nae veel spijtige woorden ten wedersijden, lieten de luyden eenige van buyten aen de

1 Hs. Bibl. Gem. Rotterdam, coll. Rem. Kerk, cat. v. hss. n^o. 2028. Eigenh. oorspr. Antw. op n^o. 1323. Gedrukt Rogge, Br. Wtenb. Ill: 2, p. 229.

2 N^o. 1331.

3 N^o. 1323; voor de ‘harangue’ zie Knuttel, Pamfl., n^o. 3790.

4 Zie n^o. 1302, p. 368 n. 11.

5 Willem de Groot en Nicolaes van Reigersberch.

6 Welke Sneewijns hier bedoeld is, heb ik niet kunnen uitmaken.

[p. 415]

deure als noch willende ingaen, om den schout op te houden; d'andere middelertijdt gingen in een ander huys, waerop de reste volchde, hielden haere vergadering heel sterck sonder verstoring. Off yet daerop gevolcht zij, weet ick noch niet.

Wie sijn doch die andere, die D. Tilenum¹ ontraden tegen Voetsium² yet te doen? SE. behoort het nochtans te doen, soo om de saeck als om sijn eygen naem ende eere. Wij hooren hier van Voetzii boeck³ weynich. Daer is sulck een chaos tusschen de parthijen, dat d'een des anderen dingen niet en leest, ten ware sommige leeraers. Ick houde evenwel dat boeck van consideratie ende dat daertegen yet behoorde gedaen te worden.

Dagelicx comen van Amsterdam seer oproerige boecken tegen de magistraet⁴, tegen dewelcke men de schutterij off borgerij opentlick soeckt op te maecken tot affschaffing van de soldaten opnieus aengenomen. Vele vresen voor eenich swaer inconvenient in die stadt. De magistraet meynt evenwel - soo ick hoore -, dat sij genoch verseeckert is, maer andere twijffelen. De parthije is seer bitter ende 't collegie van de Gecommitteerde Raden urgeert dapper de manutentie van de placcaten. De vergaderingen evenwel gaen voort op andere plaetsen ende 't is een lust de vergaderingen te sien binnen Rotterdam. Dan t'Utrecht begint d'officier weder te roeren. D'officier tot Schoonhoven begonde mede, maer 't veranderen van den magistraet, nu, Martini⁵, is gevallen nae wensch - in dese gelegenheyt -, soodat men daer nu voor geen swaricheyt en vreest. Tot Delff was oock verstoring begaen ende de heeren magistraten aldaer handelen beleeft. Van de relaxatie van Berck⁶, die sich nu in Beyerlandt onthout, heeft uE. verstaen. Die van Louvesteyn⁷ leggen in deliberatie op d'aenstaende dachvaert yet te versoecken; de Rotterdamsche burgemeesters schijnen te willen de handt bieden, maer tot volle ontslaginge is, mijns oordeels, weynich apparentie ende 't versoeck van verplaetsing is bedenckelick. eenige meynen, dat de kercken oock weder behooren te requestreren op d'aenstaende dachvaert; wordt overleydt, off 't geraden is.

Van 't nemen van de silvervloot van Nova Hispania sonder slach off stoot heeft uE. gehoort, de schat is inestimabel: een groote saeck voor 't landt ende besonder voor die Compagnie⁸. Wat oordeelt uE. aldaer van de consequentie? Men houdt hier, dat Spanien daermede heel gebroken is ende moet vallen in uyterste inconvenienten. Eenige meynen hier, dat het den lande soo groten voordeel niet geven en sal in de lengte, als men wel meynt, twelck nochtans gehouden wordt een paradox te wesen. Ick wilde uwer E. oordeel wel hooren.

't Overgaen van Rochelle⁹ hebben wij vernomen ende d'articulen gesien. Men is verwondert van een soo favorabel accoort: dan men houdt, dat het sij gemaeckt sub clypeo, onder 't faveur van de Engelsche vlote, die noch eenichsins gevreest was; oock houdt men, dat Franckrijck ende Engellandt mede sijn geac-

1 Daniel Tilenus.

2 Gisbertus Voetius.

3 Proeve van de cracht der godsalicheyt; zie Rogge, Bibl. Contra-Rem. Geschr., p. 43 v.

4 Zie n^o. 1340, p. 413 n. 1.

5 St. Martinus, d.i. 11 november.

6 Zie n^o. 1066, p. 37 n. 1.

7 Zie n^o. 1067, p. 39 n. 9.

8 Zie n^o. 1340.

9 Zie n^o. 1327.

[p. 416]

cordeert. Is S.M^t. in de stadt geweest? Hoe is hij ontfangen? ende wat ordre stelt hij? Van Felton¹ heb ick niet anders dan in effect 't selve, dat uE. mij schrijft, te weten, dat hij een lieutenant is geweest, puriteyn van religie, heeft nae een capiteynschap gestaen, evenwel seydt men, dat hij dat feyt niet en heeft gedaen dan uyt loutere lieffde ende affectie tot God, den coninck ende het landt, ende dat hij God lang gebeden had dat feyt te mogen volbrengen. Mij was belooft copye van de brieff, diesaengaende geschreven aen den prins; can ick die becomen, sal se uE. seynden. Men meynt niet, dat hij noot heeft.

Mijn neeff, Isaac van Gerven² t' Amsterdam, doet uE. seer groeten, vereert uE. met een cleyn vaetken excellenten Malvoisie. Hij hadde mij gevraecht, hoe hijt soude senden om wel bestelt te worden. Ick adviseerde, dat hij het soude senden aen S^r. Hill. Peterss.³ ingepact in een mande, om niet te worden mishandelt. 't Is gecomen, maer de mande en dooch niet. Ick heb Hil. Peterss. geseydt een ander te copen, beter in te packen, met het eerste convoy te senden aen M^r. Tresel⁴, denwelcken ickt oock recommanderen zall, om waer te nemen metten eersten wel voort te bestellen aen uE.

Tegenwoordich niet anders hebbende wil ick uE., Mijn heer, met alle de uwe den Almachtige bevelen.

Desen 23. November 1628.

UE. schrijft D. Tileno yet aengeteeckent te hebben, soo uyt het boeck van Voetius als anders. Soude ick daervan niet een copieken konnen becomen?

UE. dienaer, v.M.

1 De moordenaar van George Villiers, hertog van Buckingham; vgl. n^o. 1323 in fine.

2 Isaac van Gerwen aant. (1580-1647), ook genoemd in n^os. 1213 en 1233.

3 Zie II, p. 157 n. 3.

4 Daniel Tresel.

Ick bid uE. mij eens te schrijven, off Franciscus Wtenbogaert⁵ uE. gesproken heeft; ick had hem een brieffken van recommendatie⁶ aen uE. medegegeven.

D. Tilenus, D'Or⁷ etc. moeten seer gegroet zijn. Ick bid uE. 't ingeleyde metten eersten te doen behandigen aen Mercier⁸.

5 Zie n^o. 1269, p. 317 n. 6.

6 N^o. 1269.

7 François d'Or.

8 Zie n^o. 1286.

Adres: Aen mijn heer mijn heer de Groot tot Paris.

In dorso schreef Grotius: 23 Nov. 1628 Mede. 23 Nov. 1628 I. van Mede.