Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 3

1192. 1627 oktober 23. Van N. van Reigersberch².

Mijn Heere,

Ick heb den uwen van den 9 deser gisteren wel ontfangen. De tijdynge van de aencomste van de goede vrienden is mij seer aengenaem, wenschte te verstaen, wat haer op de reyse is bejegent ende voorts wat breeder te hooren, wat daer al passeert, alsoo uE. schrijven mij weynych materie geeft om uwe vrienden te onderhouden ende te toonen, dat uE. daer weet, watter passeert. Ick hoop, dat mijn exempel uE. daertoe sal animeren.

Onse saecken blijven hier in ouden doen: den viant versterckt vast het fort tot Zantvliet ende Hoochgewerve, de onse leggen oock een fort op het schor van Lillo ontrent - soo ick wel ben onderrecht - Blaugaren. Men equipeert hier sterck om de Dunckerckers, die tot dertych schepen achthien conynclijcke toemaecken, het hooft te bieden. In Hollant sijn bij de Staten sijn Ex^tie. diversche personen om een admirael wt te kiesen voorgeslagen, onder andere Reael³, [Crenu], J. Lam⁴, Piet Heyn. Reael is van groote apparentie. Onse drie Oostindische schepen werden noch in Portmuyde met weynych hoope van ontslagynge aengehouden. Elff Oostindische schepen sijn gegaen om te sien, off sij die souden connen lichten. De drie Engelsche schepen in Texel aengehouden hebben haer cabels gekapt ende sijn deurgevaeren; sijn bij de onse met canonnades niet int vriendelijcke gesalueert. Dus souden wij heel over hoop geraeken. De ander Fransche schepen liggen in de bewarynge van Enchusen. Soo den conynck eenyge schepen begerde, most die bij particuliere doen coopen ende daer beschicken.

2 Hs. U.B. Amsterdam, coll. RK. Mll. Eigenh. oorspr. Gedrukt Rogge, Br. Nic. v. Reigersb., p. 96. Antw. op n^o. 1182.

3 Laurens Reael (1583-1637), zwager van Arminius, na zijn Indische diensttijd bewindhebber van de Oostindische Compagnie, in 1626 door de prins tot admiraal benoemd. Eind 1627 werd hij afgevaardigd naar Denemarken, om Christiaan IV tegen Ferdinand II de hulp der Staten-Generaal aan te bieden. Op terugreis leed hij schipbreuk op de kust van Jutland, dat door de keizerlijke troepen bezet was. Hij werd gevangen genomen en naar Wenen gevoerd, waar hij tot begin 1629 werd vastgehouden.

4 Jan Dirksz. Lam; zie over hem Aitzema, Saken van Staet en Oorlogh I, p. 419; Wagenaar, Vad. Hist. XI, p. 14. De lezing van de naam Crenu is onzeker. Misschien is bedoeld Paul de Crenu, luitenant-generaal der artillerie. Hij is in 1629 gesneuveld tijdens het beleg van 's-Hertogenbosch. Zie voor de drie schepen n^o. 1183 in fine, p. 182.

[p. 192]

Het is te beclagen, dat Verus¹ so qualijck wert gedient². Heliogabalus³ hanteert allein⁴ Aurelianus⁵ wiens crediit swact⁶, is Gallo⁷ tegens de borst⁸. Gallus souckt Philippus⁹ met Antoninus¹⁰ wel te houden. Dese weecke¹¹ heeft men getracht ambassadeurs te nomineren, connen niet eens werden. Gallus gelooft, dat Aurelianus naer¹² Antoninus niet wil. Het adviis van sijn saet¹³ soude meer contentement aen Verus soucken te geven ende de handeliinge faciilder¹⁴ maecken als hij nu doet¹⁵. Valens¹⁶ is apparent¹⁷; laet mij weten, hoe Constantius¹⁸ sich met hem sal dragen¹⁹. De licente sijn geopent, wert getwijfelt, off den viant die mede openen sal. Den conynck van Denemarcken, houden[de] de brieven van den negenden oude stijl, hadde Herdessleben, een plaetse in Jutlant, met noch eenyge andere doen affbranden. Nemo sic vastat sua²⁰. Was te Flensburch. Tilly heeft den 12. 600 man binnen Frederyckstat gesonden ende 600 binnen Tonnigen, alle de schepen aldaer gearresteert; die haer daer hebben te neder gestelt sijnder qualijck aen. Men vreest hier oock, dat het met den conynck van Denemarcken verlooren is. Den Sont in bewarynge te crijgen heeft geen apparentie; selffs wert getwijfelt, off de stenden sullen lijden, dat den conynck daer sterckten maeckt ende de Sont bewaert. Noorwegen verlooren, soo sijn wij het hout quijt. Wij leven seer becommerlijcke tijden, ende darom te meer, omdat die neffens ons sijn geïnterreseert met particuliere querellen het gemeen doen verlooren gaen. Carleton²¹ blijft noch hier, d'Escailles²² vertreckt. De ambassadeurs in Polen²³ hebben weynych off geen hoope tot handelynge; particuliere advisen spreecken, datter apparentie is van 30 jaren tresves. Den Pool wil niet handelen met Gustavo als conynck van Sweden, wil niet belooven, dat hij geen andere middelen buten Polen sal gebruycken om Sweden te beoorlogen. Tis te vresen den Sweet de gemeene calamiteyt van Duitsland qualijck sal ontgaen. UE. behoort bij dese occasie hem daer beter ende beter te connen setten. Wij weeten qualijck, hoe het met ons hier sal gaen, dienen darom om ons particulier mede te dencken. Ick sie

1 De koning van Frankrijk.

2 Dit woord in code.

3 Charles d'Espesse; zie II, p. 334 n. 3.

4 De woorden hanteert allein in code.

5 Fr. van Aerssen.

6 De woorden crediit swact in code.

7 Frederik Hendrik.

8 De woorden tegens de borst in code.

9 Staten-Generaal.

10 Frankrijk.

11 Dit woord in code.

12 De woorden getracht ... werden en het woord naer in code.

13 De woorden adviis van en saet in code.

14 De woorden handeliinge faciilder in code.

15 Dit woord in code.

16 Caspar van Vosbergen.

17 Dit woord in code.

18 Grotius.

19 De woorden sal dragen in code.

20 Misschien een verre reminiscentie aan Horatius, Ep. 2, 1, 220, waar de uitdrukking vineta sua caedere gebezigd wordt.

21 Sir Dudley Carleton, de Engelse gezant in Den Haag.

22 Zie n^o. 1164, p. 165 n. 2.

23 Zie n^o. 1151, p. 133 n. 5; zie ook n^o. 1183.

[p. t.o. 192]

Facsimile van een gedeelte van brief n^o. 1192 dd. 23 oktober 1627 van
N. van Reigersberch aan Grotius.

[p. 193]

onsen staet aen vol becommerynge, Godt wil ons vaderlant helpen. Gallus toont meerder resolutie¹. Nieupoort² blijft burgemeester; Graef Ernst³ hadde het garen anders gesien. Gallus meent men mijn saecke⁴ aen Constantinus⁵ behoort te laten ende wat te laten praten. Diocletianus⁶ heeft goed contentement. Constantius⁷ hebbe ick van de memoriën gesproocken, die uE. noodych souden sijn; sullen sien, off wat connen versamelen. Molina⁸, een aansienelijck persoon te Venetiën, heeft gesien uE. bouxken de veritate religionis Christianae⁹, prijst seer het werck ende autheur aen de heer van der Myle¹⁰. UE. sal een extract op mijn versouck werden gesonden. Sult wel doen ende bij die occasie eens aen hem schrijven, is een groot fauteur van de geleerde ende geleertheyt. Bidde om mijn gebiedenisse aen uE. huisvrouw ende alle bekende.

Met groote haest, desen 23 Octob. 1627.

Den brieff met den coopman gesonden noch het bouk¹¹ hebbe ick niet ontfangen, sal verwachten bij alle gelegentheyt hetgeen uE. estimeert. Schrijft doch dickwils ende van alles particulierelijck. Mij gebreekt (?) occasie om uE. Neeff¹² te onderhouden ende ander vrienden. Soo yemant Heliogabalo succedeert, wilt in tijts sorgen om wel bij hem te staen. Caracalla¹³ pericliteert wat.

1 De woorden toont ... resolutie in code.

2 Johan van Nieuwpoort, burgemeester van Utrecht; zie n^o. 1181, p. 179 en n. 1. aldaar.

3 Ernst Casimir (1573-1632), graaf van Nassau-Dietz. werd in 1610 luitenant-gouverneur van Utrecht.

4 De woorden mijn saecke in code.

5 Hof van Holland.

6 Cornelis van der Myle. Tijdens zijn verblijf in Venetië in verband met een diplomatieke missie (1609-1610) kwam hij ten huize van Paolo Sarpi (zie n^o. 1163, p. 153 n. 7) in aanraking met Molino, met wie hij hechte vriendschap sloot; zie echter ook Dr. J. Poelhekke, De Heilige Stoel en de Venetiaanse ambassade van Cornelis van der Myle in Bijdragen voor de Geschiedenis der Nederlanden X, afl. 2-4. 's-Gravenhage 1955, p. 180 vv.

7 Jacques Wyts. Het gaat om gegevens ten behoeve van de beschrijving van het beleg van Grol.

8 Domenico da Molino; zie over hem Ludwig, Freiherr von Pastor, Geschichte der Päpste seit dem Ausgang des Mittelalters mit Benutzung des Päpstlichen Geheim-Archives und vieler anderer Archive. Geschichte der Päpste im Zeitalter der katholischen Restauration und des dreiszigjährigen Krieges. Gregor XV und Urban VIII (1623-1644), zweiter Teil. Erste bis siebte Auflage. Freiburg im Breisgau 1929, p. 716.

9 Zie Ter Meulen-Diermanse, nos. 944 en 945.

10 Corn. van der Myle.

11 Zie no. 1182 in fine.

12 Ook hier zal wel, zoals meestal, met de aanduiding neef Frederik Hendrik bedoeld zijn.

13 Gideon van den Boetzelaer, heer van Langerak.

In dorso schreef Grotius: 23 oct. 1627 N. Reigersbergh.