Algemeen letterkundig lexicon

meervoudig perspectief

Vertelvorm waarin het perspectief ligt bij meer dan één personage dat als verteller optreedt, zodat we nu eens de gebeurtenissen volgen vanuit het gezichtspunt van de één, dan weer vanuit dat van de ander. Er zijn globaal twee mogelijkheden: er is sprake van een personale vertelwijze en de lezer volgt de gebeurtenissen volgens de visie van verschillende personages die in de derde persoon worden gepresenteerd, of er is sprake van meer dan één ik-verteller. Een voorbeeld van het eerste type vormt de roman Omtrent Deedee (1963) van Hugo Claus, waarin verschillende personages de figuur Deedee belichten, maar waarin deze zelf niet aan het woord komt. Een voorbeeld van het tweede type is de roman Menuet (1955) van L.P. Boon, waarin de personages in de ik-vorm overlappend vertellen over dezelfde gebeurtenissen. Een soortgelijke situatie doet zich voor in de briefroman, waarin echter steeds een zeker tijdsverloop zit ten aanzien van de vertelde gebeurtenissen. In deze voorbeelden gaat het om een volgehouden procédé dat de gehele roman structureert. Maar ook binnen één roman kan men delen aantreffen die vanuit een meervoudige focalisatie verteld zijn, zodat uit verschillende visies op eenzelfde situatie een vorm van ironie kan ontstaan.

Een voorbeeld van een analyse van een roman met een meervoudig perspectief biedt H. Postma-Nelemans' Het perspectief in ‘Menuet’ (1974).

Lit: V. Neuhaus, Typen multiperspektivischen Erzählens (1971) • G. Genette, Figures III (1972), p. 206-207 • L. Herman & B. Vervaeck, Vertelduivels (2001; 2005³), p. 80-81.

Meertens Instituut

meilied