Algemeen letterkundig lexicon

levenslied

Aanduiding voor een lied dat in de 20^ste eeuw in Parijs in zwang is gekomen en dat gekenmerkt wordt door behandeling van onderwerpen die uit het (volks)leven gegrepen zijn. In Nederland is het levenslied geïntroduceerd door J.H. (Koos) Speenhoff (1869-1945), in 1909 debuterend als dichter-zanger. Hij gaf acht bundels Liedjes, wijzen en prentjes (1903-1915) uit. Bekende liedjes zijn ‘De schutterij’, ‘'t Broekie van Jantje’, ‘Brief van een ouwe moeder aan haar zoon die in de nor zit’ e.a. Niet minder beroemd is Louis Davids (1883-1939), met zijn ‘De kleine man’ en vele andere levensliederen onder zijn naam, maar in werkelijkheid geschreven door J. van Tol (1897-1969) en andere anonieme broodschrijvers.

Waar het populaire levenslied naast volkse ook sentimentele trekken krijgt, wordt het smartlap genoemd. Uit de genoemde namen blijkt al dat het levenslied populair was en tot de schlagers behoort. Ze zijn door tal van Nederlandse en Belgische zangers op het repertoire genomen. Bekend werden o.m. Max van Praag, Willy Alberti, de Zangeres zonder Naam, André Hazes, Johnny Hoes, Frans Bauer, Jan Smit, Marianne Weber, Bobbejaan Schoepen, Eddy Wally en Will Tura. Ook bij het cabaret komt het levenslied veelvuldig voor, vaak in gechargeerde vorm (vgl. ‘Nikkelen Nelis’ van H. Verhage (pseud. van Friso Wiegersma) gezongen door Wim Sonneveld). Andere auteurs van levensliederen zijn J.L. Pisuisse, Dirk Witte, J. Clinge Doorenbos, Jaap van der Merwe, Willem Wilmink en Jan Boerstoel. J. Klöters bracht een aantal levensliederen bijeen in Huilen is voor jou te laat … (2002) en V. van de Reijt in Het land van Maas en Waal (2006).

Het levenslied kan allerlei vormen hebben: studentenlied, strijdlied, hekelzang, satire, spotlied e.d.

Lit: W. Ibo, En nu de moraal van dit lied (1970) • R. Cornets de Groot & J. Biezen, De dichter-zanger J.H. Speenhoff, of zelfportret met liedjes (1990) • W.L. Braekman, Hier heb ik weer wat nieuws in d’hand: marktliederen, rolzangers en volkse poëzie van weleer (1990) • J. Klöters, Omdat ik zoveel van je hou. Nederlandse chansons en cabaretliederen 1895-1958 (1991) • J. Klöters & K. van der Veer, Ik zou je het liefste in een doosje willen doen. Nederlandse chansons en cabaretliederen 1958-1988 (1995⁷) • H. van Gelder, De spookschrijver. Het raadsel Jacques van Tol (2001²) • R. de Vries & J. van Lieshout, Gedeelde smart: het levenslied in Nederland (2007).

levensbeschrijving zie biografie

levertje