Algemeen letterkundig lexicon

ritmisch proza

Gr. rhuthmos = maat < rheein = vloeien.

Term uit de stijlleer (stilistiek) voor een verschijnsel dat voortkomt uit een poging van schrijvers uit de romantiek om conventies te doorbreken. Het gaat om teksten in proza die zich volgens de betrokken auteurs onderscheiden door hun bijzonder prozaritme. Hierdoor zouden deze teksten dichter staan bij poëzie. Zo probeerde Van Deyssel menig prozagedicht in ritmisch (ritme) proza te schrijven, soms in de vorm van metrisch (metrum) proza:

Als ik in een klare en koele zekerheid van gevoelen ben, als ik zoo hoog in de Waarheid ben, dat haar eigenschap van eeuwigheid er bij betrokken  is, ben ik recht op gezeten, hoog boven het schrift en schrijf met vaste langzaamheid, als een wet voor een volk.
(L. van Deyssel, Verzamelde opstellen, dl. 6, 1901, p. 82)

Lit: N.R. Tempest, The rhythm of English prose (1964) • L. Reypens, 'Ritmisch en lyrisch proza uit een verdwenen handschrift' in Ons geestelijk erf 39 (1965) 1, p. 5-40 • D.W. Harding, Words into rhythm: English speech rhythm in verse and prose (1976).

ritme

ritmische analyse