Algemeen letterkundig lexicon

rijmschema

Term op het gebied van het rijm voor een bepaalde volgorde en groepering van rijmvrager(s) en rijmgever(s) die betrokken zijn bij eindrijm. Men onderscheidt de volgende typen.

1. Gepaard rijm: aabbcc etc. Bijv.:

Van dichten comt mi cleine bate.
Die liede raden mi dat ict late
(Beatrijs, ed. Verhofstede, 1947, p. 67)

2. Gekruist rijm: ababcdcd etc. Bijv.

Moeder, mij heugen de dagen maar nauw
toen ik 's avonds in slaap mij gebaarde
om te rusten in uw schoot, en ik soezend, toch flauw
voeld'uw adem die steeds mij bedaarde.
(W. Elsschot, VW, 1960, p. 726)  

3. Omarmend rijm: abbacddc. Bijv.:

Wanneer je ontwaakt, zie je den morgen bleeken,
De klokken luiden dat de dag begint.
De tuin geurt zoel van gras en vochtig grint,
Ruischend omhoog de hooge boomen steken.
(M. Nijhoff, VW, dl. 1, 1982², p. 53)

4. Gebroken rijm-1: abcb of abac. Bijv.:

En schiep uit zijn witten schoot
Dit onuitputt'lijk geluk
Tusschen licht en licht, en den dood
Als een tintelend oogenblik!
(M. Nijhoff, VG, 1995, p. 189)

5. Verspringend rijm: abc abc. Bijv.:

Gij zegt mij, liefste, om deugdzaam te zijn,
en dat ik anders nooit uw groote oogen,
van heel dichtbij, hoe schoon zij zijn, zal zien.
En dat is 't ook, wat, indien iets, wel mijn,
kracht om u waard te worden, zal verhoogen,
mij, die u needrig, ver van u af, dien.
(H. Gorter, Verzamelde lyriek tot 1905, 1977, p. 331)

6. Slagrijm: aaaa. Bijv:

Champagne, in 't overvloeiend glas,
Gegoten of het spoeling was,
Komt in uw woning niet te pas,
Noch bruigomstreelend hypocras [...].
(De Schoolmeester, Gedichten, ed. Van Deel & Mathijsen, 1975, p. 171)

Lit: A.P. Braakhuis, De thematische structuur van de versregel (1962) • H. Polzer & A. van der Putte, Drs P. Versvormen: leesbaar handboek (2000) • E. Roodnat, 'De neger die danst met hen mee!!: Vestdijks antwoord op een versschemavraag' in Vestdijkkroniek (2005) 105, p. 27-35.

rijmresten

rijmspreuk