Algemeen letterkundig lexicon

marginalia

Etym: Lat. margo = rand.

Marginalia zijn randopmerkingen of kanttekeningen. In de late oudheid en de middeleeuwen was het gebruikelijk dat in wetenschappelijke teksten aanvullingen, verbeteringen, uitleg of commentaar (glos) door de eigenaar-gebruiker van een handschrift in de marge werden bijgeschreven. Voor dat doel werd de marge soms bij het schrijven van het handschrift extra ruim bemeten.

Daarnaast kennen we marginalia als gebruikssporen, bij wijze van correctie en ter ondersteuning van de voordracht, zoals in de Haagse Lancelot-compilatie (ed. Besamusca, Brandsma e.a., 1990), en als markering van belangrijke passages (nota-2).

In later tijd werden marginalia met een vaak kritisch of luchtig en speels karakter bij teksten bijgeschreven. De verzelfstandiging van dit soort randopmerkingen in afzonderlijk gepubliceerde bundels of in tijdschriftrubrieken bleef men marginalia noemen. Dirk Coster bundelde bijv. aforismen onder de titel Marginalia (1919) en in o.m. De vrije bladen kwam een rubriek voor onder die naam (1925-1929).

Om beide uit elkaar te houden, werd de hoofdtekst vaak in gotische letter gezet, en marginalia in romein of cursief. [bron: Bibliopolis]

Lit: D. van der Poel, ‘Over gebruikersnotities in het Rose-handschrift K.A. XXIV’ in De nieuwe taalgids 79 (1986), p. 505-516 • H.J. Jackson, Marginalia: readers writing in books (2001) • D. van Hulle & W. van Mierlo (red.), Reading notes (2004) • S. Larratt Keefer & R.H. Bremmer Jr. (red.), Signs on the edge: space, text and margin in medieval manuscripts (2007) • St. Orgel, The reader in the book. A study of spaces and traces (2015) • J.W.J. Burgers, 'Marginalia in de registers van de graven van Holland (1299-1345)' in M. Hogenbirk & L. Kuitert (red.), Schriftgeheimen (2017), p. 13-30 • D. Van Hulle & M. Nixon, Samuel Beckett's library (2017).

marginale drukker zie private press

Mariaklacht