De Oudheid in het Nederlands

[p. 184]

F

Firmicus

(Julius Firmicus Maternus Iunior; midden 4de eeuw n.C.). Latijns auteur, waarschijnlijk van Siciliaanse origine. Schreef als heidens retor een astrologisch traktaat Mathesis (Astrologie), in 8 boeken, doorspekt met morele beschouwingen. Na zijn toetreding tot het christendom richtte hij, kort vóór 350, met zijn De errore profanarum religionum (De dwaalleer van de heidense godsdiensten) een oproep tot de keizers Constantius II en Constans om de resten van het heidendom met geweld uit te roeien.

*Julius Firmikus Maternus Van de dwaalinge der heidensche afgoderyen..., met aantekeningen verrykt door G. Kempher, 2 dln., Alkmaar, Mol, 1718. - Integrate vert., met uitvoerige comm. Herdr.: Amst., Schagen, [ca. 1730].

*Brakman, Opstellen, 1926, p. 187-199. - Brede samenvatting van Math., met op p. 191-193 vert. van 2, 30, 1-12.

Florus

(Lucius Annaeus of Publius Annius Florus; 1ste helft 2de eeuw n.C.). Op naam van ‘Florus’ zijn (fragmenten van) enkele geschriften overgeleverd. Hoewel er geen zekerheid is of deze werken het oeuvre zijn van één auteur, vermelden we ze hier gemakshalve samen. Bewaard zijn:
- de autobiografische inleiding tot de dialoog Vergilius orator an poeta? (Is Vergilius redenaar of dichter?);
- 4 verzen gericht tot keizer Hadrianus (zie aldaar). In de Anthologia Latina (zie aldaar) zijn nog 9 Florus-gedichtjes overgeleverd;
- het historische werk Bella Romana (Romeinse oorlogen), ook genoemd Epitoma de Tito Livio (Uittreksel uit Titus Livius), in 2 of 4 boeken ingedeeld, een lof van Romes grootheid, hoofdzakelijk op basis van Livius.

Verzen gericht tot Hadrianus

*Brakman, Opstellen, 1934, p. 148-149. - Tekst en prozavert.

*Enk (P.J.), Latijnse letterkunde, Tweede... druk (Antieke Cultuur), Gron.-Batavia, Wolters, 1935. - Op p. 256 vert. door E.B. Koster.

Integrale vertaling van Bella Romana

*Roomsche Historie van L. Julius Florus... Mitsgaders De Thien Boecxkens van Eutropius... Alles uyt de Fransche in de Nederduytsche tale gebracht door Abraham de Decker. En na de Latijnsche exemplaren oversien door J. de Decker, Amst., Sweerts, 1664.

[p. 185]

Fragmenten van Bella Romana

*Corte beschrijvinge vant oorlogh... tusschê... Caesarem ende... Pompeium..., in: M. Annaevs Lvcanvs, van 't Borger oorlogh der Romeynen, ... Overgeset in Nederlands rym-dicht door D. Heyndrick Storm, Amst., Colyn, 1620. - In het voorwerk vert. van 2, 13 (= 4, 2). Deels al in de uitgave van 1617.

*Waele, Antieke geschiedschrijving, 1946, p. 199-201. - Vert. van 2, 30 (= 4, 12), 29-39.

Aanvullende opmerking

Als curiosum vemelden we nog: Hollants Mars-Banquet... handelende van den tweeden Punischen oorlog, dese der Nederlanders niet ongelijk. Verrijkt en ontleed door Audax Philalethes... Uit het Italiaens overgeset... Door Johannes Fidelis, s.l., s.n., 1672. - Deze doorzichtige mystificatie, een pamflet tegen de ‘Witten’, bevat een ‘vertaling’, doorspekt met uitweidingen, van Bell. Rom. 1, 22 (= 2, 6).

Fortunatus Manichaeus

(einde 4de eeuw n.C.). Woordvoerder van de Manicheeërs in een dispuut met Augustinus, gehouden te Hippo op 28 en 29 augustus 392. Het verslag van dit dispuut is als Contra Fortunatum disputatio (Dispuut tegen Fortunatus) onder de geschriften van Augustinus opgenomen.

*Arnold/Hooghe, Historie, 1701, p. 819-824. - Vert. van de opwerpingen van Fortunatus.

Fragmenta Vaticana

(‘Vaticaanse fragmenten’; 4de eeuw tot 1ste helft 5de eeuw n.C.?). Naam gegeven aan de tekst aangetroffen op een in 1821 ontdekte palimpsest, met stukken uit een anoniem geschrift dat uittreksels van juristen en keizerlijke constituties weergeeft. Het werk kwam blijkbaar in fasen tot stand. Zie onder Juridica anonyma.

Fragmentum Muratorianum

(Fragment van Muratori). Oudste kritisch overzicht (canon) van de boeken van het Nieuwe Testament, fragmentarisch bewaard, in 1740 door F.A. Muratori uitgegeven. De Latijnse tekst is mogelijk de vertaling van een Grieks origineel, ca. 200 opgesteld tegen de wildgroei van (gnostische) apocriefen.

*Klijn (A.F.J.), De wordingsgeschiedenis van het Nieuwe Testament (Aula-Boeken, 207), Utrecht-Antw., Spectrum, 1965, p. 238-241. - Tekst en vert. Herdr. tot: 1971³.

Frontinus

(Sextus Iulius Frontinus; 2de helft 1ste eeuw n.C.). Latijns politicus wiens militaire ervaringen het onderwerp vormen van twee van zijn geschriften, Strategemata (Krijgslisten) en De re militari (Militaire zaken). Hij is ook de auteur van werken over landmeetkunde en de watervoorziening te Rome.

[p. 186]

*De vier Boeken van Sextus Julius Frontinus, Van de Listighe Krijghs-handelingen... Vertaelt door H.N. [= Herman Neuspitzer], Gorinchem, Vinck, 1669.

*Elaut, Antieke geneeskunde, 1960, p. 335-336. - Fragm. uit het laatstgenoemde geschrift.

*van Hooff (Anton J.L.), Spartacus, een slavenopstand in de klas, in: Kleio (Ned.), 22 (1981), 8, p. 20-32. - Met enkele stukjes vert.

Fronto

(Marcus Cornelius Fronto; begin 2de eeuw-ca. 175 n.C.). Redenaar-advocaat en leraar (o.m. van de keizers M. Aurelius en L. Verus), afkomstig uit Numidië. Fronto's roem berustte in de Oudheid vooral op zijn redevoeringen, waaruit ons echter slechts fragmenten zijn overgeleverd. Wel bewaard, dankzij de ontdekking van een palimpsest, zijn grote stukken uit de privé-correspondentie. Het betreft in de eerste plaats briefwisseling met Marcus Aurelius, in het Latijn en in het Grieks; verder ook met Lucius Verus, Antoninus Pius en vrienden (van deze laatste groep zijn alleen de brieven van Fronto zelf bewaard).

*Brakman, Opstellen, 1919, p. 52-70. - Bevat stukken uit de correspondentie met Marcus Aurelius.

*Beukers, In transitu, II, 1957, p. 12-19. - Tekst en vert. van 2 brieven (Marcus Aurelius-Fronto) bij de dood van Fronto's kleinzoon.

Fulgentius Ruspensis

(467-533 n.C.). Latijns-christelijk schrijver, bisschop van Ruspae (Numidië). Schreef een aantal leerstellige werken, grotendeels tegen het arianisme en het semi-pelagianisme gericht, alsook een 12-tal moraaltheologische en pastorale Epistulae (Brieven). Zijn De fide ad Petrum (Over het geloof, aan Petrus) was in de middeleeuwen populair als ‘regel van het ware geloof’. Van de Sermones (Preken) op zijn naam zijn er vele onecht: slechts 8 gelden tegenwoordig als authentiek. Van zijn abecedarische Psalmus tegen de Arianen kennen wij geen gedrukte Nederlandse vertaling. Of bisschop Fulgentius ook de ‘mythograaf’ Fabius Planciades Fulgentius is, wordt nog steeds omstreden.

*Sailer/Steenwijk, Brieven, III, 1828, p. 2-13. - Vert. van Epist. 4.

*Fulgentius van Ruspe..., Preeken. Ingeleid en vertaald door J.J. van den Besselaar (Meesters van Gods Woord), Bussum, Brand - Brugge-Brussel, Kinkhoren, 1946. - Op p. 19-130 integrale vert. van 12 Sermones (6 echte en 6 dubii).

*Stemberger/Thewissen, Bijbel en Christendom, I, 1978, p. 166-167 en 178-179. - Fragm. uit De fide.