Alle de brieven. Deel 10: 1694-1695

[p. 144]

Brief No. 139 [84]
14 September 1694

Gericht aan: Richard Waller.

Manuscript: Het manuscript bevindt zich te Londen, Royal Society, MS. 1962, Early Letters, L.2. 53, vier kwartobladzijden, waarvan één blanco.

Gepubliceerd in:

A. van Leeuwenhoek 1696: Vijfde Vervolg Der Brieven..., blz. 1-4 (Delft: H. van Krooneveld). - Nederlandse tekst [A].

A. van Leeuwenhoek 1695: Arcana Naturae Detecta, blz. 483-485 (Delphis Batavorum: H. a Krooneveld). - Latijnse vertaling [C].

A. à Leeuwenhoek 1722: Opera Omnia, Seu Arcana Naturae... Editio Novissima, blz. 440-442 (Lugduni Batavorum: J.A. Langerak). - Latijnse vertaling.

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek, in Cours de Physique..., blz. 34 (La Haye: J. Swart). - Frans excerpt.

S. Hoole 1807: The select Works of Antony van Leeuwenhoek..., Dl. 2, blz. 73 (London). - Engels excerpt.

A.J.J. Vandevelde 1922: De Brieven 76 tot 107 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., Jrg. 1922, blz. 1106-1107. - Nederlands excerpt.

Korte inhoud:

L. zond enkele afdrukken van zijn portret naar de Royal Society. Over de bloedbeweging in de poot van een jonge krab.

Opmerkingen:

De aanhef en de eerste alinea ontbreken in [A].

[p. 145]

Letter No. 139 [84]
14 September 1694

Addressed to: Richard Waller.

Manuscript: The manuscript is to be found in London, Royal Society, MS. 1962, Early Letters, L.2. 53, four quarto pages, one of which is blank.

Published in:

A. van Leeuwenhoek 1696: Vijfde Vervolg Der Brieven..., pp. 1-4 (Delft: H. van Krooneveld). - Dutch text [A].

A. van Leeuwenhoek 1695: Arcana Naturae Detecta, pp. 483-485 (Delphis Batavorum: H. a Krooneveld). - Latin translation [C].

A. à Leeuwenhoek 1722: Opera Omnia, Seu Arcana Naturae... Editio Novissima, pp. 440-442 (Lugduni Batavorum: J.A. Langerak). - Latin translation.

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek, in Cours de Physique..., p. 34 (La Haye: J. Swart). - French excerpt.

S. Hoole 1807: The select Works of Antony van Leeuwenhoek..., Vol. 2, p. 73 (London). - English excerpt.

A.J.J. Vandevelde 1922: De Brieven 76 tot 107 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., 1922, pp. 1106-1107. - Dutch excerpt.

Summary:

L. sent a number of copies of his portrait to the Royal Society. About the movement of the blood in the leg of a young crab.

Remarks:

The opening words and the first paragraph are missing in [A].

[p. 146]

Delft in Hollant den 14^e 7mb. 1694.

Wel Edele Heer.

d'Heer Ric: Waller, Secretaris vande Co: Soci^t.

Ik en hebbe op onse jaarmarct bij alle de Prentverkoopers, geen afdruksels van mijn¹⁾, inde swarte konst²⁾, te koop gevonden, maar eijntelijk in een andere stad, bij een Boekhandelaar nog ses stuks bekomen, die ik met Schip^r Richart Houlatson voor veertien dagen geleden op London hebbe laten afgaan, met het opschrift. for the Secretarij of the Roijall Societij, at Gresham Colledge. sonder eenig verder bijschrift, en soo heb ik over eenige maanden³⁾ ook gesonden mijne int Latijn gedrukte brieven⁴⁾, die ik wil hoopen, dat wel te regt sullen sijn gekomen, wensche⁵⁾ bequaam te sijn omme de Co: Societ. ende UEd: verder te konnen dienen. En alsoo ik verstaan⁶⁾ hadde, dat de Boek handelaar nog eenige weijnige afdruksels hadde, soo heb ik die ontboden, omme of⁷⁾ nog eenige Heeren leden vande Co: Soc^t begeerig waren, daar van soude konnen mede deelen.

Bij dese occasie kan ik niet na laten te seggen, dat schoon ik in veele bijsondere⁸⁾ schepsels de Circulatie van het bloet voor de Geleerde ten genoege hebbe bewesen⁹⁾, dat die op een ende deselvige geregelde wijse toe gaat¹⁰⁾, en nogtans Menschen ontmoet, die derven seggen, dat dit geen gevolg is¹¹⁾, dat het in alle Dieren soo toegaat. Soo^a) heb ik sedert drie â. vier dagen een

1) van mijn, waarschijnlijk moeten we lezen: van mijn portret. Zie Brief 138 van 26 mei 1694 in dit deel.

2) swarte konst, zwartekunst of mezzotint. Een in de tweede helft van de zeventiende en het begin van de achttiende eeuw veel gebruikt grafisch diepdrukprocedé, vooral voor het reproduceren van kunstwerken. Zie ook aant. 8 bij Brief 138 van 26 mei 1694, in dit deel.

3) over eenige maanden, enige maanden geleden.

4) Niet bekend is welke brieven L. hier bedoelt. De meest recente, latijnstalige uitgave was toentertijd de Continuatio epistolarum, datorum ad longe celeberrimam societatem Londinensem (Lugduni Batavorum: Boutesteyn) van 1689, waarin de Brieven [53] tot en met [60] zijn opgenomen.

5) wensche, lees: en ik wens.

6) verstaan, vernemen, horen.

7) ontboden, laten komen, besteld; omme of, voor het geval dat. L. is in de zin verstrikt geraakt; de bedoeling is echter duidelijk: Daar ik vernomen had, dat de boekhandelaar nog enkele afdrukken had, heb ik die besteld, opdat ik er daarvan zou kunnen geven voor het geval nog andere leden van de Royal Society er een zouden willen hebben.

8) bijsondere, verschillende.

9) L. publiceerde zijn klassiek geworden waarnemingen over de bloedsomloop in de capillairen in Brief 110 [65] van 7 september 1686, Alle de Brieven, Dl. 8, blz. 22-56 en in Brief 113 [66] van 12 januari 1689, idem, Dl. 8, blz. 68-116. Zie ook aant. 171 bij Brief 122 [94] van 12 augustus 1692, idem, Dl. 9, blz. 120.

10) op een ende deselvige geregelde wijse toe gaat, op geheel gelijk geregelde wijze geschiedt.

11) dat dit geen gevolg is, dat hieruit niet volgt. De zin is verlopen; en is overtollig. Men leze als volgt: bij deze gelegenheid kan ik niet nalaten te zeggen dat ik, hoewel ik vele enz., toch mensen ontmoet die durven zeggen... De stof van deze brief behandelt L. opnieuw in Brief 141 [86] van 10 april 1695 aan Heinsius in dit deel.

a) In A loopt de zin door.

[p. 147]

Delft in Holland, the 14th of September 1694.

Honoured Sir

Mr. Richard Waller, Secretary of the Royal Society.

At our annual fair I have not found for sale any copies of my portrait¹⁾ in mezzotint²⁾ with any of the Printsellers, but at last from a Bookseller in another city I got six copies, which I dispatched a fortnight ago to London by Skipper Richard Houlatson, with the address: for the Secretary of the Royal Society, at Gresham College, without any further inscription, and in the same way a few months ago I also sent my letters printed in Latin³⁾, which I hope will have duly arrived. And I wish I may be able to serve the Royal Society and Your Honour further. And since I had learned that the Bookseller still had a few copies, I ordered them, so that, if any other Members of the Royal Society should wish to receive one, I might send it to them.

On this occasion I cannot but say that, although I have proved satisfactorily to the Scientists that the Circulation of the blood in many different creatures takes place in one and the same regular way⁴⁾, still I meet with People who dare to say that it does not follow that it takes place in this way in all Animals⁵⁾. Three or four days ago therefore I hailed a Man who offered

1) See Letter 138 of 26 May 1694 in this volume.

2) A graphic method of engraving widely used in the second half of the seventeenth and the early part of the eighteenth century, in particular for reproducing works of art. See also Letter 138 of 26 May 1694, note 2, in this volume.

3) It is not known which letters L. is referring to here. The most recent edition in a Latin translation at that time was the Continuatio epistolarum, dotarum ad longe celeberrimam societatem Londinensem (Lugduni Batavorum: Boutesteyn) of 1689, in which the Letters [53] up to and including [60] are included.

4) L. published his classic observations on the circulation of the blood in the capillaries in Letter 110 [65] of 7 September 1686, Collected Letters, Vol. 8, pp. 23-57, and in Letter 113 [66] of 12 January 1689, ibidem, Vol. 8, pp. 69-117. See also Note 77 to Letter 122 [94] of 12 August 1692, ibidem, Vol. 9, p. 121.

5) The subject matter of this letter is treated again by L. in Letter 141 [86] of 10 April 1695 to Heinsius in this volume.

[p. 148]

Manspersoon, die met levende Garnaat¹²⁾ voor mijn huijs te koop quam, aan geroepen, alleen om te sien, of deselvige geen schulpjens die Vis in haar hadden, onder de Garnaat lag¹³⁾. Dog die niet vindende nam ik twee kleijne levende krabbetgens welkers uijterste leden, vande kleijnste of agterste pooten, die al vrij dun en breet waren, en die ik oordeelde dat bequaam¹⁴⁾ waren, om de omloop van het bloet te ontdekken, voor het vergrootglas gestelt¹⁵⁾, en soo ras en hadde ik dit niet te weeg gebragt, of ik sag aanstonts soo een onbedenkelijke¹⁶⁾ menigte van bloet deelen, die int oog ronde bolletgens vertoonden, schoon die niet root, maar alleen minder doorschijnende waren, als de vloeijbare stoffe is, daar in die dreven, door het bloet vat loopen die wij een Vena noemen, en dat met sulken groote snelte, en in sulken grooten getal van deelen, dat het [voor]¹⁷⁾ geen Menschen en is te begrijpen, ten sij men het met eijgen oogen beschout¹⁸⁾. Ja de geseijde ronde bloet deelen, die voor bij het gesigt passeerde, en kan ik niet beter vergelijken, als of wij ons inbeelde door eenig groote schuer¹⁹⁾, of opening van een Venster, of diergelijke, een jagt sneeuw, die door een starke wint, werd voort gedreven, voor bij het gesigt passeerde, en ik en weet niet, dat ik oeijt eenig bloet in der selver vaaten, met soo danige snelte heb sien voort stooten. Boven dien was het een groot vermaak te sien, hoe dat over dit verhaalde groote bloet-vat, kleijnder Bloet-vaaten dwars, soo onder als boven, over heen lagen, in welke vaaten het bloet met geen minder snelte wierd voort gestooten²⁰⁾.

Verplaasten ik het geseijde lid vande Poot, daar sag ik het Bloet, soo in arterien als Venae, in geen minder beweginge, nog ook in getal van Vaaten.

Vorders quam mij int gesigt, een Bloet-Vat, waar in het Bloet niet konde voort gestooten werden, en egter²¹⁾ was het Bloet, in een geduijrige beweginge, soo met gins als wederom gestooten te werden²²⁾, dog alle dese beweginge, soo in der selver voort stootinge, als weder te rug loopen, en geschiede niet

12) Garnaat, garnalen. Naast de vormen op een -l komen ook vormen op een -t voor. Zie WNT, Dl. 4, 289.

13) De zin heeft een verkeerd slot gekregen. L. bedoelt: om te zien of er tussen de garnalen geen schelpjes lagen met de diertjes er nog in.

14) bequaam, geschikt.

15) Onderwerp en hulpwerkwoord ontbreken; men leze: waarvan ik de laatste leden, van de kleinste of achterste poten, die m.i. geschikt waren... te ontdekken, voor het vergrootglas heb geplaatst.

16) onbedenkelijke, ondenkbare.

17) Door het uitvloeien van de inkt is het woord in het handschrift moeilijk leesbaar.

18) In het bloed van krabben, ongeacht welke soort L. bekeken heeft, worden bloedlichaampjes aangetroffen die meestal amoeboïde van vorm zijn en in grootte variëren tussen 10 µ en 40 µ. Bij de strandkrab (Carcinus maenas (L.)) is het aantal bloedcellen relatief hoog, 40.000-50.000 per mm³; bij andere soorten wat lager. De stroomsnelheid van het bloed is, hoewel plaatselijk variabel, in het algemeen groot. [Sp.]

19) schuer, scheur.

20) De bloedruimten in de poten van krabben zijn doorgaans in de lengterichting van de poten gescheiden door dunne membranen. Van de beide kanalen mondt de ene uit in de pericardiale sinus (met een lage bloeddruk), de ander in de ventrale sinus. Meestal zijn geen duidelijke wanden van de kanalen te onderscheiden. Transport van het bloed dwars op de richting van de hoofdstroom is in het lacunaire systeem in de poten inderdaad mogelijk. [Sp.]

21) egter, toch.

22) soo met gins als wederom gestoten te werden, doordat het heen en weer gestoten werd.

[p. 149]

live Shrimps for sale before my house, merely in order to see whether there were no little shells having Fish in them among the Shrimps. However, as I did not find any, I took two small live crabs, of which I placed the last segments of the smallest or hindmost legs, which were already rather thin and broad and which I thought were suitable for discovering the circulation of the blood, before the magnifying glass. And no sooner had I done this but I saw at once such an inconceivably large number of blood parts, which appeared as round globules to the eye, although they were not red, but only less transparent than the fluid in which they floated, flowing through the blood vessel we call a Vein, and that with such speed and in such large numbers that no Human Being can understand it unless he sees it with his own eyes⁶⁾. Nay, I can compare the said round blood parts moving past my eyes no better than as if we thought we saw through a large tear or the opening of a Window or the like a snowdrift propelled by a strong wind moving past our eyes, and I do not know that I ever saw blood being propelled with such speed through its vessels. Moreover it was very pleasant to see how across the said large blood vessel there lay smaller Blood vessels, both underneath and above it, in which vessels the blood was propelled with no less a speed⁷⁾.

If I displaced the said segment of the Leg, I saw the Blood, in the Arteries as well as the Veins, moving with no less a speed and in no fewer Vessels.

Furthermore I perceived a Blood Vessel in which the Blood could not be propelled, and yet the Blood was continually moving, being propelled hither and thither. But this whole movement, when the blood was propelled forwards as well as backwards, took place over a distance no greater than the thickness

6) In the blood of crabs, no matter what species L. observed, blood corpuscles are present which generally have an amoeboid shape and the size of which varies between 10 µ and 40 µ. In the beach crab (Carcinus maenas (L.)) the number of blood cells is relatively high, 40,000 to 50,000 per cubic millimeter; in other species it is somewhat lower. In general the rate of flow of the blood is high, although it may vary locally. [Sp.]

7) The blood spaces in the legs of crabs are usually separated longitudinally from the legs by thin membranes. Of the two channels one ends in the pericardial sinus (with a low blood pressure), the other in the ventral sinus. As a rule no clear walls of the channels can he detected. Transport of the blood transversely to the direction of the main current is indeed possible in the lacunary system in the legs. [Sp.]

[p. 150]

verder als de middellijn vande dikte van een hair van ons hooft²³⁾ is, uijt welk gesigt ik mij in beelde, dat inde dunste takken, waar uijt dit Bloet-vat voort quam, en al waar de ommeloop geschiede, het Bloet gestremt was, en over sulks de voort stootinge in dit grooter vat belet wierde²⁴⁾.

Dese krabbe, waar van ik kome te spreken, was een weijnig grooter, als een duijms breete²⁵⁾.

Wanneer ik soo danige krabbe als ook die wat grooter waren, ontledigde, soo vond ik in alle de werktuijgen, die mij soo van buijtenen, als van binnen int lighaam voort quamen²⁶⁾, met soo danige onuijtsprekelijke, en onbegrijpelijke, verwonderens waardige²⁷⁾ maaksels versien, dat bij aldien ijder deel van het selvige soo volmaaktelijk, met het oog^a) konden beschouwen, wij met verbaastheijt souden moeten uijt roepen, O: Wonder, ja wat wonderlijk maaksel is dit kleijne (in ons oog) veragte schepsel, en seggen, sullender nog Menschen gevonden werden, die regtsinnig van oordeel sijn²⁸⁾, derven droomen, dat soo een kleijne krabbe, of eenig ander schepsel, het sij in Zee ofte Rivieren, uijt bederving ofte te samen stremminge van deelen²⁹⁾, uijt de slikken³⁰⁾ voortkomen.

Ik sal af breken, en na presentatie van onderdanige^b) dienst, soo Aand[e] Hoog Edele Heeren^c) vande Co: So^t als aan UEd: blijven^d).

Wel Edele H^r

Hare Hoogh Edele, en UEd: ware verpligten Dienaar
Antoni van Leeuwenhoek.

Delft desen 14. 7mb. 1694

23) een hair van ons hooft is 60-80 µ.

24) De dunne capillairen c.q. lacunaire netwerken in de pootuiteinden kunnen door geringe druk van buitenaf dichtgedrukt zijn, waardoor de stroming van het bloed belemmerd is. De heen en weer gaande beweging van het bloed die dan zichtbaar wordt, weerspiegelt de ritmische drukgolven die bij de samentrekking van het hart door de bloedvaten worden voortgeplant. Hoewel het bloed van krabben, vooral bij hogere temperatuur, zeer snel kan stollen tot een geleiachtige massa, is het niet waarschijnlijk dat dit in het levende dier optreedt. L. bedoelt met stremming vermoedelijk geen bloedstolling, maar een mechanische belemmering van de circulatie. [Sp.]

25) Een duym is 2,61 cm. Enkel op grond van de afmetingen kan de soort krab niet worden afgeleid. Meer aanknopingspunten geeft de beschrijving van de herkomst: op 10 of 11 september 1694 werden de krabbetjes betrokken van een garnalenventer in Delft. Gedurende de zomermaanden komen garnalen dicht onder de kust in grote aantallen voor. Eveneens op de bodem aan de kust is in Nederland Carcinus maenas (L.), de strandkrab, de meest voorkomende krabbensoort. Een tweede mogelijkheid is de voor de Nederlandse kust algemene soort Macropipus holsatus (Fabricius), de zwemkrab. [Sp.]

26) voort quamen, onder de ogen kwamen.

27) verwonderens waardige, bewonderenswaardig; derven, die durven.

a) A: bloote Oog

28) regtsinnig van oordeel sijn, verstandig oordelen.

29) te samen stremminge van deelen, samenklontering van delen.

30) de slikken, de modder.

b) A: onderdanigste

c) A: aan Hare Hoog Ed: de Heeren

d) In A volgt hierna: enz. A. LEEUWENHOEK

[p. 151]

of a hair from our head⁸⁾, from which observation I concluded that the Blood had curdled in the thinnest branches from which this Blood vessel issued and where the circulation took place; and consequently the propulsion in this larger vessel was impeded⁹⁾.

This crab about which I am speaking was a little bigger than one inch¹⁰⁾.

When I dissected this crab as well as some that were somewhat larger, I found all the organs I saw, both outside and inside the body, to be equipped with such inexpressible, inconceivable, and admirable structures that if we could behold every part thereof perfectly with our eyes, we should be bound to exclaim with amazement: Oh Wonder, nay, what a wonderful structure is this creature, so small and despicable (to our eyes), saying: will there still be found People able to form intelligent judgments who would dream that such a small crab, or any other creature, either in the Sea or in Rivers, is generated through putrefaction or coagulation of parts, from the mud?

I will conclude, and remain, after tendering my humble services to the Very Noble Gentlemen of the Royal Society as well as to Your Honour, Honoured Sir,

the truly grateful Servant of the Very Noble Gentlemen as well as Your Honour,
Antoni van Leeuwenhoek.

Delft, this 14th of September 1694.

8) A hair from our head has a diameter of 60-80 µ.

9) The narrow capillaries or lacunary networks in the ends of the legs may have been compressed by a small external pressure, as a result of which the circulation of the blood has been impeded. The reciprocating movement of the blood which then becomes visible reflects the rhythmic pressure waves which are propagated through the blood vessels when the heart contracts. Although the blood of crabs may coagulate very rapidly, especially at higher temperatures, to form a gelatinous mass, this is not likely to occur while the animal is alive. By curdling L. probably does not mean clotting of the blood, but a mechanical obstruction of the circulation. [Sp.]

10) An inch is 2.61 cm. On the ground of its size alone the species of the crab cannot be determined. More clues can be obtained from the description of its origin: on 10 or 11 September 1694 the small crabs were obtained from a shrimp hawker in Delft. During the summer months large numbers of shrimps appear inshore. Furthermore, on the bottom near the coast in the Netherlands Carcinus maenas (L.), the beach crab, is the species of most frequent occurrence. A second possibility is the species Macropipus holsatus (Fabricius), the swimming crab, which occurs generally off the Dutch coast. [Sp.]