Alle de brieven. Deel 8: 1688-1692

[p. 66]

Brief 113 [66]
12 Januari 1689

Gericht aan: De Coninklijke Societeijt.

Manuscript: Ondertekende, door Leeuwenhoek geschreven brief te Londen, Royal Society, Boyle letters, F.L. 137. Eenentwintig kwarto bladzijden. De zeventien figuren zijn verloren gegaan.

Gepubliceerd in:

Antoni van Leeuwenhoek, Natuurs verborgentheden ontdekt, enz., blz. 299-323. Delff. A. Voorstad, 1689. Met 17 figuren. (Nederlandse tekst) [A]

Antonio van Leeuwenhoek, Arcana naturae detecta, blz 187-206. Delphis Batavorum, H. a. Krooneveld, 1695. Met 17 figuren. (Latijnse vertaling)

Antonio van Leeuwenhoek, Arcana naturae detecta. blz. 187-206. Delphis Batavorum, H. a. Krooneveld, 1696. Met 17 figuren. (Latijnse vertaling)

Antoni van Leeuwenhoek, Natuurs verborgentheden ontdekt, enz., blz. 299-323. Delft, H. van Kroonevelt, 1697. Met 17 figuren. (Nederlandse tekst) [B]

Antonii a Leeuwenhoek, Arcana naturae detecta, blz. 173-190. Lugduni Batavorum, J.A. Langerak, 1722. Met 17 figuren. (Latijnse vertaling) [C]

N. Hartsoeker, Cours de physique, enz.... et d' un extrait critique des lettres de M. Leeuwenhoek, blz. 27, 1730. (Frans excerpt)

S. Hoole, The select works of Anthony van Leeuwenhoek, Dl. 2, blz. 215-224, 1807. Met 17 figuren. (Engelse vertaling van het eerste deel)

A.J.J. Vandevelde, De brieven 53 tot 75 van Antoni van Leeuwenhoek. Versl. en Med. Kon. Vlaamsche Acad. 1922, blz. 1042-1043, 1922. (Nederlands excerpt)

F.J. Cole, Leeuwenhoek's zoological researches. Annals of science, Dl. 2, blz. 23, 1937. (Engels excerpt)

Inhoud:

Waarneming van de bloedcirculatie in de capillairen van de staartvin en borstvin van jonge en oudere paling, alsmede van de bloedstremming in die bloedvaten. L. heeft dit alles aan een aantal autoriteiten getoond. Beschrijving van de bouw van de ‘aalkijker’, door L. in twee uitvoeringen vervaardigd. Over het huidslijm van de paling. Bloedcirculatie in de staartvin van de baars. Over de diameter van de bloedvaten en de dikte van de wand daarvan. Bloedcirculatie in de staartvin van de snoek, de voorn en de karper en in de staart en het pooteinde van de garnaal. Over de aard van het bloed van de garnaal. Bloedcirculatie in de vinnen van bot en schol.

Figuren:

De 17 figuren zijn bijeengebracht op een dubbele plaat.

Opmerking:

Deze brief is niet opgenomen in de Philosophical Transactions.

[p. 67]

Letter 113 [66]
12th January, 1689

Addressed to: The Royal Society.

Manuscript: Signed autograph letter from Leeuwenhoek at London, Royal Society, Boyle letters, F.L. 137. Twenty-one quarto pages. The seventeen figures have been lost.

Published in:

Antoni van Leeuwenhoek, Natuurs verborgentheden ontdekt, etc., pp. 299-323. Delff, A. Voorstad, 1689. With 17 figures. (Dutch text) [A]

Antonio van Leeuwenhoek, Arcana naturae detecta, pp. 187-206. Delphis Batavorum, H. a Krooneveld, 1695. With 17 figures. (Latin translation)

Antonio van Leeuwenhoek, Arcana naturae detecta, pp. 187-206. Delphis Batavorum, H. a Krooneveld, 1696. With 17 figures. (Latin translation)

Antoni van Leeuwenhoek, Natuurs verborgentheden ontdekt, etc., pp. 299-323. Delft, H. van Kroonevelt, 1697. With 17 figures. (Dutch text) [B]

Antonii a Leeuwenhoek, Arcana naturae detecta, pp. 173-190. Lugduni Batavorum, J.A. Langerak, 1722. With 17 figures. (Latin translation) [C]

N. Hartsoeker, Cours de physique, etc.... et d'un extrait critique des lettres de M. Leeuwenhoek, p. 27, 1730. (French abstract)

S. Hoole, The select works of Antony van Leeuwenhoek, Vol. 2, pp. 215-224, 1807. With 17 figures. (English translation of the first part)

A.J.J. Vandevelde, De brieven 53 tot 75 van Antoni van Leeuwenhoek. Versl. en Med. Kon. Vlaamsche Acad. 1922, pp. 1042-1043, 1922. (Dutch abstract)

F.J. Cole, Leeuwenhoek's zoological researches. Annals of science, Vol 2, p. 23, 1937. (English abstract)

Summary:

Observation of the circulation of the blood in the capillaries of the tail-fin and the pectoral fins of young and older eel, also of the coagulation of the blood in those vessels. L. has demonstrated all these phenomena to a number of authorities. Description of the construction of the ‘eel spy-glass’, made by L. in two types. The slime on the skin of the eel. Circulation of the blood in the tail-fin of the perch. The diameter of the blood-vessels and on the thickness of their wall. Circulation of the blood in the tailfin of the pike, the roach and the carp and in the tail and the end of the legs of the shrimp. The nature of the blood of the shrimp. Circulation of the blood in the fins of the flounder and the plaice.

Figures:

The 17 figures are combined on one double plate.

Remark:

This letter has not been inserted in the Philosophical Transactions.

[p. 68]

Delft in Holland den 12^e. jann: 1689.¹⁾

Hoogh Edele Heeren.

Mijn Heeren die vande Coninclijke Societeit²⁾

Mijn laasten alderonderdanigsten aan haar Hoogh Edelen is geweest den 7^e September 1688³⁾. Waarin ik kome te handelen vande Circulatie van het bloet. Hier nevens gaan weder mijne verdere aantekeningen, ontrent die selvige materie, die ik sedert die tijd inde Visschen hebbe ontdekt.⁴⁾

Ik hebbe onder andere de Ael⁵⁾ geobserveert, ende inde staartvinne⁺ vande selve het bloed in een onbedenkelijke⁶⁾ groote menigte van Arterien en Venae⁷⁾ van verscheijde wijten sien loopen, en al hoe wel dese bloet-vaaten seer over en door malkanderen liepen, soo konde ik egter seer klaar Arterien⁸⁾ en Venae van den anderen⁹⁾ onderscheijden.

Wanneer ik mijn oog liet gaan (seer na) op het uijterste eijnde vande Staart-vinne, omme aldaar de circulatie te sien, soo sag ik soo een groote menigte van kleijne bloed-vaaten, dat het mij onmogelijk was, de ommeloop inde alderkleijnste vaaten te bekennen.

Dese Staart-vinne was met een weijnig vuijligheijt op eenige plaatsen beset, ik nam dan een doek tusschen mijn twee vingers; en ik haalde de staart vande Ael daar twee maal seer sagt door, om een klaarder gesigt te hebben, dog ik bevond dat met dese sagte afveeginge, veel vande uijterste kleijne bloet-vaaten soo danig waren gequest, dat veel bloet-deelen uijt deselve waren gestooten, waar door de uijterste deelen vande staart-vinne root waren geworden, en een weijnig omgekrult. Ik hebbe ook wel gesien dat in alle de Arterien, schoon die al vrij kleijn waren continueel, en dat seer kort agter den anderen⁹⁾, op nieuw een verheffinge van voortstootinge¹⁰⁾ in het

1) De afkorting is niet duidelijk leesbaar. [Dam.]

2) In A en B: ‘Delft in Holland, &c.’.

3) Brief 110 [65], van 7 september 1688, blz. 2.

4) Deze alinea ontbreekt in A en B.

5) Zie aant. 19.

+ Bloedcirculatie in staart- en borstvin van paling

6) Onbedenkelijke - ondenkbare.

7) In A en B: ‘Vena’.

8) In A en B: ‘de Arterien’.

9) Van, agter, bij, op, nevens den anderen - van, achter, bij, op, naast elkaar.

9) Van, agter, bij, op, nevens den anderen - van, achter, bij, op, naast elkaar.

10) Verheffinge van voortstootinge - versnelling van de voortstuwing.

[p. 69]

Delft in Holland, 12th January, 1689.

Very Noble Sirs.

Gentlemen of the Royal Society

My last, most humble missive to Your Honours was on the 7th September, 1688¹⁾. In which I came to treat of the Circulation of the blood. I here send you once again my further notes, about that same material, which I have discovered since that time in the Fishes²⁾.

Among other things I have observed the Eel³⁾, and I saw running⁺ in the tail-fin of the same an inconceivable multitude of Arteries and Veins of several widths, and although these blood-vessels were running very much over and through one another, I could nevertheless distinguish the Arteries and Veins very clearly from each other.

When I let my eye go over the Tail-fin (quite close) to its extreme end, in order to see the circulation there, I saw such a great multitude of tiny blood-vessels that it was impossible to me to perceive the circulation in the minutest vessels.

This Tail-fin was covered with a little dirt in some places; so I took a cloth between my two fingers, and I very gently drew the tail of the Eel through it twice, to get a clearer view, but I found that this gentle wiping had so damaged many of the extremely small blood-vessels that many particles of blood had been expelled from the same, so that the extreme parts of the tail-fin had become red, and slightly curved. I also saw sometimes that in all the Arteries, although they were already fairly small, there occurred, continually and in rapid succession, a quickening of the propulsion in the blood. When I came

1) Letter 110 [65], of 7th September, 1688, p. 3.

2) This paragraph is missing in A and B.

3) See note 7.

+ Circulation of the blood in the tail-fin and pectoral fin of eel

[p. 70]

bloet geschiede. Wanneer ik quam te sien op een groote Arterie die inde staart lag; daar was de voortstootinge van het bloet (dat deselve door gaans¹¹⁾ van het Hert ontfangt) veel starker.

Ik hebbe ook voor het gesigt gebragt, een vande twee vinnen¹²⁾, die de Ael digt aan het hooft heeft; daar in sag ik het bloet in soo veel plaatsen loopen, als ik hier vooren inde staart-vinne hebbe geseijt. En als ik de circulatie van het bloet, tot op het uijtertse eijnde vande geseijde vinne tragte te sien, sag ik de loop van het bloet soo in Arterien als Venae in soo een onbedenkelijk⁶⁾ groot getal van seer kleijne vaaten, als of de vinne aldaar uijt geen andere deelen en was gemaakt, dan uijt bloed-vaaten.

Omme de geseijde observatien inde staart vande Ael te weeg te brengen, soo en hadde ik voor die tijd geen andere middelen bedagt, als dat ik de Ael uijt het water genomen hebbende, die in een graeuw papier of doek hadde gewonden, uijt gesondert een kleijn gedeelte vande staart, die ik voor het vergroot-glas stelde, en als ik de vinne aan het hooft wilde observeren, soo snede ik in het papier of doek, daar de vinne was, een openheijt, en ik bragt dan de vinne daar uijt.

En al hoe wel ik soo danige Alen soo weijnig hinder of drukkinge aan bragt, als het mij doenlijk was, soo vernam ik egter¹³⁾, dat ik in dit doen de loop van het bloet, voor een gedeelte belette. Dierhalven heb ik na die tijd verscheijde Alen¹⁴⁾ liber en vrij laten swemmen, en na dat die tot rust waren gekomen, der selver staarten voor het vergroot glas gebragt, ende als doen de loop van het bloet, soo in Arterien⁸⁾ als Venae, niet alleen distincter gesien als hier vooren¹⁵⁾ (want hier spreijde de Ael sijn vinnen gans wijt uijt, daar^15a) de selve uijt het water sijnde, de dunste vinnen¹⁶⁾ wat omkrulde). Maar ik sag hier ook de ommeloop van het bloet uijtnemende klaar, ende dat niet in een, maar in veel plaatsen tegelijk: en al hoe wel de ommeloop van het bloet meest doorgaans¹⁷⁾ geschiede in soo danige vaatgens, daar maar een enkel deeltge bloet (van de geene die het root maken) konde door passeren, soo sag ik nogtans dat de ommeloop van het bloet inde uijterste deelen vande staart-vinne wel geschiede in bloed-vaaten, die soo wijt waren, datter twee en ook wel drie deeltgens bloet, te gelijk daar door gingen. Veele van dese bloed-

11) Door gaans - voortdurend, altijd.

12) Dit zijn de borstvinnen. [Ki.]

6) Onbedenkelijke - ondenkbare.

13) Soo vernam ik egter - zag ik toch.

14) In A en B: ‘Alen, die omtrent een vinger-dik waren, in het water’.

8) In A en B: ‘de Arterien’.

15) In A en B: ‘veel distincter als hier te vooren’.

15a) Daar - terwijl.

16) In A en B: ‘vinne’.

17) Meest doorgaans - meestal.

[p. 71]

to look at a large Artery that lay in the tail, the propulsion of the blood (which the same receives continuously from the Heart) was much stronger there.

I also brought before my sight one of the two fins⁴⁾ which the Eel has close to the head; I there saw the blood running in as many places as I said heretofore in the tail-fin. And when I endeavoured to see the circulation of the blood as far as the extreme end of the said fin, I saw the course of the blood both in Arteries and in Veins in such an inconceivably large number of minute vessels, as if the fin at that point was made of no other parts, than blood-vessels.

In order to effect the said observations in the tail of the Eel, I had not, before that time, thought of any other means than to wrap the Eel, after taking it out of the water, in a piece of gray paper or a cloth, with the exception of a small piece of the tail, which I put before the magnifying glass; and when I wanted to examine the fin near the head, I cut an opening into the paper or cloth, at the place where the fin was, and I then pulled the fin out of it.

And although I caused such Eels as little disturbance or pressure as was possible to me, I nevertheless noticed that by doing so I partly impeded the course of the blood. For this reason I let several Eels⁵⁾, after that time, to swim freely and without restraint, and after they had calmed down, I put the tails of the same before the magnifying glass; and I then saw the course of the blood, in both Arteries and Veins, not only more distinctly⁶⁾ than heretofore (for here the Eel spread its fins out quite wide, but when the same was out of the water, the thinnest fins were slightly curled up). But I here also saw the circulation of the blood extraordinarily clearly, and this not in only one, but in many, places at the same time; and although the circulation of the blood occurred mostly in such vessels through which only a single particle of blood (of those that make the blood red) could pass through, I nevertheless saw that the circulation of the blood in the furthermost parts of the tail-fin also occurred in blood-vessels that were so wide that two, and sometimes three particles of blood

4) These are the pectoral fins. [Ki.]

5) In A and B: ‘Eels that were about a finger thick, in the water’.

6) In A and B: ‘much more distinctly.’

[p. 72]

vaaten liepen met soo danige kromme bogten, ende dat in soo een groote menigte bij een, dat het te verwonderen was. Soo dat ik op bijsondere¹⁸⁾ tijden, alleen om het vermaak dat ik daar in schepte, verscheijde maal het gesigt vande ommeloop van het bloet, ende de loop van het selvige in grooter vaaten beschoude. Ja ik konde selfs meest door gaans¹⁷⁾ (seer na) aan het uijterste eijnde vande vinne inde seer dunne bloetvaaten, in ijder tijd die wij een oogenblik noemen, de verheffinge van een nieuwe voortstootinge¹⁰⁾, die het bloet uijt het Hert ontfangt bekennen.

Op een ander tijd heb ik Ael en Paling¹⁹⁾ genomen, die inde Rivier de Mosa gevangen werd. Dese Ael en Paling is witter van huijt, als die in onse binnewateren gevangen werd, deselve hadde al vier uren in een ton (sonder eenig water) gestaan. Ik heb die weder int water laten swemmen, ende eenigen tijd daar na heb ik die in een groot hoog glas, gans int water leggende, en ook wel dat haar staarten een weijnig uijt het water staken, voor het vergrootglas gebragt, ende waar genomen, dat in een seer groote menigte van seer kleijne bloetvaaten, die aan het eijnde vande staart of staart-vinne lagen, het bloet gestremt lag, en gans geen de minste loop te bekennen was. Dog twee à. drie hairbreeten nader de staart²⁰⁾, daar circuleerden het bloet in soo een groote menigte van vaaten, dat het onmogelijk is een ander te doen gelooven. En²¹⁾ mij dagt datter geen gesigt (voor een Wijsgerig²²⁾ oog) vermakelijker konde sijn, als de loop van het bloet in soo een groote menigte van vaaten te sien, als mij hier voor quamen. Ik liet een van dese Alen vierentwintig uren in een groote quantiteit water swemmen, ende dat water liet ik in die tijd verscheijde maal

18) Bijsondere - verschillende.

17) Meest doorgaans - meestal.

10) Verheffinge van voortstootinge - versnelling van de voortstuwing.

19) In Brief 81 [42], van 25 juli 1684, Alle de Brieven, Dl. 4, blz. 292, maakt L. verschil tussen de aal en paling: ‘Dog men maakt alhier groot onderscheijt inde selvige, om dat de paling veel vetter en aangenamer van smaak is, en dier halven veel dierder wert verkocht.’ Toch behoren beide tot dezelfde soort nl. Anguilla anguilla Linn. Aal is dus bij L. een jonge paling, waarover L. ook schrijft: ‘een vinger dik’. De kleur van paling en aal is sterk afhankelijk van de streek. L.c. aant. 85. [Swt.]

20) Nader de staart - meer naar de staart toe, dus van de buitenrand van de vin af.

21) In deze Brief komt het enige keren voor, dat L. na een punt niet met een hoofdletter begint. Wanneer op de punt een nieuwe zin volgt, heb ik, in overeenstemming met A en B, de kleine letter door een hoofdletter vervangen. [Dam.]

22) Wijsgerig - begerig naar kennis, hier in het bijzonder kennis der natuur. Het woord komt bij Kiliaan nog niet voor en was dus betrekkelijk jong (na 1600). In L. Meijer, Woordenschat, 3e dr., 1669 komt het woord in de thans gewone betekenis van ‘filosofisch’ voor. Zie ook aant. 107 bij Brief 16 [10], van 11 februari 1675, Alle de Brieven, Dl. 1, blz. 274. [Dam.]

[p. 73]

passed through at a time. Many of these blood-vessels ran in such round curves, and in such a great multitude together that it was astonishing. So that, at different times, and only for the pleasure I took in it, I have again and again watched the spectacle of the circulation of the blood, and the course of the same in the larger vessels. Nay, I was even able in most cases to perceive, (quite close) to the very extremity of the fin, in the very thin bloodvessels, the quickening of a new impulse which the blood receives from the Heart, at intervals of time which we call an instant.

At another time I have taken ‘Aal’ and ‘Paling’⁷⁾, that had been caught in the River Mosa. These ‘Aal’ and ‘Paling’ have a whiter skin than those caught in our inland waters; the same had already been in a barrel (without any water) for four hours. I let them swim in water again, and some time afterwards I put them, in a large tall glass and completely immersed in water, but also with their tails sticking slightly out of the water, before the magnifying glass and I observed that, in a great multitude of minute blood-vessels which lay at the extremity of the tail or tail-fin, the blood lay congealed, and that not the slightest movement could be perceived. But at two or three hair's breadths nearer to the tail⁸⁾ the blood circulated in such a multitude of vessels that it is impossible to make anyone else believe it. And⁹⁾ it seemed to me that no sight (to the philosophic eye¹⁰⁾) could be more fascinating than to see the course of the blood in such a great multitude of vessels as here came before me.

I left one of these Eels to swim in a large quantity of water for twenty-four hours, and during that time I had the water changed

7) In Letter 81 [42], of 25th July, 1684, The Collected Letters, Vol. 4, p. 293, L. differentiates between the ‘aal’ (young eel) and the ‘paling’ (full-grown eel): ‘But here a great difference is made between the them, because the fullgrown eel is much fatter and of a pleasanter taste, and is therefore sold much more dearly.’ Nevertheless both belong to the same species, viz. Anguilla anguilla Linn.. To L., therefore, ‘Aal’ is a young eel, about which he accordingly writes ‘a finger thick’.
The colour of both ‘aal’ and ‘paling’ depends very much upon the regions where they occur. Op. cit., note 45. [Swt.]

8) Nearer to the tail - more towards the tail, i.e. from the outer edge of the fin.

9) In this Letter it happens now and then that L., after a full stop, does not begin with a capital letter. Where this occurs I have, in accordance with A and B, replaced the small letter starting the next sentence by a capital. [Dam.]

10) Philosophic - desirous of knowledge, here particularly knowledge of nature.

[p. 74]

ververschen, om te sien of in die tijd, dit gestremde bloet, niet weder soo verre soude gebragt werden, dat het circuleren soude. Dog wanneer ik daar na mijne observatien hervatte, sag ik dat de stremminge van het bloet sig verder hadde uijtgeset, ende dat inde vinne een weijnig na de rugge toe, het bloet in soo danige groote vaaten al gestremt was, of beter geseijt, de vaaten in soo een dikte waren toegenomen, als een hair van ons hooft dik is²³⁾.

Als ik het onderste gedeelte vande selve staart-vinne (wat na de buijk toe) beschoude, daar maakte het een seer schoon gesigt, want daar vernam²⁴⁾ ik geen de minste stremminge van het bloet, en hoe dun dese vaaten ook waren, soo sag men seer klaar de loop van het bloet, en men konde mede seer distinct de Arterien uijt de Venae onderscheijden, hoe dwars of over malkanderen die ook mogten loopen, uijt oorsaak dat de vinne aldaar seer door schijnende was. Ja ik konde seer naakt²⁵⁾ sien dat twee soo danige bloet-vaaten (die men Venae noemt) en waar door (om haar dunte) maar een enkel deeltge bloet konde passeren, te samen vereenigde, en maakten alsoo een dikker bloet-vaatge, ende daar benevens ook, dat verscheijde van soo danige bloet-vaatgens, die uijt twee dunder takjens waren gemaakt, weder haar bloet storten ofte vereenigden in een grooter vat, en maakten alsoo een Vena uijt, die so dik niet en was als een hair van ons hooft²³⁾.

En gelijk ik de loop van het bloet, (en de vereeninge vande vaaten) sag voeren na het binnenste van het lighaam; soo sag ik insgelijks soo klaar en naakt, als onse bloote oogen eenig vogt konnen sien loopen, dat een Arterie die niet dikker was dan een hair van ons hooft, sig in verscheijde takken verspreijde, ende dese takken weder in dunder takken, tot dat eijntelijk de takken soo dun waren, dat maar een enkel deeltge bloet daar door konde passeren, ende dat door dese laaste vaaten, het bloet op veel plaatsen wierde gestooten, tot bij na inde uijterste deelen vande vinne, eer het weder te rugge quam loopen. Wanneer ik de loop van het bloet inde Aderen vervolgde tot aan het lighaam, ofte staart vande Ael, daar de vinne door gaans uijt gemaakt werd²⁶⁾, daar sag ik de deelen vet op veel plaatsen bij den anderen leggen⁹⁾.

Als ik de Paling observeerde die mede (dog in een andere ton) sonder water hadde gelegen, aan die en konde ik gans geen strem-

23) Inderdaad kan een vaatverwijding optreden tengevolge van een verstopping. [Ki.]
Een ‘hair van ons hooft’ heeft een diameter van 60-80 µ.

24) Vernemen - waarnemen.

25) Naakt - duidelijk.

23) Inderdaad kan een vaatverwijding optreden tengevolge van een verstopping. [Ki.]
Een ‘hair van ons hooft’ heeft een diameter van 60-80 µ.

26) Daar de vinne door gaans uijt gemaakt werd - waaraan de vin over de gehele lengte ontspruit.

9) Van, agter, bij, op, nevens den anderen - van, achter, bij, op, naast elkaar.

[p. 75]

several times, in order to see whether the congealed blood in that time might not be got so far that it would circulate again. But when I afterwards resumed my examination, I saw that the coagulation of the blood had extended further, and that, in the fin slightly towards the back, the blood had already congealed in such large vessels, or to put it better, the vessels had so much increased in thickness as to be as thick as a hair of our head¹¹⁾.

When I did look at the undermost part of the same tail-fin (a little towards the belly), it provided a very beautiful sight, for there I did not perceive the slightest coagulation of the blood, and however thin these vessels were, one could very clearly see the circulation of the blood, and one could also distinguish very plainly the Arteries from the Veins, however crosswise or one over the other they might be running; this because the fin at that place was very transparent. Nay, I could see very clearly that two such blood-vessels (which are called Veins) and through which (because of their thinness) only a single particle of blood could pass, united together, and thus made a thicker blood-vessel; and also, in addition, that several such blood-vessels, that had been made from two thinner branches, in their turn poured their blood, or united, into a larger vessel, thus composing a Vein, which is not so thick as a hair of our head¹¹⁾.

And just as I saw the circulation of the blood (and the joining up of the vessels) flow towards the interior of the body; in the same way I saw, as clearly and distinctly as our naked eyes can see any fluid run, that an Artery which is no thicker than a hair of our haid split into several branches, and these branches again into still thinner branches, until finally the branches were so thin that only a single particle of blood could pass through them, and that in many places the blood was propelled through these vessels nearly as far as the outermost parts of the fin, before it started to run back. When I followed the course of the blood in the Vessels as far as the body, or the tail of the Eel at the place out of which the fin is always made¹²⁾, I saw the particles of fat lying together in many places.

When I examined the ‘Paling’⁷⁾ which, too, had been lying without water (but in a different barrel), I could not perceive any

11) Dilatation of the vessels can, indeed, occur as a result of an obstruction. [Ki.]
A ‘hair of our head’ has a diameter of 60-80 µ.

11) Dilatation of the vessels can, indeed, occur as a result of an obstruction. [Ki.]
A ‘hair of our head’ has a diameter of 60-80 µ.

12) Out of which the fin is always made - from which the entire length of the fin springs.

7) In Letter 81 [42], of 25th July, 1684, The Collected Letters, Vol. 4, p. 293, L. differentiates between the ‘aal’ (young eel) and the ‘paling’ (full-grown eel): ‘But here a great difference is made between the them, because the full-grown eel is much fatter and of a pleasanter taste, and is therefore sold much more dearly.’ Nevertheless both belong to the same species, viz. Anguilla anguilla Linn.. To L., therefore, ‘Aal’ is a young eel, about which he accordingly writes ‘a finger thick’.
The colour of both ‘aal’ and ‘paling’ depends very much upon the regions where they occur. Op. cit., note 45. [Swt.]

[p. 76]

minge in het bloet gewaar werden, en ik sag dat tusschen ijder beentge van het uijterste vande staart-vinne, die het eijnde vande staart-vinne uijt maakt, het bloet circuleerde in soo danige vaaten, dat wel twee en meer deeltgens bloet daar te gelijk konden door passeren²⁷⁾, ende dat aldaar veele van Arterien sig met een bogje om bogen, en maakten aldaar een bloed-vat, die wij een Vena noemen. Wanneer ik quam te sien op het onderste deel vande vinne, die na de buijk toe strekte, die mede seer helder was, daar sag ik het bloet loopen soo in Arterien als Venae, als ik hier vooren van dat gedeelte vande vinne vande Ael hebbe geseijt. En ik sag ook hier de vet deelen, die ik vet globule noeme in meerder quantiteit leggen, als ik oeijt inde Ael hadde gesien¹⁹⁾.

Op een ander tijd heb ik een Ael bij na geheel int water gestelt, en het hooft in sulken naeuwte gebragt of geklemt, dat de Ael sijn kaken gans niet bewegen konde, en in die benautheijt sijn mond bleef open houden, ende als doen het bloet observerende, sag ik (na verloop van eenigen tijd) dat verscheijde malen het bloet inde Aderen op het eijnde vande staart, veel maal voor een oogenblik tijds, gans bleef stil staan, en dat daar op dan een kleijne voortstootinge tot twee à. drie maal agter den anderen⁹⁾ volgde, waar na dan het bloet voor een korten tijd, sijn voorgaande cours nam: en diergelijke voorval geschiede in dese Ael verscheijde maal in weijnig tijds.

Ik sag ook dat in²⁸⁾ meest alle de bloet-vaaten waar in het bloet op het eijnde vande staart circuleerde, soo groot of wijd waren, dat daar twee en meer deeltgens bloet (die het selvige root maken) te gelijk konden door gaan. Dog wanneer ik de vinne een weijnig verder na de buijk of rugge toe besag, daar circuleerde het bloet meest door gaans¹⁷⁾ op het uijterste eijnde vande vinne inde alder dunste bloet-vaatgens.

In dese en ook in meest alle Alen en Paling heb ik gesien dat de bloet-vaaten waar in de circulatie van het bloet in het uijterste eijnde vande staart-vinne geschiede deselve bloed-vaaten met een kleijn bogje om bogen, en veele vande selvige over en weder over malkanderen heen liepen, als bij exempel mij quam de circulatie te⁺ vooren als in fig: 1. ABCDE. sijnde een bloet-vat of vaaten, gelegen tusschen twee beentgens, welke beentgens de stijfte aan het uijterste eijnde vande staart-vinne geven, al waar men ABC. de naam van een Arterie sal geven, om dat het bloet van A. door B. na C. op gevoert sijnde, van C. door D. na E. het weder te rug liep, soo dat wij CDE. een Vena konnen noemen, schoon dese beijde soo genoemde Vaaten,

27) Blijkbaar had dit dier sterk verwijde capillairen, mogelijk stond dit in verband met het verblijf op het droge. [Ki.]

19) In Brief 81 [42], van 25 juli 1684, Alle de Brieven, Dl. 4, blz. 292, maakt L. verschil tussen de aal en paling: ‘Dog men maakt alhier groot onderscheijt inde selvige, om dat de paling veel vetter en aangenamer van smaak is, en dier halven veel dierder wert verkocht.’ Toch behoren beide tot dezelfde soort nl. Anguilla anguilla Linn. Aal is dus bij L. een jonge paling, waarover L. ook schrijft: ‘een vinger dik’. De kleur van paling en aal is sterk afhankelijk van de streek. L.c. aant. 85. [Swt.]

9) Van, agter, bij, op, nevens den anderen - van, achter, bij, op, naast elkaar.

28) Het woord ‘in’, dat ook in A en B voorkomt, is overtollig. [Dam.]

17) Meest doorgaans - meestal.

+ fig. XI

[p. 77]

coagulation in the blood at all, and I saw that, between every tiny bone of the extremity of the tail-fin that constitutes the end of the tail-fin, the blood circulated in such vessels that quite two or more particles of blood could pass through them at a time¹³⁾; and that many of the Arteries bent round in a curve, and there made a blood-vessel which we call a Vein. When I came to look at the undermost part of the fin, which stretched towards the belly, which, too, was very transparent, I saw the blood run both in Arteries and in Veins, as I said heretofore in that part of the Eel's fin. And here I also saw the fat particles, which I call fat globules, lying in larger quantity than I had ever seen in the Eel⁷⁾.

At another time I put an Eel almost wholly in the water, and held, or gripped, the head so tightly that the Eel could not move its jaws at all, and in that distressing situation it kept its mouth open; and when I then examined the blood I saw (after some lapse of time) that, several times, the blood in the Vessels at the end of the tail, often stopped completely for a moment, and that after this there followed a small propulsion two or three times in succession, after which the blood resumed its former course for a short time: a similar happening occurred in this Eel repeatedly in a short space of time.

I also saw that nearly all the blood-vessels in which the blood circulated at the extremity of the tail were so large or wide that two of more particles of blood (that make the blood red) could pass through at a time. But when I looked at the fin a little more towards the belly or back, the blood there circulated nearly always at the extreme end of the fin in the very thinnest minute blood-vessels.

In this, and in nearly all Eels and ‘Paling’, I have seen that the blood-vessels in which the circulation of the blood took place in the extreme end of the tail-fin, the said blood-vessels bent round in a small curve, and that many of the same ran to and from across one⁺ another, as, for example, the circulation appeared to be as in fig: 1. ABCDE., being a blood-vessel or -vessels situated between two tiny bones, which bones give the stiffness to the extreme end of the tail-fin, where we shall give ABC. the name of an Artery, because the blood, having been carried from A. through B. to C., ran back again from C. through D. to E., so that we can call CDE. a Vein, although both

13) This animal evidently had greatly dilated capillaries, possibly due to its having remained out of the water. [Ki.]

7) In Letter 81 [42], of 25th July, 1684, The Collected Letters, Vol. 4, p. 293, L. differentiates between the ‘aal’ (young eel) and the ‘paling’ (full-grown eel): ‘But here a great difference is made between the them, because the full-grown eel is much fatter and of a pleasanter taste, and is therefore sold much more dearly.’ Nevertheless both belong to the same species, viz. Anguilla anguilla Linn.. To L., therefore, ‘Aal’ is a young eel, about which he accordingly writes ‘a finger thick’.
The colour of both ‘aal’ and ‘paling’ depends very much upon the regions where they occur. Op. cit., note 45. [Swt.]

+ fig. XI

[p. 78]

een gecontinueert bloet-vat is, dat tot twee maal toe over malkanderen is loopende.

Benevens dese eerst geseijde ommeloop of circulatie lag een seer dun vin-beentge, ende daar benevens aan een tweede bloet-vat, daar in mede de circulatie geschiede, en welk bloet-vat mede twee maal over malkanderen in een korte spatie heen liep, dog met kleijnder bogten als in het voor gaande bloet-vat geschiede.

FGH. was de Arterie, waar in het bloet tot in H. wierd opgevoert, ende HIK. was de Vena, die het bloet weder na het Hert voerde.

Nu sag ik seer distinct, gelijk mij ook te meer maal was te vooren gekomen, dat uijt de eerst geseijde arterie ABC. aan C. een kleijne bloet vat quam, die sig vereenige(!)e ofte het bloet storte uijt ABC. in I.

Omme nu aan te wijsen de hoe grootheijt van dese bloet-vaaten, en hoe verre deselve van den anderen gelegen waren, soo moet ik seggen, dat de spatie of wijte tusschen E. en K. seer na begrijpt, de lengte die vier hair breeten van ons hooft²⁹⁾ komen uijt te maken.

Ik hebbe eens gesien dat in de staarvinne(!) van een Ael, in drie à.⁺ vier bloet-vaaten die nevens den anderen lagen het bloet gestremt was. Dese vaaten schenen mij toe meer dan vijfentwintig maal dikker te sijn, als de bloet-vaaten, die daar ontrent lagen, en waar in het bloet circuleerde²³⁾.

Ik sag vorders dat (op eene plaats) door dit gestremde bloet, een canaaltge liep en ook circuleerde, welk canaaltge niet wijder was als dat maar een enkel deeltge bloet te gelijk konde door gaan.

Dit Canaaltge bloet (beelde ik mij in) was na de stremminge van het bloet op nieuw gemaakt, door de starke voortstootinge van het Hert, waar door het circulerende bloet tusschen of door het gestolde bloet een Canaaltge hadde gemaakt³⁰⁾.

Vorders imagineerde ik mij ook indien men de Ael geen hinder hadde aan gebragt, ende³¹⁾ met het gesigt eenigen tijd op dit bloetvat hadde konnen blijven staan, dat ik gesien soude hebben, dat dit gestremde bloet, door de continuele loopinge van het meer gemelte canaaltge, tot volle ontdoeninge soude gebragt geworden hebben³²⁾.

Ik heb meest door gaans waar genomen, dat als het bloet inde vaaten quam te stollen, dat in sulken geval de bloet-vaaten verscheijde deelen dikker wierden²³⁾. Of nu de menbrane van dese vaaten die

29) Dit is dus 240-320 µ. Zie aant. 23.

+ Bloedstremming in bloedvat

23) Dat de eieren van de groene kikvors in het water niet zo gemakkelijk te zien zijn is zeer wel mogelijk: de geleimassa is minder samenhangend en de eieren vormen hierdoor minder grote klompen. [Ki.]

30) Hier is dus waarschijnlijk een nieuwe bloedstroom gebaand in een bloedvat waarin het bloed gestremd was. [Ki.]

31) Ende - lees: en indien ik.

32) Tot volle ontdoeninge soude gebragt geworden hebben - weer geheel aan het lopen gebracht zou zijn. [Dam.]

23) Dat de eieren van de groene kikvors in het water niet zo gemakkelijk te zien zijn is zeer wel mogelijk: de geleimassa is minder samenhangend en de eieren vormen hierdoor minder grote klompen. [Ki.]

[p. 79]

these named Vessels are one continuous blood-vessel, running twice in succession one over the other.

By the side of this first-mentioned course, or circulation, there lay a very thin tiny fin-bone, and right up against it, a second blood-vessel, in which, too, the circulation took place, and which blood-vessel also ran twice one over the other within a short space, but with smaller curves than happened in the preceding blood-vessel.

FGH. was the Artery in which the blood was carried as far as H., and HIK. was the Vein that carried the blood back to the Heart.

Now I saw very distinctly - as I had also observed many times before - that a small blood-vessel came out of the first-mentioned artery ABC., at C., and united, or poured the blood from ABC. into I.

Now in order to indicate the size of these blood-vessels, and the distance between them, I should say that the space, or width between E. and K. very nearly comprises the length that four hair's breadths of our head¹⁴⁾ make together.

I once saw that in the tail-fin of an Eel the blood was congealed⁺ in three to four blood-vessels that lay close together. These vessels seemed to me to be more than twenty-five times thicker than the blood-vessels that lay around them, and in which the blood did circulate¹¹⁾.

I further saw that (in one place) through this congealed blood there ran a minute channel in which blood also circulated, which small channel was no wider than would allow only a single particle of blood to pass through.

This tiny Channel (so I imagined) had been made anew after the coagulation of the blood, due to the strong impulse from the Heart, whereby the circulating blood had made a small Channel between or through the congealed blood¹⁵⁾.

I furthermore imagined that, if no disturbance had been inflicted on the Eel, and if I had been able to continue watching this blood-vessel for some time, I should have seen that this congealed blood, thanks to the continuous course of the aforesaid small channel, would have been able completely to resume its circulation again.

I have nearly always observed that, when the blood in the vessels began to congeal, the blood-vessels in such cases became quite a lot thicker¹¹⁾. Now whether the membrane of these vessels, which we

14) This is therefore 240-320 µ. See note 11.

+ Coagulation of blood in blood-vessel

11) The date of May 29th tallies quite well with the laying-season of the green frog; the brown frog has long been finished by that time. [Ki.]

15) Here, therefore, a new blood stream has apparently been formed in a blood-vessel in which the blood had coagulated. [Ki.]

11) The date of May 29th tallies quite well with the laying-season of the green frog; the brown frog has long been finished by that time. [Ki.]

[p. 80]

wij een rok³³⁾ noemen, in soo danige wijte werden uijtgeset, of uijt gerekt, dan of het bloet door de dunte vande rok werd gestooten, dat is mij onbekent.

Ik hebbe dit schoon gesigt vanden ommeloop van het bloet inde Ael of Paling, mede niet alleen voor mijn selven willen behouden, dier halven heb ik instrumenten bedagt, en ook gemaakt om dat⁺ gesigt aan anderen te konnen mede deelen. Dit bij mij int werk gestelt sijnde, heb ik daar van kennisse gegeven aan verscheijde voorname Heeren, ende onder die waren de drie Heeren die ik in mijn voorgaande missive hare namen hebbe gespetificeert³⁴⁾, als ook mede aan de Heer Christiaan Huijgens Heere van Zeelhem mede lid van de Co: Socie:³⁵⁾ die mij daar op sijn komen besoeken, ende de bloetloop en circulatie met groote verwondering hebben aanschout.

Dese Heeren vertoonden ik veel bijsondere gesigten³⁶⁾ vanden ommeloop van het bloet, ende dat op verscheijde plaatsen inde staart vinne vande Aelen, welke soort van Alen ontrent een vinger dik waren. Ende²¹⁾ dat niet een, maar doorgaans¹¹⁾ tien à. twaelf en meer bloetloopen te gelijk: Waar door die Heeren veel maal uijt barste met te seggen, dat sij niet en geloofden datter curiueser gesigt te sien was, nog ook geen beter saken en waren ontdekt.

Omme nu eenige Alen op veel distincte plaatsen aan de staart vinne te besien, bragten wij soo veel tijd door, dat wij oordeelde dat de Alen begonde te sterven, uijt oorsaak dat de ommeloop van het bloet vertraagde, en wij sagen weijnig tijd daar na het bloet soo sagt voort loopen, en circuleren, dat wij maar even de voort gang konden bekennen, hoe wel wij soo nu als dan op nieuw wel een weijnig starker beweginge, en dat voor seer korten tijd, inde voortloop van het bloet gewaar wierden. En²¹⁾ eijntelijk sagen wij het bloet gans stil staan, en als ik dan soo danige Alen uijt het glas nam, lagen deselve doot, of sij quamen kort daar aan te sterven.

⁺Om dat³⁷⁾ hare Hoogh Edelen mogten weten door wat middelen ik de circulatie van het bloet aan de voor genoemde Heeren en aan anderen hebbe laten sien, heb ik voor genomen mijne werktuijgen te laten afteijkenen, als ook mede om soo haare Hoogh Edelen genegen mogten sijn het vermakelijk³⁸⁾ gesigt van het circulerende

33) Rok - vlies, wand van het bloedvat.

+ Demonstratie van de bloedstroming

34) Die ik... hare namen hebbe gespetificeert - wier namen ik heb opgenoemd. Zie Brief 110 [65], van 7 september 1688, blz. 56.

35) In A en B: Koninglyke Societeyt.

36) Vertoonden ik veel bijsondere gesigten - liet ik verschillende waarnemingen zien.

21) In deze Brief komt het enige keren voor, dat L. na een punt niet met een hoofdletter begint. Wanneer op de punt een nieuwe zin volgt, heb ik, in overeenstemming met A en B, de kleine letter door een hoofdletter vervangen. [Dam.]

11) Wormen - larven.

21) In deze Brief komt het enige keren voor, dat L. na een punt niet met een hoofdletter begint. Wanneer op de punt een nieuwe zin volgt, heb ik, in overeenstemming met A en B, de kleine letter door een hoofdletter vervangen. [Dam.]

+ Bouw van de aalkijker

37) Om dat - opdat. Dit laatste woord in A en B.

38) Vermakelijk - wat genoegen geeft.

[p. 81]

call a wall, is dilated to that width, or whether the blood is expelled through the thinness of the wall, that I do not know.

I have not wished to keep this beautiful sight of the circulation of the blood in the Eel and the ‘Paling’ only to myself again; for⁺ this reason I have invented, and also made, instruments to enable me to communicate that sight to others. This having been installed by me, I informed several prominent Gentlemen of it, among whom were the three Gentlemen whose names I specified in my preceding missive¹⁶⁾, as well as also Mr. Christiaan Huijgens, Lord of Zeelhem, also co-member of the Royal Society, all of whom then came to visit me, and watched the course and circulation of the blood with great astonishment.

I showed these Gentlemen many special sights¹⁷⁾ of the circulation of the blood, and this in several places in the tail-fin of the Eels, which sorts of Eels were about a finger thick. And such not one, but always ten or twelve or more circulations of the blood at a time: Which made those Gentlemen frequently burst out, saying that they did not believe there was any more curious sight to be seen; neither had any better things been discovered.

Now in order to observe some Eels in many different places on the tail-fin, we spent so much time that we thought the Eels had begun to die, by reason of the fact that the circulation of the blood was slowing down, and a little time after this we saw the blood passing and circulating so slowly that we could only just perceive its course, although we did again observe, now and then, anew a slightly stronger movement, and this for a very short time, in the course of the blood. And at last we saw the blood stop completely, and when I then took such Eels out of the glass, the same either lay dead, or they died shortly afterwards.

⁺In order that Your Honours may know by what means I have demonstrated the circulation of the blood to the aforenamed Gentlemen, and to others, I have decided to have my instruments drawn, as well as to enable Your Honours, if you feel so inclined, to watch

+ Demonstration of the flowing of blood

16) See Letter 110 [65], of 7th September, 1688, p. 57.

17) I showed... many special sights - different things observed by me.

+ Construction of the eel spy-glass

[p. 82]

bloet te sien, seer gemakkelijk door de volgende werktuijgen, daar toe konnen komen.

Ik hebbe dan genomen een stuk geel koper, dat ontrent half soo dik was, als de rugge van een Mes is. Dit koper heb ik op een aambeelt eenigen tijd geslagen, op dat het stijf soude wesen, ende als⁺ doen heb ik het de fig: 2. van ABCDEF. gegeven. Daar na heb ik de twee groote gaaten GHI. ende KLM. daar in gemaakt. Als²¹⁾ mede heb ik de ses kleijne gaaten daar in gedrilt³⁹⁾ als PQRS. ende NO.

Vorders heb ik het deel van dit platte stuk koper ABF. op de gestipte linie BF. soo omgeslagen, dat het aldaar een regte hoek quam te maken, en soo heb ik ook gehandelt met het deel CDE.

Wijders heb ik mij bereijt een plat stuk koper vande selve dikte, dat ik insgelijks, op een Aambeelt hard geslagen hadde, op dat het selvige stijf soude wesen, ende voor een veer soude dienen, als hier⁺ met fig: 3. ABCD. werd afgebeelt. Dese kopere veer heb ik een weijnig holte gegeven, ende die onder wat rond uijtgevijlt om dat³⁷⁾ die een glase pijp of tube⁴⁰⁾, voor een gedeelte soude omvangen, welke ronte hier met AD. werd aan gewesen.

Na desen heb ik vier kleijne gaaten inde selve kopere veer gedrilt, die over een quamen met de vier gaaten in fig: 2. PQRS, als hier met EFGH. werd aan gewesen.

Vorders heb ik fig: 3. geplaast of geleijt op fig: 2. soo danig dat de gaatgens E. en H. over een quamen met de gaatgens fig: 2. PS. in welke gaatgens ik kopere nageltgens hebbe gesteken, ende daar mede de geseijde kopere veer, op het eerste stuk koper vast geklonken.

⁺Wijders heb ik nog een tweede kopere veer gemaakt als fig: 4. IKLM. Dese veer heb ik mede aan KL. een ronte in gearbeijt, welke ronte ook soude dienen om de glase tube of pijp, voor een gedeelte te omvangen. In dese veer heb ik twee kleijne gaatgens gedrilt, als met AB. werd aan gewesen; welke gaatgens over een quamen met de twee gaatgens die in fig: 2. met QR. werden aan gewesen.

De kopere veer dus volmaakt⁴¹⁾ sijnde, heb ik die op de rugge of agterste van fig: 2, geleijt. soo danig dat de gaatgens AB. met die van fig: 2. QR.⁴²⁾ over een quamen, en hebbe dus deselve veer mede door twee kopere nageltgens vast geklonken.

Vorders heb ik bereijt een stukje geel koper dat meer dan twee maal soo dik was als het voor verhaalde koper, uijt insigte dat ik dit koper op het voorgaande werktuijg soude vast schroeven, en ook het

+ fig. XII

21) In deze Brief komt het enige keren voor, dat L. na een punt niet met een hoofdletter begint. Wanneer op de punt een nieuwe zin volgt, heb ik, in overeenstemming met A en B, de kleine letter door een hoofdletter vervangen. [Dam.]

39) Drillen - boren.

+ fig. XIII

37) Om dat - opdat. Dit laatste woord in A en B.

40) In A en B: ‘pyp of tube’.

+ fig. XIV

41) Volmaakt - voltooid.

42) In het handschrift staat abusievelijk: ‘QP.’; A en B hebben: ‘QR’.

[p. 83]

the satisfying sight of the circulating blood, which you can do very easily means of the following tools.

I took a piece of brass, which is about half as thick as the back of a Knife. I beat this brass on an anvil for some time, so it might⁺ be stiff, and I then gave it the shape of fig. 2. ABCDEF. After this I made the two big holes GHI. and KLM. in it. In addition I drilled six small holes in it, as PQRS. and NO.

I further beat the part ABF. of this flat piece of brass along the dotted line BF. up in such a way that it formed a right angle at that point, and I did the same with the part CDE.

I furthermore prepared a flat piece of brass of the same thickness, and which I also had beaten hard on an anvil, so that it would⁺ be stiff, and could serve as a spring, as is illustrated here in fig. 3: ABCD. I made this brass spring a little hollow, and filed it somewhat round at the bottom, so that it would partly enclose a glass pipe or tube, which roundness is indicated here by AD.

After this I drilled four small holes in the same brass spring, which corresponded to the four holes in fig: 2. PQRS., as is shown here by EFGH.

I then placed, or laid, fig: 3. on fig: 2. in such a way that the holes E. and H. corresponded to the holes fig: 2. PS. in which holes I stuck brass nails, with which I riveted the said brass spring firmly to the first piece of brass.

⁺I furthermore made a second brass spring as fig: 4. IKLM. In this spring, too, I worked a roundness at KL., which roundness should also serve to enclose part of the glass tube or pipe. In this spring I drilled two small holes, as is shown by AB.; which holes corresponded to the two holes that are indicated by QR. in fig: 2.

The brass spring thus being completed, I laid it on the back or hind part of fig: 2, in such a way that holes AB. corresponded to those of fig: 2. QR.¹⁸⁾, and I then also riveted the same together with two small brass nails.

I further prepared a small piece of brass that was more than twice as thick as the aforementioned brass, with the intention that I should screw this brass firmly on to the foregoing instrument, as well

+ fig. XII

+ fig. XIII

+ fig. XIV

18) The manuscript erroneously gives: ‘QP’; A and B have: ‘QR’.

[p. 84]

⁺vergroot-glas daar aan mede soude vast maken, als hier met fig. 5. NOPQRST. werd aangewesen. Vorders heb ik daar twee gaaten V. ende W. in gedrilt, soo danig dat die soo verre van den anderen⁹⁾ stonden, die⁴³⁾ met de gaten in fig: 2. met O. ende N. over een quamen. In dese gaaten V. en W. heb ik een schroef⁴⁴⁾ of moer gemaakt, om daar door het geseijde koperstuk op fig: 2. te konnen schroeven. Als mede heb ik int selfde koperstuk nog een derde gat gedrilt, daar in ik mede een schroef⁴⁴⁾ hebbe gemaakt, en welk gat alleen soude dienen, om door een schroef die daar in soude komen, het vergroot glas op sijn behoorlijke distantie soude konnen stellen^44a), als met X. werd aan gewesen.

Ik hebbe nog een vierde gat int selfde koper stuk gedrilt dat wat wijder was als het laatste, op dat het vergrootglas dat hier in soude geschroeft werden, door het selfde op de een of dander sijde soude konnen bewegen, ende als doen heb ik het geseijde stukje koper op de gestipte deelen of lini PR. soo gearbeijt, dat het aldaar een regte hoek uijt maakte.

Na desen heb ik gemaakt drie schroeven waar vander een met⁺ fig: 6. AB. werd aan gewesen. Met twee van dese schroeven heb ik het bereijde stukje koper fig: 5. vast geschroeft, op het toe bereijde stukje koper fig: 2. soo danig, dat de eene schroef door het gaatge fig: 2. met O. aan gewesen, ende door het gaatge fig: 5. met V. aan gewesen, passeerde. Ende de tweede schroef wiert geschroeft door de gaatgens in fig: 2. met N. ende in fig: 5. met W. aangewesen. De derde schroef die was gemaakt om het vergrootglas aan het koper stukje fig: 5 door het gaatge Q. vast te schroeven.

⁺Nu had ik nog gemaakt een vierde schroef als fig: 7. CD. dese was om in het gaatge fig: 5. in X. in te schroeven, en diende alleen, om het vergroot glas op zijn behoorlijke distantie van het subject dat men wilde sien, te stellen.

⁺Fig:. 8. EFGHI. sijn twee kopere of silvere dunne plaatgens, die met 5. nageltgens op den anderen⁹⁾ sijn vast geklonken, en waar tusschen het vergrootende glas aan L. is leggende.

Met K. werd aan gewesen een gat waar in een schroef⁴⁴⁾ of moer is gemaakt, waar door het vergrootglas, aan het kopere instrument werd vast geschroeft.

Wijders heb ik het gantsche kopere instrument, soo als het sig op de eene sijde komt te vertoonen, (sonder dat het vergroot glas⁺ daar aan geschroeft was) laten afteijkenen, als hier met fig: 9. werd

+ fig. XV

9) Van, agter, bij, op, nevens den anderen - van, achter, bij, op, naast elkaar.

43) In A en B: ‘dat die’.

44) Schroef - schroefdraad.

44) Schroef - schroefdraad.

44a) L. heeft de zin verkeerd afgesloten; men leze: ‘te konnen stellen’. [Dam.]

+ fig. XVI

+ fig. XVII

+ fig. XVIII

9) Van, agter, bij, op, nevens den anderen - van, achter, bij, op, naast elkaar.

44) Schroef - schroefdraad.

+ fig. XIX

[p. 85]

as attaching also the magnifying glass to it, as is shown here by fig:⁺ 5. NOPQRST. I further drilled two holes V. and W. in it, in such a way that they were so far from each other that they corresponded to the holes in fig: 2. with O. and N. In these holes V. and W. I made a screw¹⁹⁾, or fixing, to be able to screw the said brass piece on to fig: 2. In addition I drilled a third hole in the same brass piece, in which I also made a screw¹⁹⁾, and which hole would only serve, by means of a screw that would go into it, to set the magnifying glass at its proper distance, as indicated by X.

I drilled yet a fourth hole in the same piece of brass, a little wider than the last, in order that the magnifying glass that was to be screwed in here might be moved through the same to one side or another, and I then I worked the said piece of brass in such a way on the dotted parts of the line PR., that it there made a right angle.

⁺After this I made three screws, one of which is shown by fig: 6. AB. With two of these screws I screwed the prepared piece of brass fig: 5. on to the prepared piece of brass fig: 2, in such a way that one screw passed both through the hole shown fig: 2. by O. and through the hole shown fig: 5. by V. And the second screw was screwed through the holes indicated in fig: 2. by N. and in fig. 5 by W. The third screw was made to screw down the magnifying glass, by the hole Q., on to the piece of brass fig: 5.

⁺Now I had made yet a fourth screw, as fig. 7. CD., this one was to be screwed into the hole fig: 5 at X., and served only to adjust the magnifying glass at its proper distance from the object that one wished to see.

⁺Fig: 8. EFGHI. are two thin brass or silver plates, which are riveted together by 5 small nails, and between which lies the magnifying glass at L.

By K. is indicated a hole in which a screw¹⁹⁾ or fixing has been made, through which the magnifying glass is screwed on to the brass instrument.

I have further caused the entire brass instrument to be drawn, just as it appears from one side (without the magnifying glass being⁺ screwed on to it), as is shown here by fig: 9, being LMNT. that

+ fig. XV

19) Screw - screw thread.

19) Screw - screw thread.

+ fig. XVI

+ fig. XVII

+ fig. XVIII

19) Screw - screw thread.

+ fig. XIX

[p. 86]

aan gewesen sijnde LMNT. dat gedeelte van het koper dat in fig: 2. met ABF. is afgeteijkent, Ende²¹⁾ het ronde gat inde selfde fig: 2. GHI. werd in fig: 9. met abc. aan gewesen. Ende soo insgelijks in fig: 9. het gedeelte van het kopere werktuijg OPQR. in fig. 2: CDE. Ende het ronde gat in fig: 9. def. is in fig: 2. het ronde gat KLM.

De kopere veer in fig: 9. als VWX. dat is die geene die wij fig: 3. met ABCD. hebben laten afteijkenen. Ende de kopere veer in fig. 9. ABCD. die is met fig. 4. IKLM. aangewesen:

Het stukje koper dat met fig: 5. NOPQRST. werd aangewesen, is het geene dat aan fig: 9. met EFG. is afgeteijkent, ende de twee schroeven, daarmede het selvige is vast geschroeft, sijn met IJ.⁴⁵⁾ ende Z. aan gewesen.

De kopere schroef fig: 7. CD. is die geene die fig: 9. met H. aan gewesen en aldaar op sijn plaats is in geschroeft.

Na desen heb ik den Teijkenaar laten afteijkenen het laast verbeelde instrument, met het vergrootglas daar aan geschroeft, ende de glase tube ofte pijp daar in. Ende de selve soo danig voor de oogen gestelt, als men die tot sijn gebruijk heeft, en voor het gesigt hout,⁺ als hier met fig: 10. ABCDEFGH. is afgeteikent.

De kopere of silvere plaatgens, waar in het vergroot glas is ingeklonken, wert met IKLM. aangewesen. Ende de kopere schroef waar mede het vergrootglas is vast geschroeft, werd met 2. aan gewesen. Ende de schroef waar door het glas, (daar in de Ael is) op sijn distantie werd geschroeft, is met 3. aan gewesen.

21) In deze Brief komt het enige keren voor, dat L. na een punt niet met een hoofdletter begint. Wanneer op de punt een nieuwe zin volgt, heb ik, in overeenstemming met A en B, de kleine letter door een hoofdletter vervangen. [Dam.]

45) In A en B, evenals op de tekening: ‘Y’.

+ fig. XX

[p. 87]

part of the brass which is drawn in fig: 2. by ABF. And the round hole in the same fig: 2. GHI. is indicated in fig: 9 by abc. And in the same way, in fig: 9., the part of the brass instrument OPQR. in fig: 2. CDE. And the round hole in fig: 9., def. is, in fig: 2. the round hole KLM.

The brass spring in fig: 9. as VWX. is that which we had drawn, in fig: 3. by ABCD. And the brass spring in fig: 9. ABCD. is indicated in fig: 4. by IKLM.

The small piece of brass shown in fig: 5. by NOPQRST. is that which, in fig: 9, has been drawn as EFG., and the two screws with which the same is screwed on, are indicated by IJ.²⁰⁾ and Z.

The brass screw fig: 7. CD. is that which, in fig. 9. is indicated by H., and is screwed in there in its place.

After this I made the Draughtsman draw the last-depicted instrument, with the magnifying glass screwed on to it, and the glass tube or pipe in it. And placed the same before the eyes in such a way as when one has it for one's use, and holds it before one's vision, as⁺ has been drawn here in fig. 10. ABCDEFGH.

The small brass or silver plates into which the magnifying glass has been riveted are indicated by IKLM. And the brass screw with which the magnifying glass is screwed down is shown by 2. And the screw by which the glass (in which the Eel is) is screwed at its distance, is indicated by 3.

20) In A and B, as on the drawing: ‘Y’.

+ fig. XX

[p. 88]

De glase tube of pijp, die in het kopere werktuijg steekt, werd hier met QRSTVWXIJ.⁴⁵⁾ vertoont⁴⁶⁾.

45) In A en B, evenals op de tekening: ‘Y’.

46) L.'s mikroskopen werden op 29 mei 1747 in de Sint Lucas Gilde-kamer te Delft geveild. De Catalogus van het vermaarde Cabinet van Vergrootglasen werd door Reinier Boitet in Latijn en Nederlands gedrukt en dank zij deze catalogus is het bekend dat L. ten minste tien van deze demonstratiemikroskopen of aalkijkers gemaakt heeft. De nummers 161-163 waren van zilver, no. 164 van zilver en koper en de nummers 165-170 van koper. Zij waren alle voorzien van een glazen buis. Uit de korte omschrijving: ‘Machina ad conspiciendam circulationem sanguinis’, valt niet op te maken welke van deze instrumenten tot het in deze brief beschreven type, met de lange of de korte bovenveer, hebben behoord. De eerstgenoemde waren geschikt voor het aanschroeven van een gewoon eenlenzig Leeuwenhoekmikroskoop, de tweede voor een lens in kleiner montuur met een kommetje. In het laatste geval was het nodig de bovenveer korter te nemen om het doorvallende licht niet te onderscheppen.⁺ Op de titelgravure van genoemde Catalogus, getekend en gegraveerd door J.C. Philips, komt tweemaal een aalkijker met een Leeuwenhoek-mikroskoop voor.
Hoewel de in deze brief beschreven ‘Aalkijkers’ zich gemakkelijk lieten hanteren en zeer geschikt waren voor demonstratie, heeft L. ingezien dat voor nauwkeurige observatie twee nadelen aan dit type verbonden waren, nl. de dikte van de glazen buis, die nadelig was bij sterke vergroting, en haar kromming, die de beeldvorming ongunstig moest beïnvloeden. Om deze nadelen te ondervangen heeft L. enkele jaren voor 1710 een tweede model bedacht en uitgevoerd, waarbij het mogelijk was de vissenstaart (van bot of aal) op een zeer dunne en vlakke glazen plaat uit te strekken. De beschrijving van dit model, met zijn afmetingen, komt voor in Phil. Trans., Dl. 26, blz. 448. 1709.
Een afbeelding ervan komt voor op de genoemde titelgravure van de Catalogus (op de voorgrond rechts) en ook, met een beschrijving, bij Von Uffenbach, Merkwürdige Reisen, Dl. 3, blz. 351, fig. XI, n. I, fig. 1 en 2, 1754.
Op de veiling werden als no. 159 en 160 twee exemplaren van deze ‘Machina aenea quadrata, ad conspisciendam sanguinis circulationem pisculi’ verkocht.
Het type aalkijker met glazen buis is, dank zij L.'s duidelijke beschrijving⁺ en afbeeldingen, in Nederland en elders nagevolgd en verbeterd. Het Rijksmuseum voor de Geschiedenis der Natuurwetenschappen te Leiden bezit een exemplaar, gemaakt door Johan van Musschenbroek (1660-1707), met gewijzigde⁺ instelmogelijkheid en gemakkelijk verwisselbare, in koper gemonteerde lenzen.
Ook Christiaan Huygens ontwierp in 1692 een aalkijker (enchelyscopium) bestemd voor een glazen buis, afwijkend van het Leeuwenhoek-type. Zie Oeuvres complètes, Dl. 13 (2), (Dioptrique), blz. 720, fig. 105.
Literatuur: Clay, R.S. and T.H. Court, The history of the microscope, blz. 36-37, fig. 12-13, 1932.
Rooseboom, Dr. M., Concerning the optical qualities of some microscopes made by Leeuwenhoek, Journ. Royal Microsc. Soc. Dl. 59. blz. 177-183, 1939.
Seters, Dr. W.H. van, Leeuwenhoeks aalkijker-modellen, Ned. Tijdschr. Geneesk. Dl. 100, blz. 175-177, 1956.
Star, P. van der, Descriptive catalogue of simple microscopes, blz. 25-28, 1953. [Se.]

+ Titelplaat

+ afb. 2

+ afb. 3

[p. 89]

The glass tube or pipe that is stuck in the brass instrument is here shown by QRSTVWXIJ²⁰⁾²¹⁾.

20) In A and B, as on the drawing: ‘Y’.

21) L.'s microscopes were sold by auction on the 29th May, 1747 in the St. Lucas Guildhall at Delft. The Catalogus van het vermaarde Cabinet van Vergrootglasen (Catalogue of the renowned Cabinet of Magnifying Glasses) was printed in Latin and Dutch by Reinier Boitet, and thanks to this catalogue it is known that L. has made at least ten such demonstration microscopes or eel spy-glasses. The numbers 161-163 were of silver; no. 164 of silver and brass, and the numbers 165-170 of brass. All of them were fitted with a glass tube. From the brief description: ‘Machina ad conspiciendam circulationem sanguinis’ it cannot be deduced which of these instruments belonged to the type described in the present Letter, i.e. with the long or the short top spring. The former were suitable for screwing on an ordinary one-lens Leeuwenhoek microscope; the latter for a lens in smaller fitting with a cup. In the latter case it was necessary to have a shorter top spring, to avoid intercepting the⁺ transmitted light. The title-page engraving of the said Catalogus, drawn and engraved by J.C. Philips, twice shows an eel spy-glass with a Leeuwenhoek microscope.
Although the eel spy-glasses described in the Letter were easy to handle, and very suitable for demonstration purposes, L. did realize that, for accurate observation, this type had two drawbacks; viz. the thickness of the glass tube, which was detrimental with strong magnification, and its curvature, which was bound to have an unfavourable effect on the image produced. To avoid these disadvantages, L., a few years before 1710, conceived and produced a second model, with which it was possible to smear the tail of the fish (flounder or eel) on a very thin and flat slide. The description of this model, with its measurements, occurs in Phil. Trans., Vol. 26, p. 448, 1709.
An illustration of it appears on the title-page engraving of the Catalogus (right foreground) and also, with a description, in Von Uffenbach, Merkwürdige Reisen, Vol. 3, p. 351, fig. XI.n.I, figs. 1 and 2, 1754.
At the auction two specimens, nos. 159 and 160, of this ‘Machina aena quadrata, ad conspiciendam sanguinis circulationem pisculi’ were sold.
The type of eel spy-glass with glass tube has been imitated and improved⁺ in the Netherlands and elsewhere, thanks to L.'s lucid description and illustrations. The Rijksmuseum voor de Geschiedenis der Natuurwetenschappen at Leiden (State Museum for the History of Science) possesses a specimen made⁺ by Johan van Musschenbroek (1660-1707), with modified focussing adjustment and easily changeable lenses mounted in brass.
In 1692 Christiaan Huygens, too, designed an eel spy-glass (enchelyscopium) intended for a glass tube, deviating from the Leeuwenhoek type. See Oeuvres complètes, Vol. 13 (2), (Dioptrique), p. 720, fig. 105.
Literature: Clay, R.S. and T.H. Court, The history of the microscope, pp. 36-37, figs. 12-13, 1932.
Rooseboom, Dr. M., Concerning the optical qualities of some microscopes made by Leeuwenhoek, Journ. Royal Microsc. Soc., Vol. 59, pp. 177-183, 1939.
Seters, Dr. W.H. van, Leeuwenhoek's aalkijker-modellen, Ned. Tijdschr. Geneesk., Vol. 100, pp. 175-177, 1956.
Star, P. van der, Descriptive catalogue of simple microscopes, pp. 25-28, 1953. [Se.]

+ Frontispiece

+ ill. 2

+ ill. 3

[p. 90]

Ik ben gewoon soo danigen glase tube of pijp te verkiesen die seer na de dikte vande Ael, met de wijte vande glase tube of pijp over een komt. En schoon men maar een kleijne Ael inde glase tube of pijp doet, ende deselvige komt al met sijn hooft op de gront van het glas te sakken, soo blijft egter de glase pijp of tube, onder het kopere werktuijg soo verre uijtsteken, dat men die aldaar inde hand kan vasthouden, sonder dat men het werktuijg met de hand behoeft aan te raken. Ende¹¹⁾ met de andere hand kan men het vergroot glas⁺ (dat men als dan voor het oog hout) door de schroef met fig: 3 aan gewesen soo verre uijt of in schroeven, dat dat deel van het subject het geen men sien wil, op sijn behoorlijke afstand komt te staan.

Wanneer ik de glase pijp of tube uijt of in het instrument wil brengen, dat ik ordinair⁴⁷⁾ van bovenen kome te doen, soo stel ik het vergroot glas wat op een sijde, op dat de glase pijp of tube, niet tegen het vergrootglas soude schueren, als hier met de stippen NOPF. daar het selvige mede werd verbeeld.

⁺Ik hebbe nog een tweede instrument (seer na overeen komende met het voorgaande fatsoen) gemaakt, waar van de veer die in fig:⁺ 9. met ABCD. is aan gewesen, wat korter is gemaakt, en aan soo een werktuijg vast geschroeft het kopere lighaam, daar mede⁴⁸⁾ een⁺ vergroot-glas is ingeklonken als hier met fig: 11. HIKL. is aan gewesen, over welk vergroot-glas ik een kommetge hebbe gesoudeert⁴⁹⁾, om dat het oog de voorwerpen te beter souden sien, want ik hadde het koper ontrent het vergroot glas soo veel weg gevijlt, als het lijden konde, om het ligt op de subjecten die men sien wilde, soo veel te⁺ brengen als het doenlijk was. Gelijk⁵⁰⁾ men sien kan aan fig: 12.

11) Door gaans - voortdurend, altijd.

+ fig. XIII

47) Ordinair - gewoonlijk.

+ Tweede type van aalkijker

+ fig. XIX

48) Het kopere lighaam, daar mede - het koperen plaatje waarin ook.

+ fig. XXI

49) In A en B: ‘gesoldeert’.

+ fig. XXII

50) In A en B loopt de zin hier nog door.

[p. 91]

I am used to selecting that type of glass tube or pipe which very nearly corresponds to the thickness of the Eel with the width of the glass tube or pipe. And even if one puts only a small Eel in the glass tube or pipe, and the same sinks with its head right to the bottom of the glass, the glass pipe or tube will nevertheless stick out far enough below the brass instrument to enable one to hold it in one's hand without having to touch the instrument with the hand. And with the other hand one can screw the magnifying glass (which one⁺ then holds before the eye), by using the screw indicated by fig: 3, so far out or in that that part of the subject which one desires to see, comes to stand at its proper distance.

When I want to bring the glass pipe or tube out of or into the instrument, which I usually do from above, I move the magnifying glass slightly to one side, in order that the glass pipe or tube shall not rub against the magnifying glass, as here by the dots NOPF., by which the same is shown.

⁺I have made yet a second instrument (very closely resembling the foregoing model), in which the spring indicated in fig: 9. by⁺ ABDC. is made a little shorter, and screwed on to this instrument is the brass plate into which, again, magnifying glass has been rivetted,⁺ as is shown here in fig: 11, HIKL., over which magnifying glass I have soldered a small cup, in order that the eye might the better see the objects; for I had filed away the brass around the magnifying glass as much as it could bear, to bring as much light as was practicable on to the objects that one might wish to see. As²²⁾ may be seen

+ fig. XIII

+ Second type of eel spy-glass

+ fig. XIX

+ fig. XXI

22) In A and B the sentence runs on here.

[p. 92]

MNOP. daar men het selfde instrument van de ander sijde komt te sien⁵¹⁾.

Ik heb ook een glase pijp of tube met een Ael daar in, int kleijn⁺ laten afteijkenen, als hier met fig: 13. QRSTVW. werd vertoont. Welke Ael dus int glas sijnde, ik int eerst gans onder water stelde, dog ik bevond, dat wanneer ik de staart buijten het water stelde, dat de vinne aan het natte glas, mede wijd uijt gespreijt bleef leggen, en soo tot genoegen konde besien werden, welke staart vinne inde laast geseijde fig: met W. werd aan gewesen. Dier halven heb ik naderhand maar een weijnig water int glas gedaan. Dog⁵⁰⁾ eer ik de Ael int glas dede, had ik alvooren het glas van binnen eerst door gaans⁵²⁾

51) Ten onrechte zijn deze koperen kommetjes als voorlopers van de zilveren holle spiegels van Lieberkühn beschouwd. H. Baker heeft omstreeks 1740 als eerste deze veronderstelling neergeschreven (Phil. Trans., Dl. 41, blz. 518). P. Harting, Het Mikroskoop, Dl. 3, blz. 44, 45, 63, 1850. neemt dit als zeker aan, en latere schrijvers als R.J. Petri, Das Mikroskop, 1896 en R.S. Clay and T.H. Court, The history of the microscope, 1932, namen dit over.
Lieberkühn construeerde omstreeks 1737 deze spiegels voor de verlichting van ondoorschijnende voorwerpen, om het licht hierop te concentreren. De kromming van de spiegel moest in verband hiermede aangepast zijn aan het brandpunt van de daarin gevatte lens. L. echter keerde het koperen kommetje naar het oog toe en had hiermede de bedoeling ongewenste lichtinval in het oog te voorkomen. Had hij het kommetje als reflector bedoeld, dan zou hij dit wel van zilver gemaakt hebben. Was het kommetje naar het voorwerp, i.c. de vissenstaart, gekeerd, dan zou hij met zijn lens bij sterkere vergroting de glazen buis niet voldoende hebben kunnen naderen. De staartvin is bovendien een doorschijnend voorwerp, zodat de behoefte aan een extra verlichting zich niet deed gevoelen. Van verschillende kromtestralen der kommetjes wordt in deze brief niet gesproken.
Als laatste argument mag worden genoemd de voorstelling op de allegorische titelplaat van J. van Schaak, Arcana Naturae Detecta, 1695; Vijfde Vervolg der Brieven, 1696, enz. waarop een vrouw als zinnebeeld van het ‘Onderzoek der natuur’ staat afgebeeld, die een lens voor het oog houdt, waarbij het kommetje naar het oog is toegekeerd.
Literatuur: Seters, W.H. van, Leeuwenhoek's microscopen, Praepareer- en observatiemethodes, Ned. Tijdschr. Geneesk., Dl. 77. blz. 4571, 1933. [Se.]

+ fig. XXIII

50) In A en B loopt de zin hier nog door.

52) Door gaans - overal.

[p. 93]

⁺on fig: 12. MNOP., where one can see the same instrument from the other side²³⁾.

I also had a glass pipe or tube, with an Eel inside it, drawn small,⁺ as is here shown in fig. 13. QRSTVW. Which Eel, thus being in the glass, I first placed right under the water; but I found that, when I kept the tail outside the water, the fin also remained widely spread out on the wet glass, and so could be satisfactorily examined, which tail-fin is indicated in the last-named figure by W. For this reason I afterwards put only a little water in the glass. But²²⁾ before placing the Eel in the glass, I had previously made the glass quite

+ fig. XXII

23) These small brass cups have been wrongly considered to be the precursors of the concave silver mirrors of Lieberkühn. H. Baker, around 1740, was the first to put forward this supposition (Phil. Trans., Vol. 41, p. 518), P. Harting, Het Mikroskoop, Vol. 3, pp. 44, 45, 63, 1850, assumes this to be certain, and subsequent writers, such as R.J. Petri, Das Mikroskop, 1896, and R.S. Clay and T.H. Court, The history of the microscope, 1932, followed suit.
About 1737 Lieberkühn constructed these mirrors for the illumination of opaque objects, on which the light was thereby concentrated. For this reason the curvature of the mirror had to be adapted to the focus of the lens fitted into it. L., however, turned the brass cup towards the eye, with the intention of preventing any undesirable incidence of light on the eye. If he had meant the cup to act as a reflector he would surely have made it of silver. If the cup had been turned towards the object - i.e. the fish's tail - he would not have been able, under stronger magnification, sufficiently to approach the glass tube with his lens. The tail-fin, moreover, is a transparent object, so that the need for extra illumination did not make itself felt. No mention is made in the present letter of different radii of curvature of the cups.
In conclusion we may mention the representation on the allegorical title-page engraving by J. van Schaak, Arcana Naturae Detecta, 1695; Vijfde Vervolg der Brieven, 1696, etc., on which a woman is depicted, as symbol of the ‘Research of Nature’, who holds a lens before her eye, the cup being turned towards the eye.
Literature: Seters, W.H. van, Leeuwenhoek's microscopen, Praepareer- en observatiemethodes, Ned. Tijdschr. Geneesk., Vol. 77, p. 4571, 1933. [Se.]

+ fig. XXIII

22) In A and B the sentence runs on here.

[p. 94]

⁺nat gemaakt, want anders bleef de lijmagtige stoffe⁵³⁾ van het lighaam vande Ael, aan het drooge glas meerder sitten, het welke dan het gesigt eenigsints belette.

Als men soo danigen glas weder tot sijn gebruijk wil brengen soo ist nodig dat soo ras de Ael uijt het glas gedaan is, dat men het glas van binnen wel⁵⁴⁾ reijnigt, op dat de lijmagtige stoffe van den Ael daar niet aan en droogt.

Ik hebbe verscheijde glase tuben of pijpen laten blasen, dog hoe ronder en dunder van glas die sijn, hoe bequamer die sijn tot het gebruijk, eenige heb ik onder toe geblasen, als inde laast geseijde figuur met Q. werd aan gewesen, andere heb ik onder gestopt met een kurk.

Ik heb verscheijde Baarsen geobserveert, en veel malen de circulatien van het bloet inde staart-vinne gesien, ende dat in soo danige kleijne vaaten, dat mede maar een enkel deeltge bloet te gelijk konde⁺ door gaan.

Dog wanneer ik Baarsen nam, die haar staarten een weijnig had-

+ Huidslijm van paling

53) De huid van vissen kan op verschillende manieren beschermd worden, b.v. door de aanleg van schubben, alsook door de afscheiding van slijm. Merkwaardig is dat naarmate de aanleg van schubben geringer wordt, de afscheiding van slijm daarentegen overvloediger geschiedt, b.v. aal, zeelt, prik, meerval en modderkruiper.
Bij de aal wordt dit slijm voor het overgrote deel geproduceerd door de zg. ‘kolfcellen’, cellen die in de huid liggen en die het slijm in draadvormige toestand omsluiten. De aalhuid bevat een enorm aantal van deze kolfcellen, zodat b.v. op de kop nauwelijks een andere cel in de epidermis te ontdekken valt.
Het secreet wordt in deze cellen gevormd, terwijl de celkern langzaam te grond gaat. Uiteindelijk is zo'n kolfcel niets anders dan een holle ruimte geworden, gevuld met secreet dat omgeven is door een dun plasmahuidje. Een dergelijke cel bevindt zich vrijwel aan de oppervlakte van de huid.
Bij een mechanisch contact, boven water, breekt de dunne deklaag der buitenste cellen en komt het slijm vrij. Hoe sterker dit contact, hoe meer dieper gelegen slijmcellen aan het proces van slijmafgifte deelnemen. Zonder een dergelijk contact, onder water, gaan de slijmcellen regelmatig ten gronde, waardoor er een geregelde geringe slijmproductie ontstaat.
Chemische eigenschappen van het slijm zijn o.a. dat het alkalisch reageert en zwavel en fosfor bevat. Het bevat geen mucine, aangezien zich door hydrolyse geen koolhydraten laten afscheiden. Het bevat ± 12% droge stof, waarvan 9% op een nucleoalbumine lijkt.
Er bestaan opvattingen dat het slijm van bijzondere betekenis voor de voortbeweging van de vissen onder water zou zijn. De oppervlakteweerstand zou namelijk verminderd worden. Ook is het mogelijk dat door de regelmatige slijmafscheiding het indringen van dierlijke en plantaardige parasieten bemoeilijkt of verminderd wordt. [D-r.]

54) Wel - goed.

+ Bloedcirculatie bij baars

[p. 95]

wet inside, for otherwise the slimy stuff²⁴⁾ of the body of the Eel⁺ would much more stick to the glass, and this would then somewhat blur the sight.

If one wishes to make such a glass ready for use again, it is necessary to clean the glass thoroughly inside, as soon as the Eel has been taken out of the glass, to prevent the slimy substance of the Eel from drying on to it.

I have had several glass tubes or pipes blown, but the rounder and thinner of glass they are, the more suitable they are for use; some of them I have blown shut at the bottom, as is shown by Q. in the last-named figure; others I closed up at the bottom with a cork.

I have examined several Perches, and many times seen the circulations of the blood in the tail-fins, and this in such small vessels⁺ that only a single particle of blood could pass through at a time.

But when I took Perches that had slightly damaged their tails,

24) The skin of fishes may be protected in different ways, for instance by the formation of scales, or by the secretion of slime. It is remarkable that, according as the formation of scales decreases, the secretion of slime, on the contrary, becomes more abundant; e.g. in the eel, tench, lamprey, sheat-fish, and loach.
In the eel, this slime is produced for by far the greater part by the so-called club cells that lie in the skin, and enclose the slime in a thread-like state. The eel's skin contains an enormous number of these club cells, so that, for instance on the head, hardly another type of cell can be discerned.
The secretion is formed in these cells, while the nucleus slowly disintegrates. Ultimately these club cells have become nothing but a hollow space filled with secreted slime, and surrounded by a thin plasmatic pellicle. This type of cell is located practically at the surface of the skin.
Tangible contact above the water causes the thin covering layer of the outermost cells to break, so that the slime becomes exposed. The stronger this contact, the greater the quantity of deeper-lying cells that take part in the process of slime secretion. Under the water, in the absence of such a contact, the slime-cells gradually die off, thereby causing a regular, slight production of slime.
Chemical properties of the slime are, inter alia, its alkaline reaction, and the fact that it contains sulphur and phosphorus. It contains no mucin, since no carbohydrates separate out on hydrolysis. It contains ± 12 per cent. dry substance, 9 per cent. of which resembles a nucleo-albumin.
According to some opinions the slime has a special significance for the fishes' progression when under water, by reducing the surface resistance. It is also possible that the regular secretion of slime hinders, or even prevents, intrusion of animal and vegetable parasites. [D-r.]

+ Slime on the skin of eel

+ Circulation of blood in perch

[p. 96]

den ontstukken geslagen, ofte af gesleten waren, door dien dat die eenigen tijd gevangen hadden geweest, soo en konde ik op het eijnde vande staart-vinne geen circulatie bekennen; maar digte bij de staart, daar geschiede de circulatie, ende dat was in soo danige groote vaaten waar door wel vier à. ses en meer globule bloet te gelijk konden door gaan.

Mij is eens te vooren gekomen, dat in een groote Arterie van een Baars, (ik segge een groote Arterie in vergelijkinge vande kleijnste,⁺ hoe wel dese niet dikker was dan een hair van ons hooft²³⁾ het bloet in fig: 14. van A. tot B. seer weijnig wierd voort gestooten, ende van B. tot C. konde ik maar even een beweginge van het bloet gewaar werden, en verder als C. was het bloet gestremt.

Uijt de geseijde Arterie quam een Adertak als met BE. is afgeteikent, die meest alle het voortgestooten bloet uijt AB. voerde door BE. inde Vena DEF. ende wierde in de laaste Ader het bloet van E. na D. gevoert, ende alle het bloet, dat inde Vena tusschen EF. lag dat was mede gestremt.

Wanneer ik de Baarsen beschouden als die seer levendig ende haar staarten ongeschonden waren, soo en konde ik gans geen groote bloet-vaaten, in der selver staart-vinnens bekennen; maar als het soo verre quam, dat het bloet inde vaaten begonde te stremmen, dan schenen eenige vaaten in korten tijd wel vijftig maal dikker te wesen²³⁾. Andere vaaten daar het bloet mede in gecirculeert hadde en die niet op geswollen waren, daar stont het bloet mede wel in stil, maar die waren om haar dunte niet wel te bekennen⁵⁵⁾, om datter geen beweginge in en was.

Ik beelde mij ook in dat veele vande groote bloet-loopen die ik quam te sien, als het bloet inde vaaten, soo hier als daar begon te⁺ stremmen, dat soo danige vaaten met geen rok³³⁾ en waren versien, maar dat veele Arterien het bloet door het stremmen van het selvige niet konnende voort voeren, en in het selvige nog stark van het Hert werdende voort gestooten, soo danig bloet nieuwe canaaltgens quam te maken, daar het bloet de minste resistentie inde huijt vande Vis vind³⁰⁾, ende dat op soo danige manier de kromme bloet loop EB. gemaakt is. Ja ik beeld mij ook in, dat alle de alderkleenste⁵⁶⁾ of dunste bloet-loopen, ten sij⁵⁷⁾ die wij Arterien of Venae noemen, met geen rok en sijn versien, en alleen maar soo danige Canaaltgens gefourmeert werden, daar het bloet in desselfs voortstootinge (als

+ fig.XXIV

23) Inderdaad kan een vaatverwijding optreden tengevolge van een verstopping. [Ki.]
Een ‘hair van ons hooft’ heeft een diameter van 60-80 µ.

23) Inderdaad kan een vaatverwijding optreden tengevolge van een verstopping. [Ki.]
Een ‘hair van ons hooft’ heeft een diameter van 60-80 µ

55) Niet wel te bekennen - niet goed waar te nemen.

+ Wand van de bloedvaten

33) Rok - vlies, wand van het bloedvat.

30) Hier is dus waarschijnlijk een nieuwe bloedstroom gebaand in een bloedvat waarin het bloed gestremd was. [Ki.]

56) In A: ‘alderdunste’; in B abusievelijk: ‘aldaardunste’.

57) L. bedoelt: ‘hetzij’.

[p. 97]

or worn them off by having been in captivity for some time, I could not perceive any circulation at the end of the tail-fin; yet close to the tail the circulation occurred, and that was in such large vessels that quite four to six and more globules of blood could pass through at a time.

I have once observed that, in a large Artery of a Perch (I mean a large Artery in comparison with the smallest, although this one was⁺ no thicker than a hair of our head¹¹⁾) the blood in fig: 14. from A. to B. was propelled very little, and from B. to C. I could only just perceive a motion of the blood, and further than C. the blood was congealed.

From the said Artery there came an Arterial branch, as drawn by BE., which carried most of the propelled blood from AB. through BE. into the Vein DEF., and in the latter Vessel the blood was carried from E. to D., and all the blood that lay in the Vein between EF. was also congealed.

When I examined the Perches while they were very lively and their tails undamaged, I could not perceive any large blood-vessels in their tail-fins at all; but when it got to the point where the blood in the vessels began to congeal, some vessels appeared to become in a short time quite fifty times thicker¹¹⁾. Other vessels, in which the blood had also circulated and which had not swollen, had also stagnant blood in them, but due to their thinness they could not be easily observed, because there was no movement in them.

I also imagined that in many of the large blood-vessels that I⁺ observed as the blood began here and there to congeal in the vessels, that such vessels were not provided with a wall, but that many Arteries cannot carry the blood along, owing to its having congealed; and the same still being strongly impelled from the Heart, such blood began to make new small channels, wherever the blood finds the least resistance in the skin of the Fish¹⁵⁾, and that it is in this way that the curved course of the blood EB. is made. Nay, I also imagine that all the very smallest or thinnest blood-vessels, whether we call them Arteries or Veins, are not provided with a wall, and that such Channels are formed only where the blood in its propulsion (as I said

+ fig. XXIV

11) Dilatation of the vessels can, indeed, occur as a result of an obstruction. [Ki.]
A ‘hair of our head’ has a diameter of 60-80 µ

11) Dilatation of the vessels can, indeed, occur as a result of an obstruction. [Ki.]
A ‘hair of our head’ has a diameter of 60-80 µ

+ Wall of the bloodvessels

15) Here, therefore, a new blood stream has apparently been formed in a blood-vessel in which the blood had coagulated. [Ki.]

[p. 98]

boven geseijt) de minste resistentie vint. En schoon⁵⁸⁾ wij stellen dat het kleijnste bloet-vat een rok heeft, ende dat dese rok uijt drie ditincte menbrane bestaat gelijk men seijt dat de rokken vande groote Arterien en Venae⁷⁾ gemaakt sijn, dit soo sijnde, soo moeten de rokken van soo danige kleijne vaatgens uijtstekende dun sijn. Want laten wij stellen, gelijk ik voor desen meermaal hebbe geseijt, dat hondert axen van een globule bloet, die in onse lighamen het bloet root maken, soo veel doen of soo lang sijn, als de axe van een grof sand is⁵⁹⁾; soo komen dan thien duijsent globulen bloet, die tegelijk of nevens den anderen konnen passeren, door een bloet-vat of bloet Ader, die niet wijder is, als dat een grof sand daar door kan gaan.

Laat nu de rok³³⁾ van soo danigen bloet-ader, daar een grof sand kan door gaan, vijf en twintig maal dunder sijn dan de dikte van een post papier⁶⁰⁾ is, wat dunte moet dan de rok van een bloet-ader hebben, daar maar een tien duijsenste gedeelte van een sand⁵⁹⁾ door gaat.

In somma dan schoon ijder vande kleijnste bloet-ader met een rok is versien⁶¹⁾, soo is dan soo danigen rok, soo dun, open, of spontiues, dat de dunste waterige vogt, die in het bloet is, daar soo gemakkelijk kan door gaan, als het water door een fijne seef gaat.

⁺Na desen heb ik een Snoek genomen, ende die soo verre int water gestelt tot dat desselfs staart ontrent een vinger breete boven het water uijt stak. Dese Snoek oordeelde ik dat al eenige dagen hadde gevangen geweest, uijt oorsaak dat het voorste gedeelte vande mond een weijnig was ontstukken gestooten, als ook mede om dat de uijterste deelen vande staart-vinne, een weijnig waren afgesleten of gevreven.

Ik observeerde door het vergroot-glas de uijterste deelen vande staart vinne, dog ik en konde aldaar geen de minste loop van het bloet ontdekken. Waar uijt ik oordeelde dat in die deelen vande

58) Het gebruik van ‘schoon’ in deze zin is niet geheel duidelijk, daar L. in de voorgaande zin heeft gezegd, dat hij meent, dat de kleinste bloedvaten geen ‘rok’ hebben. Het in het algemeen concessieve voegwoord ‘schoon’ schijnt hier eerder een conditionele betekenis te hebben: ‘en als wij dan al aannemen’, ‘toegegeven dat wij (een ogenblik) aannemen’. [Dam.]

7) In A en B: ‘Vena’.

59) De diameter van ‘grof sand’ is ongeveer 850 µ; het honderdste deel van de ‘axe’ dus ± 8½ µ. Het ‘thien duijsentste’ gedeelte van een sand is hier een inhoudsmaat; de diameter dus eveneens ongeveer 8½ µ. [Swt.]

33) Rok - vlies, wand van het bloedvat.

60) De dikte van het dunste postpapier in L.'s tijd zal ongeveer 0.1 mm geweest zijn; 1/25 daarvan dus ongeveer 4 µ. Zie ook Brief 83 [44], van 23 januari 1685, Alle de Brieven, Dl. 5, blz. 112, aant. 83. [S.]

59) De diameter van ‘grof sand’ is ongeveer 850 µ; het honderdste deel van de ‘axe’ dus ± 8½ µ. Het ‘thien duijsentste’ gedeelte van een sand is hier een inhoudsmaat; de diameter dus eveneens ongeveer 8½ µ. [Swt.]

61) ‘Schoon’ is hier in dezelfde betekenis gebruikt als bij aant. 58: ‘toegegeven (als wij toegeven), dat ieder van de kleinste bloedvaten een ‘rok’ heeft, dan is toch....’ [Dam.]

+ Bloedcirculatie bij snoek

[p. 99]

above) finds the least resistance. And if we suppose that even the smallest blood-vessel has a wall, and that this wall consists of three separate membranes, as it is said that the walls of the large Arteries and Veins are made; this being so, the walls of such tiny vessels must be extremely thin. For, let us assume, as I have said many times heretofore, that a hundred axes of a globule of blood that makes the blood in our body red, make as much or are as long as the axis of one coarse grain of sand²⁵⁾, then that makes ten thousand globules of blood that can pass, at one time or side by side, through a bloodvessel or blood-Artery which is no wider than would allow a coarse grain of sand to pass through it.

Now let the wall of such a blood-artery, through which a coarse grain of sand can pass, be twenty-five times thinner than a sheet of writing-paper²⁶⁾, what must then be the thinness of the wall of a blood-artery through which only one ten-thousandth part of a grain of sand can pass?

To sum up, then, even if each of the smallest blood-vessels be provided with a wall, such a wall will be so thin, open, or spongy, that the thinnest watery fluid that is in the blood can pass through it as easily as water goes through a fine-meshed sieve.

⁺After this I have taken a Pike, and put it so far into water until its tail stuck out about the width of a finger above the water. This Pike, I judged, had already been a few days in captivity, because the foremost part of its mouth had been hurt and slightly damaged, and also because the extreme parts of the tail-fin had been slightly worn out or rubbed off.

I did examine the extreme parts of the tail-fin through the magnifying glass, but I could not discover there the least circulation of the blood. From which I concluded that some mortification had al-

25) The diameter of a ‘coarse grain of sand’ is about 850 µ; one hundredth part of the ‘axis’, is therefore ± 8½ µ. The ‘tenthousandth’ part of a ‘grain of sand’ is here a measure of capacity; thus, the diameter is also about 8½ µ. [Swt.]

26) The thickness of the thinnest writing-paper would have been, in L.'s time, about 0.1 mm; 1/25 of this, therefore, about 4 µ. See also Letter 83 [44], of 23th January, 1685, The Collected Letters, Vol. 5, p. 113, note 53. [S.]

+ Circulation of blood in pike

[p. 100]

staart al een verstervinge was. Maar wanneer ik de staart-vinne een weijnig verder na de staart toe beschoude, daar sag ik het bloet langsaam in een Arterie voortgaan, en nog een weijnig verder na de staart daar sag ik dat deselve Arterie sig daar in een kleijne tak verdeelde, door welke tak het bloet seer vaardig⁶²⁾ wierd voort gestooten, en welke tak met een kleijne bogt het bloet weder storte in een Vena,⁺ en alsoo na het Hert voerde. Als²¹⁾ bij voorbeelt. fig: 15. GHI. vertoont de geseijde Arterie waar in het bloet van G. tot H. met sijn ordinaire snelte wierd voort gestooten, ende van H. tot I. liep het bloet inde selve Arterie langsaam. HKM. is een kleijnder bloet-vat, waar door het bloet uijt de geseijde Arterie gestort werd inde Vena LMN. in M. en[de] wierd alsoo inde selvige Vena het bloet weder na het Hert toe gevoert.

⁺Ik hebbe op nieuw ontrent dertig Voornen die seer blank waren, (en die twee à. drie dagen daar te vooren inde Rivier de Mosa waren gevangen) aan mijn Huijs laten brengen. De Voornen die mij de wel gedaanste schenen te wesen⁶³⁾, en welkers staart gans niet geschonden was, stelde ik soo danig int water, dat de staart-vinne ontrent een halve duijmbreet boven het water uijt stak, en na soo danigen Voorn of Voornen tot rust waren gekomen, soo observeerde ik deselve vinne, en ik sag dat aan ijder dun beentge dat de stijfte aan de staart-vinne geeft, een Arterie, die soo kleijn ofte dun was, dat maar een enkel deeltge bloet te gelijk daar door konde passeren. In alle dese kleijne Arterien wierde het bloet tot seer na aan het uijterste eijnde vande staart gestooten, ende aldaar bogen deselvige Arterien met een kleijn bogje om, en dus wierd het selvige bloet weder in soo danige kleijne bloet-ader die wij aldaar de naam van Vena geven, weder terug gevoert na het Hert.

Alle dese soo genoemde Arterien en Venae, (daar^15a) het nogtans gecontinueerde⁶⁴⁾ bloet-vaaten sijn) liepen soo digt nevens den anderen⁹⁾, als ik in mijn voorgaande brief geseijt hebbe⁶⁵⁾, dat in het kleijn Visje geschiede), uijt gesondert dat ik wel gesien heb, dat een soo danig kleijne Arterie sig met een groot (!) bogt omboog en liep agter een staart-beentge, waar door ik het selvige uijt het gesigt verloor.

Dese Voornen waren (de meeste) ontrent seven duijmbreet lang,

62) Vaardig - snel.

+ fig. XXV

21) In deze Brief komt het enige keren voor, dat L. na een punt niet met een hoofdletter begint. Wanneer op de punt een nieuwe zin volgt, heb ik, in overeenstemming met A en B, de kleine letter door een hoofdletter vervangen. [Dam.]

+ Bloedcirculatie bij voorn

63) Die mij de wel gedaanste schenen te wesen - die er het beste uitzagen. C heeft: ‘quae pulcherrime videbantur’.

15a) Daar - terwijl.

64) Gecontinueerde - doorlopende.

9) Van, agter, bij, op, nevens den anderen - van, achter, bij, op, naast elkaar.

65) Zie Brief 110 [65], blz. 40-48.

[p. 101]

ready set in in those parts of the tail. But when I looked at the tailfin a little closer to the tail, I there saw the blood going slowly in an Artery, and a little further still towards the tail I saw that the same Artery divided into a small branch, through which branch the blood was propelled quite fast, and which branch with a small curve poured the blood again into a Vein, and thus led to the Heart. As, for instance,⁺ fig: 15. GHI. shows the said Artery in which the blood was propelled with its usual speed from G. to H.; and from H. to I. the blood ran slowly in the same Artery. HKM. is a smaller bloodvessel, through which the blood from the said Artery is poured into the Vein LMN. at M., and thus the blood was carried back to the Heart in this Vein.

⁺I once again had about thirty Roaches brought to my House, that were very white (and that had been caught two or three days previously in the River Mosa). The Roaches that looked best to me, and whose tails were not damaged at all, I put into water in such a way that the tail-fin stuck out above the water about half a thumb's breadth, and after such a Roach or Roaches had quieted down, I examined the said fin, and I saw, at each thin bone that gives stiffness to the tail-fin, an Artery which was so small or thin that only a single particle of blood could pass through it at a time. In all these small Arteries the blood was being propelled to very nearly as far as the extreme end of the tail, and there the same Arteries bent round with a slight curve, and so the same blood was carried back again to the Heart in such tiny blood-vessels which we there give the name of Veins.

All these so-called Arteries and Veins (while they are nevertheless continuous blood-vessels) ran so close together as I said in my preceding letter²⁷⁾, except that I have sometimes seen it happen in the small Fish, that such a small Artery bent into a big curve and ran behind a tail-bone, so that I lost sight of the same.

Most of these Roaches were about seven thumb-breadths long,

+ fig. XXV

+ Circulation of blood in roach

27) See Letter 110 [65], p. 41-49.

[p. 102]

en ik oordeelde uijt der selver schobbens, dat die ses jaar out waren⁶⁶⁾.

Na desen nam ik een Voorn die een weijnig kleijnder was, en die ik naderhand uijt de schobbens oordeelde dat vijf jaar out was. Dese Voorn die sijn staart vinne een weijnig op het eijnde was af gesleten of afgearbeijt, stelde ik mede soo danig int water dat gans liber en vrij stond, en dat desselfs staart ontrent een vinger breet boven het water uijt stak, en na dat dese Voorn tot stilte was gekomen, heb ik mede desselfs staart, door het vergroot glas geobserveert, dog ontrent het eijnde vande selvige gans geen de minste loop van het bloet, soo in Arterien als Venae konnen ontdekken.

Wanneer ik een weijnig lager sag na de staart, daar bevond ik het bloet, en in Arterien en Venae stil staan en gestremt, ende daar benevens sag ik dat soo danige Arterien boven gemeen wijt waren, dat ik mij inbeelde alleen te sijn, om dat het bloet daar in niet konnende circuleren⁶⁷⁾, of voortloopen, door het ingestoote bloet, soo wijt waren uijt gerekt²³⁾.

Wanneer ik nog een weijnig nader na de staart²⁰⁾ mijn oog liet gaan, daar sag ik weder het bloet soo in Arterien als Venae loopen, en het aanmerkenste dat mij voor quam, dat was, dat ik het bloet inde⁺ Arterie fig. 16 OPQ. van P. tot Q. en verder na het eijnde van de staart toe, sag stil staan, of aldaar gestremt was, ende inde selvige Arterie van P. naar O. en verder na het lighaam toe, hadde het bloet sijn loop, te weten van O. na P. Uijt dese geseijde Arterie quam, als met P. werd aan gewesen een Sprank of Adertak, die het Arteriael bloet, dat dus verre wierd op gestooten, weder na het Hert voerde, soo dat wij dese Sprank of Adertak PV. die uijt de Arterie OPQ. quam een Vena moeten noemen.

Ontrent drie hairbreeten (van ons hooft)⁶⁸⁾ ter sijden vande geseijde Arterie gelegen, daar lag mede een Arterie (seer na van die wijte) gelijk de eerste als hier met RST. werd aangewesen.

In dese laaste Arterie lag het bloet tusschen ST. ende daar boven mede gestremt, ende het bloet dat van R. na S. op gevoert wierd,

66) L. was de eerste die de ouderdom van vissen vaststelde aan de jaarringen op de schubben. In Brief 81 [42], van 25 juli 1684, Alle de Brieven, Dl. 4, blz. 294-296, schrijft hij dat de paling evenzeer schubben heeft als andere vissen. De schubben vertonen ringen; ieder jaar wordt één ring gevormd (zie fig. XXXIX). Volgens aant. 90, l.c. heeft de paling zeer kleine schubben, die echter eerst gevormd worden in het 3e of 4e jaar. L. komt hierop terug in het laatste deel van Brief 107, van 27 september 1696, Sesde Vervolg der Brieven, blz. 40, 1697, Continuatio Arcanorum, blz. 190. 1697. [Swt.]

67) Men leze: doordat die Arterien, nu het bloed daarin niet kan circuleren, enz.

23) Dat de eieren van de groene kikvors in het water niet zo gemakkelijk te zien zijn is zeer wel mogelijk: de geleimassa is minder samenhangend en de eieren vormen hierdoor minder grote klompen. [Ki.]

20) Nader de staart - meer naar de staart toe, dus van de buitenraad van de vin af.

+ fig. XXVI

68) In A en B: ‘drie hooft-hair breetens’.

[p. 103]

and from the look of their scales I judged them to be six years old²⁸⁾.

After this I took a Roach that was a little smaller, and which I afterwards judged by its scales to be five years old. This Roach, whose tail-fin was slightly worn away or damaged at the end, I put into water in such a way that it stood quite unconfined and free, and that its tail stuck out about the width of a finger above the water, and after this Roach had become quiet I also examined its tail through the magnifying glass, yet I could not discover the slightest circulation of the blood, either in the Arteries or in the Veins about the end of the tail.

When I looked a little lower towards the tail, I found the blood to be stagnant and congealed both in the Arteries and in the Veins, and in addition I saw that these Arteries were uncommonly wide; the cause of which, I imagined, only was that, since the blood could not circulate, or run forwards, in them, they had been stretched out so wide by the blood being pushed into them¹¹⁾.

When I let my eye go a little closer to the tail⁸⁾, I again saw the blood run both in the Arteries and in the Veins, and the most remarkable thing I noticed was that I saw the blood in the Artery⁺ fig: 16. OPQ stand still from P. to Q., and further towards the end of the tail, as if it was congealed there; and in the same Artery from P. to O., and further towards the body, the blood ran its course, to wit, from O. to P. From this said Artery there came, as is indicated by P., an Offshoot or Venous branch, which carried the Arterial blood, that had been propelled so far, back to the Heart again, so that we must call this Offshoot or Venous branch PV., which came out of the Artery OPQ., Vein.

About three hair's-breadths (of our head) by the side of the said Artery there lay also an Artery (very nearly of the same width) like the first, as is here indicated by RST.

In this latter Artery the blood between ST. and above this also lay congealed, and the blood that was carried up from R. to S. poured

28) L. was the first to determine the age of fishes by the annual rings on the scales. In Letter 81 [42], of 25th July, 1684, The Collected Letters, Vol. 4, pp. 295-297, he writes that the eel has scales just like other fish; the scales show rings, one ring being formed each year (see fig. XXXIX). According to note 48, loc. cit., the eel has very small scales which, however, are not formed until the 3rd or 4th year.
L. reverts to this in the final part of Letter 107, of 27th September, 1696, Sesde Vervolg der Brieven, p, 40, 1697, Continuatio Arcanorum, p. 190, 1697. [Swt.]

11) Dilatation of the vessels can, indeed, occur as a result of an obstruction. [Ki.]
A ‘hair of our head’ has a diameter of 60-80 µ

8) Nearer to the tail - more towards the tail, i.e. from the outer edge of the fin.

+ fig. XXVI

[p. 104]

storte inde tak die aan S. uijt de Arterie quam, en wierde mede na het Hert toe gevoert, als met SV. werd aan gewesen, alwaar aan V. beijde dese Venae PV. ende SV. haar in V. vereenigde, en maakten aldaar een grooter Vena als VW.

⁺Wijders heb ik een Carper genomen, om inde selvige mede de circulatie van het bloet te sien. Dese Carper leijde ik met sijn gantsche lighaam onder water, om als deselve quam stil te leggen, de staartvinne te observeren. Dese Vis woelde soo lang, en meest door gaans⁶⁹⁾ met sijn staart, dat het mij verveelde, en als hij al een weijnig scheen stil te leggen, soo beweegde egter nog een weijnig het gantsche lighaam vande Vis, alleen door de beweginge die deselve continueel met het hooft of kake maakte, soo dat ik tot twee maal toe, maar⁷⁰⁾ de circulatie van het bloet inde kleijnste vaaten, ende dat in het eijnde vande staart, hebbe konnen sien, en dit gesigt duerde ook niet lang, want met de minste beweginge die met de staart gemaakt wierde, was ik van het gesigt versteken. En als ik de Carper int water tragte vast te stellen⁷¹⁾, soo maakte hij soo een groot gewelt met sijn staart, dat hij mij al vrij nat maakte.

Dog in⁷²⁾ alle sijne beweginge heb ik niet te min de loop van het bloet, (inde groote Vaaten) soo in Arterien als Venae, tot mijn genoegen wel⁵⁴⁾ konnen sien, en ik sag eijntelijk dat de loop van het bloet, soo in Arterien als Venae begonde te vertragen; dierhalven resolveerde ik de Carper uijt het water te nemen, ende die voor een gedeelte in een doek te winden, om de vinne die de vis op de rugge heeft te observeren, met die gedagte, dat daar de circulatie (als⁷³⁾ nader aan het Hert leggende) starker soude wesen.

Dese Vinne voor mijn gesigt krijgende, sag ik het bloet in een Arterie voortloopen, welke Arterie sig verspreijde in twee soo danige dunne Aderkens, dat door ijder maar een enkel deeltge bloet tegelijk konde passeren; Waar van het eene Aderken dat inde voor verhaalde vinne na de staart lag gestrekt, vereenigde in een Vena die soo wijt was, dat het bloet inde selvige al een roode couluer hadde. Dog het andere Aderken en konde ik met het gesigt niet vervolgen, om dat het agter een been vande vinne sijn cours nam. Als bij voorbeeld,⁺ ik sag het bloet loopen inde Arterie fig: 17. AB. alwaar in B. deselvige Arterie in twee takken verspreijt, waar van de eene tak als BC. vereenigde inde Vena DCE. in C. en gelijk het bloet inde Arterie van A. na B. van het Hert afgevoert wierde, soo geschiede de loop van B.

+ Bloedcirculatie bij karper

69) Meest door gaans - bijna voortdurend.

70) In A en B: ‘soo dat ik maar twee-maal’.

71) Vast stellen - vastzetten (zodat hij zich niet meer bewegen kon).

72) In - ondanks.

54) Wel - goed.

73) ‘Als’ is hier redengevend, dus: ‘omdat deze’.

+ fig. XXVII

[p. 105]

into the branch which came out of the Artery at S., and was also carried up to the Heart, as is indicated by SV. where, at V., both these Veins PV. and SV. united at V., and there made a larger Vein, as VW.

⁺I have, moreover, taken a Carp, to see also in the same the circulation of the blood. I laid this Carp with the whole of its body into the water, in order to examine the tail-fin when the same was lying still. This Fish tossed about so long, and most of the time with its tail, that is bored me, and even when it appeared to lie still for a little, the whole body of the Fish continued to move slightly, if only through the movement which the same was continually making with its head or jaws, so that I was only twice able to see the circulation of the blood in the smallest vessels, and that at the end of the tail; and this sighting did not last long, for with the slightest movement of the tail I was robbed of the spectacle. And when I tried to fasten the Carp down in the water, it moved its tail so violently that it made me fairly wet.

However, notwithstanding all its movements I nevertheless managed quite well to see the course of the blood (in the large Vessels) both in the Arteries and in the Veins to my satisfaction, and I finally saw that the course of the blood, both in the Arteries and in the Veins, began to slow down; for this reason I decided to take the Carp out of the water, and to wrap it partly in a cloth, to examine the fin that the fish has on its back, with the idea that the circulation there (being nearer to the Heart) might be stronger.

On getting this Fin before my sight, I saw the blood run in an Artery, which Artery divided itself into two such thin little Arteries that only a single particle of blood could pass through each at a time; Of which one small Artery which, in the aforementioned fin, lay stretched towards the tail, united into a Vein which was so wide that the blood in the same already had a red colour. But the other little Artery I could not follow with my eye, because it took its course behind a bone of the fin. As, for example, I saw the blood run in⁺ the Artery fig: 17. AB. where, at B., the same Artery divides into two branches, of which one branch as BC. united in the Vein DCE. at C., and while the blood in the Artery was carried from A. to B. away from the Heart, in the course from B. to C. where, at C. (the

+ Circulation of blood in carp

+ fig. XXVII

[p. 106]

na C. alwaar aan C. in een Vena in stortende, van C. na D. weder na het Hert gevoert wierde.

De tweede dunne Arterie of bloet Ader als BF. verloor ik aan F. uijt het gesigt. Dog dese loop en duerde mede niet lang, want die begonde hoe langer hoe meerder te vertragen, ja soo danig dat de deeltgens van het bloet die het selvige root maken, soo weijnig door de Aderen gevoert wierden, dat ik eijntelijk in ABC. ende BF. geen bloetloop meer konde vernemen.

⁺Vorders heb ik mijn gedagten laten gaan op de Garnaad, dese observerende heb ik seer na in het eijnde van de staart, het bloet seer langsaam in een groote Arterie sien loopen, welke Arterie haar aldaar verspreijde in seer veel kleijne Arterien, om welkers dunte maar enkelde deeltgens bloet, (die in een seer heldere waterige vogt dreven) daar door konde passeren.

Wanneer ik de circulatie van het bloet, tot inde uijterste deelen van de staart tragte te vervolgen, soo en konde ik aldaar geen loop van het bloet sien; hier uijt beelde ik mij in, de oorsaak te sijn⁷⁴⁾, dat in de uijterste deelen van het lighaam van dese Garnaad, al een verstervinge was, want deselvige hadde al eenige uren uijt de Zee (daar wij twee uren gaans van af gelegen sijn) geweest. Hoe wel²¹⁾ ik eene Garnaad op die tijd aan trof, in welkers uijterste deelen vande staart ik het bloet sag voortloopen⁷⁵⁾.

Mij is ook te vooren gekomen dat ik inde staart van een Garnaad, in een groote Arterie, het bloet met gewelt, telkens op nieuw sag

+ Bloedcirculatie bij garnaal

74) Hier uijt beelde ik mij in, de oorsaak te sijn - ik stelde mij voor, dat de oorzaak hiervan was.

21) In deze Brief komt het enige keren voor, dat L. na een punt niet met een hoofdletter begint. Wanneer op de punt een nieuwe zin volgt, heb ik, in overeenstemming met A en B, de kleine letter door een hoofdletter vervangen. [Dam.]

75) In A en B: ‘in welkers uiterste van de staart’.
Blijkbaar kreeg L. de levende garnalen uit Scheveningen, dat ongeveer twee uur gaans van Delft ligt. [S.]
De waarnemingen over de door L. beschreven bloedsomloop van de garnaal werden herhaald met exemplaren die op twee wijzen waren voorbehandeld.
De eerste groep kwam direct uit een zee-aquarium en had geen periode op het droge doorgemaakt. De tweede groep had geruime tijd op het droge doorgebracht, nl. een uur in de buitenlucht, gevolgd door een nacht in de ijskast en een uur bij kamertemperatuur.
Van beide groepen werden drie exemplaren onderzocht.
Bij alle zes dieren was de bloedstroom goed waar te nemen. Van afsterven van de extremiteiten door verblijf op het droge, zoals L. suggereert, is niets gebleken. Wel stopte de bloedstroom in het telson bij één exemplaar tijdens het waarnemen, maar op hetzelfde tijdstip bleek de garnaal te zijn gestorven. [Bod.]

[p. 107]

blood) pours into a Vein, it is carried from C. to D. back again to the Heart.

The second thin Artery or Blood-vessel^28a), as BF. I lost sight of at F. But this course did not last long, for it began to slow down more and more; nay, so much so that the particles of blood that make the same red, were carried so poorly through the Arteries that I could not really perceive any more circulation of the blood in ABC. and BF.

⁺I have further let my thoughts dwell on the Shrimp, and in examining it I saw, very close to the end of the tail, the blood run very slowly in a large Artery, which Artery there divided into very many tiny Arteries, because of whose thinness only very few particles of blood (which floated in a very clear watery fluid) could pass through them.

When I tried to follow the circulation of the blood as far as the extreme parts of the tail, I could not see there any course of the blood; I imagined that the cause of this was the fact that there was already some mortification in the extreme parts of the body of this Shrimp, for the same had already been out of the sea (which is two hours' walk from where we are situated) for a few hours. Although I did come across a Shrimp at that time, in whose extreme parts of the tail I saw the blood circulating²⁹⁾.

It has also appeared to me that I saw, in a large Artery in the tail of a Shrimp, the blood being repeatedly propelled with force, which

28a) L. has been throughout so explicit in distinguishing between the functions of arteries and veins in the circulation of the blood that no confusion is possible on a careful reading of his account. [Nic.]

+ Circulation of blood in shrimp

29) L. evidently got live shrimps from Scheveningen, which lies some two hours' walk from Delft. [S.]
The observations concerning the shrimp's blood circulation, described by L., were repeated with specimens which had been pre-treated in two different ways.
The first group came direct from a sea-water aquarium and had not spent a period out of water. The second group had been out of water a fairly long time; one hour in the open air, followed by one night in the refrigerator, and an hour at room temperature.
Three specimens of each group were examined.
In all six animals the bloodstream could be clearly observed. No evidence whatever was found of mortification of the extremities caused by being kept out of water, as suggested by L. In one specimen the bloodstream in the telson did, indeed, stop during observation, but the shrimp was found to have died at that same moment. [Bod.]

[p. 108]

voort stooten, welk voort gestooten bloet, doorgaans inde selve Arterie weder te rug quam loopen⁷⁶⁾.

Wanneer ik op een ander tijd verscheijde Garnaaden besigtigde omme de circulatie van het bloet te sien, soo ontdekten ik in ijder poot, of werktuijg, waar mede de Garnaad swemt, en ook inde hooren⁷⁷⁾, seer net verscheijde soo danige dunne of enge Arterien en Venae, waar door maar een enkel deeltge bloet konde passeren. Dog alsoo mij de ommeloop van het bloet niet⁷⁸⁾ klaar genoeg voor het gesigt quam, ende dat om de menigvuldige vaaten, soo heb ik de loop van het bloet bij na in het uijterste eijnde vande pooten (daar deselve niet dikker sijn als een hair van ons hooft²³⁾) vervolgt, ende daar sag ik dat het bloet in een kleijn vaatge wierd op gevoert, ende dat het selvige vaatge met een kort bogje omme boog, ende alsoo weder terugge quam loopen, soo dat mij hier mede seer naakt²⁵⁾ bleek (als te meer maal is geseijt) dat Arterien en Venae gecontinueerde bloet vaaten sijn.

Als ik op het dikste van ijder werktuijg, waar mede de Garnaad voortswemt (die wij pooten noemen) mijn gesigt liet gaan, soo sag ik dat daar doorgaans een nieuwe verheffinge van voortstootinge¹⁰⁾ van het bloet inde Arterien geschiede, schijnende in vaardigheijt⁶²⁾ over een te komen, met de beweginge dat het dierke met de mont maakte⁷⁹⁾.

Tot dese observatien en heb ik niet gebruijkt ons gemeen gragt

76) De garnaal heeft geen echte bloedvaten, maar lacunes waarin het bloed langzaam en regelmatig stroomt. Door dit lacunaire systeem ziet men het bloed, bij een bepaalde instelling van het binoculaire microscoop, slechts één kant op stromen. Alleen in de dunne uiteinden van de extremiteiten kan men tegelijkertijd het bloed heen en terug zien stromen. Dat L. niet voortdurend de bloedsomloop in de extremiteiten kon waarnemen, komt m.i. voort uit de omstandigheid dat voor deze waarneming zeer nauwkeurige instelling van het binoculair vereist is. Wellicht hadden de lenzen die L. gebruikte een geringe scherptediepte.
Hierop berust m.i. ook de opmerking over de grote ‘Arterie’ in de staart, waarin het ‘voort gestooten bloet, doorgaans inde selve Arterie weder te rug quam loopen’. In het centrum van het telson liggen lacunes, die het bloed heen en terug voeren, boven elkaar zonder duidelijke afscheiding. Door een zeer geringe verandering in de instelling van het binoculair of in de stand van de garnaal lijkt de stroomrichting te veranderen. [Bod.]

77) Hoornen - sprieten.

78) In A en B: ‘aldaar niet’.

23) Inderdaad kan een vaatverwijding optreden tengevolge van een verstopping. [Ki.]
Een ‘hair van ons hooft’ heeft een diameter van 60-80 µ

25) Naakt - duidelijk.

10) Verheffinge van voortstootinge - versnelling van de voortstuwing.

62) Vaardig - snel.

79) De bewegingen die de garnaal met de mond maakt, zijn de bewegingen van de scaphognathen. In samenhang met de monddelen bezit de garnaal een paar waaierplaten (scaphognathen) die een waterstroom langs de kieuwen voeren. Deze scaphognathen bewegen ritmisch. Van een samenhang tussen deze beweging en de stroomsnelheid van het bloed is niets gebleken.
Dat L. in dit verband niet het hart noemt, dat duidelijk zichtbaar is aan de dorsale zijde van het kopstuk, is opmerkelijk. [Bod.]

[p. 109]

pulsating blood then always started to run back again in the same Artery³⁰⁾.

At another time, when I examined several Shrimps in order to see the circulation of the blood, I very distinctly discovered in each leg, or organ with which the Shrimp swims, and also in the feelers, several Arteries and Veins, so thin or narrow that only a single particle of blood could pass through them. But as the circulation of the blood did not³¹⁾ come clearly enough before my eyes, and that because of the multitude of vessels, I followed the course of the blood to almost the extreme end of the legs (where the same are no thicker than a hair of our head¹¹⁾), and there I saw that the blood was being carried up into a tiny vessel, and that the same vessel bent round in a short curve, and then began to run back again, so that it was here once again quite evident to me (as I have said many times) that Arteries and Veins are continuous blood-vessels.

When I cast my eye on the thickest part of each organ by which the Shrimp swims along (which we call legs), I saw that there invariably occurred a new acceleration of the propulsion of the blood in the Arteries, which seemed to correspond in speed to the movement which the little animal made with its mouth³²⁾.

For these observations I did not use our ordinary canal or rain

30) The shrimp has no actual blood-vessels, but lacunae in which the blood flows slowly and regularly. Due to this lacunar system one sees the blood, at a particular adjustment of the binocular microscope, flowing one way only. Only in the thin extreme ends of the extremities can one see the blood flowing to and fro simultaneously. That L. could not continuously perceive the blood circulation in the extremities is, in my view, due to the highly accurate adjustment of the binocular which this observation demands. The lenses which L. used probably lacked sufficient depth-definition.
On this also rests, in my opinion, the remark about the large ‘Artery’ in the tail, in which ‘the propelled blood invariably ran back again in the same Artery’.
In the centre of the telson lie lacunae, which carry the blood to and fro, one above the other without any distinct partition. A very slight change in the adjustment of the binocular or the position of the shrimp causes the direction of the bloodstream to appear to alter. [Bod.]

31) In A and B: ‘not there’.

11) Dilatation of the vessels can, indeed, occur as a result of an obstruction. [Ki.]
A ‘hair of our head’ has a diameter of 60-80 µ

32) The movements which the shrimp makes with its mouth are the movements of the scaphognaths. In conjunction with the oral parts the shrimp has two scaphognaths, which lead a stream of water along the gills. These scaphognaths move rhythmically. There is no evidence of any relation between this movement and the speed of the bloodstream.
It is remarkable that L. omits to mention the heart, which is clearly visible at the dorsal side of the head. [Bod.]

[p. 110]

of regenwater, om dat de Garnaad daar niet in⁸⁰⁾ leven kan, maar ik hebbe tot dien eijnde een groote fles met water selfs⁸¹⁾ uijt de Zee wesen halen, om daar in de Garnaad te laten leven, en soo geobserveerd⁷⁵⁾.

⁺Dese hier vooren geseijde deelen of globulen bloet, die inde waterige stoffe (anders weij van het bloet geseijt) dreven, waren in het bloet vande Garnaad seer weijnig, in vergelijkinge bij de globulen bloet die inde Dieren⁸²⁾, of bij de platte ovale deelen die in het bloet vande Vogelen, of Visschen sijn, en welke het bloet root maken⁸³⁾.

Vorders heb ik de geseijde globulen op sijn naeuwkuerigst geobserveert, en bevonden, dat ijder weder uijt verscheijde globulen was te samen gestelt, sonder dat ik mijn selven konde versekeren uijt hoe veel kleijne globulen ijder globule weder bestond. Dese globulen en hadden geen coluer en waren wat door schijnende⁸³⁾.

Dese observatien bragten mij in gedagten, dat eenige⁸⁴⁾ de Garnaad mede wel een bloedeloos schepsel soude konnen noemen, om dat het bloet vande Garnaad geen roode couluur heeft, en dierhalven het bloet met onse bloote oogen niet kan gesien werden. Dog ik weet niet wat redenen dat men gehad heeft, om veele kleijne levende schepsels bloedeloose Dieren te noemen, daar wij in tegendeel niet konnen begrijpen, dat eenig schepsel⁸⁵⁾ met een beweginge (anders levende Ziel⁸⁶⁾ geseijt) begaaft, hoe kleijn dat het ook mag wesen, sonder bloet kan sijn.

Wyders⁸⁷⁾ heb ik geobserveert de Krabbe, en hebbe in deselvige de loop van het bloet wel gesien, maar ik ben so verre niet gekomen, dat ik de circulatie hebbe konnen sien.

⁺Vorders heb ik mijn gedagten laten gaan op de Bot of Schol. Dese Vis en komt tot ons niet of die heeft ten minsten twee uren uijt het water geweest⁷⁵⁾. Soodanige²¹⁾ Bot op de markt leggend[e] ende nog soo levendig sijnde dat die lag en sprong⁸⁸⁾, heb ik ver-

80) In A en B: ‘daar in niet’.

81) Selfs - zelf.

75) In A en B: ‘in welkers uiterste van de staart’.
Blijkbaar kreeg L. de levende garnalen uit Scheveningen, dat ongeveer twee uur gaans van Delft ligt. [S.]
De waarnemingen over de door L. beschreven bloedsomloop van de garnaal werden herhaald met exemplaren die op twee wijzen waren voorbehandeld.
De eerste groep kwam direct uit een zee-aquarium en had geen periode op het droge doorgemaakt. De tweede groep had geruime tijd op het droge doorgebracht, nl. een uur in de buitenlucht, gevolgd door een nacht in de ijskast en een uur bij kamertemperatuur.
Van beide groepen werden drie exemplaren onderzocht.
Bij alle zes dieren was de bloedstroom goed waar te nemen. Van afsterven van de extremiteiten door verblijf op het droge, zoals L. suggereert, is niets gebleken. Wel stopte de bloedstroom in het telson bij één exemplaar tijdens het waarnemen, maar op hetzelfde tijdstip bleek de garnaal te zijn gestorven. [Bod.]

+ Weinig bloedlichaampjes bij de garnaal

82) Dieren - zoogdieren.

83) Het bloed van de garnaal bevat weinig talrijke, kleurloze bloedlichaampjes. [Bod.]

83) Het bloed van de garnaal bevat weinig talrijke, kleurloze bloedlichaampjes. [Bod.]

84) Eenige - sommigen.

85) In A en B: ‘eenige Schepsels’.

86) Aristoteles kende aan het sperma ‘het begin van de beweging’ toe en dus de ‘animale ziel’. Deze theorie wordt ook door L. op tal van plaatsen verkondigd. [S.]

87) Deze alinea over de krab, die in A en B voorkomt, ontbreekt in het handschrift en is blijkbaar later toegevoegd. [Dam.]

+ Bloedcirculatie bij bot en schol

75) In A en B: ‘in welkers uiterste van de staart’.
Blijkbaar kreeg L. de levende garnalen uit Scheveningen, dat ongeveer twee uur gaans van Delft ligt. [S.]
De waarnemingen over de door L. beschreven bloedsomloop van de garnaal werden herhaald met exemplaren die op twee wijzen waren voorbehandeld.
De eerste groep kwam direct uit een zee-aquarium en had geen periode op het droge doorgemaakt. De tweede groep had geruime tijd op het droge doorgebracht, nl. een uur in de buitenlucht, gevolgd door een nacht in de ijskast en een uur bij kamertemperatuur.
Van beide groepen werden drie exemplaren onderzocht.
Bij alle zes dieren was de bloedstroom goed waar te nemen. Van afsterven van de extremiteiten door verblijf op het droge, zoals L. suggereert, is niets gebleken. Wel stopte de bloedstroom in het telson bij één exemplaar tijdens het waarnemen, maar op hetzelfde tijdstip bleek de garnaal te zijn gestorven. [Bod.]

21) In deze Brief komt het enige keren voor, dat L. na een punt niet met een hoofdletter begint. Wanner op de punt een nieuwe zin volgt, hebik, in overeenstemming met A en B, de kleine letter door een hoofdletter vervangen. [Dam.]

88) Lag en sprong - lag te springen.

[p. 111]

water, because the Shrimp cannot live in it; but I have for this purpose myself fetched a large bottle of water from the Sea, to let the Shrimp live therein, and so made my observations²⁹⁾.

⁺These aforesaid particles or globules of blood, which floated in the watery fluid (also called serum of the blood), were only very few in the blood of the Shrimp, in comparison to the blood globules that are in the Animals³³⁾, or the flat oval parts that are in the blood of the Birds or the Fishes, and which make the blood red³⁴⁾.

Furthermore I have examined the said globules with the keenest attention, and found that each of them in its turn was composed of several globules, without being able to make quite sure of how many smaller globules each globule consisted. These globules had no colour and were somewhat transparent³⁴⁾.

These observations put me in mind of the fact that some people might perhaps call the Shrimp a bloodless creature, because the blood of the Shrimp does not have a red colour, and thus the blood cannot be seen with our naked eye. But I do not know the reason why some people have called many small creatures bloodless Animals, whereas, on the contrary, we cannot understand how any creature³⁵⁾ endowed with a movement (also called a living Soul)³⁶⁾, however small it may be, can be without blood.

I have further³⁷⁾ examined the Crab, and did see the course of the blood in the same, but I did not get so far that I could see the circulation.

⁺I have further let my thoughts dwell on the Flounder or Plaice. This Fish does not come to us unless it has been out of the water at least two hours²⁹⁾. Of such Flounders, lying in the market, and being still so lively that they were jumping about, I took several small

29) L. evidently got live shrimps from Scheveningen, which lies some two hours' walk from Delft. [S.]
The observations concerning the shrimp's blood circulation, described by L., were repeated with specimens which had been pre-treated in two different ways.
The first group came direct from a sea-water aquarium and had not spent a period out of water. The second group had been out of water a fairly long time; one hour in the open air, followed by one night in the refrigerator, and an hour at room temperature.
Three specimens of each group were examined.
In all six animals the bloodstream could be clearly observed. No evidence whatever was found of mortification of the extremities caused by being kept out of water, as suggested by L. In one specimen the bloodstream in the telson did, indeed, stop during observation, but the shrimp was found to have died at that same moment. [Bod.]

+ Few corpuscles in the blood of the shrimp

33) Animals - mammals.

34) The blood of the shrimp contains few, colourless, corpuscles. [Bod.]

34) The blood of the shrimp contains few, colourless, corpuscles. [Bod.]

35) In A and B: ‘some Creatures’.

36) Aristotle attributed to the sperma ‘the beginning of movement’, and thus the ‘animal soul’. This theory is also enunciated in numerous places by L. [S.]

37) This paragraph about the crab, which occurs in both A and B, is missing in the manuscript, and has evidently been added later. [Dam.]

+ Circulation of blood in flounder and plaice

29) L. evidently got live shrimps from Scheveningen, which lies some two hours' walk from Delft. [S.]
The observations concerning the shrimp's blood circulation, described by L., were repeated with specimens which had been pre-treated in two different ways.
The first group came direct from a sea-water aquarium and had not spent a period out of water. The second group had been out of water a fairly long time; one hour in the open air, followed by one night in the refrigerator, and an hour at room temperature.
Three specimens of each group were examined.
In all six animals the bloodstream could be clearly observed. No evidence whatever was found of mortification of the extremities caused by being kept out of water, as suggested by L. In one specimen the bloodstream in the telson did, indeed, stop during observation, but the shrimp was found to have died at that same moment. [Bod.]

[p. 112]

scheijde kleijne en ook gemene groote Botten⁸⁹⁾ genomen, ende die met der selver staarten als met de vinnen voor het vergroot glas gestelt, ende meest door gaans¹⁷⁾ waar genomen, dat aan ijder sijde vande beentgens die de vinne de stijfte geven, een bloet vat liep, ende dat vorders door de menbrane of vel die voor het merendeel de vinnens uijt maken, soo een over groot getal van kleijne bloetvaaten lagen, waar door het bloet met een groote snelte liep, en ook circuleerde, dat het onmogelijk is dat wij ijemant (die selfs⁸¹⁾ geen oog getuijge daar van geweest heeft) het konnen doen begrijpen. Ja ik mag wel zeggen, datter geen kleen sant⁹⁰⁾ spatie inde menbrane of vel was, ofdaar liep een ader waar door het bloet wierd voortgestooten, of waardoor het na het Hert wierde gevoert. En dit heb ik ook inde Schol waar genomen. Maar de ommeloop van het bloet

89) Gemene groote Botten - botten van gewone grootte.

17) Meest doorgaans - meestal.

81) Selfs - zelf.

90) Bedoeld zal wel zijn een zandkorrel met een middellijn van ongeveer 260 µ. [S.]

[p. 113]

and also mediumsize Flounders, and placed the same with their tails and also with their fins, before the magnifying glass; and I nearly always found that a blood-vessel ran on either side of the small bones that give the stiffness to the fins, and further that, through the membrane or skin, of which the fins are largely composed, there lay such an exceedingly large number of small blood-vessels, through which the blood ran at a great speed, and also circulated, that it is impsossible for us to make anybody (who has not himself been an eye-witness to it) understand it. Nay, I may say that there was not a single space the size of a small grain of sand³⁸⁾ in the membrane or skin, without a vein running there, through which the blood was being propelled, or through which it was carried to the Heart. And I have also observed this in the Plaice. But the circulation of the blood lasted longer in

38) L. probably means a grain of sand with a diameter of about 260 µ. [S.]

[p. 114]

duerde langer inde Both als inde Schol, om dat de Both langer buijten het water kan leven dan de Schol doet⁹¹⁾.

Ik agte de Bot een vande bequaamste⁹²⁾ Vis, om de circulatie in te sien, uijt oorsaak dat deselve lang blijft stil leggen.

Ik heb hier vooren geseijt, hoe ik mijn instrumenten hebbe toe gestelt⁹³⁾, die eenige⁸⁴⁾ veel netter en bequamer⁹⁴⁾ souden maken. Dog men moet weten, dat ik in geen konsten⁹⁵⁾ ben onderwesen, daar toe men hamer of vijl gebruijkt, als alleen dat ik heb gesien, hoe men het staal hard en tempert, en een dril⁹⁶⁾ maakt, waar mede

91) Om de waarnemingen van L. over de bloedsomloop van schol en bot na te gaan zijn door mij vrijwel even grote exemplaren van bot en schol (lichaamslengte resp. 15 en 14 cm) gebruikt.
Deze dieren kwamen uit één aquarium en werden voor het onderzoek ook tegelijkertijd in één platte glazen bak gelegd. Door dit alles werd voorkomen dat waarnemingen over de snelheid van de bloedsomloop nadelig zouden worden beïnvloed door verschillen in het formaat van de onderzochte dieren of van de temperatuur.
De bloedsomloop in de vinnen is door L. zeer nauwkeurig beschreven. Inderdaad lopen langs de vinstralen dunne bloedvaten, die door een dicht net van vertakte haarvaten verbonden zijn.
Aan de hand van de afmetingen van de rode bloedlichaampjes van de schol, die ovaal van vorm zijn, met een breedte van 8 µ en een lengte van 14 µ, is getracht te bepalen hoe groot de afstand, in het algemeen, is tussen de capillairen in de vinnen. De geschatte afstand tussen de capillairen is maximaal zeker niet groter dan de afstand die L. opgeeft (ongeveer 260 µ).
Onder het binoculair microscoop werden tegelijkertijd de randen van de staartvinnen van bovengenoemde exemplaren van bot en schol bekeken. Hieruit bleek zeer duidelijk dat inderdaad de circulatie door de capillairen bij de schol sneller gaat dan bij de bot. De bloedcirculatie is bij de schol, naar schatting, 1 ½-2 maal zo snel als bij de bot.
De schol is niet zozeer gevoeliger voor het verblijf op het droge dan de bot, zoals L. meent, maar voor de snelle temperatuursverhogingen die meestal daarmede gepaard gaan. Indien de schol bij lage temperatuur wordt bewaard (4^o C.) is deze soort zelfs beter bestand tegen verblijf op het droge dan de bot. De bot leeft zomers in veel ondieper water dan de grote exemplaren van de schol en is dus ook meer blootgesteld aan plotselinge temperatuursverhogingen.
De snellere bloedsomloop van de schol zal zeker samenhangen met een hoger metabolisme, dat bij temperatuursverhoging nog sneller wordt. Zuurstofgebrek is dan voor de schol een reëel gevaar. [Bod.]

92) Bequaam - gemakkelijk, geschikt.

93) Toe stellen - vervaardigen.

84) Eenige - sommigen.

94) Netter en bequamer - nauwkeuriger en mooier; C heeft: (instrumenta) ‘aptiora ac nitidiora’.

95) Konsten - kundigheden.

96) Dril - boor.

[p. 115]

the Flounder than in the Plaice, because the Flounder can remain alive out of the water longer than the Plaice³⁹⁾.

I esteem the Flounder one of the most suitable Fishes for studying the circulation of the blood, because the same remains a long time lying still.

I have said heretofore how I composed my instruments, which some people would have made far finer and more accurate⁴⁰⁾. But one should know that I have not been trained in any crafts in which one uses a hammer or a file; I have only seen how steel is hardened and tempered, and how a drill is made with which a hole is bored in

39) To retrace L.'s observations on the circulation of the blood in the plaice and flounder, I have used specimens of flounder and plaice of about the same size (body-length 15 and 14 cm. respectively).
These animals came from one and the same aquarium, and were also put simultaneously in one and the same flat glass tray for examination. All this prevented observations on the speed of the circulation from being detrimentally influenced by differences in the size and shape of the animals to be examined, or in the temperature.
The blood circulation in the fins has been most accurately described by L. Along the fin-rays thin blood-vessels do, in fact, run; linked together by a dense network of ramifying capillaries.
On the basis of the measurements of the erythrocytes of the plaice, which are oval in shape, with a width of 8 µ and a length of 14 µ, it was endeavoured to determine how great is the distance, in general, between the capillaries in the fins. The estimated maximal distance between the capillaries is definitely not greater than that stated by L. (about 260 µ).
At the same time the edges of the tail-fins of both the flounder and the plaice were examined under the binocular microscope. From this it appeared quite distinctly that the circulation through the capillaries does indeed go faster in the plaice than in the flounder. It is estimated that the blood circulation in the plaice is 1 ½-2 times as fast as that in the flounder.
The plaice is not so much more sensitive to being out of water than the flounder is - as L. assumes - but rather to the rapid rises in temperature with which this is usually coupled. If the plaice is kept at a low temperature (4^oC) it is even less vulnerable to being out of water than the flounder. In summer the flounder lives in much shallower water than the larger specimens of the plaice, and is therefore also more exposed to sudden rises in the temperature,
The faster circulation of the plaice's blood is surely closely linked with a higher rate of metabolism, which, with a rise of temperature, accelerates still further. Lack of oxygen then becomes a real danger to the plaice. [Bod.]

40) Finer and more accurate - C has: (instrumenta) ‘aptiora ac nitidiora’.

[p. 116]

men een gat in ijser, kooper of silver drilt. Hoe⁹⁷⁾ en waar mede een Silver-smit, sijn silver aan een soudeert⁴⁹⁾. Dit gesien hebbende, heb ik mijn selven soo verre geoeffent, dat ik sedert veel jaren mijn gereedschap hebbe gemaakt, het welke ik in verscheijde saken hebbe van noode gehad. En dus is het, dat het geene dat ik tot mijn gebruijk van noode hebbe, alleen maar uijt den rouwe⁹⁸⁾ bij mij gemaakt werd.

Dit sijn Hoogh Edele Heeren mijne aantekeningen, die ik voor dees tijd hebbe goet gedagt mede te deelen. Ik wil hoopen dat die hare Hoogh Edelen sullen behagen, en ik sal onder des blijven.⁹⁹⁾

Hoogh Edele Heeren.

Hare Hoogh Edelen alderonderdanigste Dienaar.

Antoni van Leeuwenhoek.

97) Deze zin is afhankelijk van het voorafgaande ‘ik heb gesien’.

49) In A en B: ‘gesoldeert’.

98) Uijt den rouwe - een beetje ruwweg.

99) A en B hebben hierna: ‘: enz. A.v. Leeuwenhoek.’.

[p. 117]

iron, brass or silver. How⁴¹⁾ and with what a Silversmith solders his silver together. Having seen this, I have so far trained myself that I have for many years made the tools that I needed for several matters. And that is why what I required for my use was only made a bit roughly by myself.

These, Very Noble Sirs, are my notes which I have this time thought fit to communicate to you. I do hope that they may please Your Honours, and will remain meanwhile.⁴²⁾

Very Noble Sirs.

Your Honours' most humble Servant.

Antoni van Leeuwenhoek.

41) This sentence depends upon the preceding ‘I have ... seen’.

42) In A and B this is followed by: ‘etc. A.v. Leeuwenhoek.’.

+ Titelplaat

+ afb. 2

+ afb. 3

+ Frontispiece

+ ill. 2

+ ill. 3