Alle de brieven. Deel 2: 1676-1679

[p. 380]

Brief No. 40 [26].
27 September 1678.

Gericht aan: N. Grew, Secretaris der Royal Society.

Manuscript: Onderteekende, eigenhandige brief te Londen, Royal Society, MS. 1866. L 1. 38. Vier foliobladzijden.

Gepubliceerd in:

Giornale de Letterati del 1692. E primo di Modena. I. Blz. 29-30. Estratto di lettera dirizzata al Sig. Nehemiah Grew, Segretario della Società Reale da Delft 27 Settembre 1678. (Italiaansche vertaling van het laatste deel van den brief.)

Opuscula selecta Neerlandicorum de arte medica. Vol. IX. Amsterdam, 1930. Blz. 138-145. (Oorspronkelijke Hollandsche tekst met moderne Engelsche vertaling van A. Querido.)

C. Dobell. Antony van Leeuwenhoek and his ‘little Animals’. Amsterdam, 1932. Blz. 180-181. (Moderne Engelsche vertaling van Dobell van een deel van den brief.)

Korte inhoud:

Over de vochtafscheiding door de huid en over de zweetporiën; over ‘globulen’ in het speeksel en hun verwantschap met de ‘globulen’ in het bloed; over grassen met roestziekten.

[p. 381]

Letter No. 40 [26].
September 27th 1678.

Addressed to: N. Grew, secretary of the Royal Society.

Manuscript: Signed autograph; London, Royal Society, MS. 1866. L 1. 38. Four folio pages.

Published in:

Giornale de Letterati del 1692. E primo di Modena. I; pp. 29-30. Estratto di lettera dirizzata al Sig. Nehemiah Grew, Segretario della Società Reale da Delft 27 Settembre 1678. (Italian translation of the last part of this letter.)

Opuscula selecta Neerlandicorum de arte medica. Vol. IX. Amsterdam, 1930; pp. 138-145. (Original Dutch text with a modern English translation by A. Querido.)

C. Dobell, Antony van Leeuwenhoek and his ‘little animals’. Amsterdam, 1932; pp. 180-181. (Part of the letter translated into modern English by Dobell.)

Summary:

The exudation of moisture by the skin; sweat-pores; globules in saliva and their relationship to the globules in blood; a parasitic growth on grass (grass-rust).

[p. 382]

H^r Nehemias Grew.

Delff in Hollant den 27^e 7mb^r 1678.

Mijn Heer.

Ick heb met mijn laesten van dato den 31^e Meij (waer in ick handel vande vaaten in het saet, het hair, en Been, ende daer beneffens figueren vande selvige gesonden) geschreven, hoe dat ick UEdele aengenamen vanden 10^e April, beneffens de transactie N^o. 137. hadde ontfangen. Doch alsoo ick sedert die tijt, geen antwoort heb becomen, soo beelt ick mij in¹ dat mijn verhaelde missive, en figueren, niet en sijn te recht gecomen;

Ick heb sedert die tijt mijn speculatien², noch mael laten gaen, omtrent het been, waer van in het toe comende breeder.³

⁺Alleen sal ick seggen, dat eenigen tijt geleden, sittende in een starcke sonneschijn, op een speel-wagen⁴, sonder hantschoenen aen mijn Handen, de rugh van mijn Hant, met veel kleijne water-blaesjens (die mij seer jeucten) op liep. Dit siende ben ick gedachtig geworden,⁵ hoe dat ick over eenige jaren, over diergelijcke blaesjens een Heelm^r aensprack,⁶ die aen nam mij van die quael te helpen. Men ordonneerde mij te purgeren, men liet mij een ader, en men smeerde mijn handen met salff, haer oordeel was dat ick quaet bloet had, maer wat devoiren men aen wende⁷ ick en wiert niet geholpen. Dit mij nu wed^r te vooren comende,⁸ imagineerde ick mij, dat het voorgaende ongemack, alleen veroorsaeckt is geweest, om dat ick doen ter tijt inde winter, met een boeck inde Hant veeltijts hadde sitten lesen, waer door de rugh vande hant, tegen het vuijer comende: Ende des Soomers verscheijde malen mijn vermaeck nemende, waer door mijn Handen, sonder veel beweginge, inde son quamen, het buijtenste van het opperste Huijtge, hart is verdroogt, en stijff geworden; als

1 Ick beelt mij in - ik veronderstel.

2 Speculatien - gedachten.

3 In het toe comende breeder - later uitvoeriger.

+ Over vochtafscheiding door de huid en over zweetporiën.

4 Een ‘speel-wagen’ is een soort open rijtuig, waarmee men voor zijn⁺ genoegen uitging, wel iets lijkend op den lateren Jan Plezier. Doch een speel-wagen werd gewoonlijk alleen door meer gegoeden gebruikt. [M.]

+ afb. 41.

5 Ben ick gedachtig geworden - herinnerde ik mij.

6 Een Heelmeester aenspreecken - zich tot een heelmeester wenden.

7 Wat devoiren men aen wende - welke pogingen men aanwendde, hoe men ook zijn best deed. [M.]

8 Dit mij nu weder te vooren comende - toen ik weer hieraan dacht, of: toen ik opnieuw dit uitslag kreeg. [M.]

[p. 383]

[Mr. Nehemiah Grew.

Delft in Holland, September 27th 1678.

Dear Sir,

In my previous letter of May 31st (in which I discourse on the vessels in semen, in hair and in bone and sent you figures of the same) I acknowledged receipt of your esteemed letter of April 10th, as also of Transaction Nr. 137. But having received no answer since that time I imagine that my letter and figures got lost.

Since then I have been reconsidering the structure of bone, on which I will set forth my speculations at a later period.

⁺I will only tell you that some time ago, sitting without gloves, in strong sunshine in an open car¹, the back of my hand got swollen with a multitude of small vesicles that itched very much. Seeing this I remembered how some years ago I consulted a surgeon on the same kind of vesicles, who promised to heal me. I was purged, I was bled, ointment was rubbed on my hands, the judgment being that my blood was bad, but notwithstanding these endeavours I found no relief. And now the same has occurred, and I imagine the cause only to be my sitting often with a book in hand in winter time with the back of my hand turned towards the fire, and in summertime, when out for the day, my having my hands often in the sunshine without making many movements, which would cause the outer skin to dry and stiffen. Also because

+ Exudation of moisture by the skin; perspiratory pores.

1 ⁺The Dutch word ‘speelwagen’ denotes a kind of open pleasure chariot used by well-to-do people. [M.]

+ ill. 41.

[p. 384]

oock mede, dat de vochigheijt (!) die doorgaens, door het opperste Huijtge wort gestooten, aenstonts de subtile materie die daer in is vervliegt, ende dat de Substantiele materie, die daer overblijft, door de Hitte Hard droogh wort⁹ als gom, waer door de mondekens vande kanaelkens, (die ick nu gesien heb, dat inde afschilferende deeltgens van het Huijtge sijn), als worden toe gestopt,¹⁰ en de innerlijcke beweginge off warmte¹¹ die in ons lichaem is, continuelijcken na de buijtenste delen van ons lichaem wort gestooten, en comende nu tot aen het uijterste van het opperste Huijtge, ende aldaer door de verdrooginge en stoppinge niet connende passeren, moet nootsaeckelijck water-blaesjens maecken.¹² Maer wanneer wij met ons hant in een starcke sonneschijn waren, ende dat wij vanden beginne aen met ons Hant en lichaem veel beweeghden, soo imagineer ick mij, dat daer geen waterblaesjens op de Hant soude comen, om redenen dat door de starcke bewegingh, een veel grooter quantiteit vochticheijt, continueel door de kanaeltgens, als oock daer geen kanaeltgens en sijn, soude uijtgestooten worden, en niet alleen de monden vande kanaelkens, door de starcke doorvloet, soude open houden, maer het gantsche Huijtge soude vochtig blijven.¹³

9 Hard droogh wort - zoo droog wordt, dat het hard wordt. (Zie: L.L. de Bo Westvlaamsch Idioticon, 1892. [M.]

10 Het aantal zweetporiën is verbazend groot en wisselt naar de plaats⁺ van het lichaam. Zoo zijn er b.v. op den vingertop plm. 1000, op den hiel plm. 500 en op den buik plm. 100 per cm². (Zie P.H. Esser. Over functie en bouw van het scrotum (1931) blz. 72 en 73.) Volkomen juist is L.'s meening, dat het zweet van belang is voor het week houden van de hoornlaag. Wel heeft hij nog geen inzicht in de herkomst van dit secreet uit de zweetklieren. [H.]

+ afb. 42.

11 Onder ‘innerlijcke beweginge off warmte’ wordt verstaan de bloeds-omloop, waarbij de spiritus vitalis langs het slagaderlijk stelsel de warmte door het lichaam verspreidt. Ofschoon zoowel de Back als van Helmont deze meening hadden bestreden omstreeks 1650, waren er in L.'s tijd nog velen, die de oude Galeensche leer aanhingen. Zie verder aant. 25 bij den brief van 15 Aug. 1673. [de F.]

12 Deze zuiver mechanische verklaring van het ontstaan van zoneczeem is natuurlijk wel een weinig te simplistisch, maar ligt geheel in de lijn van L.'s denken. De blaasjes zijn niet met zweet, maar met lymphevloeistof gevuld, welke, onder invloed van den ontstekingsprikkel, de hoornlaag oplicht. [H.]

13 Men krijgt den indruk, dat L. denkt aan uit de diepte doorsijpelend vocht, terwijl de zweetkanaaltjes eerst door den vochtstroom zelf in de hoornlaag zouden ontstaan. Deze opvatting is natuurlijk onjuist. Wel is het een feit, dat behalve de omgrenzing door de cellen van de opperhuid, de zweetkanaaltjes geen eigen wand hebben, zoodat het doorsijpelen van zweet ‘ter sijden uijt’ inderdaad mogelijk is. [H.]

[p. 385]

the subtle substance that is expelled through the outer skin evaporates, the remaining solid substance turning hard and dry like gum, by which cause the openings of the tubes (which I have now observed in the scales of the skin) are, as it were, clogged²; thus the inner movement or heat³ which is inside our body and moves continuously towards the outside, when reaching the dried and obliterated openings cannot pass and will necessarily produce vesicles⁴. But if we had our hand in the strong sunshine and freely moved our hand and body from the start, I think, that no vesicles would be formed, because of the greater movement which would cause much larger quantities of moisture to pass through the tubes, as well as where there are no tubes, and not only the openings of the tubes would remain open, but the entire skin would be moist, owing to the strong flow⁵.

2 The number of sweat-pores is surprisingly great. It varies according to the region of the body. There are, for instance, about 1000 of them on the⁺ fingertip, about 500 on the heel, and about 100 on the abdomen, per sq. cm. (see P.H. Esser, Over functie en bouw van het scrotum, 1931; pp. 72 and 73). L's opinion that sweat is essential for keeping the horny layer soft is quite correct. He does not understand that this secretion is produced by the sweat glands. [H.]

+ ill. 42.

3 By ‘inner movement or heat’ the circulation of the blood is meant, in the course of which the heat is spread by the spiritus vitalis through the body via the arterial system. Although both de Back and van Helmont had attached this opinion about 1650, there were still many in L's day who adhered to the old Galenic doctrine. See note 15 to the letter of Aug. 15th 1673. [de F.]

4 The purely mechanical explanation of sun-eczema is of course rather too simplistic, but is altogether in L's line of thought. The vesicles are not filled with sweat but with lymphatic fluid which lifts the horny layer under the influence of the inflammatory irritation. [H.]

5 Apparently L. imagines that a fluid oozes up from deep down, while the sweat-ducts are formed in the horny epidermis by the impulse of the rising fluid. This opinion is wrong, of course. It is a fact, however, that the sweatducts have no walls, except, then, the bordering cells of the epidermis. This would allow the sweat to ooze sideways. [H.]

[p. 386]

Ick heb in een van mijn voorgaende missiven geseijt,¹⁴ hoe dat ick mij imagineerde dat onse opperste Huijtge gemaeckt wiert, te weten dat het selve continuelijck van onderen aengroeijt, en van boven afschilfert, soo oordeel ick nu dat de geseijde Kanaelkens, in het uijterste van het opperste Huijtge alleen gemaeckt worden, om dat¹⁵ de lucht, off drooghte, het uijterste van het opperste Huijtge, hart, en droogh maeckt, waer door de vochigheijt (!) int doorpasseren, dan een weijnigh, ter sijden uijtloopt, en maeckt alsoo een kanaeltge, tot het ter plaetse comt, daer het een openingh vint, off door kan breecken, want de materie wort op veel meer plaetsen uijt gestooten, alsser kanaelkens inde uijterste deelen van het opperste Huijtge sijn; En soo het opperste Huijtge, altijt even vochtigh was, soo stel ick vast dat daer geen kanaelkens inde uijterste deelen van het selve soude gemaeckt worden. om dat alle sachte deelen van ons lichaem, als vlees, senuwen, aderen, etc. ten merendeel als uijt een waterachtige materie bestaen,¹⁶ die alle seer naeuw aen den anderen sijn vereenigt,¹⁷ ende alsoo de vochtigheden, vande binnenste deelen tot de buijtenste deelen, kan uijtstooten, sonder eenige de minste vaaten te hebben. off ten ware dat wij stelden, dat het water selffs met vaaten¹⁶ was versien. Dese mijne verhaelde vaaten inde uijterste deelen, van het opperste Huijtge, oordeel ick vande dickte te sijn, dat 6. 7. à. 800. en meer te samen, geen hair dickte souden uijt maecken.¹⁸

⁺Ick heb voor desen oock geseijt,¹⁹ hoe dat door het speecksel vermengt lagen eenige globulen; Ick heb mijn speecksel weder verscheijde malen geobserveert, na dat ick mijn mont soo gereijnigt hadde, als het mij doenlijck was, en na mijn oordeel geen ander speecksel en was, als dat soo aenstonts uijt de glandelen vanden

14 Zie den brief van 1 Juni 1674.

15 Om dat - doordat.

16 L. begrijpt, dat alle ‘sachte deelen’ van ons lichaam een groot watergehalte bezitten. Inderdaad bestaan zij uit plm. 60-80 % water. Ook weet hij dat dit vocht voor een groot gedeelte bewegelijk is, vgl. water in gestolde gelatine. Niet duidelijk is, wat L. eenige regels verder bedoelt, waar hij de mogelijkheid overweegt, of het water zelf ‘met vaaten (= kanalen, buizen) versien’ kan zijn. Wellicht denkt hij hierbij aan de ‘vaaten’ in de zaadvloeistof, of misschien ook aan het bestaan van gepreformeerde kanaaltjes, waardoor de vloeistof stroomt. [H.]

17 Naeuw aen den anderen vereenigt - vast met elkaar verbonden.

16 L. begrijpt, dat alle ‘sachte deelen’ van ons lichaam een groot watergehalte bezitten. Inderdaad bestaan zij uit plm. 60-80 % water. Ook weet hij dat dit vocht voor een groot gedeelte bewegelijk is, vgl. water in gestolde gelatine. Niet duidelijk is, wat L. eenige regels verder bedoelt, waar hij de mogelijkheid overweegt, of het water zelf ‘met vaaten (= kanalen, buizen) versien’ kan zijn. Wellicht denkt hij hierbij aan de ‘vaaten’ in de zaadvloeistof, of misschien ook aan het bestaan van gepreformeerde kanaaltjes, waardoor de vloeistof stroomt. [H.]

18 Blijkbaar heeft L. dan toch de zweetopeningen in de huid niet gezien, want de hier opgegeven maat klopt in het geheel niet; de dikte van een zweetkanaaltje in de hoornlaag is plm. 40-110 µ, terwijl een haar ongeveer 60-80 µ in doorsnede is. [H.]

+ Onderzoek van het speeksel.

19 Zie den brief van 1 Juni 1674.

[p. 387]

In a previous letter⁶ I set forth my opinion on the outer skin, to wit, that it was growing continuously from the bottom layer, and scaled from the top. I now judge the sole reason why these tubes develop in the outermost layer of the skin to be that this layer is rendered hard and dry by the air or dryness so that the moisture in passing deviates a little and makes a little tube or canal till it arrives at the place where it finds an opening or can break through, for the substance is expelled in many more places than there are tubes in the outer skin. And if the outer skin were always equally moist, I judge that no tubes could be made in its outer parts since all soft parts of our body like flesh, nerves, veins, etc. consist mainly of aqueous matter⁷ and are very closely connected with each other and therefore can expel the moisture from inside towards the outside without the use of any vessels, unless we should suppose the water itself to be provided with vessels. As regards the thickness of the said tubes in the outermost parts of the outer skin, according to my judgment 600, 700 or 800 and more would not have the thickness of a hair⁸.

⁺Previously I also described⁹ how the saliva is mixed with some globules. I again observed my saliva several times after having cleaned my mouth as well as possible, so that I judged no saliva to be present that did not come immediately from the glands of the

6 See letter of June 1st 1674.

7 L. understands that all the ‘soft parts’ of our body have a high water-content; in fact they consist of circa 60-80 % water. He also knows that this fluid is largely mobile (cf. water in coagulated gelatin). It is not absolutely clear what L. means a little further on by suggesting the possibility of water itself being ‘provided with vessels’. Perhaps he was thinking of the ‘vessels’ in the seminal fluid or of the existence of pre-formed canals through which the fluid would run. [H.]

8 Evidently L. did not see the openings of the sweat-ducts in the skin. His measurements do not tally, for the diameter of a duct in the stratum corneum is from 40 to 110 µ, whilst a hair is about 60 to 80 µ in diameter. [H.]

+ Saliva.

9 See letter of June 1st 1674.

[p. 388]

vanden (!) Hals gecomen is,²⁰ en hebbe gesien, dat veele van dese globulen weder bestonden uijt globulen,²¹ gelijck ick voor dato geseijt heb, dat in bloet en Fluijmen sijn,²² (en na mijn oordeel het bloet selffs is) maer veel meer kleijnder globulen, even als off de eerste globulen bloet waren ontstucken gebrooken, ende dat dit de innerlijcke globulen waren, Dit quam mij vreemt voor, en wel meest als ick bedagt, hoe dat door het bewegen vande kaeckebeenen een groote quantiteit speecksel inde mont gebragt wort, ende dat al veel drooge spijs, met het speecksel, in het kauwen, nat gemaeckt, en na de maegh gesonden wort, en aldaer met de spijs verbrijselt sijnde,²³ weder tot bloet gebragt wort, soo datmen wel soude konnen seggen, een tweede ommeloop in eenigh²⁴ bloet te geschieden, te weten, uijt de slag aderen door de glandelen vanden Hals, inden mont, ende vande mont, door de maegh na de darmen, en uijt de darmen wed^r inde aderen.²⁵

Ick heb mijn speculatien² laten gaen, ontrent de globulen van ons bloet, te weten, hoe die mochten gemaeckt worden, waer toe

20 Waarschijnlijk bedoelt L. de onderkaakspeekselklier (glandula (sub)-mandibularis), welke o.a. reeds genoemd wordt door Th. Bartholinus in zijn Anatomia (1677) blz. 536 e.v. [H.]

21 ⁺In de speekselbolletjes is een groot aantal korreltjes zichtbaar. Bovendien vindt men verscheidene cellen in speeksel, welke bacteriën bevatten. Het is niet duidelijk, wat L. hier gezien heeft. [H.]

+ afb. 43.

22 Zie den brief van 14 Jan. 1678.

23 Zie aant. 45 bij den brief van 14 Aug. 1675.

24 Eenigh - een deel van.

25 L. is hier wel door zijn interpretatie van den bouw van de bloedlichaampjes op het verkeerde spoor gekomen. Hij meent, dat de kleinste onderdeelen, welke hij in de bloedlichaampjes heeft waargenomen (zie aant. 21 bij den brief van 14 Jan. 1678), identiek zijn met de korrels der speekselbolletjes. Zoodoende zouden dus de bloedlichaampjes in aanleg reeds in den mond aanwezig zijn, en vandaar via maag en darmen in het bloed komen. L. toont zich hier een aanhanger van Galenus, volgens wien bestanddeelen van den darminhoud door de chijl- en bloedvaten naar de lever werden gevoerd en aldaar in bloed werden veranderd. Ook blijkt hij tot diegenen te behooren, aan wie Harvey's leer van den bloedsomloop aanleiding gaf tot speculatieve beschouwingen betreffende andere lichaamsvochten, waarbij men een soort van omloop aannam voor elk vocht apart. Zoo dachten sommigen, dat zulk een circulatie ook van het speeksel bestond. [H. en de F.]

2 Speculatien - gedachten.

[p. 389]

throat¹⁰ and I noticed that many of those globules again consisted of globules¹¹ as I said previously¹² to be the case in blood and phlegm-clots (and in my opinion is blood itself), but much smaller globules, as if the first globules of the blood had been broken into pieces, the pieces being the inner globules. This appeared strange to me, the more so, as I thought how the movement of the jaw-bones brings a large amount of saliva into the mouth and that a great part of the dry food is moistened with saliva during mastication and is sent to the stomach and having there been crushed with the food¹³, is turned into blood again. Therefore one might say this is a second circulation of the blood, to wit, from the arteries through the glands of the throat to the mouth, and from the mouth through the stomach to the intestines and from the intestines into the veins again¹⁴.

I have speculated on the globules of the blood and how they are made, for which an opportunity is likely to offer, so that I can

10 In all probability L. means the submaxillary gland, glandula (sub)-mandibularis, mentioned i.a. by Th. Bartholinus in his Anatomia; 1677; pp. 536 ff. [H.]

11 ⁺A great number of small grains are visible in the salivary corpuscles. Moreover, many cells, found in saliva, are full of bacteria. It is not obvious what L. saw in this case. [H.]

+ ill. 43.

12 See letter of January 14th 1678.

13 See note 26 to the letter of August 14th 1675.

14 Owing to his interpretation of the structure of bloodcorpuscles L. got on the wrong track. He thinks that the smallest particles that he saw in the corpuscles (see note 13 to the letter of Jan. 14th 1678) are identical with the small granules in the salivary corpuscles. This would imply that the blood-corpuscles are already present in the mouth in a rudimentary state and pass from there into the blood via the stomach and intestines. In this respect L. shows himself an adherent of Galen, according to whom parts of the contents of the intestines are carried by the chyle- and blood-vessels to the liver and are changed into blood. It is also evident that he is one of those who were induced by Harvey's doctrine of the circulation of the blood to speculative contemplations concerning other body-fluids, assuming a sort of circulation for each separate fluid. Some thought that, for instance, a similar circulation existed in the case of saliva. [H.; de F.]

[p. 390]

sig al eenige aparentie op doen²⁶, omme dat te connen na speuren, niet in het bloet selffs, maer in eenige materie, die globulen maeckt, die met de globulen van bloet over een comen, in groote en maecksel. Dogh hier omtrent, heb ick alsnoch maer eenige rouwe observatien gedaen.

⁺Maer veel van onse imaginatien²⁷, en nasporingen in natuerlijcke²⁸ saecken sijn seer weijnigh, voornamentl.²⁹ als wij dierkens sien leven, welckers pooten wij connen bekennen, en oordelen moeten dat deselvige, meer dan thien duijsent mael dunder sijn dan een Hair van mijn Baert, ende dat ick boven dien noch dierkens sie leven, die meer dan een hondert mael kleijnd^r sijn, aende welcke ick geen pooten bekennen kan, maer uijt haer maecksel, en bewegingh van haer lichaem, stel ick vast, dat deselve mede met pooten versien sijn,³⁰ en soo de pooten geproportioneert sijn, na haer lichaem, als de grooter dierkens, aende welcke ick pooten kan sien.³¹ Dit getal maer genomen op een hondert mael kleijnder, comt dan een milioen pooten te samen, maken maer de dickte van een Hair van mijn baert, en dat dese pooten, booven haer wercktuijgen van bewegingen³², noch versien moeten sijn, met vaaten, daer het voetsel moet door passeren.

⁺Om dat soo³³ inde steden als³³ ten platte lande, veel luijden met de koors gequelt sijn, ende dat wanneer men inde weijden

26 Het woord ‘aparentie’, dat hier weer de beteekenis heeft van ‘gelegenheid’ (zie aant. 7 bij den brief van 18 Maart 1678) wordt op deze plaats waarschijnlijk in den meervoudsvorm gebruikt, en is dan uit te spreken als ‘aparentie’. L., die als een echte Hollander de -n in toonlooze uitgangen niet uitsprak, laat deze ook bij het schrijven dikwijls weg. Vgl. ‘globule, ondersoeckinge, beweginge, ontstucke, adem hale’ enz. naast ‘globulen, ondersoeckingen’ enz. [M.]
Op doen - voordoen.

+ Over de begrensdheid onzer waarnemingen.

27 Imaginatien - voorstellingen.

28 Natuerlijcke - de natuur betreffende. Vgl. ‘Natuurlijke historie.’ [M.]

29 Weijnigh, voornamentl. - onbeteekenend, inzonderheid.

30 Zie aant. 85 bij den brief van 9 Oct. 1676.

31 De beteekenis van dezen zin is: ‘Uijt haer maecksel, en bewegingh van haer lichaem’, leid ik af, dat deze kleine diertjes ook pooten hebben, en indien hun pooten in dezelfde verhouding staan tot hun lichaam als dat bij de groote diertjes het geval is, dan maken - zelfs wanneer ik dit getal honderd maal zoo klein neem - 1.000.000 pooten tezamen de dikte van een ‘Hair van mijn baert’ uit, en [dan te bedenken] dat....... [M.]
Voor L.'s opvatting aangaande den bouw der infusiediertjes zie aant. 14 bij den brief van 9 Oct. 1676. [H.]

32 Wercktuijgen van bewegingen - bewegingsapparatuur, bewerktuiging, dus: de spieren. [H.]

+ Onderzoek van met roestziekte besmette grassen.

33 Soo...... als - zoowel...... als

33 Soo...... als - zoowel...... als

[p. 391]

investigate the matter not in the blood itself, but in any substance that forms globules corresponding to those of the blood in size and structure; but on this question I have only made some crude observations.

⁺But many of our imaginations and investigations of nature are futile, especially when we see little living animals and see their legs and must judge the same to be ten thousand times thinner than a hair of my beard, and when I see animals living that are more than a hundred times smaller and am unable to observe any legs at all, I still conclude from their structure and the movements of their bodies that they do have legs¹⁵ and therefore legs in proportion to their bodies, just as is the case with the larger animals upon which I can see legs¹⁵. Taking this number to be about a hundred times smaller, we therefore find a million legs, all these together being as thick as a hair from my beard, and these legs, besides having the instruments for movement, must be provided with vessels to carry food.

⁺In the towns as well as in the country, many people suffer from

+ The limits of our observations.

15 See notes 67 and 10 to the letter of Oct. 9th 1676.

15 See notes 67 and 10 to the letter of Oct. 9th 1676.

+ A parasitic growth on grass.

[p. 392]

door het gras gaet, de schoenen seer root worden, soo wort bij den gemenen man daer uijt beslooten, dat de lucht geinfecteert, en seer vuierigh is, Dit mij ter ooren comende, heb ick mij buijten de stadt begeven, en den dauw geobserveert, inde welcke ick niet³⁴ noterens weerdigh hebbe connen sien, Maer siende dat mijn schoenen oock van het gras root wierden, heb ick gaen ondersoecken het gras,³⁵ en gesien dat eenigh²⁴ gras beseth was, met rootachtige stippelkens, deselve brengende voor mijn microscope sagh ick dat die bestonden, uijt kleijne globulen, waer van 1000 en meer in groote geen kleijn sant uijt maecken. De redenen hoe dese globulen op het gras mochten gecomen sijn naspeurende, heb ick gesien, dat deselve niet uijt de lugt quamen (gelijck het gemeene gevoelen was,) maer uijt het gras selff. De oorsaeck hier van jmagineerde ick mij was dese. De drooge koude die over³⁶ omtrent drie weecken gehadt hebben, de uijterste punctgens van eenig²⁴ gras³⁷ hebbende doen sterven, is daer op gevolgt, seer groote warmte, die op nieuw weder voetsel door de pori van het gras om hoogh heeft gedreven. Maer het voetsel waer mede de pori van het gras vervult was, niet connende boven uijt gestooten worden, om dat de eijnden, ofte bovenste pori van het gras, stijff en verdroogt waren,³⁸ heeft het de pori van het gras op veel plaetsen, daer deselve onstarckst waren, ontstucken gestooten, en sijn alsoo veel globulen, uijt de pori van het gras gedrongen, ende aen het gras van buijtenen, aen malcanderen gekleeft, en vande lucht omvangen, en stijver wordende, een rootachtige couluer aen genomen, daer

34 Niet - niets.

35 L. beschrijft hier een plantenziekte, waardoor verschillende weidegrassen om Delft waren aangetast. Het betreft hier waarschijnlijk een soort roest, een Uredinea, wellicht Puccinia glumarum (Schm.) Eriks. et Hen., of een verwante soort, Puccinia graminis Pers. Deze roestzwamsoorten komen op velerlei grasachtigen (Gramineae) voor. De parasiet verbreekt de opperhuid⁺ van de grasbladen, zoodat de roode sporen kunnen vrijkomen. Met de ‘stippelkens’ bedoelt L. deze roeststippen op de bladeren; de afzonderlijke sporen zal hij als ‘kleijne globulen’ hebben gezien. [Sch. en W.]

+ afb. 44.

24 Eenigh - een deel van.

36 Over - gedurende, of: voor. [M.]

24 Eenigh - een deel van.

37 L. schrijft hier in de kantlijn: ‘jck bevinde verscheijde soorten van gras, onder andere dat seer ruijgh was, dat was hier mede niet besmet,’. [M.]
Met ‘ruijgh’ gras bedoelt L. waarschijnlijk ‘harig’ gras (b.v. Holcus spec.). Bepaalde roestsoorten komen gewoonlijk slechts op bepaalde grassoorten voor. [W.]
Het woord ‘besmet’ is merkwaardig in verband met L.'s opvatting over de genese van de ziekte. Vgl. ook het hierboven gebruikte ‘geinfecteert’. [H.]

38 Hier valt een duidelijke analogie op te merken met L.'s gedachtengang over de zweetporiën (zie blz. 382 e.v.). [H.]

[p. 393]

fever, and walking through the grass in the meadows, their shoes get a deep red colour, therefore the common man concludes that the air is infected and very fiery. Having heard this I went into the country and observed the dew in which I could not see anything noteworthy, but seeing that my shoes also turned red by the grass I started to examine the grass¹⁶ and found some of it to be covered with little reddish dots and bringing the same under my microscope I found these composed of small globules, more than 1000 of which together did not have the size of a small grain of sand. Investigating the way in which these globules had gathered on the grass I saw that the same did not come from the air (as is the common opinion) but from the grass itself. I imagined the cause to be as follows. The tops of some of the grass¹⁷ had died in the dry cold weather which we had for about three weeks, and a great heat followed that caused foodstuffs to ascend again in the pores of the grass; but the food which filled the pores of the grass could not be expelled since the upper parts or topmost pores of the grass were stiff and dry¹⁸. Therefore the grass burst in many places where the pores were weakest and many globules were pressed out of the pores and stuck together on the outside of the grass, and being surrounded by air became stiffer and assumed a

16 In this letter L. describes a plant-disease which had attacked several meadow-grasses round Delft. Probably there is question here of rust, a Uredinea, perhaps Puccinia glumarum (Schm.) Eriks. et Hen., or a related species, e.g. Puccinia graminis Pers. These rusts are found on several Gramineae. The parasites burst the epidermis of the grassblades, thus allowing⁺ the spores to disperse. By ‘little dots’ L. means these rustspots on the leaves; probably he took the separate spores to be ‘little globules’. [Sch.; W.]

+ ill. 44.

17 Here L. adds in margine: ‘I find that several sorts of grass, i.a. grass that is very rough, were not infected’. [Sw.]
In all probability L. means by ‘rough’ grass ‘hairy’ or ‘villous’ grass (for instance Holcus spec). As a rule particular species of rust occur only on definite kinds of grass. [W.]
‘Infected’ strikes us in connexion with L's conception of the genesis of the disease. Cf. the use of ‘infected’ near the beginning of this paragraph. [H.]

18 Here an analogy is evident with L's views on the sweatpores (see p. 383 ff.). [H.]

[p. 394]

deselve³⁹ globulen wanneer sij inde pori beslooten leggen, groen sijn.⁴⁰ En wanneer wij met ons voeten tegen sodanig gras comen te stooten, de geseijde globulen, daer af stuijven, en onse schoenen root achtig maecken. Ende alsoo de roode couluer naest⁴¹ het vuijer over een comt, soo moeten wij het den gemeenen Man niet qualijck af nemen, dat sij de verhaelde materie voor een vuijrige⁴² materie oordelen nademael Heelm^rs onder ons gevonden worden, die haer inbeelden, ervaren te sijn, als sij bloet sien, welckers weijachtige substantie geel is, seggen, het bloet is galachtig, en uijt swart bloet, het is verbrant bloet, even als off alle geel galachtig, ende alle swart verbrant was.⁴³ afbreeckende blijve na presentatie van mijn geringen dienst, soo aen de H^r President de H^rn Brounker, Boijle, Hooke, ende alle verdere geleerde Heeren Philosophen.

Mijn Heer.

U. Edele Ootmoedigen Dienaer

Antonj Leeuwenhoeck.

39 Daer deselve - terwijl dezelfde.

40 L. doelt hier blijkbaar op de bladgroenkorrels, waarvan hij meent, dat ze overeenkomen met de naar buiten tredende roestsporen. [S.]

41 Naest - 't meest met.

42 Vuijrig - uit vuur bestaande.

43 L. doelt hier op de geneesheeren, die een gepopulariseerde leer van Galenus aanhingen, zonder zich verder om de nieuwere onderzoekingen te bekommeren. [de F.]

[p. 395]

red colour. The said globules, however, are green¹⁹ when they are enclosed within the pores, and on our touching this grass with our feet the said globules blow away and tinge our shoes reddish. Since the red colour comes nearest to that of fire we must excuse the ordinary man who judges the said substance to be a ‘fiery’ one, especially since we have even surgeons who imagine themselves experienced and judge blood to be bilious when they see the yellow colour of its whey, and burnt if the blood is black, just as if everything that happens to be yellow is bile, and everything that is black need be burnt²⁰. Interrupting myself and presenting my regards to Mr. President and Messrs. Brouncker, Boyle, Hooke and all other learned Gentlemen philosophers,

I am, my Lord,

Your humble Servant,

Antonj Leeuwenhoeck.]

19 Evidently L. here alludes to the granules of chlorophyl which, to his thinking, correspond to the spores of rust as they leave the leaves. [S.]

20 Here L. hints at the physicians who adhered to a popularized Galenic doctrine, without troubling about recent research. [de F.]

+ afb. 41.

+ ill. 41.

+ afb. 42.

+ ill. 42.

+ afb. 43.

+ ill. 43.

+ afb. 44.

+ ill. 44.