Oeuvres complètes. Tome I. Correspondance 1638-1656

N^o 294.
Christiaan Huygens à J. Wallis.
mai 1656.

La minute et la copie se trouvent à Leiden, coll. Huygens.
La lettre est la réponse au No. 280.

Clarissimo Viro J. Wallisio Christianus Hugenius S.D.

1656 Maj.

Ad epistolam meam quacum una observationem de Saturni luna tibi misi binis¹⁾ respondisti, quarum ultimas accepi nudius tertius. In prioribus rursus librorum mentionem facis qui adhuc nusquam comparent: summoque desiderio me torquent. Saturni satellitem cum vos quoque observantes, ex anagrammatis vestri explicatione intelligerem^a) non leviter me arrexit rei novitas, nihil minus enim quam sententiam ejusmodi istis occultari literis suspicabar. Neque tamen mirum est cum praestantissima habueritis telescopia observationibusque invigiletis, si idem quod ego, vidistis. Gratulor itaque invicem vobis qui et hoc et plura alia telescopijs vestris rerum coelestium arcana deprehenderitis. Sed et hoc gratulor, quod vir illustris P. Nelius pridem mihi fama notus perspicillis consiciendis studium suum et scientiam eximiamque peritiam commodat. Tali adjutore non frustra plura speratis. Si novum planetam ante me detexisse eum constiterit, nequaquam ipsi hanc gloriam invidebo. Ita vero ostendere poterit, si conscios adducat quibus olim inventum hoc vel apertè vel enigmate aliquo involutum concrediderit. concedam. Quod cum jam olim se vidisse dicit, fieri potest ut viderit quidem sed planetam esse nesciverit, observationesque annotare neglexerit, quod et mihi evenisse certo

1) Voir les Lettres N^os. 277 et 280.

a) NB. Deceperat me ψευδοαναγραμμα confingens Wallisius; nam literis quas confuso ordine miserat, tunc demum cum mei anagrammatis explicationem accepisset, similem utcunque sensum effinxit, ut postea confessus est [Chr. Huygens].

[p. 424]

scio. Nihil mihi gratius facere possis, quam si varias Saturni phases depictas exhibeas, ut experiar quomodo hypothesi meae accommodentur, quam transpositis literis observationi subjeci namque ego nullam adhuc notavi praeter eam quae fuit anno praecedenti. Vos autem mirabilem diversitatem deprehendisse videmini 7 annorum spatio. Sed fieri quoque potest ut diversae magnitudinis perspicillis, quae eaedem sunt figurae non eaedem videantur. Quae de 30 aut 40 pedum longitudine attigi, non magis ad vestra telescopia pertinebat quam quae et Norimbergi, Augusta Vindelicorum²⁾ et Romae³⁾ fabricantur, arbitrabar scilicet mea solum acute cernere, uti et vos de vestris procul dubio credideritis. Verun tamen nunc quoque praestare meum vestris dicendum videtur illud inquam quod 24 pedibus producitur, quoniam incredibilem fatemini multiplicationem, quam statui centuplam. Nam quod videor vobis in aestimatione deceptus fuisse, fortasse aequius judicium ferretis, si videritis quantâ diligentiâ theoremata dioptrica conscripserim accuratissima ratione ex vitrorum foci distantia, eorumque in tubo situ quantum magnitudo visa veram exuperet colligere didici, idque propositis lentibus quotlibet, adeo ut experimento non opus habeam. Expertus tamen sum magno telescopio meo, quod si Saturnum intuear, discus ejus paulo minor apparet, quam lunae facies nudo oculo spectata, quippe lunâ prope Saturnum stante, utramque speciem in unum convenire facio, tumque evenit, ut altera alteram propemodum contegat. Fateor tamen, nisi hâc ratione comparatio instituatur, sed solus spectetur Saturnus, longe minorem videri, neque multum excedere Imperialis⁴⁾ quae maxima apud nos moneta est, magnitudinem. Sed hujuscemodi aestimatio plane incerta est atque ab alijs causis pendet. Porro incommode lentes nostras compositas ne existimes, cum clara et quam maximè distincta omnia nobis exhibeant. Nodulos Saturno adnatum iri ut expectem, nequaquam patitur hypothesis mea quae an frustra futura sit, eventus docebit. Certe non sine magna verisimilitudine eam amplexus sum. Vale et me Domino Nelio commenda.

2) Par Johann Wiessel. Voyez la Lettre N^o. 206.

3) Par Giuseppe Campani, que nous rencontrerons plus tard dans sa correspondance avec Chr. Huygens.

4) Rixdale hollandaise, de la grandeur environ d'une pièce de cinq francs.