Oeuvres complètes. Tome I. Correspondance 1638-1656

N^o 206.
J. Wiessel¹⁾ à Christiaan Huygens.
28 novembre 1654^a).

Cette traduction se trouve à Leiden, coll. Huygens.²⁾

28 Nov. 1654.

Onderrechting aengaende de Verkyckers gemaeckt op de nieuwe manier met 6 glasen.

Daer sijn 7 pypen die in malkander schuijven, en 6 glasen. het voorglas, (objectivum) is voor in de kleynste pijp ingeschroeft. daer nae volgen 4 ocularia: het eerste is in het derde stuck ofte pijp D, het tweede in het vierde stuck C, het derde in 't vijfde stuck B, En het vierde ocular glas in het 6^te stuck A; ende sijn tusschen houte ringhen in dier voeghen ingeschroeft dat de verheven zijden van de glasen binnen in komen, en de vlacke naer het oogh toe. Als nu alle de glasen gelyck geseght is en wel afgeveecht ingeleght worden, soo treckt men alle de stucken uijt malckander tot aen de swarte ringen, ende men set het oogh aen het kleijn gaetjen in de leere pyp; en siende door alle heen, soo sullen sich de objecta vergrootten en seer klaer verthonen. Ende dit is de stellingh bij daegh over landt. Men sal oock van al de pypen de swarte linien over een doen komen gelyck of het een doorgaende linie waer.

Wil men nu de son observeren, soo moet het Sonnenglas voor in de leere pyp achter het kleijn gaetjen ingeschroeft werden, en soo door gesien; soo sullen sich de sonnevlecken dewelcke somtijts in de son gesien werden, claer aen 't oogh vertoonen, ende men sal konnen aenmercken haer uijt et³⁾ ingangh. En dit is de tweede stellingh om de son te observeeren.

Volght de derde stellingh om in de sterren te sien.

Hier toe werdt het sonnenglas uytgeschroeft en aen d'een sijde geleght want het is tot dit gebruijck niet noodigh. Ende men laet alleenlijck de verckijcker gelijck in de voorighe stellingh bij daegh over landt, en gebruijckt hem so om de mane en andere planeten te sien. Doch door den langhen sterrebril (sternrör) veel grooter. Wil men dan veel sterren te ghelijck sien, soo leght men het lederen stuck als oock dat van A aen een kant, en gebruijckt alleen de overighe 5 stucken met haere glasen,

1) Johann Wiessel était opticien et fabricant de lunettes à Augsbourg.

a) Gesonden aan Neef D. de Vogelaer door Wieselius [Chr. Huygens].

2) Nous ne possédons pas l'original allemand.

3) Lisez: en.

[p. 309]

dan alleen treckt men het stuck B tot aen C, en C tot D, en D tot E, en E tot F, en hiermede is hij gestelt om veel sterren te gelijck te sien. Het oogh wert aen de pijp B aengeset, en soo door gekeken.

Volght de vierde stellingh

om dicht bij gelegene en kleine objecta te vergrooten.

Tot dit gebruyck blijft de kijker gestelt gelijck hier te vooren om veel sterren te sien, blijvende de stucken B, C en D bij haer letteren; dan die andere twee stucken E en F worden verder uytgetoghen tot aen de twee geteeckende O^en. hier mede is hij tot de naer gelegene objecten gerecht. Vorders leght men den kijcker dus gestelt sijnde op twee schragen ofte stutten dewelcke ter syden gaffelen (neben zu gablen) met stelschroeven hebben, sodat men die hoogh en leegh stellen kan en recht tegen over het object leggen. en met de stelschroeven vast maecken, dat hij niet en waggele. Dan leght men het oogh dicht aen het glas in de pijp B, en men siet nae het object; (das perspectiv gemähl) het welck niet boven een voet groot in't vierkant moet sijn; soo sal sich alles miraculeuslyck vergrooten en groote genught geven. Men moet die schilderij met de vier hoecken met was soo aen de muer placken datse het onderste boven stae, alsdan sal desen kijcker de schilderij weder recht setten datse alsoo gesien sal werden. De distantie tusschen den kijcker en de schilderij is 13 ellen en 19 Zoll, gelijck ick met een bijgeleghden draet aengewesen heb, dewelcke met het een endt aen de schilderij gehouden moet werden en met het ander raecken aen 't voorste gat daer het groote glas in leght. soo spaert men veel moeyte die men anders soude hebben met de rechte distantie te soecken. Op dat nu een ygelijck desen kijcker gebruijcken moghe, soo heb ick op een wit briefjen aen de kleinste pijp vierderleij gesighten met kleine linien en cijfferen 1. 2. 3 en 4 aengeteeckent. Het eerste streepjen met 1. beduijt het meerder en goet gesight: het ander met 2. het quartier: het 3^de het korte minder gesight: en het 4. het gansch korte en scerp minder gesight. dat alsoo een ieder met uyttrecken en insteecken van d'eene linie tot d'andere, sijn gesight soecken en teijckenen kan. Welcke linie nu het gesight best voeght, nae deselve wert het geheeten en uytgesproocken, soo als neffens de linien te lesen is.

Den kijcker van 3 voet, als oock die andere 2 van anderhalve voet sijn op de pijpen met swarte ringhen geteeckent. de andere van swarten hoorn een span langh, hebben elck de knop daer het verkleinglas in leght met een schroef gemaeckt, sodat mense naer een iegelicks gesight een weynigh langer of korter kan schroeven.

Nota. Als de glasen door langdurigh gebruijck eenigh stof laeden soo sal mense uytschroeven, en met een schoonen doeck afvegen en elck weder op sijn plaets leggen en toeschroeven, doch weder soo, dat de bolle syde van de glasen in de pijpen inwaerts kome, en de vlacke nae het oogh toe. Soo doet

Johann Wiessel Augustanus, Opticus.