Logo DBNL
Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal (1990)

Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal

(1990)–P.J. Harrebomée–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[D]

D.

Hij is D, O, M slim.

Daad.

Al zijt gij slim bij booze daden: Een muisje kan 't geheim verraden.

Daad, zonder roemen.8

Daden gaan voor meenen.9

Daden spreken luider dan woorden.

Daden zijn mannen, woorden zijn vrouwen.10

Dat is eene leelijke daad voor een' fraai' man.11

De daad moet blijken.

De daad moet getuigen.12

Den goeden wil (of: Het harte) voor de daad nemen.13

Der ouden raad, Der jongen daad, Der mannen moed Is altijd goed.14 (Zie de Bijlage.)

Deugd bestaat In de daad.15

Eéne daad maakt geene deugd.

Eene goede daad komt niet buiten de deur, eene slechte gaat mijlen ver.

Eene slak in raad; Maar een vogel in de daad.16

Gij moet u wachten voor de daad, Maar niettemin ook voor den praat.17

Goede meening, zonder daad, Doet aan niemand eenge baat. (Zie baat.)

Goede raad Na de daad Komt te laat.18

Gouden woorden telen veeltijds looden daden.

Groote roem, kleine daad.19

Het gelaat Spreekt van de daad.

Het is eene Romeinsche daad.20

[Grootmoedigheid en edelmoedigheid was de hoofdtrek der oude Romeinen, die thans nog tot navolging wordt voorgesteld.]

Het is voorwaar eene koene daad van hem.21

Hij is mild met woorden en beloften, maar karig in het volvoeren (of: nakomen, ook wel: met daden). (Zie belofte.)

Hoe hij is, dat toont zijne daad.22

Hoor woorden, en geloof daden.

Men prijst het zeggen, maar meer de daad.23

Nooit goede daad Van snellen raad.24

Op eene kwade daad valt niet dan boete. (Zie boete.)

Raad na daad: De kaars onder de korenmaat.25

Raad vóór daad, zei de rademaker, en hij kapte bij ongeluk in zijn' vinger.26

Te zamen zuipen (of: zingen) en blazen, Is een daad van regte dwazen.27

Velen voeren den naam, en maar weinigen de daad.28

Waar daden spreken, behoeft men geene woorden.

Wacht u voor de daad; Voor de leugen is raad.29

Wat baat het, schoon gezegd? aan de daad ligt de magt.30 (Zie de Bijlage.)

Woord en daad zij één.

Woorden en daden verraden elkander.

Zacht te gaan en ver te zien, Is een daad van wijze 1liên.31

Daalder.

Alsof wij beenen om een' daalder konden koopen. (Zie beenen.)

Daaldertjes is goed geld.32

De eerste slag is een' daalder waard.33

Dien mij, zei de boer, ik heb daalders, mijn klein geld is op. (Zie boer.)

Die zich met eene mijt vergenoegt, dien zal men voor geen' daalder bedriegen.

Eene vloo in Maart Is een' daalder waard.

Het is vetpot, zei de jongen, mijne moeder heeft een' daalder gewisseld.1

Hij draagt een' wisseldaalder bij zich.

Hij heeft zeker een' roldaalder in den zak.

Hij kent de waarde van een' daalder (of: eene kroon), die ze van een ander leenen moet.

Hij loopt als een paard van een' daalder.

Hij zit op de daalders-plaats.

Ik heb gegeten, zei de mof, alsof ik een' daalder verteerd had, en het is maar negen en twintig stuivers en zeven duiten.

Ik zou het voor geen' houten daalder willen.

Daarom.

Alle waarom Heeft zijn daarom.2

Dader.

Grootsprekers zijn geene grootdaders.3

Dag.

Alle dagen, die God verleent.4

Alle dagen een draadje is een hemdsmouw in het jaar.5

Alle dagen wat, maakt aan het einde des jaars een' grooten hoop.6

Alle dagen zijn niet gelijk.

Alle mans droefheid en blijdschap komt niet op éénen dag. (Zie blijdschap.)

Aller dagen zon is nog niet onder.

Alles verandert bij den dag.

Al ligt de waarheid in het duister, zij komt toch aan den dag.7 (Zie de Bijlage.)

Als de haan van Kees eijeren legt, dan heb je alle dag wat versch.

Als de sneeuw valt op natte slijk, Geeft na drie dagen een' vasten dijk.8 (Zie de Bijlage.)

Als de vogeltjes zoo vroeg zingen, gaan er over dag de katjes mede heen (ook wel: krijgen zij de kat op het dak).9

Als ik eens vrijman word, zei de meid, dan eet ik alle dagen gort met rozijnen.

Als men alle dagen brood eet, wil men ook wel eens wat anders hebben. (Zie brood.)

Als men den haan hoort kraaijen, moet men altijd niet gelooven, dat het dag is.10

Als men met iemand veertien dagen op reis is, kan men hem leeren kennen.

Als men schapen en eene koe heeft, dan zegt ons iedereen goeden dag.

Als Paschen en Pinksteren op éénen dag komen.11

Als Sinte Lucie komt, lengen de dagen eenen vlooijen-sprong.12

[De gedenkdag van St. Lucie valt 13 December in, waaruit men zou moeten opmaken, dat men hier uit kortswijl van lengen sprak. Doch dit spreekwoord is zeer zeker ontstaan vóór de invoering van den nieuwen stijl, dat mede blijkt uit een ander spreekwoord: Van Sinte Lucie tot Kersmis meerdert de dag eene haneschrede. Men wil door beide spreekwoorden te kennen geven, dat de dagen lengen, maar onmerkbaar.]

Anders kraait de haan nog wel Poolschen rijksdag.13

[Toen Polen nog een vrije staat was, had het zijne rijksdagen, van welke er om de 6 jaren 3 in het openbaar werden gehouden. Elke rijksdag duurde gewoonlijk 6 weken. Die er zitting hadden, bragten vrij hun gevoelen uit, en spaarden niemand, zelfs den koning niet. Het kon er somtijds al zeer onstuimig toegaan. Daarom vergelijkt ons spreekwoord die vergadering met het kraaijen van den haan.]

Beter van daag dan morgen, zei Krelis Louwen, en de beul sloeg hem den strop om de keel. (Zie beul.)

Bij dag in huis.14

Bruid! bruid! Uwe goede dagen zijn nu uit. (Zie bruid.)

Daarentegen dag en raad.15 (Zie de Bijlage.)

Daar hij 's nachts van droomt, dat heeft hij over dag.16 (Zie de Bijlage.)

Daar is een uur van eten in den dag.17

Daar is maar één kwaad uur in den dag.18

Daarna worde het dag.19 (Zie de Bijlage.)

Daar weten wij timmerluî raad voor, zei de jongen, en hij was acht dagen op timmeren.20

Daar zijn meer dagen dan saucijzen.21

[Die heden alles opeet, heeft morgen niets.]

Daar zult gij goên dag van hebben.

Dagen van weelde zijn zorgelijker en zwaarder te dragen dan kwade dagen.22

Dag keizer van de wouwen!

Dag of geen dag.

Dag vriendelijke vriend, zei Jan Dirksen tegen zijn' bulhond.

Dan had ik wel dagwerk.

Dat de vrouw graag mag, Eet de man alle dag.23

Dat is aan de orde van den dag.24

Dat is de eerste kat, die mij van daag een' poot geeft.

Dat is een dag, of 't zondag is.

Dat is een wensch, die tot de heilige nieuwjaarsdagen behoort.

Dat is geen dagelijksch werk.

Dat is niet op éénen dag te noemen.25

Dat is van daag de kost gewonnen, zei Jaap, en hij vond een vetmannetje op straat liggen.26

Dat is verjaard en verdaagd.27

Dat komt met de korte dagen: wie kan ook alles onthouden!

Dat zal de dag zijn, die hem zal berouwen.28

Dat zal op de hazevangst gaan, zei de boer, en hij haalde zijn' ezel voor den dag. (Zie boer.)

Dat zal van daag een heete dag zijn, zei Maartje van Assen, en zij moest verbrand worden.1

De bruidsdagen zijn voorbij. (Zie bruid.)

De dag begint weêr pas.

De dagelijksche penning is, om ermede huis te houden.2

De dagelijksche penning vermag zooveel.3

De dagelijksche penning weet wat.4

De dagen, die lengen, Zijn dagen, die strengen.5 (Zie de Bijlage.)

[Bij het lengen der dagen heeft men de strengste koude te wachten.]

De dagen liggen bijeen.6

De dagen zijn zoo kort, zei schipper Geert, dat men alles niet onthouden kan, en hij had zijne boodschap vergeten. (Zie boodschap.)

De dagen zullen verlengd worden, en al het gezigte zal vergaan.

[Dit spreekwoord bestond reeds in Israël. Zie Ezech. xii: 22.]

De dag haalt den avond wel. (Zie avond.)

De dag is aan God en ons.7

De dag is nog lang genoeg.

De dag is nog niet ten avond. (Zie avond.)

De dag is om, eer men het weet.

De dag komt eer dan de man (of: De dag maant vóór den man).8

De dag van gisteren is verleden, De dag van heden: wil dien wel besteden, De dag van morgen is verborgen, Daarom: wil altijd voor den dood zorgen.9

De dag van morgen Baart ook zijn zorgen.

De donder moet binnen drie dagen afwaaijen.10

De eene dag is bij den anderen gelegd.11

De eene dag leert den anderen.12

De eene dag volgt den anderen; Maar zij gelijken niet op elkanderen.

De eene dag zegt den anderen niet.13

De eerste dag de beste.

De eerste dag zegt niets, De tweede dag zegt iets, De derde dag zegt meer, De vierde zet het weêr.

De goede dagen Kan men allerminst verdragen (of: Zijn het allerzwaarst te dragen).14

De kortste dag is daar lang genoeg voor.15

De laatste dag is de wijste.16

De langste dag heeft ook een' avond. (Zie avond.)

De leeuwerik zingt vrolijk, omdat hij op meidag geene huishuur te betalen heeft.17

Den eenen dag bij den anderen knoopen.18

Den ganschen dag gevochten, en niemand gezien.19

Den ganschen dag in het geweer.

Denk om den dag, dien niemand kan ontgaan (of: voorbij mag).20

Derijp staat drie dagen, en vergaat niet ligt eerder.21

De verbeelding is erger dan de derdendaagsche koorts (of: de pest).22

De Waterlanders komen voor den dag (of: op den dijk).23

[De bewoners van Waterland, een der Noord-Hollandsche districten, waartoe het vermaarde Broek behoort, leven over het algemeen vrij afgezonderd, en komen niet voor den dag of op den dijk, dan bij hooge noodzakelijkheid. Met hunnen naam wordt hier gespeeld; althans men bezigt dit spreekwoord, wanneer bij iemand de tranen voor den dag, te voorschijn, op den dijk, aan de randen der oogen komen.]

Dezen dag moet ik teekenen.24

Die beiden mag, Hem wordt de dag.25

Die bij dag in huis is, valt bij nacht niet in de gracht.26

Die dag wil met mij een' avond hebben. (Zie avond.)

Die dag zal hem heugen.

Die des middags opstaat, slaapt den geheelen dag niet.27

Die des nachts eene kat koopt, zal haar over dag wel weêr laten loopen.28

Die eene gouden poort wil maken, brenge er elken dag één' nagel toe.29

Die goede dagen (of: zijn gemak) moede is, neme een wijf.30

Die het niet mag, Biede het goeden dag.31

Die jaar en dag in possessie geweest is, moet daarin gemainteneerd worden, al ware hij vrij met een' slinger daarin geworpen.32

Die met de zon niet opstaat, geniet zijnen dag niet.33

Die mij van daag steelt, zal mij morgen wel weder terug brengen.

Die u 's daags zag, zoude u 's nachts niet willen.34

Die van den haas eet, lacht er zeven dagen na.35

Die van den kwade scheidt, doet eene goede daghuur (of: heeft een goed daggeld).36

Die verslaapt zijn ochtendwerk, bedorven is zijn dagwerk.37

Die zich tot het gemak stelt, hem volgen de goede dagen.38

Die zich van eene hoer (een kwaad wijf, of: een' zot) scheidt, doet eene goede dagreize.39

Doe wel en wandel in den dag, De nijd mag zeggen, wat hij mag.40

[Dit spreekwoord is mogelijk ontleend uit Joh. xi: 9.]

Drie dagen van eere.1

Een beleefd woord (ook wel: Goeden dag zeggen) weegt (of: kost) geen pond.2

Eén boha! is beter dan duizend kruisen (of: is beter dan vijf kruisjes alle dag). (Zie boha.)

Een broodje daags gespaard, maakt een' goeden zak tarwe 's jaars. (Zie brood.)

Een dagelijksche gast is een groote dief in de keuken.3

Een dag van druk en pijn Kan morgen anders zijn.

Eén dag verleent, wat een geheel jaar weigert.4

Een dag vorst maakt dikwijls een jaar vorst.5

Een driedaagsche gast Is een last.6

Een driemaster wordt niet op éénen dag gebouwd.

Een droeve morgen maakt een' blijden dag.7

Eene hen legt alle dag, een struis maar eens in 't jaar.8

Eene koe k... meer in een' dag, dan eene musch in een jaar.

Een goede dag van heden is beter dan twee, die nog moeten volgen.

Eén gure dag maakt nog geen' herfst.

Eén heldere dag verdrijft vele donkere dagen.9

Een ligte vogel zou zijn goed in éénen dag niet overvliegen.10

Een Roomschen heilige dag is een Geuzen luije dag.

Eén schoone dag maakt geen' zomer.11

Eens daags eten, eens in de maand in het bad, en eens in het jaar gelaten worden. (Zie bad.)

Een stads praatje duurt maar drie dagen.12

Een uil kan wel eens bij dag zien.

Eén vastendag maakt drie gulzige maaltijden.13

Een wild paard en een schoone vrouw - Schier niet een' dag dan met berouw. (Zie berouw.)

Een zot is een zot (of: Een aap is een aap), al ware het paaschdag. (Zie aap.)

Elke dag brengt zijne zorgen mede.14

Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen kwaad.

[Dit spreekwoord is genomen uit Matth. vi: 34.]

Elke dag heeft zijn lief en leed.15

Elke dag is er één.16

Ergens een' zomerschen dag voor nemen.

Er hangen meer dagen in de lucht.17

Er is geene vriendschap aan hem dan goeden morgen en goeden dag.18

Er komen meer dagen in de week.19

Gedenk aan den ouden dag (of: man).20

Geen dag, die niet zijn' avond heeft. (Zie avond.)

Geen dag gaat ooit zonder winst voorbij.21

Geen dag zonder nacht.22

Geen dag zoo schoon, of men ziet wel een wolkje.23

Geen heilige zonder misdag.24

Geen ijzel zoo stout, Die drie dagen kan blijven aan 't hout.25

Geen trouwdag zonder ongelukken.

Gent en Brugge zijn op éénen dag niet gebouwd. (Zie brugge.)

Gij schijnt van den ligten slag, Tot uw werk berid, bij nacht en bij dag.26

Gij weet niet, hoeveel dagen gij oud zijt.27

God schept den dag, en hij gaat (of: kruipt) erdoor.28

Goede dagen van de vrijers worden gevolgd door kwade nachten.29

Goeden dag en goeden avond kosten geen duizend pond. (Zie avond.)

Goeden dag en goeden morgen dragen veel voorbij.30

Goeden dag, hofstede!31

[Bij dit spreekwoord denkt winschooten aan eene heerenwoning, een adellijk landhuis of eene hoffelijke stede. tuinman doet dat blijkbaar ook, omdat hij hofstede zonder hoofdletter schrijft. Men gebruikt dit spreekwoord, wanneer men zich niet wil laten foppen. En hoewel de afleiding altijd nog in 't duister ligt, handelt men veiligst, om aan eene zaak, en niet aan een' persoon te denken, naardien men in gelijken zin zegt: Heb je den Haag wel gezien?]

Goeden dag, u allen! zei de vos, en hij kwam in het ganzenhok.32

Goeden dag zaâm, zei de boer tegen den veldwachter en zijn' hond. (Zie boer.)

Had je me gisteren gehuurd, zoo was ik van daag uw knecht (of: in uwe dienst) geweest.

Hamerslag, Regen aan den derden dag.33

Heden is heden; maar morgen is een onbegrijpelijke dag.34 (Zie de Bijlage.)

Hemel en aarde zijn immers niet op éénen dag gemaakt. (Zie aarde.)

Het einde prijst het leven, gelijk de avond den dag doet. (Zie avond.)

Het gebed moet zijn de sleutel van den dag en het slot van den nacht.

Het gebeurt maar eens, alle dagen.35

Het geluk van den dag komt niet door vroeg opstaan.36

Het ging hem als iemand, die zich in 't donker verloofde, en op klaarlichten-dag des duivels grootmoeder moest trouwen.

Het is alle dagen geen jaag-dag.

[De oudere jagtwetten kenden geen jagt-saizoen, maar wekelijksche jaag-dagen.]

Het is alle dagen heilige dag bij hem.

Het is alle dagen (of: altijd) geene kermis, al dansen de poppen (ook wel: al staan er kramen).1

Het is alle dagen (of: altijd) geen Vastenavond.2

Het is aller dagen avond niet. (Zie avond.)

Het is altijd geen vang-dag.

Het is duivelsdag.

[Men zegt dit van den zaturdag, omdat de vrouwen dan meestal zeer ongemakkelijk zijn.]

Het is een dag van de roos.

Het is een dronkemans dag.

Het is een lange zomerdag: men kan er wonder veel in zeggen.3

Het is een wilde dag.4

Het is het nieuws van den dag.

Het is iemand van één' dag.

Het is kliekjes-dag.5

Het is kort dag.

Het is meidag.

[Dat wil zeggen: alles ligt overhoop. Mei is de algemeene verhuistijd.]

Het is mijn dag wel, maar mijn tijd (of: weêr) nog niet.6

Het is ooren- en pootjes-dag.

[Dat wil zeggen: moeder moet zaturdag houden, de kinderen krijgen van top tot teen eene goede beurt.]

Het is te laat, den dag van gisteren te herroepen.

Het is van daag weêr geldjes dag.

Het is veel, dat al den dag is.7

Het is vroeg genoeg, om eenen kwaden dag te hebben.8

Het is Vrouwendag van daag.

Het is zoo klaar als de dag.9

Het is zoo lang als een vervelende dag.

Het loopt op het laatste der dagen.10

[Dit spreekwoord kan wel in Deut. xxxi: 29 zijnen grond vinden.]

Het nieuws van den dag wordt daar uit den dop gebroken.

Het scheelt maar acht dagen, of 't met Kersmis op is of met Nieuwjaar.

Het spel is hun dagelijksch brood. (Zie brood.)

Het was in dien tijd, dat de visschers aan de orde van den dag waren, en de slagers met de handen over elkander zaten.

Het zal van daag een warme dag voor ons zijn, zei de eene dief tegen den anderen, en zij zouden gegeeseld en gebrandmerkt worden.

Het zijn hondsdagen.11

Het zou niet helpen, al hadden zij van daag eene koe en morgen een paard.12

Hij doet eene goede dagreize, die eenen kwalijk gaanden medgezel verlaat.13

Hij draagt den dag met manden uit.14

Hij durft er niet mede voor den dag komen.

Hij eet alle dagen mosterd.15

Hij gaat zoo melancholiek als een uil bij dag.

Hij heeft beter dagen dan eens blindemans hond. (Zie blind.)

Hij heeft beter dagen, dan of hij wijzer ware.16

Hij heeft daar goede dagen.17

Hij heeft de kunst van verre goeden dag gezegd.18

Hij heeft eene goede meening, maar eene kwade uitspraak (ook wel: maar hij brengt het slecht voor den dag).19

Hij heeft het van daag goed gehad: men zoude zijn geld wel op een' kordewagen t' huis brengen.20

Hij heeft in zijne dagen al veel zuur brood gegeten. (Zie brood.)

Hij heeft van zijn leven ook beter dagen gehad.

Hij heeft zijn zondags goed alle dagen aan, en zijn' schat in den zak.21

Hij heeft zulke goede dagen, dat hij niet kan duren in zijn vel.22

Hij is geboren op Sint Galperts nacht, drie dagen voor 't geluk.23

Hij is gisteren pas gekipt, en kijkt van daag eerst uit den dop.24

Hij is oud van dagen; de kinderschoenen staan weêr voor hem klaar.25

Hij is rijker in een' dag dan een ander in een jaar.26

Hij is voor een' kwaden dag geborgen.27

Hij is zoo welkom als de eerste dag in de vasten.28

Hij is zoo wijs als het raadhuis te Bremen (of: het oude raadhuis), dat van wijsheid omver viel (of: boog, drie dagen eer 't viel). (Zie bremen.)

Hij is zoo wijs, dat hij drie dagen eerder op het ijs gaat, dan het vriest.29

Hij kan wel met opgeregten hals voor den dag komen.30

Hij leeft bij den dag.

Hij mag van daag zijn' God niet zien.

Hij moet van daag een goed gebed gesproken hebben.31

Hij neemt een dagje aan zich zelven.32

Hij scheidt ervan, als de monnik van de goede dagen.33

Hij slaapt een gat in den dag.34

Hij slacht de suikerboontjes (of: groene erwtjes): hij heeft zijn' tijd (of: zijne beste dagen) gehad. (Zie boon.)

Hij slacht Gijsje van de Hoornbrugge: die troefde wel acht dagen na.35

Hij stelt het uit tot den jongsten dag.

Hij wilde wel op 't ijzer bijten, om een daghuurtje te verdienen.

Hij zoekt de dagschaar.1

Hij zoekt op klaar lichten dag met een lantaarntje.

[Zoo deed diogenes, en hij zocht menschen. Op hen, die den Griekschen wijsgeer in kleinigheden willen navolgen, wordt dit spreekwoord toegepast.]

Hij zou iemand eenen dag een jaar lang maken.2

Hij zou wel drie dagen van een' koolstronk spreken.3

Hoe gelukkig zou hij zijn, die in éénen dag tot in het Escuriaal kon vliegen.

[Aan het Guaderama-gebergte, ruim zeven mijlen van Madrid, in de nabijheid van het vlek El-Escorial, ligt het prachtige Hiëronymiterklooster San Lorenzo el real del Escurial, gewoonlijk het Escuriaal genoemd. Toen filips ii (iii), koning van Spanje, in 1557, in oorlog met Frankrijk zijnde, bij den slag van St. Quintin, door het beleid en den moed van lamoraal, graaf van Egmond, gewonnen, in de verte den strijd aanzag, deed hij eene gelofte, dat hij voor den heiligen lourens een klooster zou stichten, daar de overwinning op St. Lourensdag behaald werd. In Spanje terug gekeerd, volbragt hij zijne gelofte. En omdat de heilige, naar wien hij het klooster noemde, op een' rooster gemarteld werd, deed hij het Escuriaal in de gedaante van een' rooster bouwen. Aan de hoeken van het klooster vindt men vier hoofdkoepels, de voeten van den rooster voorstellende: alles op den rooster aangelegd, in zijne verschillende deelen afgebeeld. Menigvuldige malen wordt de rooster herhaald, nu eens in beeldhouwwerk, dan geschilderd, boven deuren en vensters en op andere plaatsen vertoond. Het geheel maakt eene kolossale vertooning; geene kosten zijn eraan gespaard.]

Hoewel men den haan niet hoorde kraaijen, zal het toch wel dag worden.4

Je slacht manke Neel, zei Flip, die veranderde negen maal op een' dag.5

Ik beloof hem een' dag (of: dageraad).6

Ik ben gansch geen deeg van daag, zei Adolf, en hij lag op sterven. (Zie adolf.)

Ik had wel een' ganschen dag werk, als ik u dat alles zou vertellen.7

Ik heb dat al mijne dagen niet gezien.8

Ik heb van mijn leven den dag beleefd, Dat mijn hemd zat aan mijn gat gekleefd.

Ik hoop, dat de eerste paaschdag op een' maandag zal komen, zei Michiel, dan hebben wij drie heilige dagen.9

Ik maak er geen' heiligen dag van.

Ik scheld hem dien heiligen dag voor geene twee braspenningen kwijt. (Zie braspenning.)

Ik wenschte, dat gij zoo verre waart, als een eendvogel in zeven dagen vliegen mag.

Ik zeg u goeden dag.10

In het laatste der dagen zal men vreemde gezigten zien.

[Hand. ii: 17 kan wel aanleiding tot dit spreekwoord gegeven hebben.]

Interest is een invretende kanker, zoo bij nacht als bij dag.11

Keulen en Aken niet te gelijk (of: zijn niet op éénen dag gebouwd). (Zie aken.)

Klagen Komt na blijde dagen.

Klein en groot Komen dagelijks nader aan den dood.12

Klein paard, kleine dagreize.13 (Zie de Bijlage.)

Kom er maar uit, drie dagen voor Kersmis.

Kom ik er van daag niet, dan kom ik er morgen.14

't Komt al voor den dag, Wat verborgen lag.

Koningen en poëten worden niet dagelijks geboren.

Kort is de loop van onze dagen: De tijd komt alles weg te dragen.15

Krijgszaken wisselen alle dag: Die gisteren gaf, krijgt nu den slag.

Laat drinken en storten; Al mindert ons goed, onze dagen korten.16

Land koopen en een goed huwelijk doen, gebeurt niet alle dagen.17

Lichte dag, lichte oogen.18

Lieve Huibert-oom! moest gij op uwen ouden dag nog sterven!19

Loop k..... bij dag, de kaarsen zijn duur.20

Luije luî vinden haast (of: hebben altijd) speel-(heilige, vier-, of: feest-) dagen.21

Maai liever twee dagen te vroeg dan twee dagen te laat.

Menigeen zoekt goede nachten, en verliest goede dagen.22

Men kan alle dagen geen hondsvod wezen, zei gierige Gerrit, en hij gooide een' duit te grabbelen.23

Men kan wel alle dagen jagen, maar de vangst blijft menigen dag achter.24

Men love geen' dag, of hij zij ten avond. (Zie avond.)

Men maakt een' grooten heiligen dag van hem.25

Men schiet alle dagen zulke ringmuschjes niet.

Men vergadert op éénen dag, en men scheidt op twee.26

Men weet niet, wat de dag van morgen geven zal.

Men zal ten jongsten dage wel zien, wie den wijdsten aars heeft. (Zie aars.)

Men zal ten jongsten dage wel zien, wie een goed (of: wijs) pelgrim is.27

Met Nieuwjaar zijn de dagen eene haneschrede gelengd.28

[Dit spreekwoord is waarschijnlijk van den landman oorspronkelijk. Wanneer deze bij

de winter-nachtevening zijn' zonnewijzer raadpleegt, dat is: ziet, waar de schaduw der zon op den middag valt, en deze zelfde waarneming met Nieuwjaar herhaalt, dan is die schaduw zoo ver voortgegaan, als eene haneschrede groot is. Men heeft hier dus aan geen' haneschreeuw te denken, of aan den tijd, die er tusschen het eene en het andere hanegekraai verloopt. Zie verder lublink.]

Morgen komt er weêr een dag.1

Nacht en dag scheelt veel; maar dat ook (of: Dat scheelt als nacht en dag).2

Neem brood van een' dag, meel van eene week (of: maand) en wijn van een jaar. (Zie brood.)

Niemand zal zijnen trouw- of sterfdag ontloopen.3

Niets wordt zoo fijn gesponnen, of het komt wel aan den dag (of: aan het licht).4

Nimmer komt de dag van morgen, of hij brengt ook zijn brood mede. (Zie brood.)

Nu mogen wij weêr voor den dag komen.

Onthoud uw' dag.

Op blijde dagen malsche teugen, Kan 't hart van jong en oud verheugen.5

Op dagen gekocht, - schuif, schuif verkocht.6

Op den dag van Sint Nimmermeer.7

Op goede dagen doet men goede werken.8

Op zulk een' warmen dag komt alles uit den grond, zei de dominé tegen den boer; ach! antwoordde hij in eenvoudigheid des harten, dat hoop ik toch niet, want dan komt mijn kwaad wijfook weêrom. (Zie boer.)

Over tien mijlen eenen goeden dag bieden.9

Rome, zoo oud, Is op één' dag niet gebouwd.10 (Zie de Bijlage.)

Schade, zorg (of: Onregt) en klage Wassen alle dage.11 (Zie de Bijlage.)

Schoon weder en misdag.12

Sint Andries Staat op en vriest, En laat niet af Voor onze Lieve Vrouw Lichtmisdag.13

Spreekwoorden zijn dochters der dagelijksche ondervinding.14

Ten jongsten dag zal goud en slijk Het een aan 't ander zijn gelijk.

Te vergeefs deinst hij, die eenen kwaden dag verwacht.15

Tot buiten de poort is eene goede dagreize.16

Totden jongsten dag zal hij leven.17 (Zie de Bijlage.)

Tranen van vrouwen, 't hinken van honden en de oosten wind duren geene drie dagen.18

Uilen en vleêrmuizen schuwen het daglicht (of: vliegen zelden bij dag).19

Van daag Hoeksch, en morgen Kabeljaauwsch.20

Van daag mijne- en morgen uwe beurt. (Zie beurt.)

Van daag voor geld, en morgen voor niet.21

Van de dagelijksche kleederen heeft men het meeste gemak.22

Van één' dag er twee maken, zoo wordt men ligt oud.23

Van Sinte Lucie tot Kersmis meerdert de dag eene haneschrede.24

Van twee zaken moet men dagelijks de waarde meer leeren kennen: geld en geloof.

[Geld voorziet in de aardsche, geloof in de hemelsche behoefte.]

Vastendagen Zijn gastendagen.

Verdriet en plagen Maakt lange dagen, En kwâ gedachten Maakt lange nachten.

Versche visschen en namagen Stinken al ten derden dage (ook wel: Een gast is gelijk de visch: hij stinkt op den derden dag).25 (Zie de Bijlage.)

Vois, vois, Brammetje! 't is zomerdag, het zal wel droogen. (Zie bram.)

Voor dag en dauw.

Voor nacht in, voor dag uit.26

Vroeg genoeg bij dag, Ter Gou!27

Waarheid blijft altijd waarheid, al was het op een' paaschdag.28

Waarover men des daags peinst, dat rijst dikwijls des nachts voor onze zinnen.29

Waar rijst er ooit zoo schoone dag, Of daar komt wel een donderslag?30

Wanneer Johannes is geboren, Is 't lengen der dagen verloren.31

Wapenen, vrouwen en boeken behoeven dagelijksche behandeling. (Zie behandeling.)

Wast de dag, zoo wast de koude, zei de visscher.32

Wat de vrouw niet en mag, Komt zelden voor den dag.

Wat iemand in het donker doet, Dat wordt bij lichten dag geboet.33

Wat men begeert in den trouwdag, dat vindt men.

Wat van daag goed voedsel is, is morgen goed eten.

Wat van daag onregt is, is morgen geen regt.34

Wel lieve nijpaars, het wordt den ganschen dag wijder.35 (Zie de Bijlage.)

Wie een ander overmag, Biedt hem zelden goeden dag.36

Wie een' waren vriend gevonden heeft, heeft zijn' dagloon wel verdiend.37

Wie goede dagen wil, moet kwade nachten doorwaken.38

Wie in het duister eer zoekt, zal die in den lichten dag weder verliezen.39

Wie in zijn 23e. jaar niet sterft, in zijn 24e. niet verdrinkt, en in zijn 25e. niet wordt verslagen, Die mag wel spreken van goede dagen.1

Wie preken wil hooren, Die sla een kwaad wijf aan de ooren; Hij geve haar vrij een' goeden slag, Zoo hoort hij preken al den dag.2

Wie taarten eet den ganschen dag, Maakt, dat hij niet meer taarten mag.3

Wie trouwt omtrent zijn oude jaren, Die laat zijn goede dagen varen.4

Zalig is hij, die zijnen God alle dagen ziet, en zijnen landheer eenmaal 's jaars.5

Zeg dan: adieu goede dagen!6

Zeg het maar goên dag, want je ziet het toch niet weêr.

Zie voor u: 't is zoo licht, of het dag is.7

Zij eten alle dagen soppen.8

Zij leven van den eenen dag in den anderen.

Zij maken van den dag een' nacht, en van den nacht een' dag.

Zij maken van den zondag een' zondendag.

Zijne woorden misdag geven.9

Zijn karretje gaat op eenen zandweg: van daag is 't kermis, en morgen Sint Joris.10

Zij slacht een' winterschen dag: kort en vuil.11

Zij werken daar vijf schoft daags.12

Zij willen zeven dagen voor eene week hebben.

Zij zijn nog in de wittebroods dagen. (Zie brood.)

Zondag en werkendag.

Zondagswerk duurt maar een' dag.13

Zoo lang als morgen de geheele dag.14

Zoo leef ik alle dag, zei dronken Maarten, en hij lag in de goot.15

Zoo 't regent op Medardus-dag, mag men voor een' weeken oogst vreezen.16

[Sint Medardus valt op den 8 Junij. Dan zet zich het weêr, en men voorspelt daaruit een' voordeeligen of een' slechten oogst.]

Zorg voor heden, niet voor morgen (of: Wilt niet zorgen Voor den dag van morgen).17

[Gelijk het spreekwoord: Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen kwaad, is dit mede genomen uit Matth. vi: 34.]

Zulk een geluk komt niet alle dag.18

Dageraad.

De dageraad van mijn geluk brak aan.

Hij grijnst als een jonge drommel tegen den dageraad.19

Hij wordt het eerder gewaar dan den dageraad.20

Ik beloof hem een' dag (of: dageraad). (Zie dag.)

Dagge.

Hijleeft met de kan, als een krijgsman met eene dagge.

Dagvaard.

Dagvaarden of dagvaard houden.21

Iemand eene dagvaard beloven.22

Dak.

Als de vogeltjes zoo vroeg zingen, gaan er over dag de katjes mede heen (ook wel: krijgen zij de kat op het dak). (Zie dag.)

Al te voldoende, zei nichtje, en zij kreeg zooveel water op haar dak, dat het haar de schoenen weêr uitliep.23

Beter eene musch in de hand dan een kraan op het dak.24

Beter het dak neêrgerukt, dan dat het heele huis verbrandt.25

Blusch het vuur, eer het ten dake uitslaat.26

Daar is dak op het huis.27

Daar zijn de wanden al met worsten getuind, en de daken met vlade gedekt.28

Daar zijn meer pannen op de daken, dan donderbeitels in de lucht.

Dat gaat van een leijen dakje.29

Dat is een digt dak zonder rookgat, daar de duivel weleer onder gescholen heeft.

De huizen hebben de vaantjes op het dak, maar de meisjes onder het dak.

De speelman gaat van het dak (of: zit niet langer op den zolder).30

De vlam moet binnen het dak blijven.31

Die een glazen huis bewoont, moet geene steenen op zijns buurmans dak werpen. (Zie buurman.)

Die van het dak niet kaatsen kan, blijve uit de baan. (Zie baan.)

Die wil hebben gemak, Die blijve onder zijn dak (of: die blijve t' huis, ook wel: Geen grooter gemak, Dan eigen dak).32

Een dak, dat lekt, en kwade wijven, Die kunnen goede mans verdrijven.33

Een oud dak heeft veel hermakens van doen.

Een spreeuw op 't dak maakt nog de lente niet.

Eens vrijers huishouding maakt niet rijk, al regende het ook goud door het dak.

Er zijn pannen op het dak.34

Het groote dak van de kerk dekt wel veel, maar smoort niet alles.

Het langste strootje uit de daken zoeken.35

Het regent dakpannen.36

Het steekt in het dak (of: in het riet).37

Het viel koud op mijn dak.

Het zal op zijn eigen dak waaijen.

Hij bidt, dat de duiven van het dak afvliegen.

[Alles doet hij wild en woest en met groote beweging: zijn bidden zelfs draagt er de blijken van.]

Hij heeft noch huis noch dak.38

Hij is zeker van de ratten gemaakt, want zijne familie loopt tegen het dak op.

Hij komt op mijn dak.

Hij krijgt alles op zijn dak.

Hij krijgt een gat in zijn dak.

Hij laat het in het dak steken.1

Hij leeft hier in godsvrucht, even alsof de ooijevaars het geheele jaar door op het dak zaten.

Hij predikt het op de daken.2

Hij schuift het op eens anders dak.

Hij steekt het niet in 't dak.3

Hoe hooger dak, hoe lager val.4

In rak en dak houdt hij het met hem gaande.5

Laat ieder de sneeuw voor zijne eigene deur wegvegen, en zich niet stooten aan den ijskegel van zijns buurmans dakpan. (Zie buurman.)

Men heeft daar ratten op het dak.

[Dit spreekwoord heeft gelijke beteekenis als twee andere, hier voren genoemd: Daar is dak op het huis en Er zijn pannen op het dak. Men bezigt die spreekwoorden, om aan te duiden, dat men niet vrijuit kan spreken. Dus ook hier: ratten zijn lastige gasten, en waar zij gevonden worden, is 't niet zuiver ofveilig.]

Op een vreemd dak kaatsen.6

Sparen en duren wonen onder hetzelfde dak.7

Van dat dak kan hij kaatsen.8

Vrijen onder één dak, Is een groot gemak.9

Werpt hij een' stuiver op het dak, daar komt een schelling weder.

Wie een porseleinen dak over zijn hoofd heeft, die werpe bij zijn' buurman de glazen niet in. (Zie buurman.)

Zij kaatsen op één dak.10

Zooveel huizen, zooveel daken; Zooveel monden, zooveel smaken.

Dal.

Achter iederen berg ligt weêr een dal. (Zie berg.)

Al kunt gij op den berg niet gaan, Blijf daarom in het dal niet staan. (Zie berg.)

Bergen en dalen ontmoeten elkander niet, maar menschen wel. (Zie berg.)

Bergen worden dalen, en dalen bergen. (Zie berg.)

Daar komt geen knecht op mijnen stal, Of hij is geweest over berg en dal. (Zie berg.)

Er zal nog veel water ten dale loopen.11

Hoe hooger berg, hoe dieper dal. (Zie berg).

Met der tijd vergaat het al, Wat men ziet in 's werelds dal.12

Om vrij te zijn van ongeval, Zoo prijs den berg, en houd het dal. (Zie berg.)

Dam.

Als één schaap over den dam (de brug, of: den post) is, volgen er meer. (Zie brug.)

Als het hek van den dam is, loopen de schaapjes (of: koeijen) de wei uit.13 (Zie de Bijlage.)

Blusch de vonken voor de vlam; Schut de schapen voor den dam.14

Daar de dijk (of: dam) het laagst is, loopt het water het eerst over.15

Een hond is stout op zijn' eigen' dam (of: in zijn eigen nest).16 (Zie de Bijlage.)

Er ligt een groote dam in den weg.17

Het hek hangt aan den ouden post (of: dam).18

Het hek is van den dam, zei Trijn, en zij haalde haar' vrijer in huis.

Het water is gevaarlijk in de maag: het steekt dijken en dammen door.19

Hij legt een' goeden dam.20

Vader uit, moeder uit: het hek is van den dam.21

 

Hij heeft dam gehaald.

Zijn dam is geblazen.

Dame.

Een schip is gelijk een dames-horologie: altijd wat aan te doen.

Het zijn van die kakdametjes.

Hij is zoo koppig als eene jonge dame.

l'Honneur aux dames: de varkens treden vooraan (of: de ezels gaan vooruit).22

l'Honneur aux dames, zei de dief, en hij liet de hoeren eerst geeselen.23

In het schrikkeljaar mogen de dames uit vrijen gaan (of: zelven een' heer vragen).

Damiaatje.

Hij kan wel hooren, wat de Damiaatjes te Haarlem luiden.

[Toen graaf willem i, in 1219, als over winnaar van Damiate terugkwam, schonk hij twee zilveren klokjes uit den buit aan de stad Haarlem. Dat is de oorsprong van het luiden der Damiaatjes. Het luiden der klokken in het algemeen, en dat der Damiaatjes in 't bijzonder, spreekt tot den ligtgeloovige, en geeft hem zekere uitdrukkingen te verstaan, die hij duidelijk meent te hooren. Zulk een fijn hoorder wordt in het spreekwoord genoemd. Het vindt zijne toepassing voor hem, die opmerkingen maakt, welke van allen grond ontbloot zijn, maar die hij echter voor waar wil doen gelden.]

Damp.

Hij wascht zich, dat er de damp van afvliegt.

Zijne liefde brandt als de damp van eenen versch gek..... koestront in eene blikken lamp. (Zie blik.)

Dan.

Het gerucht loopt van Dan tot Berseba. (Zie berseba.)

Danaïden.

Dat is een werk der Danaïden.

Hij zal als waterschipper de Danaïden een handje helpen.1

[Dánaus had 50 dochters, die door de 50 zonen zijns broeders tot vrouwen werden begeerd. Hij sloeg hun aanzoek af; want de godspraak had voorzegd, dat hij door een' zijner schoonzoons zou gedood worden. Daarom vlugtte hij van Egypte naar Griekenland, en werd koning van Argos. Zijne neven volgden hem derwaarts. Eéne dochter op zee verongelukt zijnde, gaf Dánaus voor de overige 49 zijne toestemming tot het huwelijk, maar legde haar den last op, hare mannen in den bruiloftsnacht te vermoorden. Deze voldeden hieraan, behalve hypermnestra. Lynoeus, door zijne vrouw ingelicht, doodde zijn' nreeden schoonvader, en kwam zelf op den troon van Argos. De overige 48 dochters, danaïden genoemd, werden, volgens de mythologie, te dezer oorzaak, veroordeeld, om, in de onderwereld, een bodemloos vat met water te vullen. Daarop doelen deze beide spreekwoorden, waarvan het eerste een noodeloos werk te kennen geeft, terwijl het tweede op den zoodanige ziet, die het onmogelijke met alle krachten wil doorzetten.]

Daniël.

Dat is de regte Daniël niet.

[Onder de apocryphe bocken behooren, gelijk bekend is, ook eenige aanhangsels van daniëls profetic, nl.: het gebed van azarja, het gezang der drie mannen in het vuur, de historie van suzanna en de historie van den bel en den draak te Babel. Dat zijn de regte boeken daniëls niet. Men heeft zulks van het geschrift op den man overgebragt, en zich in dezen vergissende, zegt men: Dat is de regte Daniël niet.]

Dank.

Dat is goed voor den Gouwenaar (of: Dank je voor den Gouwenaar).

Dat wete hem de hond dank.2

De dank en loon, die ik daarvan heb, zijn zoo gering, dat eene mug ze op den staart kan wegvoeren.3

De wereld staat tegen zijnen dank.4

Die geeft, en daarna klaagt, verjaagt den dank zijner gifte.5

Die het zwijn uit den modder haalt, krijgt drek voor dank.6

Draag uwen vriend naar Rome, en zet hem onzacht neder, - dan hebt gij uwen dank weg.7 (Zie de Bijlage.)

't Geloof komt door geen' dwang, Maar God heeft daarvan dank.

God dank! de korf is ree.8

Heb dank, zei de kreupele, en hij kreeg eene kruk in zijne lenden.9

Heden deugd gedaan, Morgen is de dank vergaan.10

Het is geen bedankje waard.

Hij doet het, om een plasdankje te verdienen.11

Hij heeft zooveel dank, alsof hij in de kerk gek... had.12

Hij krijgt soberen dank.13

Iemand iets dank weten.14

Men heeft evenveel dank, of men hem bek... of schoon veegt.15

Men mag iemand iets benemen tegen zijn' dank, maar niet geven.16

Men paart geene vrijster tegen dank.17

Men zal niemand vriendschap tegen zijnen dank doen.18

Ontijdige vriendschap brengt luttel dank aan.19

Stront voor (of: Stank Voor) dank.

Tegen wil en dank.20

Van dezen hebt gij uwen dank en uw profijt al t' huis.21

Van oude lieden en jonge kinderen behaalt men weinig dank.22

Veel moeijens, luttel danks.23

Verdienste eischt dank en loon.24

Waar zal men aan een' man geraken, Die 't iedereen ten dank zal maken?25

Dankbaar.

Dankaard zal u nog wel t' huis (of: te lande) komen.26

Die alle dingen wil verdienen, behoeft niet dankbaar te zijn.27

Dankbaarheid.

Dankbaarheid is dun gezaaid.28

De dankbaarheid, die de mond schuldig is, betaalt de aars. (Zie aars.)

Dien mensch schort niets dan dankbaarheid.29

Eens ezels dankbaarheid is veesten en schoppen.30

Zoo als de oude wijven, zei Maarten, als men haar met een' vinger aan den aars krabt, besch.... ze de geheele vuist tot dankbaarheid. (Zie aars.)

Dans.

Daar behoort meer ten dans dan een paar dansschoenen.31 (Zie de Bijlage.)

Daar helpt geen praten van de mans, Het wijf moet aan den zotten-dans.

Dat gaat naar de dansschool, zei Jan Plerri, en de beul bragt hem naar het schavot, om gegeeseld te worden. (Zie beul.)

Dat is de krukkendans.32

Deed hij dat, - die dans zou hem niet half zoo goed aanstaan.33

De hond doet een' rondedans naar zijnen staart.1

Eén alleen kan geen' ronde- (of: katten-) dans maken.2 (Zie de Bijlage.)

Een duiven-dans dreunt niet.3

Eene maagd maakt geen' dans.4

Gij hebt den dans begonnen, en kunt de muziek betalen.

Het is de boeren-dans. (Zie boer.)

Hij brengt (of: helpt) hem aan den dans.5

Hij is goed op eene boeren-bruiloft, om den klompendans te dansen. (Zie boer.)

Hij komt al te noode aan den dans (of: Hij is niet dansachtig, ook wel: Gij krijgt hem niet gemakkelijk aan den dans).6

Hij komt met hem aan den dans.7

Hij staat daar als Govert in den dans.

[In den dans is govert het voorwerp der keuze van het meisje. Maar terwijl men den nieuwen govert aanspoort, om de regterhand in die van het meisje te leggen, wordt hem eene ondeugd toegedicht, die van hem verteld was, doch die tot voorwendsel dient, om voor hem een ander in plaats te kiezen; waarop men het lied, dat bij dezen dans gezongen wordt, aldus vervolgt:
En dat is nou jou spijt:
Je eertje ben je kwijt.
En daar zou jij gelegen hebben,
En dat zou jij gekregen hebben.
Terwijl men hem dus voorspiegelt, wat hij zou genoten hebben, krijgt hij tot afscheid een' klap, hem toevoegende:
En dat is nou voor jou.
O, hoe vrolijk zijn wij nou!
Het spreekwoord wordt toegepast op hem, die versuft is, omdat hij al het goede, dat hij dacht te krijgen, door een ander ziet genieten.]

Hij zal den dans niet ontspringen.8

Ik ben aan den kattendans.9

Laat-dunken maakt den dans goed.10

Lange dansen zijn verdrietig.11

Na den eten aan den dans.12

Niet langer pijp, niet langer dans.

Och, mogt ik eens aan dezen dans geraken!13

Van de uilenvlugt en den kalverdans spreken.14

Danser.

Als een danser de veêl maar hoort, zoo drillen zijne voeten reeds.15

Dat is, om geene schoenen te verslijten, zei de boer, en hij zag een' koordendanser op zijne handen loopen. (Zie boer.)

Dante.

Die de dante (of: een doetje) Trouwt om de wante (haar goedje), Verliest de wante (het goedje), En houdt de dante (het doetje).16 (Zie de Bijlage.)

Dantelorie.

Het is eene oude geblankette dantelorie.17

Dantzig.

Aan hoeren en dieven, Vlooijen en vliegen, Honden en drek Is te Dantzig geen gebrek.18

[Al de hier genoemde voorwerpen dienen, om er de Dantziger leefwijze door uit te drukken, als gevolgen vooral van dronkenschap en smakeloozen zin. De bewoners van Dantzig zijn zulke lief hebbers van rum, en geven zich zoo zeer daaroan over, dat men schertsender wijze zegt: voor den Dantziger is rum de hoofdzaak des levens. En als voorbeeld van hunnen onkieschen smaak moge dienen, dat zij schilderijen, waar diana in het bad door acteon verrast wordt, nevens de christus- en madonna-beelden hangen.]

Hebt gij wel Dantziger chocolade? (Zie chocolade).

Van Stolpe naar Dantzig.

[Dit spreekwoord is waarschijnlijk ontleend uit een der tooneelspelen van von kotzebue. Men gebruikt het ter bespotting van hem, die op zijne verre reizen snoeft. Stolpe en Dantzig zijn twee Pruissische steden, die mogelijk wel 20 uren van elkander verwijderd liggen!]

Dapper.

Klein, maar dapper.19 (Zie de Bijlage.)

Dapperheid.

Dapperheid kreukt niet.20

Dapperheid overwint den schalk.21

Darm.

Beulingen zijn geene holle darmen. (Zie beuling.)

Bont om den arm, IJl in den darm. (Zie arm.)

Daar zal een darm barsten.22

Dat is keurige muziek, zei Govert, en hij hoorde zijn' jongen op een' aarsdarm spelen. (Zie aars.)

Die matig den darm vult, van pas den nek warm houdt, en zijne vrouw verre van zijne zijde verwijdert, leeft in gezondheid.23 (Zie de Bijlage.)

Geef aan uw' zoon veel in den darm, Maar geef hem weinig aan den arm; Uw dochter aan den arrem veel, Maar spaar 't die liever uit de keel. (Zie arm.)

Het is een ééndarm.

Het is een holle darm.

Het is maar drek en darmen.24

Het is: schrap den darm.25

Hij heeft darmen in den kop.26

[Dat wil zeggen: hij heeft geen' hollen of ledigen kop.]

Hij heeft letters in zijne darmen.27

[In dit, gelijk in het vorige spreekwoord, wil men door darmen hersenen verstaan heb-

ben. Wijst men ook hier den verstandigen man aan, men geeft er tevens door te kennen, dat hij dit door studie geworden is.]

Hij heeft maar éénen darm, en die regt uit.1

Houd uw hoofd en voeten warm, En vul matig uwen darm, Houd daarbij uw achterste open: Dan kan de dokter naar den drommel loopen. (Zie achterste.)

Liever aan den arm, Dan in den darm (of: Men hangt om den arm, Wat men spaart uit den darm). (Zie arm.)

Onder de darmen is 't varken het best.2

Wat hij brengt in den arm, Neemt hij meê in den darm. (Zie arm.)

Zijne darmen zijn zoo ledig, dat ze van honger in malkander kruipen.3

Dartel.

Hij is zoo dartel en brooddronken, dat hij kerkmaar en straatmaar is. (Zie brooddronken.)

Dartelheid.

Dartelheid doet dolen.4 (Zie de Bijlage.)

Het geluk leidt Tot dartelheid.

Das.

Hij is zoo bloode als een das.

Hij is zoo vet als een das.5

 

Dat is point de canaille, zei Flip, en hij had eene gescheurde das om. (Zie canaille.)

Ik vrees, dat mij dat zoo knijpen zal, zei Leendert, en de beul deed hem een hennepen dasje om den hals. (Zie beul.)

Dat.

Dit voor dat.6

Hij heeft bij een ditje altijd een datje (of: Het is altijd een ditje met een datje).7

Niemand zonder een ditje of een datje.8 (Zie de Bijlage.)

Dauw.

Dauw op regen neemt een besch.... einde.

De dauw ligt er nog op.

Het is zoo malsch als dauw.

Hij leeft bij den dauw.9

Hij zal den dauw wat vooraf treden.10

Voor dag en dauw. (Zie dag.)

Zij hebben dauw geslagen.

Zoo menige vorst in Maart, zoo menige dauw in April. (Zie april.)

David.

Als David zijn volk telde, verloor hij den strijd.11

[Dit spreekwoord heeft denzelfden grondslag en gelijke toepassing als het vroeger opgegeven: Toen de man uit den bijbel zijn volk telde, verloor hij.]

David was een kleine held, En heeft nogtans den reus geveld.12

De onnoozelheid moet zwichten, zei David, en hij zag eene muis door eene kat opeten.13

[Dit spreekwoord ziet niet op david, den zoon van izaï, zoo als de andere spreekwoorden dezer rubriek.]

Het gelijkt David met Golath wel.

[Dat wil zeggen: 't is een klein man met een' reus. David wordt als klein voorgesteld, ofschoon hij sauls gewaad kon dragen (1 Sam. xvii: 38), en saul was de grootste man onder Israël (1 Sam. x: 23). Toen david tegen goliath ten strijde toog, legde hij alleen sauls kleederen af, omdat ze hem hinderlijk in zijne bewegingen waren (1 Sam. xvii: 39).]

Het is de vriendschap van David en Jonathan.14

[Dit spreekwoord is gegrond op 1 Sam. xviii: 1.]

Het is een man als David: had hij maar eene harp.15

[Dat is: het is een man, die mij in allen opzigte bevalt, en die ik aan mij zou willen verbinden. Om een volmaakte david te zijn, ontbreken slechts de middelen. Zie 1 Sam. xvi: 23.]

Het past hem als David het harnas van Goliath.

Past het Goliath niet, dan past het David.16

[Toepasselijk op de kleine broêrtjes, die in de kleederen der grootere groeijen moeten.]

Toen David oud werd, maakte hij psalmen.

[Dit spreekwoord wordt gebezigd door hen, die met hunne verbetering den tijd hebben. Die dit spreekwoord gebruiken, toonen daarbij, het ontstaan van Psalm viii, xix, xxix en zoo vele andere niet te kennen.]

David Jorisse.

Een David Jorisses leventje leiden.

[Dat is: een zeer ondeugend, wellustig, zorgeloos, onbekommerd leven. David jorisse werd in 1501 te Delft geboren. Men noemde hem de duivel van Delft. Hij behoorde tot de partij der Wederdoopers. In het zoogenaamde rijk van Christus was hij, naar zijn voorgeven, de hoofdpersoon, de tweede christus. Bij andere onzinnigheden leerde hij ook de gemeenschap van goederen en de veelwijverij. Zijne aanmatiging en eigenzinnigheid waren zoo groot, dat hij bij de onzinnigen zelfs voor onzinnig doorging. Bij elk in verachting, met iedereen overhoop liggende, moest hij van de eene plaats naar de andere vlugten. Hij stierf in 1556. Drie jaren later werd zijn lijk opgegraven, en met zijne afbeelding en zijne boeken onder de galg verbrand.]

Davion.

Het gaat hem als vrouw Davion: hij leeft van zijne schade.

[De Bredasche vischvrouw davion verkocht, naar haar zeggen, altijd beterkoop, dan zij had ingekocht, - en het ging haar vrij goed. Dit spreekwoord komt overeen met het vroeger opgegeven: Dan slacht hij de Bunschoter vischboeren: die leven altijd van hun verlies.]

De Beemster.

Al sterven alle koeijen in de Beemster, dan erf ik nog geen' poot.

Debet.

Hij is er ook aan debet.

Debiteur.

Een verdrag der debiteuren Kan den crediteur niet keuren. (Zie crediteur.)

Deeg.

Als men de blaas te veel parst, Zij barst; En is ze leêg, 't Heeft ook geen deeg. (Zie blaas.)

Dat is een koekje van hetzelfde deeg.1

Dat stuk vleesch is nog geen mannen-deeg.

Dat zal u geen deeg doen.

Die keeldrank zal u deeg doen.

Gij zult daarvan lang deeg hebben.

Het is een koekje van uw eigen deeg.2

Het is nog geen deeg met u.

Het is vogels met koekendeeg voeren.

Het is vrouwen-deeg.

[Zoo zegt de Zeeuwsche boer, wanneer een meisje de kinderschoenen ontwassen is.]

Het wil geen deeg.3

Hij deugt niet, om uit visschen te gaan; want hij vreet het deeg op, en sch.. in het kanisje.

Hij heeft de handen in dat deeg.4

Hij heeft er geen deeg van.5

Hij kijkt als een prins van biestjesdeeg. (Zie biest.)

Hij mag wel lijden, dat anderen groote koeken bakken, als zij maar de handen (of: vingers) uit zijn deeg (of: beslag) houden. (Zie beslag.)

Ik ben gansch geen deeg van daag, zei Adolf, en hij lag op sterven. (Zie adolf.)

Zij zijn allen van één deeg.

Deel.

Het kan mij niet schelen, of ik planken eet of deelen: het is alle beî hout.6

 

Achter-deel komt vóór-deel te baat, als het misval plaats grijpt. (Zie baat.)

Al maakt men nog zooveel legaten, Het vierde erfdeel moet men laten.7

Assurante (of: Onbeschaamde) menschen hebben het derde deel (of: de helft) van de wereld.8 (Zie de Bijlage.)

De wereld is een schouwtooneel; Elk speelt zijn rol, en krijgt zijn deel.9 (Zie de Bijlage.)

Die de poort uit is, heeft reeds een goed deel wegs afgelegd.10

Die het geheel behoort, behooren ook deszelfs deelen.11

Een rustig bezit van een derde deel van honderd jaren gaat voor alle zegel en brief. (Zie bezitting.)

Een vet vóór-deel maakt een sober na-deel.12

Elk zijn deel Is niet te veel (ook wel: Elk het zijne (of: Alle man wat) deelt het best).13 (Zie de Bijlage.)

Geel en scheel Krijgen 't beste deel.14

Het deel Wil zijn geheel.15

Het geheel Bevat het deel.16

Het komt op het tiende deel niet bij.17

Het oog wil zijn deel niet.18

Hij heeft er part noch deel aan.

Hij wilde het op een twee en dertigste deel van eene streek gestuurd hebben, en wist op honderd mijlen na niet, waar hij was.

In een klein huis heeft God een groot deel.19

Meisje! neem het eerste deel van een' meloen, Het middelste deel van eene ham, en het laatste deel van een hoen: Dat zal u goed doen.

[Door dit raadselachtig spreekwoord wordt het meisje den raad gegeven: met verstand te kiezen.]

Ongelijke schotels (of: deelen) maken schele oogen (of: broeders). (Zie broeder.)

Wie den geheelen beer schenkt, mag immers wel een deel van de huid voor zich behouden. (Zie beer.)

Deelgenoot.

Die God tot deelgenoot heeft, zal spoedig rijk worden.20 (Zie de Bijlage.)

Deeling.

Alle mans raad is goede deeling.21

Zij houden broêrs deeling. (Zie broeder.)

Deelneming.

De menschen komen met woorden van opbeuring, maar met harten zonder deelneming.

Deelwoord.

Geweest is een verleden deelwoord.

[Die steeds van het verledene spreekt, om daarmede het tegenwoordige te willen verklaren of regelen, wordt met dit spreekwoord teregt gezet.]

Deern.

Zulk eene deern voor je dood: daar zou je heel van opfrisschen.

Deernis.

Geen wijf zoo fel, of zij heeft deernis met hare boter. (Zie boter.)

Deftig.

De Haagsche helden-school brengt veel deftigen voort.22

Deftigheid.

Deftigheid bij hoogheid is hoog noodig.23

Degen.

Dat is een looden degen in eene gouden scheede.24

Dat komt onder het gevest van den degen.

[Slordige menschen bedekken hunne vodden.]

Die eens den degen getrokken hebben tegen hunnen overheer, moeten de scheede wegwerpen.25

Een dapper man behoeft geen' langen degen.

Het is zorgelijk, zich zelven tusschen twee degens te werpen.

Het punt van eer eischt de punt van den degen.

Het regt van den langsten degen.26

Hij haalt het op de punt van den degen.

Hij heeft in zijne scheê geslapen gelijk de degen van den koning.1

Hij kampt met een' looden degen.2

Hij klopt op zijn' degen.

Hij steekt den degen op.

Kom voor de punt van den degen.3

Men moet niet gelooven, dat een boer, zoodra men hem aan den degen bindt, een goed soldaat zal zijn. (Zie boer.)

Zijn degen is niet in de scheede verroest.

[Men zegt dit van iemand, die niet veel verdragen kan, al spoedig zich beleedigd acht, en zich terstond wil wreken.]

Zijn degen is nog maagd.

Zijn degen is te kort.

Dek.

Er komt hond noch kat op het dek.

ER komt meer op dek, dan noodig is.4

Er zijn planken op het dek.

Hij is al op 't dek.5

 

Strek Naar 't dek.6 (Zie de Bijlage.)

Zij heeft deks genoeg voor twee.

Deken.

Die geene koude wil lijden, moet zijne beenen niet verder uitsteken, dan de deken lang is. (Zie beenen.)

Die slapen onder ééne deken, Die leeren ook uit één' mond spreken.7

Die slapen onder ééne deken, Hebben ook dezelfde streken.

[De beide laatste spreekwoorden geven te kennen, dat bedgenooten denk- en handelwijze van elkander overnemen; in het eerste spreekwoord wordt het goede, in het andere het kwade aangeleerd.]

Het gelijkt wel eene bedelaars deken. (Zie bedelaar.)

Het moet des avonds al te zamen met hem onder de dekens (of: Wat hij heeft, neemt hij des avonds mede onder de dekens). (Zie avond.)

Hij heeft den aars buiten de dekens gehouden. (Zie aars.)

Hij is zoo met kussens en dekens omwonden, dat hij zich naauwelijks bewegen kan.

[De man zit er warmpjes in, hij heeft goede dagen.]

Hij kruipt onder de dekens.

Deksel.

Dat sluit als het deksel op den pot.

De hovaardij schuilt zoowel in wollen laken als in zijden stoffen; maar schaamte moet deksel hebben.8

De pot aan het vuur heeft een deksel van doen tegen het roet, dat uit de schouw valt.

De pot heeft zijn deksel gevonden.9

Die den laatsten druppel uit de kan wil hebben, krijgt het deksel op den neus.10

Eene gesloten bus is het deksel voor de gierigheid. (Zie bus.)

Er is geen pot zoo scheef, of er past een dekseltje op.11 (Zie de Bijlage.)

Het is een deksel op eene azijnkan. (Zie azijn.)

Hoe snooder pot, hoe beter deksel.12

Iemands potdeksel zijn.

[Dat is: iemands zonde voor de wereld bedekken, door het meisje te huwen, waarmede deze in ontucht geleefd heeft.]

Op dit potje dient zulk een dekseltje.13

Zij staan tot elkander in verhouding als deksel en doos.

[Men heeft hier het oog op den gierigaard en zijne schatten.]

Zoo pot, zoo deksel.14

Dekster.

De tafeldekster is geene maagd.15

[Dit spreekwoord wordt gebezigd, wanneer het zout op den aangerigten disch is vergeten; als ware dit een teeken, dat ook aan de tafeldekster een steekje los is.]

Del.

Er zijn meer hondjes, die Del heeten.16

De Leur.

Het zijn jongens van de Leur.

[Dat wil zeggen: het zijn moedige jongens, die vrij wat durven wagen, en die zich daarop ook vrij wat laten voorstaan. De Leur is een Noord-Brabandsch dorp, in de nabijheid van Breda. Het is de geboorteplaats van den turfschipper adriaan adriaansz. van bergen, die met zijn schip de krijgslieden overbragt, welke, in 1590, Breda bij verrassing innamen. Deze daad ging, bij gevolgtrekking, op al de dorpelingen over. Van daar het zeggen: wij zijn jongens van de Leur, wij kunnen Breda innemen.]

Delft.

Dat lusten de weeskinderen uit Delft wel.

Hij is naar Delft geweest.

[Dat wil zeggen: hij is er kaal afgekomen, men heeft hem de haren geknipt. Mogelijk is dit spreekwoord oorspronkelijk van het harde verdrag, waaraan de Delvenaren zich moesten onderwerpen, omdat zij zich, in 1359, verzet hadden tegen hertog albrechts willekeurige handelingen in het ontijdig veranderen der regering en het schenden hunner voorregten; althans 1000 ingezetenen moesten blootshoofds en barrevoets, en 500 vrouwen met loshangende haren, bij den ruwaard om genade smeeken. Zij, die zich in de regering hadden zoeken staande te houden, gingen vooraan, elk met een' sleutel van de stadspoorten in de hand, die zij aan albrecht en magteld van lancaster, echtgenoot van den krankzinnigen willem v, overhandigden.]

Man en vrouw zijn één, zei Jochem; maar in de Delftsche schuit betalen zij voor twee.1

Delvenaar.

Van twintig Delvenaars gaan negentien voor mal.

[Men verhaalt, dat eenige Spanjaarden eenen aanslag op Delft wilden wagen. Toen zij ontdekt werden, trokken zij terug. En als zij buiten schot waren, joegen de Delvenaren hun eene hagelbui van kogels achterna, die alleen een half, dat in de wei liep, ter neder wierp. Daarop ontstond dit spreekwoord.]

Delver.

Als de groote delver overkomt.2

[Meijer wil, dat men hier aan den winter hebbe te denken. Mogelijk zou de groote delver eene voorstelling kunnen zijn van het einde aller zaken, de tijd, dat alles aan het licht zal worden gebragt, alles zal worden opgedolven.]

Denemarken.

Hij gelijkt beter naar een' braven Deenschen os dan naar een fatsoenlijk mensch.

Denkbeeld.

Hij is in eenen maalstroom van denkbeelden.

Departement.

Dat is buiten zijn departement.

Derde.

Zij jagen den derde.3 (Zie de Bijlage.)

Derrie.

Hij is in een derriegat geraakt.4

Dertien.

Dertien is een boeren-dozijn. (Zie boer.)

Hij scheldt hem uit voor elf en dertien.

Oneven of dertien.

Verscheiden is dertien.

Dertiendhalf.

Honderd boeren een dertiendhalf. (Zie boer.)

Dertientje.

Hij is zoo vlug als een dertientje.5

Dertig.

Dertig met God.6

Zoo gaan er dertig in een dozijn.

[Dat wil zeggen: de voorgestelde zaak is van zoo weinig beteekenis, dat men wel derdhalf voor één kan rekenen.]

Deserteur.

Houd u edelmoedig, en maak niet veel gebrui, zei de beul, en hij zou een' deserteur ophangen. (Zie beul.)

Deugd.

Alles is vergankelijk, behalve de deugd.7

Al zijt gij edel van geslacht, De deugd wordt meest van al geacht.8

Bij eene vrouw zoekt men naar deugd, bij een wijf naar schoonheid.

Buiten de deugd Bestaat geen vreugd.9

Daar is geen ware roem, waar ware deugd ontbreekt.10

Daar is noch deugd noch vreugd in.11

Dankbare lieden is het goed deugd doen.12

Dat doet hem deugd.13

Dat gij aan de muis geven zoudt, geef dat aan de kat, en maak van den nood eene deugd.14

De deugd Baart vreugd.15

De deugd beloont zich zelve.

De deugd in het midden, zei de duivel, en hij ging tusschen twee Kapucijnen.16

De deugd is als olie: men mag ze schudden, zooveel men wil, zij drijft altijd boven.

De deugd kent zich zelve niet.

De deugd komt het al te boven.

De deugd komt op geen' sprong.

De deugd Verheugt.17

De deugd (vriendschap, of: vriendelijkheid) ziet hem ten oogen uit, gelijk den beul de barmhartigheid. (Zie barmhartigheid.)

De deugd wast in het ongeluk.

De deugd, welke altijd moet bewaakt worden, is geen' schildwacht waard.

De eene deugd zoekt de andere.18

De lof der deugd sterft nimmer.19

Deugd alleen kan het geluk missen.

Deugd alleen maakt waren adel. (Zie adel.)

Deugd baart vriendschap en trouw.20

Deugd bestaat In de daad. (Zie daad.)

Deugd dient beoefend.

Deugd geeft een goed einde.

Deugd geeft geen spek in de worsten (of: geene suiker in de rijst, ook wel: geen meel in den zak).

Deugd is beter dan rijkdom.

Deugd is de beste munt.21

Deugd is de beste stok.22

Deugd is een eerekleed.

Deugd is een vrolijk uitzigt.

Deugd is een zacht rustbed. (Zie bed.)

Deugd is zich zelve een prijs.

Deugd moet men niet beletten.23

Deugd overwint list en geweld.

Deugd veroudert niet.

Deugd vrijen en eer volgen, om uit kwaad gezelschap te zijn.24

Deugd wordt niet gekroond, Voor ze met ondeugd wordt beloond.25

De werkzaamheid is de vriendin der deugd.26

Die aâldom door zijn deugd verwerft, Passeert hem, die ze heeft geërfd. (Zie adeldom.)

Die de deugd wil volgen, die volge den grooten hoop niet na.

Die deugd zaait, plukt goeden naam.27

Die door de deugd sterft, diens naam vergaat niet.28

Die haren goeden naam niet acht, acht ook de deugd niet.29

Die het zien kan en verhelen, Zal men alle deugd bevelen.1

Die wel wil trouwen, trouwe om verstand en om deugd.2

Die zich zelven geene deugd kan doen, toe zou hij voor anderen deugen?3

Door deugd verkrijgt men eer.4

Eéne daad maakt geene deugd. (Zie daad.)

Eer is de schaduw der deugd.5

Eerst de ziel over het rak gehangen, dan naar deugd omgezien.6

Eerst naar het geld gevraagd, En dan van deugd gewaagd.

Fij wijsheid, daar geene deugd bij is.7

Geen deugd, geen kunst; Maar 't geld heeft gunst.

Geene deugd deugt dan eigen deugd.

Geen grooter deugd in vorsten, dan elken zwetser geloof te weigeren.8

Gij doet hem deugd, die u schade zal zijn.9

God kent u in deugden.10

Heden deugd gedaan, Morgen is de dank vergaan. (Zie dank.)

Het beste reisgeld is de deugd.11

Het is den onbekende kwaad deugd doen.12

Het is den ondankbare kwaad deugd doen.

Het is even eens, wie zijn vader is, zoo hij maar deugd en eere bezit.13

Hij leeft als de wouw en de gier, geene andere maat van deugd hebbende dan den klaauw en de keel.

Hij ontluikt door de deugd, als een rozeknopje door de pis.14

Hij weet, wat eene maagd In eer en deugd behaagt.15

Hoogmoed, gepaard met vele deugden, verstikt die alle.

In de regtvaardigheid ligt de bron der deugden. (Zie bron.)

In geld, in vrouwen en in wijn Is deugd en vreugd, maar ook venijn.16

Koffij heeft twee deugden: ze is warm en nat.

Lui, lekker en ligt Zijn de drie voornaamste deugden van 't hoovaardige Sticht.

[De stad Utrecht liet zich, van 690 tot 1528, al vrij wat op haren bisschopsstoel voorstaan, zoodat de drie in het spreekwoord genoemde deugden (!) niet ten onregte op haar werden toegepast.]

Malle luî en rotte peren, Boeken, die geen deugden leeren, Vuile eijeren op een' hoop: Hoe meer om 't geld, hoe slechter koop. (Zie boek.)

Mans eere, vrouwe deugd.17

Mans vreugd Is zelden deugd.18

Men zal geenen jongen kinderen of ouden lieden deugd doen.19

Niemand edel zonder deugd.20

Nijd gunt niemand deugd.21

Noch eer, noch deugd, noch verstand Vindt men in den boozen kwant.22

Nooit deugd ten ontijde, noch ondeugd in tijds.23

Om kleine deugd, Zoo groote verugd.24

Onbekende deugd is menigeen luttel waard.25

Ondeugd wil in 't gemeen den naam van deugd hebben.26

Oude deugd Moet zijn geheugd.27

Schoonheid, daar geene deugd bij is, is als verwaaide wijn.28

Schoonheid, zonder deugd, Verleent maar korte vreugd.29

Soberheid is eene groote deugd.30

Stoute maagden en bloode klerken Doen zelden goede werken (of: deugd bemerken).31

Tegen ondeugd is deugd medicijn.32

Van deugd tot deugd, Van vreugd tot vreugd.33

Van een' gierig' mensch komt noch deugd noch profijt, voor hij sterft: dan is de erfgenaam verblijd.34

Volhard in de deugd, en laat dan God geworden.

Voor deugd ondeugd is te groot verdriet.35

Waar de deugd het werk belegt, daar is de fortuin gedienstig.

Wees hoorende doof en ziende blind: die kan zien en kan verhelen, zal men alle deugd bevelen. (Zie blind.)

Deugdelijk.

Als gij wenscht, wensch wat deugdelijks; gij zult er evenveel van hebben.36

Het zal er niet deugdelijker om wezen.37

Deugniet.

Een goed gezel over weg draagt u te paard; een deugniet doet u de kar trekken.38

Het lijf der galg, en de ziel dengenen, die ze wil, zei de deugniet.39

Hoe meerder kunstenaar, hoe meerder deugniet.40

Deun.

Dat deuntje is hier half den tijd te doen.41

Dat deuntje moet zoo gespeeld worden.42

Dat is een ander deuntje.

Dat is nog een deuntje op den koop toe.

De oude deuntjes (of: liedjes) zijn nog de beste.43

Het is altijd het oude deuntje.44

Hij zingt altijd denzelfden deun.

Voor Pleuntje Een deuntje.45

Deur.

Aan oude huizen nieuwe deuren: Zoo zijn ze nog voor goed te keuren.

Achter de keukendeur (of: spinde) ziek liggen.1 (Zie de Bijlage.)

Achterdeuren aan de huizen Zijn zooveel als open sluizen.2

Als de armoede de deur binnenkomt, vliegt de liefde het venster uit. (Zie armoede.)

Als de fortuin aan uwe deur klopt, verzuim niet, open te doen.

Als de vrouw uit is, staan de dienstmaagden aan de deur.3

Als de wervels los zijn, dan klappen de deuren.4

Als het eene kruis voorbij was, stond het andere voor de deur.5

Als hij die deur toedoet, zoo is het huis wel bewaard.6

Als ik uwen vinger tusschen de deur had, gij zoudt wel anders klappen.7

Als men een' schalk wil vangen, dan moet er een achter de deur staan.8

Als ze heen gaan, likken ze den post van de deur.

Altijd zullen de duivels niet aan ééne deur kloppen.9

Arme lieden moeten achter de deur staan.10

Beter eens in den hemel dan tienmaal aan de deur.11

Brittenkruid Jaagt den donder de deur uit. (Zie brit.)

Daar blijdschap in huis is, staat rouw voor de deur. (Zie blijdschap.)

Daar hij regt in de deur ziet, daar zal de vrouw niet van het kind sterven.12

[Men bezigt dit spreekwoord voor een' scheelziende: die kan niet regt in de deur zien. 't Is dus ligt te zeggen, dat, waar hij regt in de deur ziet (dat is: nergens), de vrouw daar niet in 't kinderbed sterven zal.]

Daar staat eene wijde deur voor open.

Dat doet de deur toe.13

Dat is aan eens dooven mans deur geklopt.14 (Zie de Bijlage.)

Dat is de achterdeur uit.

Dat staat ieder voor de deur.

De achterpoort (of: achterdeur) onteert (of: bederft) het huis.15

De armoed is een zware roê: Zij sluit ons alle deuren toe. (Zie armoede.)

De beeren loopen om zijne deur. (Zie beer.)

De beste schooijer gaat wel eens een deurtje voorbij.

De deuren der herbergen sluiten spaarzaamheid uit, en laten overdaad binnen.16

De deur gaat toe; Maar denk eens: hoe?17

De deur staat aan (of: op de klink).18

[Dat wil zeggen: is met een' kier geopend; men heeft daar vrijen toegang. Het spreekwoord wordt bepaaldelijk toegepast op bloode vrijers, die door hijlikmakers het meisje hunner keuze hebben doen polsen. Het spreekwoord is dus het jawoord van het meisje.]

De deur wordt hem voor den neus toegedaan.19

De geldzak en de bedelzak hangen zelden vijf en twintig jaar aan eene deur. (Zie bedelzak.)

De honger kijkt bij den vlijtige wel eens de deur in; maar hij durft niet binnenkomen.

De klink op de deur.

[De zaak is ten einde; de man is dood.]

De liefde komt door het venster, en gaat door de deur.20

De meid ligt altijd met den neus over de onderdeur.21

De open deur roept den dief.22 (Zie de Bijlage.)

De stok staat daar achter de deur.23

De weg loopt voorbij de deur.24 (Zie de Bijlage.)

De winter staat voor de deur.

De zotheid moet eens uit den mensch, hetzij door de voor- of achterdeur.

Die eene ritsige teef in huis heeft, kan de honden niet van de deur houden.25

Die het dunste kleed aanheeft, moet met den rug tegen het gat van de deur zitten.

Die langst leeft (of: laatst overblijft), sluit de deur, en zal het al hebben.26

Die luistert achter de deur, Komt dikwijls in getreur.

Die winst kan men wel voorbij des burgemeesters deur dragen. (Zie burgemeester.)

Doe de deur toe, pas wel op, zei besje tegen haar' jongen, en zij ging op de vlooijen-vangst. (Zie besje.)

Eene deur open doen, om een venster te stoppen (of: te sluiten).27

[Groote schulden maken, om kleine te voldoen.]

Eene goede daad komt niet buiten de deur, eene slechte gaat mijlen ver. (Zie daad.)

Eene gouden deur aan een varkenskot.28

Eene groote deur aan een klein vertrekje.

Eene nieuwe deur vernissen (of: verwen).29

Eene open deur bekoort zelfs den vrome.

Eene zotte vrijster en eene dronken vrouw zijn twee open deuren.30 (Zie de Bijlage.)

Een gedwongen vuur zal deur en vensters verslinden.

Een ieder vege voor zijne eigene deur, zoo zullen alle straten schoon zijn.31

Een jong mensch is geene paneel-deur.

Een open deur, een open mond - Dat zeilt er menig in den grond.32

Een zilveren hamer verbreekt ijzeren deuren.

Er staat veel achter de deur.1

Ga voor eene andere deur: daar geeft men twee brooden. (Zie brood.)

Hannibal is voor de deur (of: staat voor de poort).2

[Dat wil zeggen: men heeft zich op een' scherpen aanval voor te bereiden. hannibal is de Carthaagsche veldheer, die, 16 jaren lang, van 218-202 vóór C., in den tweeden Punischen oorlog, met roem tegen de Romeinen streed. Hij werd vooral beroemd door den togt over de Alpen en den slag bij Cannae.]

Het gaat achter de schuine deur.

[Men wijst daarmede de goederen aan, die men in de bank van leening verpandt.]

Het gebed opent 's hemels deur.3

Het geluk sluit geene deur, of opent weêr eene andere.

Het geluk staat niet stil voor iemands deur.4

Het gevaderschap is een sleutel tot de deur.5

Het is al voor eens dooven mans deur gezongen.6

Het is den eenen bedelaar leed, dat de andere voor de deur staat. (Zie bedelaar.)

Het is een beschut voor eene vrouw, dat zij een klein kind heeft: dan mag zij aan de deur staan. (Zie beschut.)

Het is een dominé's kind; daarom laat hij de deuren open.

[De kerk, hier als het verblijf van den dominé voorgesteld, wordt niet bij het in- en uitgaan digtgedaan. Men zegt ook: Hij is vast in de kerk geboren.]

Het is een man als Cats, en Cats was een vent als eene onderdeur. (Zie cats.)

Het is goed, een hek voor zijne deur te hebben.7

Het kijkt deuren en vensters uit.

Het klopt voor de deur.8

Het ligt geen' boer in 't venster, of een' edelman in de deur. (Zie boer.)

Het raakt deur noch drempel.9

Hij beeft als eene looden deur.10

Hij doet hem de deur uit (ook wel: de trappen af) dansen.11

Hij gebruikt ze tusschen deur en drempel.

Hij gooit zijn' hoed maar voor de deur.

Hij heeft den reuk van het gebraad, dat voorbij eens koks deur gaat.12

Hij heeft nog een achterdeurtje: daar gaat hij uit (of: Hij houdt nog een achterdeurtje open).13

Hij is daarvan gevoed, alsof hij voorbij eene bakkers-deur had geloopen. (Zie bakker.)

Hij is de verkeerde deur binnengekomen.

Hij is hem gelijk eene spiets achter de deur.14 (Zie de Bijlage.)

Hij is ter regter deure ingegaan.15

Hij is venster-ziek, niet deur-ziek.16

[De dooden worden door de deur het huis uitgedragen, en niet door het venster. Men bezigt dit spreekwoord bij eene ligte ongesteldheid, waarvan eene groote beweging wordt gemaakt.]

Hij is zoo vriendelijk als de deur van het rasphuis.17

Hij loopt er de deur plat.

Hij maakt het schoon voor zijne deur.18

Hij raakt wel ten venster in, maar hij gaat weêr ter deure uit.

Hij sluit de deur toe.19

Hij smult met de deur digt.

Hij valt met de deur in huis.20

Hij veegt voor zijne eigene deur.21

Hij wijst hem het gat van de deur.22

Hij wil visch voor eene visschers-deur vangen.23 (Zie de Bijlage.)

Hij zal den ring wel aan de deur laten.24 (Zie de Bijlage.)

Hij ziet deur noch venster aan.25

[Het voornaamste zoowel als het mindere is voor den kwaadspreker gelijk.]

Iedereen klaagt over den slechten tijd, en toch slaat de hoovaardij deur en venster uit.26

Ik sluit mijne deur, en pas op niemand.27

Ik waarschuw je, dat je niet komt k..... voor mijne deur, of de blikslager zal je naar het kakhuis voeren. (Zie blikslager.)

Ik wil er mijn' vinger niet voor tusschen de deur hebben.

Ik zal achter de deur staan.28

Ik zal hem voor de roode deur doen komen.29

[De roode deur is de deur van 't bloedgeregt, en bij toepassing de deur der gevangenis en van elke geregtsplaats; omdat de landsgebouwen rood geverwd worden. Men geeft door dit spreekwoord te kennen, dat men iemands handelingen daar' bekend zal maken, waar ze gestraft zullen worden.]

Ik zie wat nieuws, zei dronken Joost, en hij zag eene nieuwe deur aan een oud varkenskot.30

Kinderen-wil staat bij den bezemstok achter de deur. (Zie bezem.)

Klop aan eens andermans deur.31

Laat ieder de sneeuw voor zijne eigene deur wegvegen, en zich niet stooten aan den ijskegel van zijns nabuurs dakpan. (Zie buurman.)

Men komt daar voor eene toedeur.32

Men moet eten, al stond de galg voor de deur (of: al waren alle boomen galgen). (Zie boom.)

Met open deuren handelen (wandelen, of: dansen).33

Mijne deur zij ver van mijnheers deur.1

Nacht Nel! er is eene nieuwe klink aan de deur.

Nu ben ik voor dieven bewaard, zei Geurt de wever, en hij sloot zijne deur met eene gele peen.2

Of iemand deur en venster sluit, Die kwalijk is, die wil eruit.3

Om iemands deur hengelen.4

Ongenoode gasten zijn zelden welkom (of: zet men achter de deur).5 (Zie de Bijlage.)

Sluit de deur toe, de pot loopt over.6

Sluit je deuren niet vóór de vrienden, maar wel daar achter.7

Steek uwe hand (of: vingers) niet tusschen den post van de deur (of: tusschen den schors en den boom). (Zie boom.)

Stond haar aangezigt aan eene keukendeur, daar kwam nooit hond in. (Zie aangezigt.)

Twee arme lieden voor ééne deur.8

Veeg eerst voor uwe eigene deur, en dan voor die uws buurmans. (Zie buurman.)

Veel beedlaars voor één deur bijeen, Dat maakt voor hen de winsten kleen. (Zie bedelaar.)

Voor alle mans deur (of: huis) staat geene beduidenis. (Zie beduidenis.)

Voor iemand de deur sluiten.

Waar de vlijt de deur uitgaat, komt de armoede het venster in. (Zie armoede.)

Waar een ondeugend kind in huis is, komt de vloek in langs alle deuren.9

Waar iemand heen wil, daar doet hem het geluk de deur open.

Wie door de deur niet ingaat, is een dief.10

[Dit spreekwoord is genomen uit Joh. x: 1.]

Zij gaan dezelfde deur in.

Zij heeft een' bek als eene hooischuur (of: schuurdeur). (Zie bek.)

Zij loopen de deur bij hem af.

Deuvekater.

Hij mag nog wel om zijn' deuvekater gaan.11

Deuvik.

Speel om deuviken, die kunt gij weêr opvisschen.12

Deventer.

Deventer is eene koopstad, Zutphen is eene loopstad, Lochem is nog wat, Maar Borculo is een hondengat. (Zie borculo.)

Het is er zoo druk als op de houtmarkt te Deventer.

[Niettegenstaande Deventer zware belegeringen had door te staan, en door natuurrampen van verschillenden aard geteisterd werd, kon zulks er den bloei en de welvaart niet keeren, en was die stad, tot in het begin der 17e. eeuw, na Amsterdam en Antwerpen, de voornaamste koopstad des lands. Onder andere werd er de houtmarkt zoo druk bezocht, dat dit tot een spreekwoord is geworden.]

Devies.

Mondje toe (of: Tand voor de tong) is goed devies.13 (Zie de Bijlage.)

Devotie.

Die geld heeft, krijgt den droes te vriend, en alle hoeden tot zijne devotie.14

Diamant.

Diamanten hebben paljetten.

Een diamant glinstert niet zonder slijpen.

Een diamant van eene dochter wordt wel een glas van eene vrouw.

Het is een grove-diamantslijper.15

Hij zou zijne diamanten tot Amersfoortsche steenen maken. (Zie amersfoort.)

Dichter.

Een dichter wordt geboren, niet gemaakt.

Die.

Voor die weêr een ander.

Dief.

Aan hoeren en dieven, Vlooijen en vliegen, Honden en drek Is te Dantzig geen gebrek. (Zie dantzig.)

Alle beginselen zijn zwaar, zei de dief, en voor de eerste maal stal hij een aanbeeld. (Zie aanbeeld.)

Alle grijpers zijn geene dieven.16

Alle molenaars zijn geene dieven, schoon ze den naam voeren.

Als de dief veeg is, een kreupele diender zal hem inloopen.

Als een dief wist, waar hij stelen zou, en een jonkman, waar hij vrijen moest, zouden beiden schielijk rijk en gelukkig zijn.17

Als men een' dief van doen heeft, men snijdt hem van de galg; heeft men hem niet meer noodig, men hangt hem er weder aan.

Daar zit een brief (dief, of: Brabander, ook wel: eene rouwceêl) aan de kaars. (Zie brabander.)

Daar zou men dieven mede pijnigen.18

Dat hoor ik al zoo gaarne, als een dief zijne sententie.

Dat is de eerlijkheid der dieven.

Dat is een voltigeer-sprong, zei Tijs, en hij zag een' dief van de ladder stooten.19

De dief meent, dat ze allen zijn als hij.20

De eene dief betrouwt den anderen niet.21

De gaauwdief vraagt naar den bekenden weg.

De gelegenheid maakt een' dief.22 (Zie de Bijlage.)

De groote dieven hangen de kleine.23

De handen van den dief zijn als gebraden hoenderpooten: zij haken aan alles, wat zij aanraken.

De maan is een brooddief der ligtekooijen. (Zie brood.)

Den dief in den kelder sluiten.

[Dit zegt hetzelfde als: De kat bij het spek zetten.]

De nemers hangt men bij de dieven.1

De open deur roept den dief. (Zie deur.)

Die eens steelt, is altijd een dief (of: Eens dief, altijd dief).2

Die kwalijk neemt, is een dief.3

Die op frontieren wonen, zijn dieven of moordenaars.4

Die veel dienstboden heeft, die heeft veel dieven.5

Een dagelijksche gast is een groote dief in de keuken. (Zie dag.)

Een dief is bloode.6

Een dief maakt ook gelegenheid.7

Een dief past nergens beter dan aan de galg.8 (Zie de Bijlage.)

Een dief vond ligt een open kist, Indien hij alle dingen wist.9

Eenen ontrouwe en eenen dief vindt men eer dan den getrouwe, waarnaar men zoekt.10 (Zie de Bijlage.)

Een schoone roof maakt eenen stouten dief.11

Eens diefs wijf lacht niet altoos.12

Eerlijke menschen zijn geene dieven.13

Eerst bestolen wordt zelf een dief.

Elk is een dief in zijne nering, zei de prediker, en hij stootte aan den zandlooper.14 (Zie de Bijlage.)

Er is een dief uit het gat gebroken.

[Men bezigt dit spreekwoord, wanneer men een meisje of eene vrouw met de hielen door de kousen ziet loopen.]

Gij wilt om een kleintje geen dief wezen.15

Hebben is eerlijk, maar stelen is dieflijk.16

Het is de galg gegeeseld, en de dieven laten loopen.

Het is dief en diefjes maat.

Het is een geestelijke dief.17

[Dat wil zeggen: hij steelt de vruchten van eens anders vernuft en schranderheid. Het wordt bepaaldelijk toegepast, wanneer een predikant niet zelf zijne preek heeft opgesteld, maar alleen geschreven en uitgesproken.]

Het is een groote zwarte dief.18

[Men past dit toe op hem, die buitengewoon lang van statuur en zwart van uitzigt is, alsof hij deze eigenschappen, die anderen missen, had gestolen.]

Het is een lappendief.

Het is een letterdief.

Het is een oude duiten-dief.

Het is een pisdiefje.19

Het is kwaad stelen, daar de waard zelf een dief is.20

Het is niet geraden, van de galg te spreken, daar de waard een dief is.21

Het is niet noodig, een' dief te vervolgen: hij vangt zich zelven.

Het lust mij, als eenen dief het hangen.22

Het zal van daag een warme dag voor ons zijn, zei de eene dief tegen den anderen, en zij zouden gegeeseld en gebrandmerkt worden. (Zie dag.)

Het zijn al dieven in ééne kerk.23

Het zijn regte boterdieven. (Zie boter.)

Hij beeft als een dief op de laatste sport van de ladder.24

Hij blijft erbij als een dief bij den bast. (Zie bast.)

Hij heeft pooten als een dief.

[Men zegt dit, als iemand groote voeten heeft, in de veronderstelling, dat hij er zich spoedig mede zou kunnen wegmaken.]

Hij is zoo welkom als een dief den kramer.25

Hij is zoo zat als een kiekendief.26

Hij komt als een dief in den nacht.

[Dit spreekwoord is genomen uit 1 Thess. v: 2 en 2 Petr. iii: 10.]

Hij maakt meer lawaai dan zeven dieven aan de galg.27

Hij roept als een dief in een' paardenstal.28

Hij roept: houdt den dief!

Hij sluipt weg als een hoenderdief.29

Hoe digter aan de galg, hoe meer dieven.30

Hoe kan een dief stelen, als hij den weg niet weet!

Hoe maak je zulke aardige posturen, zei de beul tegen een' gaauwdief, en hij geeselde hem lustig. (Zie beul.)

Hoe meer de dief zich oefent, hoe knapper hij wordt in 't stelen.

Honderd bakkers, honderd molenaars, honderd kleêrmakers: drie honderd dieven. (Zie bakker.)

l'Honneur aux dames, zei de dief, en hij liet de hoeren eerst geeselen. (Zie dame.)

Hoor den dief eens liegen, zei de jongen van zijn' vaâr.31

[Men bezigt dit spreekwoord voor een' aartsleugenaar.]

Ik heb liever een' dief aan mijne klink Dan een' luistervink.32

Ik houd van zulk eenen stempel niet, zei Grietje, en zij zag een' dief brandmerken.33

Ik houd veel van je, zei de beul, toen hij den paar-

dendief het hoofd had afgeslagen, en diens blonden krullebol in de hand hield. (Zie beul.)

Ik kom er onnoozel aan, zei de gaauwdief, en hij was met het stads wapen vereerd.1

Ik moet er meê wezen, zei de dief tegen het loopende volk, en hij reed naar de galg.2

Ik wil dat niet ad referendum overnemen, zei de dief, en zijne sententie, dat hij hangen moest, werd hem voorgelezen.3

Ik zal maken, dat ik het aan je verdien, zei de beul, en hem was van een' gaauwdief een achtentwintig gepresenteerd, om wat zoetjes te geeselen. (Zie achtentwintig.)

't Is het allerergste kruis, Dieven te hebben in zijn huis.4

Is Lieshout zonder dieven, Beek zonder moordenaars en Aarle zonder hoeren, dan duurt de wereld niet lang meer. (Zie aarle.)

Kleine dieven hangt men aan de keel, maar groote aan de beurs. (Zie beurs.)

Kleine dieven hangt men op, en groote laat men loopen.5

Kleine dieven hebben ijzeren- en groote gouden ketenen.6

Kleine vossen moet men vangen; Groote dieven moet men bangen.7

Kwaad gezelschap, zei de dief, en hij ging tusschen den beul en eenen monnik naar de galg. (Zie beul.)

Liet de dief zijn stelen, de hond liet zijn bassen.8

Men hangt geene dieven, eer men ze gevangen heeft.9

Menschen-dieven zijn onlijdelijk.10

[Men bezigt dit spreekwoord, wanneer een jongeling het hart van een meisje heeft gewonnen, tegen den wil harer ouders; alle dwang daartegen niets baat, en hij eindelijk met haar doorgaat.]

Men vindt meer dieven dan galgen.11

Met dieven vangt men dieven.

Mijn grootvader was een duiten-dief, maar eerlijk.

Nu ben ik voor dieven bewaard, zei Geurt de wever, en hij sloot zijne deur met eene gele peen. (Zie deur.)

Nu rijd ik in triomf, zei de dief, en hij werd met een' wagen naar de galg gevoerd.12

Om dat lapje geen dief, zei meester Eéndarm, en hij haalde eene broek door het oog van de schaar. (Zie broek.)

Onder mijne schapen zijn kooldieven, zei de pastoor van Mook.

Schik op confrater, zei de gaauwdief, ik moet er mede hangen. (Zie confrater.)

Sluipdieven houden zich gemeenlijk stil om voordeel.13

Tijd en plaats doen den dief stelen.14 (Zie de Bijlage.)

Tot eenen grooten dief behoort een groote strop.15

Uitstel is de dief van den tijd.16

Vaârtje! zie toe, hier zijn dieven in huis.17

Voor den dief kan men zich wachten; maar wacht u eens voor den leugenaar! (of: Liever bij een' dief dan bij een' leugenaar).18 (Zie de Bijlage.)

Wanneer dieven kijven, bekomen vromelieden hunne goederen.19

Waren er geene dieven, er waren geene galgen.20

Wat nieuws moet er wezen, zeiden de dieven, en zij hingen den beul aan de galg. (Zie beul.)

Weelde maakt dieven.21

Wie door de deur niet ingaat, is een dief. (Zie deur.)

Wijs mij een' leugenaar (ook wel: eene hoer), ik wijs u een' dief.22

Zelden eene jaarmarkt zonder dief.23

Zijgt gij hoer of zijt gij dief, Hebt gij geld, men heeft u lief.24

Zij verstaan elkander als dieven op eene kermis.25

Dienaar.

Daar is geen groot man voor (of: bij) zijnen dienaar.

De meester is niet beter dan zijn dienaar.

Die de zonde doet, is der zonde dienaar.26

[Dit spreekwoord is genomen uit Joh. viii: 34.]

Geld is de beste dienaar.

Het papier is elks dienaar.

IJver is een goed dienaar, maar een kwaad meester.

Nieuwe heeren, nieuwe dienaars.27

Veel dienaars, die wel spreken, Maar weinig, die wel preken.

Vuur en water zijn goede dienaars, maar kwade heeren en meesters.

Wie een' getrouwen dienaar heeft, die heeft een' schat in zijn huis.28

Diender.

Als de dief veeg is, een kreupele diender zal hem inloopen. (Zie dief.)

De dienders zijn in den boedel. (Zie boedel.)

Hij doet geen' dooden diender kwaad.

Patiëntie is goed kruid, maar wast niet in alle hoven, zei Hein de diender, en hij kreeg door zijne patiëntie eene sneê in zijne tronie.29

Weg gaan we, Marcus! met de bokken van Farao, zei dronken Joor, en hij reed onder escorte van schout en dienders naar het verbeterhuis. (Zie bok.)

Dienst.

Aangeboden dienst is zelden aangenaam.1 (Zie de Bijlage.)

De eene vriendschap (of: dienst) is de andere waard.2

De man dood, zijne dienst vergeten.

Die dienst doet, verwacht dienst.3

Die zijn dienst wil wel besteden, Rade niemand, dan gebeden.

Een huis vol korporaals, en nog niet één, die zijne dienst verstaat.

Gedwongen dienst geldt niet.4

Getrouwe dienst loont God.5

Goede dienst bleef nooit onbeloond.6

Goede dienst gaat niet verloren.7

Had je me gisteren gehuurd, zoo was ik van daag uw knecht (of: in uwe dienst) geweest. (Zie dag.)

Hij heeft zeker dienst bij den duivel genomen.

Hij laat het zinken met de laagste dienst.8

Hij pruttelt tegen de dienst.

Hoe meerder dienstboden, hoe slechter dienst.9

Hoe meerder hoop, hoe minder dienst.10

Iemand eene ruiterlijke dienst doen.11

Nu hij zijne dienst niet meer noodig heeft, smijt hij hem weg als een' uitgepersten citroen. (Zie citroen.)

Zijn de inhouten goed, dan zullen de lappen eenmaal wel weder dienst doen.12

Zijne dienst loopt al hoog op stok.13

Dienstbode.

Alle gemeene digniteiten zijn de haat van het gemeen subject, zei Arie de aschman, en hij werd van eene dienstmeid zeer kwalijk bejegend. (Zie arie.)

Als de vrouw uit is, staan de dienstmaagden aan de deur. (Zie deur.)

De dienstboden zullen niet veel vinden.14

Die veel dienstboden heeft, die heeft veel dieven. (Zie dief.)

Hem zijn veel boden gewenscht.

Hoe meerder dienstboden, hoe slechter dienst. (Zie dienst.)

Honden en katten wenschen om roekelooze dienstboden.15 (Zie de Bijlage.)

Of heer of bode: Elk volgt de mode.

Snoepende katten maken vlugge dienstmaagden.16

Diep.

Als het diep (of: getij) verloopen is, verzet men de baken. (Zie baak.)

Het is beter, iemand van den kant dan uit het midden van het diep (of: uit den grond) te trekken.17

Diepte.

De visschen bewonen de diepten der zee, de arenden zweven in de lucht, - men kan de eerste met een' haak, de laatste met een' pijl treffen; maar 's menschen hart is op geringen afstand niet te doorgronden. (Zie afstand.)

Men moet eerst de diepte peilen, voor men zich van wal begeeft, en te water gaat.

Dier.

Al is uw vijand maar een mier, Nog acht hem als een gruwzaam dier.18

Als men het 't minst verwacht, springt er wel een dier uit het gras.19

Beeren, leeuwen, felle dieren Kunnen huns gelijken vieren. (Zie beer.)

De beten van stervende dieren zijn doodelijk. (Zie beet.)

De hond is een getrouw dier.20 (Zie de Bijlage.)

De mensch is een geldvretend dier.

De vorsch is naakt, gelijk een pier, En 't is nogtans een vrolijk dier.21

De zee, een wijf, een vier: Elk is een kwaad dier.22

Eene nier is een arm dier: ze ligt in het vet, en is er niet te beter om.23

Een rentenier Is een arm dier.24

Er zijn twee dieren, die den mensch lief zijn: een hond en een paard.25

Geen levend dier, dat niet uitlegt, waarin de hoenders gaarne pikken.

Het schijnt een heel dier te wezen.26

Hij doet voor geen dier onder.

Hij is allen dieren te loos, uitgezonderd den mensch.27

Men wordt veel meer bedrogen in vrouwen en paarden dan in andere dieren.

Mijne ooren zijn geen paar, indien een zwijn een stom dier is.

Vier dieren maken één' boer. (Zie boer.)

Vrouwen, paauwen en paarden Zijn de trotschte (of: stoutste) dieren der aarde. (Zie aarde.)

Dieverij.

Haverij, dieverij.28

Ledigheid is hongers moeder, En van dieverij een broeder. (Zie broeder.)

Digniteit.

Alle gemeene digniteiten zijn de haat van het gemeen subject, zei Arie de aschman, en hij werd van eene dienstmeid zeer kwalijk bejegend. (Zie arie.)

Digt.

Men moet er digt voor wezen.29

Dij.

Mijne dij is mij nader dan mijne knie.30

Dijer.

Dat is geen meêdijer.

Spijers Zijn dijers.

[Men wil hiermede zeggen, dat zuigelingen, die veel spuwen, goed groeijen.]

Dijk.

Als de dijk doorgebroken is, loopt het land onder.31

Als de sneeuw valt op natte slijk, Geeft na drie dagen een' vasten dijk. (Zie dag.)

Daar de dijk (of: dam) het laagst is, loopt het water het eerst over. (Zie dam.)

Dat brengt geene (of: weinig) zoden aan den dijk.1

De vischdijk laat zich niet aansteken.2

De Waterlanders komen voor den dag (of: op den dijk). (Zie dag.)

Die niet wil dijken, Moet wijken.3

Een oud paard jaagt men aan den dijk (of: achter de schans).4

Een zeil op den dijk.5

Het is een kerel als een dijk.6

Het water is gevaarlijk in de maag: het steekt dijken en dammen door. (Zie dam.)

Het zijn jonkers van den Kalisdijk.

Hij heeft schapen aan den dijk.

Hij jaagt (of: zet) hem aan (of: op) den dijk.7

Hij moet den Westkappelschen dijk om.8

[Dat wil zeggen: zend den ondeugenden jongen naar Oost-Indië, dan kan hij ter zee beter leeren oppassen. In Zeeland, op het eiland Walcheren, lag, reeds in den aanvang der middeleeuwen, de koopstad Westkappel, waar, volgens melis stoke, willebrordus, in 694, een Mercurius-beeld verbrak. Door het verstuiven der duinen is dit Westkappel verdwenen, en heeft men daar den Westkappelschen dijk aangelegd.]

Hij steekt de spade in (of: op) den dijk.9

[Men bezigt dit spreekwoord, wanneeriemand eene ondernomen zaak, door de groote beletselen, niet meer kan voortzetten. Het is ontleend van dijkwerkers, die niet meer wilden werken.]

Hij ziet er uit, alsof hij uit een' dijk gehouwen ware.10

Dijker.

Hij eet als een dijker.11

Dijn.

Mijn en dijn Brengt al 't venijn.12

Niemand leenen, niemand geven, en voor niemand borg te blijven, Doet er menig dijn beklijven. (Zie borg.)

Zonder mijn en zonder dijn Zou de wereld hemel zijn.13

Dik.

Hij is dik.

[Zoo benoemt men te Groenlo den beschonkene.]

Niemand is dik (of: vet) en grof, Of hij weet: waarof.14

 

Dat is nog zoo dik, alsof 't vol was.

Het dik heeft het meeste geld gekost.

Het is zoo klaar als koffijdik.

Hij loopt door dik en dun.

Men moet het dunne met het dikke drinken.15

Men moet zich altijd vasthouden aan het dikste van den boom. (Zie boom.)

Dille.

Hij zal nog in de dille sch.....16

Dina.

Waar Dina t' huis gebleven, Zij ware kuisch gebleven.

[De verklaring van dit spreekwoord vindt men: Gen. xxxiv: 1 en 2.]

Ding.

Aan de merken kent men de balen; aan het merkteeken alle dingen. (Zie baal.)

Acht de dingen, zoo als ze zijn.17

Al draagt een aap een' gouden ring, 't Blijft altijd toch een leelijk ding. (Zie aap.)

Al is de tong een klein lid: zij kan ongemeene dingen uitrigten.18

Alle ding, daar het behoort: de pispot op het trezoor.19 (Zie de Bijlage.)

Alle ding, daar het behoort, zei het varken, en het kroop in de geldkust.20

Alle ding dient waargenomen, zei de haan, en hij zat op het ei, om niet te missen.21

Alle dingen duren eene wijl.22

Alle dingen gelukken altijd niet even wel.23

Alle dingen hebben een handvatsel, en de koekepan een' steel.

Alle dingen hebben een inzigt, behalve eene koeijenklink; want daar hangt een staart voor.

Alle dingen hebben een waarom.24

Alle dingen hebben hunnen keer, behalve de tijd; want als die eens voorbij is, zoo komt hij niet weder.25

Alle dingen hebben twee handvatsels.26

Alle dingen moeten een begin hebben. (Zie begin.)

Alle dingen moet men ten beste keeren.27

Alle dingen mogen geen licht zien.

Alle dingen zijn wel: Heeft het lief (of: de bruid) geen geel haar, zij heeft geel vel. (Zie bruid.)

Alle dingen zijn wel oorbaar; maar alle dingen stichten niet.

[Dit spreekwoord is genomen uit 1 Cor. x:23.]

Alle ding gaat voorwaarts.28

Alle ding heeft een einde, behalve God.29

Alle ding heeft een ommezien.30 (Zie de Bijlage.)

Alle ding heeft zijn handvatsel, zei de man, en hij tastte het brandhout aan ter plaatse, daar het brandde.31

Alle ding is goed en zalig.32

Alle ding is maar eene gewoonte: hoe meer men slaapt, hoe meer men slapen wil.1

Alle ding is maar eene weet, zei de gek.2

Alle ding is meutje; maar de schouw rookt er niet van.3

Alle ding is mogelijk, behalve naaromhoog vallen.4

Alle ding is mogelijk, behalve zijn' neus af te bijten.

Alle ding is mogelijk; maar het regent geen geld.5 (Zie de Bijlage.)

Alle ding is ongestadig.6

Alle ding is zeven.7

[Het getal zeven was in overoude tijden als heilig geacht; waarschijnlijk ontstaan uit de zesdaagsche schepping, de zevende dag voor rustdag bestemd. Reeds in Indië, later in Griekenland, werd het geheimzinnige zeven (2 × 3 + 1) voor der goden getal gehouden. De volgers van Pythagoras noemden zeven: het voertuig van 's menschen leven. De Israëliten hechtten bijzonder aan dit getal, en bij de Christenen is, omdat dit getal zoo vele malen in den bijbel voorkomt, het spreekwoord gangbaar geworden: Alle ding is zeven.]

Alle ding is, zoo men 't acht.8

Alle ding klaar hebben.9

Alle ding komt ter goeder staat.10

Alle ding laat zich eten, zei de man, en hij at garnaal en krabben.11

Alle ding laat zich zeggen, en kaas en brood laten zich eten. (Zie brood.)

Alle ding leert zich zelf.12

Alle ding met maten, Mag men doen en laten (of: Die dat kan, 't zal baten).13 (Zie de Bijlage.)

Alle ding met overleg (of: reden).14

Alle ding met vriendschap, zei Govert, en hij nam de eijeren uit zijns buurmans hoendernest. (Zie buurman.)

Alle ding moet daar vloeijen en drie dubbel zijn.15

Alle ding moet regel houden.16

Alle ding net op zijn vierkant stellen.17

Alle ding slijt Met der tijd.18

Alle ding van boven naar beneden wel doorzien.19

Alle ding zal blijven, als 't was: 't Bagijntje moet spinnen vlas, En de pater drinken uit het groote glas. (Zie bagijn.)

Alle ding zoo 't behoort, zei de vrouw, en zij sloeg haar' man met de tong.20

Alle goede dingen bestaan in drieën.21

[Pythagoras zegt, dat het getal drie devolmaaktste harmonie voorstelt. Dit getal werd niet minder heilig geacht dan het getal zeven, waarschijnlijk doelende op de eeuwigheid, almagt en alomtegenwoordigheid Gods. Heeft men dus van eene soort slechts twee voor werpen gevonden, of tot eene uitvoering slechts twee verrigtingen, men verheugt zich zeer in nommer drie; want alle goede dingen bestaan in drieën.]

Alle mooije dingen staan mooi.22

Alles doorzien, wat op een ding loopen mag.23

Als een ding gedaan is, de raad is geschoren.24

Als een ding is gedaan, Dan moet men 't in de beste vouw slaan.25 (Zie de Bijlage.)

Als een ding maar wezen wil, dan zou eene luis een' mensch de keel afbijten.26

Als een ding op zijn hoogst is, is het meer dan tijd, het te laten.27

Als een ding voorbij is, maakt het niemand blij.

Als men hem om die dingen aan boord komt, dan is hij niet t' huis. (Zie boord.)

Beloven en volbrengen zijn twee dingen.28 (Zie de Bijlage.)

Beproef alle dingen, en behoud het goede.

[Dit spreekwoord is genomen uit 1 Thess. v: 21.]

Beschik in een huis: dat is een goed ding.29

Beterende dingen zijn altoos goed.30

Daar gaat geen ding voor weldoen.31

Daar is aan geen ding meerder verloren dan aan eens armen mans wijsheid.32

Daar kan geen ding zoo kwaad zijn, of het is nog wel ergens goed voor (ook wel: of het heeft toch zijne goede zijde).33

Dat ding loopt verkeerd, zei de boer, en hij had een' kreeft aan een touwtje. (Zie boer.)

Dat ding wil niet stil staan, zei Frederik, en hij draaide het kompas om.34

Dat is een ding met een' langen vossenstaart.

Dat is een ding van een' langen adem. (Zie adem.)

Dat kan een bollebakker wel, als hem de dingen maar voorgekaauwd worden. (Zie bakker.)

Dat zijn dingen, die de kreeften slachten, waaraan meer te pluizen dan te eten is.

Dat zijn dingen van waarde.35

Dat zijn vette dingen, zei Hans, drie hoeren op een blad. (Zie blad.)

De dood is een goed ding: hij helpt ons uit allen nood.36

De hoop brengt alle dingen in.37

De kleinste dingen hebben dikwijls de grootste waarde.38

De liefde verwint alle dingen, behalve een venijnig harte.39

De liefde zoekt vier dingen: wijs, alleen, zorgvuldig en geheim. (Zie alleen.)

Den geschikte schikt alle ding wel.1

De zotheid is het eenige ding, dat de jongheid vertraagt en de oudheid verjaagt.

Die alle dingen van te voren wist, zou wel wijs zijn.2

Die alle dingen wil verdienen, behoeft niet dankbaar te wezen. (Zie dankbaar.)

Die dingen gaan hand aan hand, even als man en vrouw, wanneer zij eene goede bui hebben. (Zie bui.)

Die dingen loopen af als een kloentje garen.

Die in alle dingen zijnen wil heeft, behoeft niet gram te worden.3

Die menschen komen tot groote dingen: men kan ze niet aan de hakken komen.

Die mensch ziet meest zijn gramschap groeijen, Die zich met alle ding wil moeijen.4

Die niet verletten wil, moet aan zijne dingen blijven.5

Die uit zijn duimpje een ding kan merken, Is de beste astroloog boven alle klerken. (Zie astroloog.)

Die veel dingen te gelijk doet, doet er zelden een goed.6

Die wil wezen wel bemind, Laat een ding, gelijk hij 't vindt (of: Brengt de dingen, waar hij ze vindt).7

Die zulke dingen doen, die raken in het gat, zei de meid, en zij zag een' man in eene alikruik peuteren. (Zie alikruik.)

Door zijn duimpje een ding zien.8

Drie dingen moet men doen, of zij doen het zich zelven: zijnen staat maken, zijne dochter uithuwen, en zijnen aars wisschen. (Zie aars.)

Drie dingen moet men niet aan- of afraden, zei de wijsgeer: naar het beloofde land te trekken, een huwelijk aan te gaan, en oorlog te beginnen.

Drie dingen zijn gezond: Oefen u te aller stond, Weinig eten in den mond, Loop niet als een hond.9

Drie dingen zijn wel te gelooven: eene vrouw, die groot gaat, een schip, dat gebroken is, en een mensch, die dood is.10

Een dief vond ligt een open kist, Indien hij alle dingen wist. (Zie dief.)

Een ding bestaan, Is half gedaan.11

Een ding, dat de lieden aanstaat, is half verkocht.12

Een ding is alzoo, naar dat men 't acht.

Een ding is eer berispt dan verbeterd.13 (Zie de Bijlage.)

Een ding is niet, indien 't niet gehavend werd.14

Een ding op den uitersten draad aangrijpen.15

Een ding regtuit spreken.16

Een ding ruiken.17

Een ding voltooijen.18

Een ding zijn laatste geregt geven.19

Een effen ding is haast geslepen.20

Eene vette kerkmuis, eene witte zwaluw en een rijke speelman zijn drie zeldzame dingen.

Een kleintje deert mij niet, zeggen de wijzen; daarentegen ontstellen zich de dwazen over dingen zonder nood.21

Een oud man in zijn land, een jonge daar buiten, Die zeggen veel dingen, die niet sluiten.22

Elk, die manieren trachte te verkrijgen, Moet een ding goed zeggen of zwijgen.23

Elk ding zijn behooren.

Er is onderscheid tusschen Salomo en zijn' schoenlapper; intusschen wijze mannen doen wel eens zotte dingen.

Even als men het grijpt, zoo heeft men veel dingen, die den grijpers voor de bogt komen. (Zie bogt.)

Geen ding betert door ouderdom.24

Geen ding blijft verholen.25

Geen ding gaat bij geval, Want God bestuurt het al.

Geen ding gewisser, dan dat men in de hand heeft.26

Geen ding is er gekker Dan lui en lekker.

Geen ding met der haast, dan vlooijen te vangen.27

Geen ding zoo schandelijk of zwaar, dat eene vrouw of een monnik niet begaat.28

Geen ding zoo slecht, of het vindt zijn' meester.29

Geen nutter ding voor gramme zinnen, Dan stil te zijn en tijd te winnen.30

Geen spijtiger ding, dan geld te eischen van iemand, die het niet heeft.31

Geoorloofde dingen zijn wel bezienswaardig.32

God weet alle dingen (of: is alle dingen magtig).33

Goede dingen moeten tijd hebben.34 (Zie de Bijlage.)

Groote dingen worden vaak uit kleine geboren.

Haastige dingen waren nooit goed.35

Heeft het ding een' kop, dan moet het ook een' staart hebben.

Het beste ding zal weinig te beduiden hebben, als het niet goed verklaard wordt.

Het gaat er grof met de dingen toe.36

Het is een fraai ding, gedaan werk.37

Het is een fraai ding, met ééne boon twee duiven te vangen. (Zie boon.)

Het is een goed ding, een man van veel nering te zijn.38

Het is een goed ding, mag het blijven duren.1

Het is goed dingen geven, die men niet verkoopen kan.2

Het is te laat geklaagd, als een ding gedaan is.3

Het zijn al goede dingen, zoo ik u zeide.4

Het zijn breede dingen, zei Jan oom, en hij zag drie schollen in een' schotel liggen.5

Het zijn dingen van niet.6

Hij behoeft wel een sterk schild, die alle ding wil verantwoorden.7

Hij doet zijne dingen als een oud konijn.

Hij doet zijne dingen onder zijnen mantel.8

Hij geeft tweemaal, die een ding in tijds geeft.9

Hij heeft alle ding van (of: aan) zich zelven.10

Hij is wijs en wel geleerd, Die alle ding ten beste keert.11

Hij maakt er zulk eenen grooten dokter van, alsof hij tot alle dingen raad moest weten.

Hij noemt alles (de dingen, of: het kind) bij den regten naam.12

Hij ruikt een ding, eer 't geschied is.13

Hij ziet alle ding met kwade oogen aan.14

Hoe gaapt dat ding zoo wijd, zei Flip, en hij zag eene open oester op strand liggen.15

Hoe zwak een mensch ook is, in God vermag hij alle ding.

Hooge dingen lijden veel aanstoot. (Zie aanstoot.)

Ieder ding heeft zijnen tijd en zijne bijzondere wijze.16

Ik ben van de wijs, zei Lijs, en zij riep krentedingetjes in plaats van oliekoeken.17

Ik heb de schooisters wel voor een jaar of twee met die dingen langs het land zien loopen.

Ik maak slappe dingen stijf, zei Trui, en zij maakte beulingen. (Zie beuling.)

Ik meende, dat hart en mond één ding was.18

Ik weet alle ding wel.19

In alle dingen moet men op het einde letten.20

In badplaatsen, barbierswinkels en molens verneemt men alle dingen. (Zie bad.)

In den wijn Kan geen ding geheim zijn.21

In nood Is alle ding brood. (Zie brood.)

In vijf dingen is jolijt: lange maaltijden, jong vleesch, oude visch, een schoon vrouwtje en wijn op den disch.22

Kallen is mallen, maar doen is een ding.23

Kleine dingen doen zich meest gevoelen.

Laat u geen ding ontzuren.24

Liefde merkt op alle dingen.25

Lui, lekker en veel te meugen Zijn drie dingen, die niet deugen.26

Lust maakt den arbeid ligt (of: Lust en liefde tot een ding Maakt de moeite zeer gering). (Zie arbeid.)

Men behoeft hem niet alle dingen aan den neus te hangen (of: onder den neus te houden).27

Men behoeft zich aan één ding niet te houden, zei Trijn, daarom gebruik ik er zes.28

Men kan alle dingen dood zwijgen, niet dood kijven.29

Men kan alle dingen zoo niet zeggen zonder spreken.30

Men kan maar één ding te gelijk doen.31 (Zie de Bijlage.)

Men moet de dingen nemen, zoo als ze vallen.

Men prijst dikwijls een ding, dat het prijzen niet waard is.32

Men spreekt (of: mompelt) zoo lang van een ding, totdat het komt (of: uitbreekt).33

Men ziet de dingen anders van een' toren dan uit een keldervenster.34

Met der tijd raakt een ding in 't koolvat.35

Met drie dingen is men in huis verlegen: Met rook, een kwaad wijf en met regen; Maar 't vierde is nog het grootste kruis: Veel kinders en geen brood in huis. (Zie brood.)

Met geene dingen Zal men ooit een kwaad wijf bedwingen.36

Met geld geraakt men aan alle dingen.37

Mijd vervaarlijke dingen, zoo word je niet verschrikt.38

Misbruik maakt alle ding af keerig.39

Neem geen ding ter hand, Of breng het in zijn' stand.

Niet al te traag, niet al te snel, Zoo gaan de dingen wonder wel.

Niet hebbende en alle ding bezittende.40

[Dit spreekwoord is genomen uit 2 Cor. vi: 10.]

Nieuwe dingen worden met nieuwe namen benoemd.

Och, wat zijn er slappe dingen in de wereld, zei Grietje de waschvrouw, en zij had een' natten vaatdoek in hare handen.41

Ongelijke dingen maken den lust.42

Onvaste dingen behoort men te binden.43

Overweegt men gewigtige dingen, dan komt er aan niemand te kort.44

[Dat wil xeggen: weeg zuiver, dan krijgt men zijn behoorlijk gewigt. De gewigtige dingen, dat is: de dingen, die men bij 't gewigt verkoopt, moet men overwegen, niet overwegen.]

Redelijke liefde zoekt geene onnatuurlijke dingen.1

Scheeve dingen p..... ook.

Schoone dingen duren niet lang.2

Schoon haar en wel te zingen Zijn vergankelijke dingen.3

Stekende dingen moet men voorzigtig omvatten.4

Teerlingen, vrouwen en kannen - Deze drie dingen onteeren de mannen.5

Te veel van een ding is nergens nut toe.6

Van kleine dingen komt dikwijls groote hinder.7

Veel dingen zijn zoo niet, als ze gelijken.8

Veel te zeggen en weinig te weten, - veel te verteren en weinig te hebben, - veel te pogchen en weinig vermeugen: Dat zijn zes dingen, die niet deugen.

Verandering Verligt het zwaarste ding.

Verbied een ding, 't zal zijn gedaan; Gebied het, niemand wil eraan.

Verboden dingen worden meest begeerd.9

Vier dingen laten zich niet verbergen (of: houdt men niet onder met geweld): vuur, geld, hoest en liefde.10 (Zie de Bijlage.)

Voor de ziekte is soms baat (of: Voor alle ding is nog eens baat), Maar voor den dood is geen raad. (Zie baat.)

Voor nietige dingen wordt het meeste geld gegeven.11

Wacht u voor een ding, dat man heet.12

Wacht van hem geen groote dingen, Die zijn tong niet kan bedwingen.

Wanneer een ding uit liefde geschiedt, dan is het wel, zei Jan Paddebaard, en hij bep.... zijn wijf van boven tot onder.13

Wat is dat ding smerig, zei Grietje Viesneus, en zij had een profijtertje in hare hand.14

Wees matig: dat is in alle dingen goed.15

We eten dikwijls genoeg mosterd aan die dingen.

Wel fiat, alle ding is bon, zei de Bremer, en hij zag zijn wijfs poppengoed door de traliën. (Zie bremer.)

Welk een ding is mosterd! het bijt, en heeft geene tanden.16

Wie alle ding verdedigen wil, moet nimmer het zwaard insteken.17

Wie een ding vindt, eer het verloren is, die sterft, eer hij ziek is.18

Wie er zich aan laat gelegen liggen (of: Wien een ding ernst is), die behoeft voor woorden niet te zorgen.19

Wie kan ook alle dingen onthouden, zei de boerin, en zij ging uit melken, terwijl zij bare emmers vergeten had. (Zie boerin.)

Wie onzekere dingen bij de hand neemt, dien ontglippen wel zekere.20

Wil men alle dingen met goede oogen aanzien, dan moet men staâg door de vingeren kijken.21

Wilt gij spot en hoon ontgaan, Trek geen andrer dingen aan.

Zeggen is niets, bewijzen is een ding.

Zeven dingen peinst de ezel, en de ezeldrijver acht.22

Ziet gij zelf niet uit uwe oogen, uwe dingen beteekenen niets.23

Zijn doen is dingen van niets.24

Zij weten op een aas na, wat een ding vermag. (Zie aas.)

Dinger.

Dingers zijn geene koopers, maar koopers dingers.25

Dirk.

Dat is kraakporselein, zei Dirk, en hij hoorde een' aarden schotel aan stukken vallen. (Zie aarde.)

Het geld rolt wonderlijk, zei losse Dirk, en hij verloor een dubbeltje op de draaibrug, en vond het in de groote kerk wederom. (Zie brug.)

Hij heeft Dirk aan het oor geslagen.26

[Den naam van dirk geeft men aan een' lossen jongen. De dronkaard neemt hem tot medemaat, klampt hem aan, slaat hem aan het oor. Eindelijk heeft dirks makker zooveel geproefd, dat hij het ten kele uitwerpt. Ziedaar het beeld van hem, die Dirk aan het oor heeft geslagen.]

Dirk van Muiden.

Het is een stukje van Dirk van Muiden.

[De Heer honig deelt in de Navorscher, V. bl. 237, het volgende omtrent dirk van muiden mede: ‘De persoon, onder dezen naam aangeduid, is niemand anders dan de bekende jonker diederick sonoy, een dergenen, die, in den worstelstrijd tegen Spanje, eene belangrijke rol speelde, en, hoe de geschiedschrijvers hem ook mogen beoordeelen, zeker het vaderland ten hoogste aan zich verpligt heeft. Hij, de man van onversaagden moed en dapperen aard, die menig blijk gaf van verstandig beleid, scheen bij den door hem ondernomen aanslag op Muiden, den 9 Mei 1576, die hoedanigheid ten eenenmale verzaakt te hebben. Althans, na reeds meester van de stad te zijn, verlaat hij haar weder op eene wijze, die eene vlugt genoemd kan worden, en waarvoor alsnog geene noodzakelijkheid bestond. Sonoy wist zich echter bij de Staten en oranje te verontschuldigen, en zóó te verantwoorden, dat hij van alle blaam vrijgesproken werd; maar het volksgevoelen was hem niet gunstig, “en de schimpers, die alle zijne handelingen niet alleen wisten te bedillen, maar ook ten alderargsten duyden, gaven hem den naam van dirk van muyden, 't welk lang bleef en als verstaefde in de mond der vrijbuiteren en andere spotvogels, en watter qualyk gelukte, wierd op dirk van muyden geleid.”’]

Disch.

Beter aan een' vetten disch dan op eene dorre heide.

Beter altijd rapen aan eigen disch Dan elders vleesch of visch.1

De eerste in het rijs, De tweede op het ijs, De derde aan den disch: Dit houdt men, dat best is.2

Het overblijfsel van den disch Helpt meer, dan dat gegeten is.

Het preutelpasteitje komt met het zure sausje op den disch.3

Hij brengt altijd denzelfden kost op den disch.

In vijf dingen is jolijt: lange maaltijden, jong vleesch, oude visch, een schoon vrouwtje en wijn op den disch. (Zie ding.)

Discipel.

Daar moeten zoowel discipelen zijn als leermeesters.

De discipel is niet meerder dan zijn meester.

[Dit spreekwoord is genomen uit Matth. x: 24, Luk. vi: 40 en Joh. xiii: 16.]

Een discipel wast zijn' meester wel over 't hoofd.4

Dispositie.

Van zulk eene dispositie valt geen appèl. (Zie appèl.)

Disselboom.

Hij is vertrokken met de lantaarn aan den dissel.

Rijden met een' korten (of: langen) disselboom.5

Zijnen aars aan den disselboom werpen. (Zie aars.)

Distel.

Dat is vijgen aan de distels gezocht.

[Dit spreekwoord is genomen uit Matth. vii: 16.]

De distels zijn de salade der ezels.6

Die distels zaait, zal stekels maaijen.

Die doornen zaait, moet distels lezen.7

Distels en doornen steken zeer; Maar kwade tongen nog veel meer.8

Geef een' ezel haver, hij loopt tot de distels.

Hij zingt als een distelvink onder de doornen.

Op distelen wassen geene rozen.9

Wie op zijn land geen koren zaait, 't Is zeker, dat hij distels maait.10

Dit.

Dit voor dat. (Zie dat.)

Hij heeft bij een ditje altijd een datje (of: Het is altijd een ditje met een datje). (Zie dat.)

Niemand zonder een ditje of een datje. (Zie dat.)

Dobbel.

Dat zal een harde dobbel zijn.

Dobbelaar.

Een dronkaard kan somtijds te regt komen, een dobbelaar nimmer.11

Paardenvoet, wolfstand, hoerenaars en dobbelaarshand zijn niet te betrouwen. (Zie aars.)

Dobbelsteen.

Had ik dien steen niet geworpen, zoo had ik het spel verloren.12

Het is eerst nog om de steenen gedobbeld.13 (Zie de Bijlage.)

Hij gooit met twee dobbelsteenen dertien oogen.

Ik heb eenen goeden steen op het bord. (Zie bord.)

Zoo kant als een dobbelsteen.14

Dochter.

Als moeders hemd de dochter past, wil ze er ook eene broek over. (Zie broek.)

Als moeders hemd de dochter past, ziet men, dat ze gemeenlijk denzelfden gang heeft.

Daar de vrouw gierig is, En de man bierig is, En de dochter oppast, Lijdt de meid overlast.15

Daar zijn er meer bemind dan smids dochters.16

Dat is wat anders te zeggen dan: boer (of: moêr)! geef me je dochter met het halve goed. (Zie boer.)

Dat zullen nog winkeldochters worden.

[Dat wil zeggen: waren, die geen voordeel aanbrengen, die men op zolder kan zetten, en die door den tijd al minder en minder waarde gaan krijgen, óf omdat ze aan bederf onderhevig zijn, óf omdat er minder vraag naar is. Winkeldochters brengen als koopgoederen geene voordeelen aan.]

De een heeft zin in de moeder, en de ander in de dochter, en zoo geraken zij beide aan den man.17

De waarheid is eene dochter van den tijd.18 (Zie de Bijlage.)

Die dochters heeft, is altijd herder.

Die eene goede dochter heeft, verkrijgt wel eenen goeden zoon.19

Die zijne merrie laat drinken bij alle beesten, Die zijne dochter laat gaan tot alle feesten, Heeft binnen 't jaar dit ongeval: Een hoer in huis, een guil op stal. (Zie beest.)

Dochters moeten wel gezien, maar niet gehoord worden.

Dochters zijn broze waren.20

Dominé's dochters mogen overal komen.

Dominé's komen om je wijn, en officiers om je dochters.

Dominé's zoons en dochters zijn de ergsten.

Drie dingen moet men doen, of zij doen het zich zelven: zijnen staat maken, zijne dochter uithuwen, en zijnen aars wisschen. (Zie aars.)

Een diamant van eene dochter wordt wel een glas van eene vrouw. (Zie diamant.)

Eene barmhartige moeder maakt eene schurftige dochter.21

Eene rijke dochter is zoo haast bemind als eene arme.22

Eene weigerende dochter vermeerdert haren prijs.

Een huis vol dochters is een kelder vol zuur bier. (Zie bier.)

Een zoon en eene dochter is rijke luî's wensch.

Geef aan uw' zoon veel in den darm, Maar geef hem weinig aan den arm; Uw dochter aan den

arrem veel, Maar spaar 't die liever uit de keel. (Zie arm.)

Geene moeder zoo kwaad, of zij heeft nog gaarne eene goede dochter.1

Habes fontus, zei de snijder, en hij haalde zijne dochter uit het hoerhuis.2

Het is maar eene vraag: boer! mag ik je dochter? (Zie boer.)

Het is wel een verloren hof, daar de beesten niet paren, de vrouw brast, de zoon dobbelt, de dochter loopt, en de meid zwanger is. (Zie beest.)

Het komt te regt, beter dan verzopen dubbeltjes: of men moet de dochter van den kastelein trouwen.

Het zijn al Eva's dochteren.3

[Men zegt dit van nieuwsgierige meisjes of vrouwen.]

Hij is aan Lijntjes dochter getrouwd.4

[Dat wil zeggen: hij is aan de galg gehangen. Het spreekwoord is van de dieven af komstig, die dit van hunne makkers zeggen. Wat iemand voortbrengt, wordt zijn kind, zijne dochter genaamd. Lijntjes docter is het product van de lijn of het touw, dus de strop, waarmede de dief gehuwd, verbonden is.]

Hij is nat in top: hij zal schippers dochter hebben.

[Dat zeggen de zeelieden van de nathalzen.]

Hij wil twee schoonzoons met ééne dochter maken.5 (Zie de Bijlage.)

[Dat is te zeggen: hij weet tusschen twee voordeelen niet te kiezen. Om het eene te genieten, moet hij het andere laten varen; maar hij wilde ze liever beide. Het spreekwoord zou van de handelwijze van karel den stouten kunnen afgeleid zijn, in de toezegging zijner dochter maria van bourgondië.]

Je dochters deugen niet, en je zoons nog veel minder.

Je dochters loopen nog in het water.

Je dochters zijn hoerenkinderen.

[De drie laatste uitdrukkingen worden schertsender wijze tot den ongehuwde gerigt, en hem als antwoord gegeven op zijn gezegde: ik docht, voor: ik dacht.]

Ik wil hem heden nacht om geene dochter bidden.6

Krijgt gij een' schoonzoon, die u dient, zoo hebt gij gewonnen; maar gaat hij aan, zoo wordt gij ook uwe dochter kwijt.7

Meer halen, zei de jakhals, en hij bragt het poppengoed zijner dochter in den lombard.8

Na rijp beraad, zei Joost, en hij wachtte zoo lang, om zijns buurmans dochter te vragen, tot een ander ze hem voor den neus weghaalde. (Zie beraad.)

Regtop, mijne dochter! daar komen heeren.

[Een schertsend gezegde der moeder tegen hare huwbare dochter, wanneer deze bij haar werk scheef zit.]

Smids dochter is ervoor.9

[Dat wil zeggen: hij schuift niet gemakkelijk af, maar houdt zijne penningen goed geborgen, achter slot, achter het fabrikaat van den smid.]

Spreekwoorden zijn dochters der dagelijksche ondervinding. (Zie dag.)

Tusschen beloven en geven moet men zijne dochter uithuwen.10

Van geile moeders veile dochters.

Vlugge moeders maken trage dochters.11 (Zie de Bijlage.)

Wel de drommel, zei besje, ze zoenen mijne dochter, en laten mij liggen. (Zie besje.)

Wie de dochter wil hebben, moet eerst de moeder winnen.

Zoo moeder, zoo dochter.12

[Dit spreekwoord is genomen uit Ezech. xvi: 44.]

Zoo smids dochter niet met een' van het ambacht trouwt, dan is het ten minste met een' kolendrager. (Zie ambacht.)

Dodde.

Hij staat verlegen als een haan in eene dodde werks.13

[Dat is: hij weet er zich niet uit te warren. Werk is vlas, en de dodde bevat er de verwarde draden van.]

Doedeldop.

Ik heb liever een' kwaadkop dan een' doedeldop.

Doedelzak.

De doedelzak geeft geen geluid, dan als hij vol is.14

Hij houdt van hem als de beer van den doedelzak. (Zie beer.)

Hij ziet den hemel voor een' doedelzak aan.

Hij zit in elkander als een doedelzak.

Ik zal hem op den doedelzak nemen.

Doek.

Als er eene broek is, betaalt er geen doek. (Zie broek.)

Daar doeken zijn, ontruimen broeken. (Zie broek.)

Dat is een doekje voor (of: tegen) het bloeden.15

Draagt gij doeken, Wacht u van hoeken.16

Een goed boek-man Is geen goed doek-man. (Zie boek.)

Geen genoegen zonder doeken.17

[De vrouwen verhoogen het genoegen des gezelligen levens.]

Groote koppen, groote doeken.18

Had ik dat geld in een' bevuilden doek, ik wilde den knoop met mijne tanden wel losmaken.19

Het is geen smaldoek, wat vijf vierendeel breed is.20

Het past erbij als een zijden doek op een' varkenskop.

Hetzelfde doekje, daar gij u mede wascht, is voor mij ook goed (of: mooi genoeg).

Hij is zoo blaauw als een blaauwe doek.1

Hij spreidt veel doek.2

Hij windt er geene doekjes om.3 (Zie de Bijlage.)

Hij wordt zoo wit als een doek.4

Hij zet der koe schoon een' doek op.5

Hun doekje Staat niet naar hun broekje. (Zie broek.)

Ieder doekje wil in de wasch komen.

Iemand den aarsdoek opsteken. (Zie aars.)

Iemand doeken (of: blinddoeken, ook wel: in zijne doeken leggen).6

Iemand warme doeken opsteken.

Men bindt de doekjes wel, daar het zeer niet is.7

Men moet elk doeken naar zijn aangezigt. (Zie aangezigt.)

Tusschen doeken en vreemde broeken dient wel een scherm te zijn. (Zie broek.)

Wenschen, vijsten en vloeken, Bind die drie in doeken; Als gij 't dan ontbindt, Zie goed, wat gij vindt.8

Doel.

De woorden van een' man zijn als eene pijl: zij gaan op het doel af, - die van eene vrouw als een gebroken waaijer: zij hebben geen vereenigingspunt.

Die heeft geleerd te wachten, komt tot zijn doel.

Een ongewasschen mond heeft ongeval tot een doelwit.9

Hij schiet naar het doelwit.

Wie niet op zijn' tijd weet te spreken, mist vaak zijn doel.

Wie zou het geheele doel misschieten!10

Doener.

Groote beroemers zijn ijdele bommers (of: kleine doeners). (Zie beroemer.)

Doen-niet.

Hij zit daar voor een' doen-niet.11

Doetje.

Die de dante (of: een doetje) Trouwt om de wante (haar goedje), Verliest de wante (het goedje), En houdt de dante (het doetje). (Zie dante.)

Liever eene verstandige in haar bloote hemd dan een doetje in een' fluweelen tabaard.12

Doft.

Op zijne oude doft (of: zijne oude dreef).13

[Dat wil zeggen: weder in zijn oude doen, in de zaken, waarvan hij door oefening kennis heeft, en die hem daarom vlug van de hand gaan. Doft is roeibank.]

Dog.

Ik ben geen aanziender der personen, zei de hondenslager; toen sloeg hij een' grooten dog, die hem gebeten had. (Zie aanziender.)

Nu uitgekeken: de groote dog komt.14

Tot vleesch van wolven, tanden van doggen.15

Was het geen dog, dan was het toch een mop.

[Wanneer men eene zaak zeer vergroot, dan wordt dit spreekwoord bijgebragt.]

Doge.

Hij trouwt even als de doge van Venetië.

[Dat is: hij neemt er den schijn van aan, zoo als de doge van Venetië, wanneer deze op Hemelvaartsdag den trouwring in zee wierp, en zijn huwelijk met de zee den volke kenbaar maakte.]

Dojer.

Beter een half ei (of: een dojer) dan een ledige dop.16 (Zie de Bijlage.)

Beter een halve dojer dan eene heele schaal.17

Twaalf eijeren, dertien dojers.

Ze zien er uit als dojers van eijeren.

Zijne hennen leggen altijd eijers met twee dojers.

Zij zijn overal, waar de dojer te deelen is.

Dokkum.

Arm Dokkum!18

[Dat wil zeggen: er is een groote schuldenlast; dit den Dokkumers nagegeven, sedert zij, door het graven der trekvaart van Dokkum naar Stroobosch, in onoverkomelijke schulden geraakten. Zie verder scheltema.]

Dokter.

Als de dokter komt, is de zieke beter.

Als twee ezels elkander onderwijzen, dan verkrijgt geen hunner de doctorale waardigheid.

Beter een halve dokter in de stad dan een heele buiten.

Daar de dokter tabak rookt, mogen zijne patiënten wel smoken.

De apothekers willen onder de dokters gerekend zijn. (Zie apotheker.)

De boer wil den dokter leeren. (Zie boer.)

De dokter kan ons met de oogen niet genezen.

De gezondheid van dokter Snel, Of van dokters Nel.

[Waar de drinkgelagen nog niet zijn afgeschaft, drinkt men op de gezondheid van den man, die zoo vele zieken genas, of op die van zijne knappe dienstmaagd: de eene voor den anderen genomen. Ook noemt men een glas wijn voor den eten een dokter-Snelletje.]

Den dokter halen, als de zieke dood is.19

Die karel heeft geen gevoel, zei dokter Stokvisch, en hij anatomiseerde een' drenkeling.20

Die klaar water maakt, heeft geen' dokter van doen (of: mag met den dokter lagchen).

Eer zouden alle doctoren mij en zich zelven zot maken, dan dat doen gelooven.

Er gaat menige dokter achter den ploeg.21

Haring in 't land, De dokter aan kant.22

Het geschiedt om de zekerheid, zei dokter Hasius, en hij trok zijn mes tegen een Siams haantje.23

Het is beter, ter dood verwezen te zijn door zeven doctoren, dan door den jongsten schepen.1 (Zie de Bijlage.)

[Dit spreekwoord is het best te verklaren door het bijbrengen van een ander: De jongste schepens vellen het vonnis.]

Het is een dokter; maar hij slacht mij: hij heeft er geene schuld aan.2

Het is een goed dokter voor de gezonden.

Het is God, die geneest, en de dokter trekt het geld.3

Het is ieder geoorloofd, dokter en chirurgijn te wezen over zijn eigen ligchaam. (Zie chirurgijn.)

Het zal zich wel eens presenteren, zei dokter Paping.

[Dat wil zeggen: er is wel hoop, dat de zaak verbeteren zal. Wanneer de patiënt klaagde over vertraging in eene natuurlijke zaak, dan had de Groningsche dokter paping steeds de troostgronden gereed, die het spreekwoord hem in den mond legt.]

Het zijn al geene doctoren, die roode mutsen dragen, zei de boer, en hij zag een' kuiper staan. (Zie boer.)

Hij heeft van den Haarlemschen dokter de benedictie op het schavot ontvangen. (Zie benedictie.)

Hij houdt de wijsheid als een dokter, die hooi eet.

Hij is met dat water wel eens meer voor den dokter geweest.

Hij lacht zich tot een' dokter.

Hij maakt er zulk eenen grooten dokter van, alsof hij tot alle dingen raad moest weten. (Zie ding.)

Houd uw hoofd en voeten warm, En vul matig uwen darm, Houd daarbij uw achterste open: Dan kan de dokter naar den drommel loopen. (Zie achterste.)

Jongen, doe den pot toe, want de geesten zullen evaporeren, zei dokter Filebout, en hij kookte karnemelk.4

Is dat geen hooi genoeg, om eene dokters kaproen te vullen?

Men moet nooit iets verzwegen laten Aan dokters en aan advocaten. (Zie advocaat.)

Men vindt meer oude dronkaards dan oude dokters.5

Moet uw doctoor uw goedje erven, Zoo maak u vaardig, om te sterven.6

Neem een' jongen barbier en een' ouden dokter. (Zie barbier.)

Wat dunk je van dien orvietan? vroeg dokter Flakbal, en hij vertoonde zijn' patiënt een papiertje met stront.7

Wat kan de liefde niet al doen, zei de boer, en hij stak zijne vrouw in een' brouwketel, opdat zij van geene dokters-handen sterven zou. (Zie boer.)

Wij zijn allen niet geschapen, om doctoren te worden.8

Zijn gang is geen dokters gang.9

Zij zijn daar allen zulke doctoren geworden, dat er de barbiers uithebben. (Zie barbier.)

Dokterschap.

Dokterschap is een graad van wijsheid; ridderschap is een graad van rijkdom.10

Dol.

Had ik uw' vinger in het dolgat.11

[Dit spreekwoord laat zich verklaren door de herinnering aan een ander: Als ik uwen vinger tusschen de deur had, gij zoudt wel anders klappen. De dol is de pen eener roeiboot, waartegen de riemen, in het roeijen, steunen.]

Het zijn maar oude dollen.12

Om eene leur of eene zeur (ook wel: Om een' dol en eene leur).13

Dolheid.

Als men den hond wil doodslaan, zoo beschuldigt men hem van dolheid.14

Eens te trouwen, is noodwendigheid; tweemaal, is malligheid; driemaal, is dolligheid.15

Dolhuis.

Alle gekken zitten ook niet in het dolhuis.

De wereld is een dolhuis.

Hij is er meer van voorzien dan het dolhuis van gekken.16

Hij is te gek, om in het dolhuis te zitten.

Zulke gekken zitten er in het dolhuis niet.

Dolk.

Dat is hem een dolk in het hart.17

Dollard.

Dat loopt van de Eems in den Dollard.18

[Sommigen zeggen dit, wanneer het op hetzelfde straatje uitloopt, en zij geven aan het spreekwoord eene beteekenis ten goede, - anderen, wanneer iemand van Pontius naar Pilatus wordt gezonden, en het spreekwoord krijgt eene beteekenis ten kwade. Het is bekend, dat het water van de Eems en dat van den Dollard beide vereenigd in de Noordzee vloeijen.]

Dolle.

Al ben ik vol, Ik ben niet dol.19

Dollen dolen.20

Het is een pleizier, om dol te worden.21

Hij tiert en raast, of hij dol was.22

Niet te lang bij ééne zaak, dan wordt gij niet dol.23

Dolorem.

Hij is in dolorem.

[Men zegt dit, en te regt, van iemand, die veel verdriet heeft; doch past het mede op den dronkaard toe, en alzoo bij gevolgtrekking van den toestand, waarin deze zich plaatst.]

Dom.

Dan trekt men in drie kwartier den dom om.

[Wanneer er sprake is van eene onuitvoerbare zaak.]

Hij mag wel om den dom heen loopen.

Hij wil den dom omp......

Men zou nog eer den dom omhalen.

Zoo hoog als de dom van Utrecht.

[De Utrechtsche domtoren, waaraan men van 1321 tot 1382 heeft gebouwd, bereikt eene hoogte van 95 N. el boven den grond, of 110 N. el boven den waterspiegel. In aanmerking nemende, dat hij uit den grond is opgetrokken, en niet op de kerk geplaatst, kan men hem voor den hoogsten toren in Nederland houden. Andere aanmerkelijke hoogten worden met deze spreekwoordelijk vergeleken.]

Domestique.

Dat gelijkt wel eene theriakel-veilende karavaan, zei Jochem, en hij zag een' kwakzalver met zijne domestiquen en boutique reizen. (Zie boutique.)

Domheid.

Dat is centen-wijsheid en guldens-domheid. (Zie cent.)

Hans komt door zijne domheid voort.1

Dominé.

Als de storm zoo aanhoudt, dan zijn wij vóór middernacht reeds in den hemel, zei de boer; daar beware ons God voor, antwoordde de dominé. (Zie boer.)

Als dominé snuit, mogen wij ook snuiten.

Daar gaat een dominé voorbij.

Dat is een dominus contra.2

[Men verklaart dit best door een ander spreekwoord: Altijd Jantje Contrari.]

Dat pareert als eene luis op de bef van een' dominé. (Zie bef.)

De dominé is geen eendvogel en de kerk geen kikvorsch: de een zal mij niet ontvliegen en de ander niet ontspringen.

De dominé is geen windhond en de kerk geen haas: zij loopen niet weg.

[Met deze beide spreekwoorden geeft de trage kerkganger te kennen, dat hij later zijne schade wel zal inhalen.]

Den jube dominé spelen.3

[Men zegt dit van een laaghartig karakter, dat zich alles laat welgevallen. Jube dominé beteekent: beveel heer!]

Die van dominé's wil leeren (of: Die de dominé's wil eeren), Moet er nimmer meê verkeeren.

Dominé! brand je bekje niet. (Zie bek.)

Dominé eerst.

[Dominé mag eerst de pijp aansteken; al de boeren steken dan hunne pijpen bij, en laten dominé het komfoor vasthouden.]

Dominé en koster aan één kooltje aangestoken: o gruwel!

Dominé, houd je bij jou bef! (Zie bef.)

Dominé mag de knollen gerust nemen, zei de boer; want onze varkens lusten ze toch niet meer. (Zie boer.)

Dominé's beroepen en varkens vet mesten: daar zit weinig voordeel op.

Dominé's dochters mogen overal komen. (Zie dochter.)

Dominé's hebben een kwaad wijf en een' hoop kinderen.

Dominé's komen om je wijn, en officiers om je dochters. (Zie dochter.)

Dominé's zoons en dochters zijn de ergsten. (Zie dochter.)

Eens dominé's lot Is eene vrouw, die rijk is, gierig of zot.

Gij hebt ons heden geducht wat op het jak gegeven, dominé! - dat spijt mij zeer, antwoordde deze, ik had gehoopt, uw hart te zullen treffen.

Het is een dominé's kind; daarom laat hij de deuren open. (Zie deur.)

Het kan wel zoo, dominé.

[Een boer had zijne pijp gestopt, en als de predikant hem het komfoor aanbood, liet de boer den leeraar ermede in de hand staan, zeggende: het kan wel zoo, dominé. Daarom wordt door die boersche woorden eene lompheid aangeduid.]

Hij gelijkt beter naar een' aap, dan een dominé naar eene pijp tabak. (Zie aap.)

Lekker biertje, dominé! (Zie bier.)

Men moet van een' dominé geene beenen zien. (Zie beenen.)

Onze dominé kan zijne preek niet kwijt worden, zie de boer. (Zie boer.)

Onze dominé preekt goed; jammer, dat hij geen klein geld heeft.

[Als hij klein geld had, dan kon hij met zijne gemeente wisselen; maar hij weet zich niet te schikken, en ziet niets door de vingers.]

Op zulk een' warmen dag komt alles uit den grond, zei de dominé tegen den boer; ach! antwoordde hij in eenvoudigheid des harten, dat hoop ik toch niet, want dan komt mijn kwaad wijf ook weêrom. (Zie boer.)

Dominus.

Dat is manus Domini.4

[Dat wil zeggen: het is de hand des Heeren. Men gebruikt dit van slechte menschen, die straf lijden, waardig hunne daden.]

Wel aan, in nomine Domini.5

[Dat is: in den naam des Heeren. Men gebruikt dit spreekwoord van hem, die zich, bij zekere onderneming, wil bemoedigen met de hoop op een' goeden uitslag.]

Domme.

Hij houdt zich maar van den domme.

Hij is te dom, om alleen bij het vuur te zitten.

Hij is te dom, om kwaad te doen.

Hij is te dom, om los (of: alleen) te loopen.

Hij is te dom, om voor den duivel te dansen.6

Ik ben zoo dom niet, Als gij er wel uitziet.

Menigeen is zoo dom niet, als hij wel schijnt.

Dommekracht.

Eene vrouweborst is sterker dan eene dommekracht. (Zie borst.)

Het is eene dommekracht.7

Domper.

Hij heeft een' goeden domper.8

Donder.

Brittenkruid Jaagt den donder de deur uit. (Zie brit.)

Daar men van den donder kalt, daar is hij gaarne bij.1

Dat u de donder verschoone, zei de Drenth tegen een, die naar Donderen voer.2

[Donderen is een gehucht in de provincie Drenthe. Die daar heen gaat, wordt gedonderd, of door den donder, dat is: door des duivels medemaat, bezocht, en met zich naar zijn rijk gesleept. Een drent of drentelaar is iemand, die weinig degelijks uitvoert, maar zijnen tijd met drentelen, dat is: met heen- en wederloopen, doorbrengt. Daar men den Drenthenaars het drentelen nageeft, is hier alles woordspeling. Men bezigt dit spreekwoord, wanneer men schertst met het bijgeloof van hem, die eenig onheil in de verte boven zijn hoofd ziet aankomen: wie weet, al komt het, of 't hem treffen zal!]

De donder tegen zijne moeder.3

De donder verdrijft den nikker niet.4

De eene donder met den anderen verdrijven.5

Droomt gij van den donder, Gij raakt daaronder.6

Elk het zijne, zoo heeft de donder niets.7

Hard tegen hard, zei de donder, en hij smeet zijne moeder.8

Hard tegen hard, zei de duivel, en hij sch... tegen den donder.9

Het goede jaar of de donder speelde daarmede.10

Hij vraagt naar den donder noch zijne moêr.11

Laat de donder den nikker niet schenden.12

Van één' donder er twee maken.13

Wat doet de donder in de kerk?14

Wij hebben daar met den donder en zijne moeder te doen gehad.15

 

De donder moet binnen drie dagen afwaaijen. (Zie dag.)

Den eersten donder in Maart, Vat men de elft bij den staart.

Donder op den naakten tek, 't Heele jaar geen nat gebrek.16 (Zie de Bijlage.)

Donder op eene dorre twijg kost aan menig' man zijn lijf.

Er hangt eene donderbui aan de lucht. (Zie bui.)

Het treft mij als een donderslag.17

Hij is den donder ontloopen, en in den bliksem gevallen. (Zie bliksem.)

Hij maakt van een' scheet een' donderslag.18

Vroege donder, late honger.19

Vrouw! neem je kat in huis; want er is donder aan de lucht.

Waar rijst er ooit zoo schoone dag, Of daar komt wel een donderslag? (Zie dag.)

Wanneer de donder in de kerk geslagen is, is het te laat.

Donderbeitel.

Daar zijn meer pannen op de daken, dan donderbeitels in de lucht. (Zie dak.)

Donderdag.

Als donderdag komt, is de week verloren.20

Donderen.

Dat u de donder verschoone, zei de Drenth tegen een, die naar Donderen voer. (Zie donder.)

Don Diëgo.

Als de aap een houten rapiertje op zijde heeft, meent hij don Diëgo van Salamanca te zijn. (Zie aap.)

Donk.

Naar onze Vrouwe te Donk Gaat men om een jonk.

Donker.

Als al de heiligen hun waslicht hebben, zit Maria in het donker.

Het blinkt als eene kaarsenmakers kat in 't donker.

Het blinkt als een zwart kalf in 't donker.

Het ging hem als iemand, die zich in 't donker verloofde, en op klaarlichten-dag des duivels grootmoeder moest trouwen. (Zie dag.)

Het glimt als een kaarsenmakers gat in 't donker.

Het is een koor van licht en donker.

Hij knijpt de kat in het donker.21 (Zie de Bijlage.)

Hij zal hem wel licht geven, eer het donker wordt.22

Hij ziet zoowel bij donker als zonder licht.23

In het donker is het goed moffelen (of: mokkelen), maar slecht vlooijen vangen.24

Wat iemand in het donker doet, Dat wordt bij lichten dag geboet. (Zie dag.)

Don Quichot.

Hij trekt erop los als don Quichot.

[De dolende ridder don quichot de la mancha is door miguel de cervantes savedra beschreven met geen ander doel, dan om het, in zijnen tijd (het 1e. deel van zijn werk verscheen in 1605, het 2e. in 1615), meer en meer veld winnende aanzien en gezag, dat de ridderromans maakten, te vernietigen. Daarom laat hij zijnen held de allerpotsierlijkste bedrijven verrigten, en de allerzonderlingste ontmoetingen overkomen. En hij teekende zoo meesterlijk, dat hij zijn oogmerk volkomen bereikte, daar men, sedert de verschijning van den don quichot, van de verbaasdheid bekomen is, die de leugenachtige, onmogelijke, zoutelooze en flaauwe avonturen der gewaande ridders hadden te weeg gebragt. Wie nu zich thans nog het harnas aantrekt over elke ingebeelde of wezentlijke verongelijking, en daarbij op eene onhandige wijze zijn vermeend of bestaand regt zoekt te verkrijgen, is de held van de cervantes, is de persoon, op wien het spreekwoord wordt toegepast.]

Zijne conscientie is vier vingeren breed, zei de trouwe schildknaap van don Quichot. (Zie conscientie.)

Dood.

Als de dood komt, is 't al gedaan.1

Als de muggen in Maart dansen, dat doet het schaap den dood aan.2

Als de nood overwonnen is, volgt de dood.

Bij soldatenbrood Zit altijd de dood. (Zie brood.)

Brood Is der hazen dood. (Zie brood.)

Dat gaat op een drommels doodje af.

Dat het leven ontvangt, wordt in den dood geërfd.3

Dat is de dood op het bruidsbed. (Zie bed.)

Dat is een nagel aan zijne doodkist.4

Dat is het doodlaken.

Dat past als een zonnewijzer in eene doodkist.5

Dat raakt in het vergeet- (of: dood-) boek. (Zie boek.)

Dat zal een' zachten dood hebben.6

Dat zal hem den dood niet doen.

De bezolding der zonde is de dood. (Zie bezolding.)

De bleeke dood Spaart klein noch groot.7

De dag van gisteren is verleden, De dag van heden: wil dien wel besteden, De dag van morgen is verborgen, Daarom: wil altijd voor den dood zorgen. (Zie dag.)

De dertiende man Brengt den dood an.

[Waar dertien menschen aan dezelfde tafel aanzitten, zou het één van hen met den dood bekoopen. Dit volksbijgeloof had zulke diepe wortelen geschoten, dat het tot een spreekwoord werd, - een bijgeloof, dat nog niet geheel is uitgeroeid. Het heeft zijnen oorsprong in 's Heeren dood, nadat Hij met zijne twaalf jongeren aan tafel zat.]

De dood gaat meestentijds te gast, Daar ze ongenood den waard verrast.

De dood is een bitter kruid.8

De dood is een goed ding: hij helpt ons uit allen nood. (Zie ding.)

De dood is tot ons venster ingevallen.9

[Dit spreekwoord is genomen uit Jerem. ix: 21.]

De dood kent geen' almanak. (Zie almanak.)

De doodkist is 's menschen laatste kleed.10

De dood komt altijd ergens bij.11

De dood kost niets.12

De dood moet eene oorzaak hebben.13

De dood neemt geen presentje aan.14

De dood viert niemand.15

De dood ziet hem uit de oogen.16

De haat van den heer is de dood van den man.17

De kop af is eene doodwonde.18

De kunst gaat om brood, En wij gaan naar den dood. (Zie brood.)

De lange ziekte is de gewisse dood.19

De liefde is sterker dan de dood.20

De minnedood is wonder zoet.21

De mode heerscht zelfs tot in en na den dood.

Den dood in den boezem dragen. (Zie boezem.)

Den dood onder de oogen zien.

Den dood op de lippen hebben.22

De nijd is groot; Maar neemt een einde met den dood.23

De nood Is de bittere dood.24

Den sleutel op de doodkist leggen.25

[Toen graaf albrecht van beijeren, in 1404, overleed, liet hij, door zijn slecht bestuur der geldmiddelen, zooveel schulden na, dat zijne weduwe margaretha van kleef zijnen boedel met den voet stiet. Zij ging, naar de gewoonte van dien tijd, in geleende kleederen vóór de lijkbaar uit, eenen stroohalm wegwerpende; waarmede zij te kennen gaf, de nalatenschap haars gemaals te verzaken. Het is opmerkelijk, dat ook, in datzelfde jaar, de weduwe van filips van bourgondië, schoonvader van albrechts zoon, graaf van Oostervant, den boedel haars mans verstiet. Haren gordel afdoende, legde zij dezen, nevens beurs en sleutels, op de doodkist. Zulke voorbeelden toonen gewis, dat de vorsten, zoowel als de onderdanen, aan 's lands wetten en gewoonten onderworpen waren; maar tevens, dat die vorsten weinig van hunne onderdanen werden bemind, daar deze hen anders voor zulken hoon zouden hebben weten te bewaren. Dit zijn de eerste voorbeelden van dien aard, waarvan de geschiedenis gewaagt, waarom men het spreekwoord van toen af mag dagteekenen. Ook thans gebruikt men dit spreekwoord, om berooide boedels aan te wijzen.]

Der katten spel, der muizen dood.26

Der sterke lieden spel, der zwakke (of: kranke) lieden dood.27

Der wolven dood is de welvaart van de schapen.28

Des eenen dood Is des anderen brood. (Zie brood.)

Des eenen dood is des anderen leven.29

De slaap is de zuster van den dood, en de dooden spreken niet.30

De tijd gaat, de dood komt.31

De tijd is kort, de dood is snel: Wacht u van zonden, zoo doet gij wel.32

De veelheid der honden is der wolven dood.33

De zonde genereert den dood.34

[Dit spreekwoord is ontleend uit Rom. v: 12 en Jacob. 1: 15.]

Die het niet gelooft, doet daarom geene doodzonde.1

Die in zich zelven praat, zal een' harden dood hebben.

Die is in nood, Die vreest geen' dood.2

Dien de dood is aangeërfd, Is het wonder, dat hij sterft?

Die zijn leven wel volbragt heeft, behoeft de schichten des doods niet te vreezen.3

Edel, arm en rijk Maakt de dood gelijk. (Zie arme.)

Een bloempje vóór den dood. (Zie bloem.)

Een drooge kuch is de trompet van den dood.

Eenen drank na den dood bereiden.4 (Zie de Bijlage.)

Eener vrouwe dood Is eens mans elleboogstoot.

[Een elleboogstoot geeft eene kortstondige, maar hevige pijn. Met een ander spreekwoord zegt men dus van pijn, die spoedig overgaat: Dat is weduwenaars pijn.]

Een ongerust leven is een gestadige dood.5

Een vriend in nood, Een vriend in dood.6

Een weinig gepoetst, Is de dood voor den roest.7

Een wijs man heeft steeds den dood voor oogen.8

Eike trede is eene nadering tot den dood.9

Er zijn weinig menschen, die hun leven vóór den dood voleindigen.

Even op, en de kleêren voor de doodschuld.10

Geef gehoor, zei Jochem, en hij lag op zijn doodbed. (Zie bed.)

Geene rusting helpt tegen doodschichten.

Geen wijsheid was er ooit zoo groot, Als veel te denken aan den dood.

Getrouw tot den dood.11

Gij dingt naar eene doodkist.12

Gij kalt van oude Fijen-dood.13

Goede werken leven na den dood.14

Hangen heeft geen' nood: Worgen brengt den dood.15

Heeft hij 't sterven niet geleerd, de dood drukt hem dapper.

Het brood Is goed voor den dood. (Zie brood.)

Het eindje is de dood.16

Het huwelijk en de dood breken verder alle voorwaarden.17

Het is, alsof hij naar zijn' dood gaat.18

Het is beter, ter dood verwezen te zijn door zeven doctoren dan door den jongsten schepen. (Zie dokter.)

Het is de dood in den pot.

Het is de dood van Yperen.19

[Dat wil zeggen: het is een zeer mager en vervallen persoon. Dit spreekwoord zou zijnen oorsprong verschuldigd zijn aan eene in de tot het koningrijk België behoorende West-Vlaamsche stad Yperen gewoed hebbende pest, die aanleiding gaf iot den gepersonificeerden dood, in al zijne afschuwelijkheid. Dat was de dood van Yperen, die thans alleen in zijne volgelingen bestaat. Zie verder de jager.]

Het is een doodeter.20

Het is een dwaas, die zich betrouwt op eens andermans dood.21 (Zie de Bijlage.)

Het is eene kunst: te leven, als de dood komt.22

Het is een goede bode, om den dood te halen. (Zie bode.)

Het is niet goed, op eens anders dood te hopen; want de een sterft zoo ras als de ander.23

Het is tegen den dood gevochten (of: geworsteld).24

Het leven is, om te arbeiden; als de dood komt, kunt gij lang genoeg slapen.25

Het was een doodsteek in zijn hart.

Het was maar ééne schrede van den dood.26

[Men vindt dit spreekwoord 1 Sam. xx: 3.]

Hij heeft zich zelven den dood gekocht.27

Hij is van den dood verrezen.28

Hij is zijn' eigen' dood gestorven.29

Hij is zoo bang als de dood.30

Hij loopt met (of: heeft) den dood in de schoenen.

Hij mag hem in zijn' dood niet zien.31

Hij vreest voor drommel noch dood.32

Hij wacht lang, die naar eens anders dood wacht.33

Hij wil dat om den dood niet laten.34

Hij zal de varkens wat slachten: die leven ook na hunnen dood.

Hij ziet den dood onder de oogen.

Hij ziet er uit als de bittere (of: bleeke) dood.35

Hij ziet er uit als de dood in burgerkleederen. (Zie burger.)

Hij ziet er uit als de geletterde dood.

Hij ziet er uit als de geschilderde dood.

Hij zit als een uil in doodsnood.36

Hij zorgt voor zijne doodkist.

Hoe bitter is de dood!37

Hoe meer de boom door het klimop omvat wordt, hoe nader hij aan zijnen dood is. (Zie boom.)

Iemand den dood op het lijf jagen.

Ik weet er zooveel van als van het uur van mijn' dood.38

Klein en groot Komen dagelijks nader aan den dood. (Zie dag.)

Leugen, zonder nood, Brengt de ziel ter dood.39 (Zie de Bijlage.)

Ligte harten en ijdele hoofden hooren niet gaarne van den bleeken dood.40

Men kent den vriend in nood, Den rijke na den dood.41 (Zie de Bijlage.)

Men loopt wel in zijn' dood.1

Moet gij dien dood sterven?

Niemand gelukkig vóór zijnen dood.2

[Dit spreekwoord vindt zijnen grond in een gezegde van den Griekschen wijsgeer solon, waarvan cresus, koning van Lydië, op den brandstapel de waarheid ondervond.]

Niemand weet, waar hem de dood beschoren is (of: hoe na hem de dood is).3

Niets, dat de zonde meer kan krenken, Dan dikwijls aan den dood te denken.

Niets is zekerder dan de dood, niets onzekerder dan het uur.4 (Zie de Bijlage.)

Nood Is sterker dan de dood.5

Nu zal ik een' doodslag begaan, zei Aagt, en zij stak een' paling onder de korte ribben. (Zie aagt.)

Op een drommels doodje ontloopen.

Reeds bij onze geboorte komt de dood ons aan boord. (Zie boord.)

Tegen den dood is geen schild: Leef dan, gelijk gij sterven wilt.6

Tegen den dood verlicht de mensch.7

[De laatste oogenblikken des levens getuigen van een' helderen geest.]

Toen het leven geschapen is, werd de dood geboren.8

Veel honden zijn den haas zijn dood.9

Veel tanden zijn der luizen dood.

Voor den dood (of: die kwaal) is geen kruid gewassen.10 (Zie de Bijlage.)

Voor de ziekte is soms baat (of: Voor alle ding is nog eens baat), Maar voor den dood is geen raad. (Zie baat.)

Voorzigtigheid in nood Redt menig van den dood.

Wat zoeken wij hier? de dood zit ons op het lijf.

Weldaden leven nog na den dood.11

Wel, dood! hebt gij geen' honger?12

Zij hebben het met hunnen dood ontruimd.13

Zulk eene deern voor je dood: daar zou je heel van opfrisschen. (Zie deern.)

Doode.

Als de hemel valt, zijn wij altemaal dood (of: moet het al sterven).14

Als de zielmis gelezen is, vergeet men den doode.

Als je zoo lang gehangen had, was je al dood.

Als ik dood ben, k.... de hond op mijn graf.15

Als ik dood ben, zoo is al de wereld met mij dood.16

Als ik dood ben, zoo kook mij een potje met bier en brood. (Zie bier.)

Beter dood dan zonder vriend.17

De doode erft den levende.18

De doode heeft geen' vriend, de zieke eenen halven.19

De doode legt den levende op het stroo.20

De een dood, De ander is in grooten nood.21

De een dood, de ander op het kerkhof.22

De erfgenaam krijgt het regt van den doode.23

De levende doode is een schoone doode.24

Den doode zal men niet driemaal dragen.25 (Zie de Bijlage.)

De slaap is de zuster van den dood, en de dooden spreken niet. (Zie dood.)

De tranen baten den doode niet.26

Die dood is, komt niet weêrom (of: zal wel dood blijven).

Die op eens dooden (of: eens anders) schoenen hoopt, Heeft nood, dat hij lang blootsvoets loopt.27

Eer men leert hangen, is men half dood.28

Heden rood, Morgen dood.29 (Zie de Bijlage.)

Het is er heel dood.30

Het is met hem: moeder! bak me een' koek, als ik dood ben.

Het is schande voor een' wijs' man, Den doode te lasteren, die zich niet verantwoorden kan.31

Het liedje van rust: de doodenzang.32

Het naaste bloed Erft dooden goed. (Zie bloed.)

Het stinkt al, wat van dooden komt.33

Hij bewierookt de dooden.34

Hij is al levende dood.35

Hij is altijd ziek en nooit dood.

Hij is dood en ook al begraven: hij zal weldra weder opstaan (of: hij komt al haast weêrom).36

Hij is dood Of in grooten nood.37

Hij is lang dood, die verre af sterft.38 (Zie de Bijlage.)

Hij is mors-dood.39

Hij is oordje-dood.40

Hij slaapt, of hij dood was.41

Hij slacht de varkens: hij zal goed zijn, als hij dood is.42

Hij zou om een' duit dood blijven.43

Hij zou op eene luis dood blijven.44

Ik zou niet weten, wie er dood is!

Is hij dood, zoo eet hij geen brood meer. (Zie brood.)

Is iemand dood, Gebakken is zijn brood. (Zie brood.)

Kan niet is dood.

Kook mij een papje, als ik dood ben.1

Laat de dooden hunne dooden begraven.2

[Dit spreekwoord is genomen uit Matth. viii: 22.]

Laat de dooden rusten, zei de arend tot de raaf, en hij verslond eene levende duif. (Zie arend.)

Liever dood dan onvrij.3

[Dit is een oud Friesch spreekwoord, dat de Friezen niet alleen in den mond, maar ook in het hart hadden.]

Liever dood dan van honger sterven.

Men kan maar eens sterven: het duurt zoo lang, dood te zijn.4

Men kan met de dooden niet huizen.5

Men zal met de levenden de dooden vergeten.6 (Zie de Bijlage.)

Met de levenden begraaft men de dooden.7

[Dit spreekwoord moet niet eigentlijk worden opgevat, en wil niet zeggen, dat de levenden de dooden naar het graf drugen, - maar oneigentlijk, en geeft dus zooveel te kennen als: de dooden worden ras vergeten. Dat drukken ook de beide voorgaande speekwoorden uit.]

Op sterven na dood.

[Men zegt dit spottender wijze, als iemand, bij geringe ongesteldheid, een uiterlijk vertoon van zware ziekte maakt.]

Over honderd jaar zijn wij toch dood.

Schoon rood, Haast dood.8

Van de dooden niets dan goed.9

Wij willen nu van geene dooden kallen.10

Doof.

Dat hebt gij geen' doove gezegd.11

Dat is voor den doove gepreekt.12

Die lang leeft, en noch blind noch doof wordt, ziet en hoort veel. (Zie blind.)

Die niet somtijds doof zijn, deugen niet, om te regeren.

Een stomme, een doove en een kind verbinden zich tot niets.13

Er zijn geene ergere dooven, dan die niet hooren willen.14

Het is daar de doove of het huis vol volk.

[Dat wil zeggen: zeer ongestadig, 't is òf groote stilte, òf groote drukte. Het spreekwoord is ontleend van het blijspel: De doove of het huis vol volk.]

Het is den doove gefloten: als men het niet zien kan, men kan het toch ruiken.

Hij is doof aan dat oor (of: Hij speelt den doove).15

Hij is hoorende doof (of: doof aan het oor, daar hij niet hooren wil).16

Hij is Oost-Indisch doof.17

[De drie laatste spreekwoorden duiden menschen aan, bij wie eene vermaning, een verzoek of een bevel op hunnen onwil afstuit: zij kunnen wel, maar willen niet hooren. Dat vindt de meeste toepassing onder dienstboden, en hoe grooter hun getal is, des te erger. Die hebbelijkheid is wel het meest op de Oost-Indiërs toepasselijk, daar hun, door de heete luchtsgesteldheid, eene natuurlijke traagheid eigen is.]

Men moet al wat hooren, als men niet doof is.

Men zal voor geen' doove twee missen zingen.18

Wees hoorende doof en ziende blind: die kan zien en kan verhelen, zal men alle deugd bevelen. (Zie blind.)

Doofheid.

Het is te vergeefs geklopt, waar de doofheid t' huis is.

Doofpot.

Hij stopt het in den doofpot.

Dooi.

Een koude dooi, een wisse dooi.19

Dook.

Het was er zoo vol als dook.

[Dit Groningsch spreekwoord gebruikt men voor zeer vol. Dook is daar, wat in Gelderland en Overijssel mot is, elders mist. Zie de jagers Taalk. Magazijn, 2e, Deel, bl. 408.]

Doolhof.

Een aangezigt is een doolhof, zei de vrijer, als er iemand komt, die er zin in heeft. (Zie aangezigt.)

Doop.

Dan loopt de doop over de visch.20

Wat is de visch, Als er geen doop en is!21

 

Het is zoo flaauw, alsof je met je zusje ten doop gaat.

Het is zoo groot als de Bajumer doopvont. (Zie bajum.)

Hij kijkt als een schelvisch, die zijn nichtje ten doop houdt.22

Zijne doopceêl wordt geligt. (Zie cedel.)

Doorjager.

Magere lieden zijn doorjagers.23

Doorn.

Als de bij geene rozen vindt, moet zij op doornen zitten. (Zie bij.)

Als men door een doornenbosch gaat, wordt men door meer dan éénen doorn gestoken. (Zie bosch.)

Dat is een deftige paap, zei de boer, hij kan je hart bewegen, dat het wipstaart als eene koe, die een doorn onder den staart gebonden is. (Zie boer.)

Dat is hem een doorn in het vleesch.1 (Zie de Bijlage.)

[Dit spreekwoord is genomen uit 2 Cor. xii:7.]

Dat is hem een doorn uit den voet.2

De rozen vallen af, maar de doornen blijven over.3

De schapen, die tusschen hagen en doornen weiden, laten er van hunne wol.

Die barrevoets gaat, moet geene doornen zaaijen.4

Die de roos wil plukken, moet de doornen niet ontzien.5

Die doornen zaait, moet distels lezen. (Zie distel.)

Die een' doorn in den voet heeft, mag niet dan pijnlijk treden.

Die in een' doorn treedt, vergeet het lagchen wel.6

Distels en doornen steken zeer; Maar kwade tongen nog veel meer. (Zie distel.)

Geene rozen zonder doornen.7

Het moet vroeg steken, dat een goede doorn zal worden.8

Hij gaat met bloote voeten over de doornen.9

Hij is hem een doorn in het oog.10

[Dit spreekwoord is genomen uit Num. xxxiii: 55 en Jos. xxiii: 13.]

Hij koopt den honig wel duur, die ze van de doornen moet lekken.11

Hij moet het doornenbosch door. (Zie bosch.)

Hij zingt als een distelvink onder de doornen. (Zie distel.)

Men moet geene druiven van doornen willen lezen.

[Dit spreekwoord is genomen uit Matth. vii: 16.]

Och, och! ik woon onder de doornen.12

Zijn 't rozen: zij zullen bloeijen; zijn 't doornen: zij zullen steken.13

Zijn weg is met doornen bezaaid.

Doorrooker.

Het is een doorrooker.

[Dit van de meerschuimen pijp, die men letterlijk door rookt, op den mensch overgebragt, wijst een' echte in zijne soort aan: een volhouder.]

Doorzigt.

Daar is doorzigt in, zei Stoffel, en hij keek door eene plank met een gat.

Doos.

Dat is de doos van Pandora.

[Prometheus (hij denkt, voordat hij handelt) bragt het vuur op aarde, door een droog hout aan de zon aan te steken. Jupiter was daarover verstoord, en strafte prometheus, door hem aan den Kaukasus te kluisteren, waar hem door een' gier dagelijks de lever werd uitgepikt, welke des nachts weder aangroeide. En omdat de aarde het vuur bezat, dat jupiter alleen voor den hemel had willen behouden, moest ook de aarde daarvoor gestraft worden. Daarom doet de mythologie door jupiter eene schoone verleidelijke vrouw scheppen, en deze was pandora (met alle gaven toegerust). Jupiter bragt de vorm voort uit aarde en water, en deed er verder velen aan werken. Vulkanus gaf den aanzienlijken ligchaamsbouw, venus het schoone gelaat en de hebbelijkheid, om zich bevallig op te schikken, minerva leerde haar weven en borduren, en nadat merkurius het veinzen had aangebragt, werd deze door jupiter afgezonden, om pandora aan epimetheus (hij handelt, voordat hij denkt), den broeder van prometheus, te schenken. Epimetheus had zich, tegen den raad zijns broeders, laten verlokken. Pandora had eene groote doos medegebragt. Deze stortte zij leêg, en daar kwamen de kwalen uit voort, die sedert op aarde verspreid zijn. De hoop alleen bleef in de doos. Daarom zegt men, bij het ontstaan van eene menigte onaangenaamheden, van welken aard die ook wezen mogen: Dat is de doos van Pandora.]

Dat is er een uit de oude doos.

Doe je doosje maar eens open.

Het is eene regte doos.

Hij heeft de ratten in de doos.14

[De doos, die vroeger voorwerpen van waarde bevatte, is thans de verblijfplaats der ratten geworden.]

Hij heeft tabak in de doos.

[Hij is goed van geld voorzien.]

Hij heeft vrij wat in zijne doos.

[Hij kraamt geleerdheid uit.]

In kleine doosjes en potjes bewaart men de beste specerijen (of: zalven).15

Men kan geen' olifant in een duits doosje opsluiten.

Wat hamer en wat spijkerdoos!

[Eene timmermans verbaasdheid!]

Zijn hart kan wel in een duits doosje.

Zij staan tot elkander in verhouding als deksel en doos. (Zie deksel.)

Dop.

Beter een half ei (of: een dojer) dan een ledige dop. (Zie dojer.)

De vogels komen uit den dop.

Die de pit wil hebben, moet den dop (of: de noot) kraken (of: Die noten wil smaken, Die moet ze kraken).16 (Zie de Bijlage.)

Elke noot heeft haren dop.17

Heeft hij nootjes, hij zal wel doppen maken.18

Het gelijkt hier wel dopjes-spel.

Het is een dopmaker.19 (Zie de Bijlage.)

[Dat wil zeggen: hij maakt alles op. Vele eetwaren zijn uit de natuur in dop of schel ge-

vat, of worden, om te bewaren, in doos of trommel besloten. De dopmaker haalt alles daaruit, en eet het op.]

Het kost meer dan notendoppen.1

Het nieuws van den dag wordt daar uit den dop gebroken. (Zie dag.)

Het zonde-kieken moet in den dop gedood worden, eer de schaal doorgepikt is.

Hij heeft den dop nog aan zijn gat.

Hij is gisteren pas gekipt, en kijkt van daag eerst uit den dop. (Zie dag.)

Hij kijkt als een kuiken, dat pas uit den dop komt.

Hij komt vroeg uit den dop.2

Hij loopt als eene kat, die men, met notendoppen onder de pooten gebonden, op het ijs heeft gezet.

Hij loopt, of hij op eijerdoppen gaat.3

Hij slacht Koppen (of: de kippen): heeft hij veel eijeren, hij maakt veel doppen.4

Hij slacht Sint Egbert, die de eijeren opat, en de doppen om Godswil gaf.5

[Dat wil zeggen: hij geeft niet anders weg, dan wat hij zelf niet begeert. Een ander spreekwoord van denzelfden Sant maakt het nog erger, want daar dient zijn geschenk om te schaden: Hij slacht milde Sint Egbert: hij geeft noten met klaauwen.]

Hij weet er zooveel van als een pijpendop van eene kwispedoor.

Hij wil den haan spelen, eer hij uit den dop is.6

Hij zit zoo stijf als een pijpendopje.

Vertreed de adder in den dop. (Zie adder.)

Zijn hoofd is zoo hol als een ledige eijerdop.

Dor.

Hij is dor en eêl.7

Dordrecht.

De schepen gaan voorbij Dord.

[Men zegt dit van hen, die niet mededeelen in de voordeelen, die eene zaak oplevert, alhoewel zij daarop regt meenden te hebben. Het spreekwoord ziet op den tol, door dirk iii, in 1015, zonder daartoe door den keizer gemagtigd te zijn, van alle schepen gevorderd, die de rivieren de Merwede en de Oude Maas op- en afvoeren.]

De synode te Dordrecht zal om zijnent wil niet gehouden worden.8

[Dat wil zeggen: men zal om zijnent wil zich geenerlei moeite geven; en wat zijn geloof betreft: voor hem behoeft niet bepaald te worden, wat men al of niet in de godsdienst voor waar te houden hebbe. Hij is te nietig, te dom. In de nationale synode, gehouden te Dordrecht, in de jaren 1618 en 1619, werd eene geloofsbelijdenis der Gereformeerde kerk in Nederland vastgesteld; maar voor hem was zulksnietnoodig, - voor hem zou men dat niet gedaan hebben.]

Die te Gent is geboren, te Utrecht ligt ter schole, en te Luik leert zijn Walsch, Is een muitmaker door zijn' hals; En komt gij dan nog wat te kort, Zoo moogt gij aanspreken die van Dord.9

[Men zie over de Gentsche en Luiksche muiters het spreekwoord: Die te Gent was geboren, Aan de Ligue had gezworen, Of te Luik was opgevoed, Heeft het muiten in zijn bloed. Wat de Utrechtsche muiters betreft: de bisschop had nog al vrij wat met hen te stellen, ook blijkens het spreekwoord: Hoed u nu, hoed u dan, Hoed u voor een' Utrechtschman. Wanneer men nu daarbij de geschiedenis van Dordrecht raadpleegt, dan behoeft het ons geenszins te verwonderen, dat den Dordtenaars mede een muiterplaatsje is ingeruimd.]

Dordtenaar.

Hij is een Dordtenaar: hij heeft van den os gegeten.10

[Men bezigt dit spreekwoord, wanneer men iemand wil berispen, die gestrenge bevelen geeft, maar, door ontvangen geschenken, de zaak onvervolgd laat. Eenen Dordtenaar, godschalk genaamd, werd door de overheid bevel gegeven, zijnen dollen os te bewaken. Maar de os brak door zijne banden, en rigtte eenige schade aan. Om zich voor straf te vrijwaren, deed godschalk den os slagten, en het vleesch aan de raadsleden ten geschenke aanbieden. Hij slaagde naar wensch.]

Dorp.

Beter vrede met het dorp dan strijd met Rome.11 (Zie de Bijlage.)

De burgemeester en de schoolmeester zijn de twee nuttigste serpenten van een dorp. (Zie burgemeester.)

De meester en de pastoor zijn de ropvogels in het dorp.

[Dat is: de wrijfpalen van oud en jong, rijk en arm. Roppen is plukken, scheuren. Elk plukt een veertje van hen af.]

De woorden zijn goed, zei de wolf, maar ik kom in het dorp niet.12

Er is geen dorpje zoo klein, of er is eenmaal 's jaars kermis.13 (Zie de Bijlage.)

Geen rijker man in dorp of steê, Dan die met 't zijne leeft in vreê.14

Het is een burgemeester van een afgebrand dorp. (Zie burgemeester.)

Het is een slecht (of: arm) dorp, waar het nimmer kermis is.15 (Zie de Bijlage.)

Het is gemakkelijker, een dorp te verdoen, dan een huis te winnen.16

Het is goed, om op een dorp den boeren te preken. (Zie boer.)

Het kan beter van eene stad dan van een dorp.

Hij heeft zooveel met de hoofdsteden te doen, dat hij de dorpen al vergeet.1

Hij is heer van het weggewaaide dorpje.

Hij is in het dorp, maar ziet geene huizen.

Hij prijst hem in de dorpen, daar geene huizen staan.2

Hij wijst op een dorp, daar geene huizen staan.3

Laat de kerk in het midden van het dorp staan.4

Nooit vindt men in dorp of steê Gierigaards met 't hun tevreê.5

Wacht-een-beetje is ook een dorp. (Zie beetje.)

Zacht wat in het dorp: de boeren zijn dronken. (Zie boer.)

Dorschvlegel.

Hij speelt met zijn gat, als een boer met zijn' dorschvlegel. (Zie boer.)

Dorst.

Als de vrijster wordt geborst, Krijgt zij dikwijls mannen-dorst. (Zie borst.)

Als hij geld en geen' dorst heeft.

[Men wijst hier op een' tijd, die niet zal komen. Vooreerst zal de bedoelde persoon geen geld krijgen, en zoo hij dit ten tweede ook al mogt krijgen, dan toch zou zijn dorst aangroeijen, omdat hij er meer aan kon voldoen.]

Als men dorst heeft, moet men drinken.6

Dat is een appeltje voor den dorst. (Zie appel.)

Dat verslaat hem geen' dorst.

De boeren hebben dikwijls dorst: Zij houden van eene korte preek en eene lange worst. (Zie boer.)

Die des zomers dorst loochent en des winters kou, liegt gaarne.7

Die drinkt zonder dorst, eet zonder honger en kust zonder lust, sterft zeven jaren te vroeg.8

Die een ander liever heeft dan zich zelven, sterft van dorst bij den molen.9

Donnez moi een' emmer, zei Flip, mijne paardjes moeten drinken (of: hebben zulk een' dorst).10

Eens gedronken tegen den dorst, die komen zal.11

Gapen en geeuwen komen nooit uit welbehagen, tenzij het van honger, dorst of vrouwen-lust is.12

Geen dorst wordt door den drank gebluscht: Hoe meerder drank, hoe meerder lust.13

Het is de honger, die met den dorst trouwt.14

Het is kwaad water, dat geen' dorst verslaat.15

Hij heeft den nadorst.16

Hij heeft geen' dorst, die geen water wil drinken.17

Hij heeft varkensdorst.18

[Dat is: honger; want de spoeling der varkens is drinken en eten te gelijk.]

Hij heeft wel dorst, maar geen geld.

[Hij lust wel een' borrel; maar niemand wil hem crediet geven.]

Hij loochent het, dat water dorst verslaat.19

Hij verdient een' stuiver, en heeft wel voor een' braspenning dorst. (Zie braspenning.)

Men kan een' ezel niet doen drinken, of hij moet eerst dorst hebben.

Vuil water bluscht ook brand (of: lescht ook dorst). (Zie brand.)

Wie geen' dorst heeft, wat doet hij bij de fontein?

Zij hebben den honger gebakken en den dorst gebrouwen.

Dorstig.

Het smaakt mij wel: ik was dorstig.20

Zingen maakt dorstig.

Dozijn.

Dat is een schoone buit, zei Piet, en hij vond een dozijn stinkeijeren. (Zie buit.)

Dertien is een boeren-dozijn. (Zie boer.)

Het is dozijnwerk.21

Het is een man, om er op een dozijn één toe te geven.22

Het is gemakkelijker, een' korfmetvlooijen te hoeden (of: te bewaren) dan een dozijn jonge meisjes.23

Voorzigtigheid is de moeder der wijsheid, zei Joris, en hij leide, terwijl zijne vrouw sliep, een half dozijn eijeren onder haren aars, om uit te broeijen. (Zie aars.)

Zoo gaan er dertig in een dozijn. (Zie dertig.)

Draad.

Alle dagen een draadje is eene hemdsmouw in het jaar. (Zie dag.)

Als men den draad heeft, zal men het kluwen wel vinden.24

Daar loopt een draad door.

[Dat wil zeggen: de zaak is niet zuiver; afkomstig van de Engelsche gewoonte, om al het voor de marine benoodigde met een' blaauwen draad te doortrekken. Dit spreekwoord heeft waarschijnlijk zijn aanwezen gekregen sedert den Engelsch Noord-Amerikaanschen oorlog, waarin wij, van 1780 tot 1784, betrokken waren.]

De draad breekt, daar hij zwakst is.

De draad is afgeweven (of: afgesponnen).

De naaister, die geen' knoop in den draad legt, verliest een' steek.25 (Zie de Bijlage.)

De naald en draad is 't halve kleed.26

Den draad hervatten (of: weêr aanknoopen).

De vrouwtjes bevinden, dat een fijne draad best naait.

Die een man van één oor is, zijn oordeel hangt aan een' dunnen draad.

Een ding op den uitersten draad aangrijpen. (Zie ding.)

Er blijft geen draad aan heel.

Het is regt draads.27

Het laatste draadje komt der schaar toe.

Het paard gengelt aan eene losse lijn, gelijk de man aan het draadje van de vrouw.

Hij is de kluts (of: het kloen, ook wel: den draad) kwijt.

Hij is zoo gemanierd als een tol: men zou ermede op een' draad gestuurd hebben.

Ieder schoenmaker veracht zijn' eigen' pekdraad.

Iets op een' draad weten.1

Iets verhalen van de naald tot den draad.2

Kom ermede voor den draad.

Liever 't draadje niet begonnen, Dan den rok niet afgesponnen.

Mag het den regter gelukken, slechts den draad in handen te krijgen, dan draait en rekt hij dien, tot het kluwen geheel afgewonden is.

Steek hem een kloen in den aars, en volg den draad. (Zie aars.)

Veel naaijen kort den draad.3

Voor elke naald eenen draad.

Wanneer het laken versleten is, komt de draad te voorschijn.

Weet gij eene naald, ik weet eenen draad.

Zijn leven hangt aan eenen zijden draad.4

[Dezelfde dionysius van Sicilië, die aan aesculapius den gouden baard deed ontnemen, heeft den titel van tiran de beteekenis van wreedaard doen verkrijgen. Ondertusschen werd hij door zijnen hoveling damocles als de gelukkigste mensch gevleid. Op voorstel van den tiran zou de hoveling ook eens dat geluk genieten. Maar toen dionysius boven het hoofd van damocles een zwaard aan een paardenhaar had opgehangen, verdween het geluk, om voor de grootste vreeze plaats te maken. Op gezag van tuinman houden ook anderen deze anecdote voor den oorsprong van het spreekwoord, dat gebruikt wordt, om groote gevaren aan te wijzen. Ongegrond is deze afleiding niet, ofschoon ze meer bepaaldelijk behoort bij het spreekwoord: Hem hangt een zwaard boven het hoofd.]

Draai.

Het is eene lange laan, die geen draai heeft.

Hij is aan den draai geweest.

Hij is in den draai (of: in de kink, ook wel: in de maling) gekomen.5

[In den draai komen, wil zeggen: in eenige moeijelijkheid ingewikkeld worden; aan den draai zijn, beteekent: zich in het gezelschap der drinkebroêrs bevinden. Beide is van eene draaikolk genomen.]

Ik zal het wel met een' draai uit hem krijgen.

Draaibord.

Hij is een draaibord.

Draaijer.

Het is een duimdraaijer.

Hij is de werveldraaijer.6

Hij is een knoopendraaijer.

Draaikolk.

Hij is in de draaikolk gevallen.

Draak.

Als de slang geene slang verslindt, wordt ze geen draak.7

Die een groote draak wil worden, moet veel kleine serpenten verslinden.8

[Deze beide spreekwoorden leveren het beeld van hem, die zich, ten koste van eens anders bezittingen, rijk maakt.]

Geen gulden vlies dan onder de draken.

[Dat wil zeggen: geene buitengewone uitkomsten worden verkregen dan door ongewone stoutmoedigheid. Dit spreekwoord vindt zijnen oorsprong in den togt der Argonauten naar het eiland Colchis. De mythologie doet door jason, aanvoerder van den togt, het gulden vlies vermeesteren. Hij werd daarin geholpen door medea, de dochter van koning aeëtes, die hem het middel verschafte, om den vuurspuwenden draak te dooden, de vuursnuivende ossen te temmen, en de uit de gezaaide drakentanden opgewassen mannen te overwinnen.]

Het is een gierige draak.

Hij steekt er den draak mede.9

[Dat wil zeggen: hij spot ermede. De draak is een denkbeeldig dier, en daarom kan het geene vrees verwekken. Vroeger hield men het voor eene verschrikkelijke slang met vleugelen, die vuur spuwt, en met haren doodelijken adem alles vergiftigt, - gelijk het gedrogt was, dat jason versloeg.]

Zoo als het den schilder behaagt, moet Sint Joris den draak steken.

[De legende laat Sint joris, die onder den Romeinschen heizer diocletianus, in de derde eeuw, leefde, den draak steken. Men heeft gemeend, dat de legende op eene ware gebeurtenis is gegrond; doch later heeft men bewezen, dat dit gansche verhaal niets dan eene fabel is. Ondertusschen wordt deze legende dikwijls in teekening gebragt, en ieder schilder doet dat op zijne wijze. Het spreekwoord wordt gebruikt, wanneer dezelfde zaak voor verschillende uitleggingen vatbaar is.]

Drachma.

Dat recept komt niet wel à propos, zei snapachtige Gerrit, en hij kreeg een drachma rottingolie.10

Draf.

Als het varken droomt, is het van draf.11

Den varkens komt de draf en vuiligheid toe.

De stille zeug eet al den draf op.12

De zeug heeft liever draf dan rozen.13

Luipende zeugen eten duivels draf.14

Werp geene paarlen voor de zwijnen: zij mogten ze onder den draf inlijven.15

[Dit spreekwoord is gedeeltelijk ontleend uit Matth. vii: 6.]

Wie zich onder den draf mengt, dien eten de zwijnen.16

 

Hij houdt zijn paardje in een' ligten draf.17

Hij loopt een honden-drafje.18

Hij loopt op een' draf Naar den bedelstaf. (Zie bedelstaf.)

Hij loopt op een kippen-drafje.

Hij loopt op een pruikenmakers-drafje.1

Wat dunk je van dien draf, zei manke Joor, en hij liep op krukken.2

Drager.

Compeer, ik ben hier in eene schoone vergadering, zei Jan Drillebils, en hij zat bij twaalf hoorndragers. (Zie compeer.)

De eene ezel heet altijd den anderen eenen lastdrager.3

De wijsheid van een' boer, De schoonheid van een hoer En zakkedragers kracht: 't Is al niet veel geacht. (Zie boer.)

Een zakkedrager, die in kolen werkt, behoeft den schoorsteen veger zijne zwartheid niet te verwijten.

Gelijk bij gelijk, zei Heintje Pik, en hij ging tusschen twee kolendragers in het bosch. (Zie bosch.)

Het is een korfdrager.4

[Dat is: het is een verklikker, een aanbrenger. Hij draagt het kwade van zijne naasten in zijnen korf rond.]

Hij is een horendrager.5

[Dat wil zeggen: hij is de man van de echtbreekster. Men steekt hem daarom hoornen op, opdat hij boven andere mannen zou uitsteken. Zie verder tuinman omtrent het beeld van den koekock, en v. eijk over eene vermoedelijke afleiding van dit spreekwoord.]

Men moet den zak naar den drager maken.6

Zoo smids dochter niet met een' van het ambacht trouwt, dan is het ten minste met een' kolendrager. (Zie ambacht.)

Dragonder.

Het is een wildeman (of: wilde Wouter, ook wel: wilde robbedoes, of: wilde dragonder).7

Dragt.

De zeilen staan ter dragt.8

Eene vleijende tong is gelijk eene slak, die niet dan vuile dragt nalaat.9

Hij heeft eene dragt slagen voor zijn uitzet gekregen.

Drank.

Als de drank komt, zijn de eeden uit.10

Als de ziekte in merg en bloed is, komt de drank te kort. (Zie bloed.)

Als hij sterft, slaat de drank af.

Als wij ziek zijn, wil de geheele wereld ons een drankje koken.

Bacchus zij gedankt, zei Lijsje, mijn man consumeert geen' sterken drank meer: hij drinkt nu anders niet dan zuiveren jenever. (Zie bacchus.)

De drank is goed, zei Goosen de tapijtwerker, en hij lag tot over zijne ooren in het slijk.11

Die keeldrank zal u deeg doen. (Zie deeg.)

Eenen drank na den dood bereiden. (Zie dood.)

Een glaasje godendrank erop zetten, om een goed lijf te maken.12

Elk moet zijn profijt zoeken, zei de boeren-schout, en hij gaf eene ton bier ten beste, op hoop, dat de kinkels door den drank aan het vechten zouden raken. (Zie bier.)

Geen dorst wordt door den drank gebluscht: Hoe meerder drank, hoe meerder lust. (Zie dorst.)

Gestolen drank is zoet.13

Goede drank verdrijft kwade gedachten.14

Het is een apothekers-drankje. (Zie apotheker.)

Het is een bitter drankje.

Het is een zwakke drank, daar niemand door in verheuging komt.15

Het is profeten-drank.16

[De profeten waren, uithoofde van hun ambt, aan eene eenvoudige levenswijze onderworpen. Wijn en sterke dranken dronken zij niet. Door profeten-drank wordt dus water verstaan.]

Hij is over zijn theewater (ook wel: bier, of: drank). (Zie bier.)

Laat u drank en eten geven, Niet uit lust, maar om te leven.17

Men kan den drank wel uit zijn bakhuis tappen. (Zie bakhuis.)

Vele zwijnen maken dunnen drank.

Water in wijn is een goede drank in den zomer.

Wilt gij niet vroeg gedolven zijn, Neem spijs en drank als medicijn.18

Zij heeft een minnedrankje ingenomen.

Draver.

Hij is geen looper of geen draver, maar een ligger in zijn hart.

Dreef.

Hij is nog niet op zijne dreef.19

Op zijne oude doft (of: zijne oude dreef). (Zie doft.)

Dreg.

Hij ligt op dreg.20

Dreiger.

Dreigers vechten niet; Pogchers regten niet.21

Dreigers, zegt, wat je moogt; maar blijft van het lijf.22

Drek.

Aan de vuilste zeug komt de grootste drek toe.23

Aan hoeren en dieven, Vlooijen en vliegen, Honden en drek Is te Dantzig geen gebrek. (Zie dantzig.)

Als de neus jeukt, zal men drek ruiken of wijn drinken.24

Als drek mest wordt, laat zij zich kruijen.

Al te voorzigtig valt in den drek.25

Beter van eene karos overreden dan van een' drekwagen.26

Daar ligt de drek, zei malle Jan, en hij smeet zijn wijf van het bed. (Zie bed.)

Daar volgt een drek na.27

Dat is geen drek; maar de hond heeft het gek....1

Dat is geen kattedrek.2

De drek is geen sant; maar waar hij valt, daar doet hij mirakelen.3

De zeug vindt eer een' drek dan een stuk gouds.

De zeug ziet geen' drek aan.4

Die het zwijn uit den modder haalt, krijgt drek voor dank. (Zie dank.)

Dient je de drek niet, zoo laat ze staan, zei Uilespiegel.5

Die zich zelven prijst, kroont zich met drek.6

Dronkenschap is eene drekgoot van alle kwalen.7

Duivelsdrek kan men ook verzilveren.

Een drek op een spaantje.8

Eene rijpe peer valt ligtelijk in den drek, en wordt van de slakken gegeten.9 (Zie de Bijlage.)

Eigen drek stinkt niet.10

Elke gek Ruikt gaarne zijnen drek.11

Heeren-drek stinkt niet.

Het geld is maar drek; Maar die 't niet heeft, staat als een gek.

Het is heel in den drek gemengd.12

Het is maar drek en darmen. (Zie darm.)

Het varken droomt van een' drek.13

Het zal op een' drek uitkomen (of: Het heeft een' drek te beduiden).14

Heult iemand met een' gek, Zoo blijft hij in den drek.15

Hij heeft hem uit den drek geholpen.

Hij heeft profeten-drek gegeten.16

Hij is van de goeden gekomen: hij slacht den drek.17

Hij is zoo vuil, dat hij zijn' eigen' drek wel zou eten.18

Hij laadt het al op zijnen drekwagen.19

Hij slacht den drek van den sperwer: die riekt noch wel noch kwalijk.20

Hij slacht de strontvlieg: hij maakt veel gesnor, en valt op een' drek.21

Hij smeert hem den mond, en geeft hem eenen drek daarin.22

Hij steekt al zoo diep in den drek, als ik doe.23

Hij vecht tegen (of: met) een' drek.24

Hij wentelt zich, gelijk een varken, in zijn' eigen' drek.

Iemand tot drek verachten.25

Men kan geen' drek met modder afwasschen.26

Men kan geen' jagthoorn maken van een' zwijnsdrek, noch van een' vossenstaart eene trompet.27

Men zoude hem met eene hand vol drek smijten.28

Mogt hij drek eten, hij kocht geen brood. (Zie brood.)

Schoonheid is maar drek, als de eerbaarheid verloren is.29

Wanneer men eene zog een gouden kleed aantrok, zoo lag zij toch midden in den drek.30

Werpt men iemand met slijk, hij werpt met drek weder.

Winst zoet altijd aan, al ware 't ook van een' drek.31

Drempel.

Dat slaat (of: klapt, ook wel: rijmt) als eene sok op een' drempel.

Een' gulden op den drempel en een' stuiver in huis.32

Het is onaangenaam bier, dat over twee drempels komt. (Zie bier.)

Het raakt deur noch drempel. (Zie deur.)

Hij gebruikt ze tusschen deur en drempel. (Zie deur.)

Hij stoot zijn' voet aan den drempel.33

[Dat is: hem is iets onaangenaams overkomen, en hij toont zijne gemelijkheid daarover, door grommende binnen te komen: het stooten van den voet geeft een' onaangenamen indruk. Het spreekwoord is ontleend van de bijgeloovige denkbeelden onzer vaderen, dat indien iemand den voet aan den drempel stiet, hem eenig ongeval overkomen zou. Misschien hebben zij dit van de Romeinen geërfd, althans ook bij dezen bestond dat bijgeloof.]

Hij wischt zijn' voet aan den drempel af.34

Huiselijke feilen moeten niet op den drempel komen.

Zijn huis heeft een' hoogen drempel.35

Drenkeling.

Dat is een knappe paling, zei Pier, en hij haalde een' drenkeling op.36

Die karel heeft geen gevoel, zei dokter Stokvisch, en hij anatomiseerde een' drenkeling. (Zie dokter.)

Drenthe.

Assen ligt in Drenthe. (Zie assen.)

Drenthenaar.

Dat u de donder verschoone, zei de Drenth tegen een, die naar Donderen voer. (Zie donder.)

Dreutig.

Statig en dreutig zijn.37

Drie.

Geheim van één weet God alleen; Geheim van twee wordt ligt gemeen; Geheim van drie weet iedereen.

Hoe is de jongste van drieën zoo zwart?38

[Men gebruikt dit spreekwoord in denzelfden zin als: Iemand met eene zwarte kool teekenen. Het is een regel uit een oud Driekoningenlied.]

 

Alle goede dingen bestaan in drieën. (Zie ding.)

Driemaal is scheeps- (of: schippers-) regt.39

[Dit spreekwoord wordt nooit in eenen kwaden zin gebruikt, en kan dus niet uit het

scheepsstrafregt ontleend zijn, gelijk 't door v. eijk wordt voorgesteld. Of het af te leiden is van de vrijheid, aan de Friesche schippers verleend, om drie pond tabak aan boord te mogen hebben, zonder van deze impost verschuldigd te zijn, zoo als v.d. meer wil, durf ik niet beslissen. Het spreekwoord wordt gebruikt, wanneer menvoor de derde maal iets aangenaams onderneemt, of daartoe wordt aangespoord.]

Drie maken een collegie. (Zie collegie.)

Drie maken een klaverblad. (Zie blad.)

Een zwavelstok in drieën (of: vieren), en een borreltje te meer. (Zie borrel.)

Hij brengt er drie om met eene kaars, en zeven met een' kandelaar.

Hij kan een haar in drieën (of: vieren) kloven.1

Driedekker.

Het is een driedekker.2

Drieëndertig.

Het is eene mottige drieëndertig.

[Men zegt dit van eene leelijke vrouw, die zeer van de pokken geschonden is; misschien omdat de naden, al slangsgewijze, als drieën (33), haar door het aangezigt loopen.]

Driegulden.

Gerande drieguldens zijn de beste vrienden.3

Het is net zoo goed, alsof hij met zijne eigene drieguldens door de ruiten gooit.

Driemaster.

Een driemaster wordt niet op éénen dag gebouwd. (Zie dag.)

Dries.

Dat is vunze kost, zei Dries, en hij at koestront voor spinazie.4

Het is een kouwelijke Dries.

Het lijkt wel verloren arbeid, zei gekke Dries, en hij wilde de zee leêg scheppen. (Zie arbeid.)

Ik ben kortademig, hoe kom ik de ladder op, zei kromhakige Dries, en hij moest hangen. (Zie adem.)

Ik zal mijne moêr wel t' huis komen, mijne armen staan verkeerd, zei Dries, en hij was gewipt. (Zie arm.)

In den nood grijpt men zoowel naar een' stront als naar een' puthaak, zei Dries, en hij lag in het water.5

Ruilen is geene zonde, zei kromhakige Dries; hij stal eene koe uit de weide, en zette er eene luis voor in de plaats.6

Wat ben ik gaauw ter pen, zei lamme Dries, en hij had een half uur noodig, om eene letter te schrijven.7

Driesprong.

Men zou haar op een' driesprong zetten, om jonge nikkers te vangen.

Driestal.

Men zal hem kroonen met een' driestal.8

Drift.

Het is een breidel voor zijne drift. (Zie breidel.)

Welk eene kippendrift!9

Drijfrad.

Hij was het drijfrad van alles.

Drijver.

De ezel en de drijver denken niet eveneens.10

Het is een dwarsdrijver (of: dwarspaal).11

Het is een regte duiven-drijver.12

Zeven dingen peinst de ezel, en de ezeldrijver acht. (Zie ding.)

Dril.

Zij is gaarne op den dril.13

Drilbil.

Dat zei jufvrouw Drilbil ook, toen ze het met die van Amersfoort glijën liet. (Zie amersfoort.)

Drinken.

Bij gebrek van drinken krijgen de hoenders de pip.

Men moet toch maken, dat de menschen eten en drinken hebben.

[Bij buitengewone drukte, moeten de loopende zaken toch haren gewonen gang gaan.]

Droefheid.

Alle mans droefheid en blijdschap komt niet op éénen dag. (Zie blijdschap.)

Behoeftigheid maakt droefheid. (Zie behoefte.)

De liefde baart droefheid.14

De treurige bemint al de beelden, die aan zijne droefheid voedsel geven. (Zie beeld.)

Droefheid verzacht het hart.

Groote droefheid staat verbaasd, Daar de kleine krijt en raast.

Hetgeen de tijd in droefheid doet, Doe gij dat met een wijs gemoed.15

Het is natuurlijk, dat men in droefheid weent, en in vreugde lacht.

Het is wel besteed, dat zij droefheid hebben, die ze met hun eigen geld koopen.

Het verzamelt wel met vreugde, dat met droefheid scheidt.16

Droes.

Daar hangt de gierige droes uit.17

Daar zou de droes meê spelen (of: Dat zou de droes doen).18

Dat is de cousin van den droes, zei Goris, en hij zag een' zwart. (Zie cousin.)

De droes zal hem halen.19

De kale droes is overal.20

Die geld heeft, krijgt den droes te vriend, en alle hoeden tot zijne devotie. (Zie devotie.)

Die zich den droes op den hals gehaald heeft (of: Die den droes aan boord heeft), moet hem werk geven. (Zie boord.)

Er is geen droes in de hel, die zoo heet.21

Heeft de droes het paard, hij neme ook den toom daarbij.22 (Zie de Bijlage.)

Het is een slecht rot, daar de droes de beste is.23

Het is een sterke (of: rouwelijke) droes.24

Hij is erbij, eer de droes zijne schoenen aanheeft.25

Hij moet wel een' langen lepel hebben, die met den droes pap zal kunnen eten.1

Hij ziet den droes in zijn rekenboek.

Hoewel de droes aan het kwaad gewend is, hij schendt (slaat, of: velt) geen varkenskot of kakhuis.2

Is er ongeluk of kwade maar, Dan heb ik den droes tot een Nieuwjaar.3

Of gij den droes al mogt, wie zou hem u koken?4

Rijdt u de droes?5

Veel handen maken ligt werk, maar zijn de droes in den schotel.6 (Zie de Bijlage.)

Voor een lief meisje zou men den droes zelfs onder de oogen zien.

Droesem.

Droesem is nog goede wijn, zoo die van eene lieve hand voortkomt.

Geen wijn zonder droesem.7

Drol.

Het is eene grappige ziel (ook wel: een grappige duivel): de drollen hangen zijn gat uit.

Wat zijn dat wonderlijke knollen, zei Jochem, en hij zag ronde drollen.8

Drollig.

Hoe drolliger, hoe beter.9

Drommel.

Alles met maten, zei de drommel, en hij hing een' bandelier om. (Zie bandelier.)

Als de drommels eene conscientie hebben, is 't een teeken, dat er vrome luî in de hel zijn. (Zie conscientie.)

Brandnetels is zuiver kruid, zei de drommel, want daar veegt niemand zijn gat aan.10

Daar heeft de drommel zich dood aan gedanst (of: aan gezongen, ook wel: op geloerd).11

Daar mag de drommel uit wijs worden.

Dan rijdt de drommel op een' ezel door het land.

Dat gaat op een drommels doodje af. (Zie dood.)

Dat is een leven van de andere wereld (of: van den drommel).12

Dat is gruis van den drommel: het bakt niet.

Dat mag de drommel doen (of: weten).

Dat mag den drommel verdrieten.

De adel moet eenen boog hebben, al zou de drommel de pees spannen. (Zie adel.)

De drommel is in de kan, zei Evert, en hij had haar leêg gezopen.13

De drommel mogt zoo tappen, zei Lijs, en het vat was leêg.14

De drommel zal hem een rokje naaijen.15

De vrijsters hebben eenen zin; Maar de weduwen hebben den drommel in.16

Gelijk bij gelijk, zei de drommel.

Hard tegen hard, zei de drommel, en hij liep met zijn' kop tegen den muur.17

Het gebeurt meer, dat men den eenen drommel voor den anderen neemt, zei Sanche, en hij kuste zijn graauwtje voor zijn wijf.18

Het is, alsof hij daar een' hond (of: den drommel) had zien geeselen.19

Hij denkt, dat de drommel hem niet wijs genoeg is.

Hij gaat bij den drommel (of: beul) te biecht. (Zie beul.)

Hij geeft om den drommel noch zijne moêr.

Hij grijnst als een jonge drommel tegen den dageraad. (Zie dageraad.)

Hij is den drommel te leep af.

Hij is zoo mild als de drommel goed arms. (Zie arme.)

Hij lijkt zoo wel naar een' advocaat, als de drommel naar een' kaasboer. (Zie advocaat.)

Hij plukhaart met den drommel.20

Hij slacht Sulleman, die van den drommel geen kwaad wist.

Hij vreest voor drommel noch dood. (Zie dood.)

Hij ziet zoo onnoozel als (of: Hij slacht) Hansje van Naarden, die door zijn onnoozel zien den drommel bedroog (of: bepraten zou).21

Hij ziet zoo scheets, of de drommel rood melizoen in zijn gat blies.22

Hij is zoo wreed, of hij den drommel te koop had.23

Hij zou den drommel om geld dienen.24

Hoe kwam de drommel aan den paap? - hij zocht hem, daar hij was.

Hoe meer de drommel heeft, hoe meer hij hebben wil.25

Houd uw hoofd en voeten warm, En vul matig uwen darm, Houd daarbij uw achterste open: Dan kan de dokter naar den drommel loopen. (Zie achterste.)

Kwaad ei, kwaad kuiken: of zou het ei beter wezen dan het hoen? Dat zou de drommel doen.26 (Zie de Bijlage.)

Loop voor den drommel, zei de paap, dan besch.. je het altaar niet. (Zie altaar.)

Men weet nooit, waar de drommel een schurk is.

Non semper oleum, zei de drommel, en hij sch ... in de lamp.27

Op een drommels doodje ontloopen. (Zie dood.)

Twee gelooven op één kussen: Daar is de drommel tusschen.28

[Dat wil zeggen: waar beide echtgenooten niet van hetzelfde geloof zijn, daar geeft zulks zoo veelvuldige verdeeldheid, dat het huwelijksleven een helleleven wordt. Ik acht, dat het

spreekwoord niet zeer oud is, gelijk men wel eens heeft gemeend, daar verscheidene verzamelingen van spreekwoorden, waarin het zoo bijzonder zou passen, hadde het bestaan, het niet opnemen.]

Twee Grieten en ééne Anne, Kunnen den drommel uit de hel bannen. (Zie anna.)

Veel geschreeuw, maar weinig wol, zei de drommel, en hij schoor zijne varkens.1 (Zie de Bijlage.)

[‘Wie zou vermoeden,’ vraagt lublink, ‘dat dit spreekwoord zijn' oorsprong was verschuldigd aan een oud Engelsch tooneelspel, getiteld: David en Abigaël, alwaar de duivel, die in hetzelve eene soort van Arlequin verbeeldt, onder het scheren van een varken, dat geweldig schreeuwt, de aanmerking maakt: Here 's a great cry, and but a little wool?’ 't Zou kunnen zijn, dat dit Engelsch product de oorsprong van ons spreekwoord is; doch dan dient het geschreven te zijn vóór 1549, daar een werk van dat jaar, blijkens de aanteekeningen, het spreekwoord aldus opneemt: Groot gherucht ende luttel wolle.]

Wat drommel zal hij al uit zijn gat douwen: hij zou mij mijne bestemoêr wel doen loochenen. (Zie bestemoeder.)

Wat koddige concepten, zei de drommel, en hij las in een misboek. (Zie boek.)

Wel de drommel, zei besje, ze zoenen mijne dochter, en laten mij liggen. (Zie besje.)

Wel de hel, zei Baksje, en hij kon op den drommel zijn' naam niet komen. (Zie baksje.)

Zie daar al den drommel!

Dronk.

Daar zal een dronk op smaken, zei Goosen, en hij at alikruiken met braadvet. (Zie alikruik.)

Dat is een koeijendronk.2

Dronken drinken is geene zonde.3

[Een spreekwoord, dat door dronkaards ter hunner verschooning wordt bijgebragt; doch ten onregte: het drinken van een' dronk dient, om den dorst te lesschen, en dat is geene zonde.]

Een dronk is een' zit waard.

[Dat is: ga zitten, dengenen toegevoegd, die geen glaasje op de valreep, maar een kopje koffij nemen, alvorens te vertrekken.]

Een lonk, een sprong, een dronk-Elk is eene vonk.4

[Wanneer men verleidelijke middelen bezigt, om eene liefdevonk te doen ontstaan.]

Eet ge een ei, zoo doe een' dronk; Eet ge een appel, doe een' sprong. (Zie appel.)

Veel dronkjes, veel smaakjes.5

Dronkaard.

Als de dronkaard valt, moet hij het den wijn niet wijten.6

Als de weiman is koud en nat, En de dronkaard vol en zat, Heeft de weiman nog een' beet, Daar de dronkaard niet van weet. (Zie beet.)

Den sleutel van den wijnkelder aan den dronkaard toevertrouwen.

Die des morgens gaat bij zulk een' apotheker, Is des avonds dronken: dat is zeker. (Zie apotheker.)

Een dronkaard heeft nog ééns genoeg, een snoeper nimmer.

Een dronkaard is zich zelven niet.7

Een dronkaard kan somtijds te regt komen, een dobbelaar nimmer. (Zie dobbelaar.)

Een dronkaard zal zelden bedijen.

Het is dronkenmans getij.8

Het is een dronkenmans dag. (Zie dag.)

Hij hield een dronkenmans gebed.9

[Dat is: hij telt zijn klein geld na. Men zegt in denzelfden zin: Hij doet een blindemans gebed en Hij doet een bedelaars gebed.]

Hij is nog niet dronken, die, liggende in het wagenspoor, een been kan opsteken. (Zie beenen.)

Komen de Maartsche buijen aan, Let dan op de dronkaards: ze gaan. (Zie bui.)

Men vindt meer oude dronkaards dan oude dokters. (Zie dokter.)

Voermans ontbijt, dronkaards paternoster.10 (Zie de Bijlage.)

[Waarmede de voerman zijn werk aanvangt, dat is des dronkaards geheele eigenheid: 't is een borrel.]

Vroeg te wijn, vroeg bedorven; Vroeg dronkaard, vroeg gestorven.11

Wat de nuchtere denkt, dat spreekt de dronkaard.

Wie dronken steelt, moet nuchteren hangen (ook wel: Wat men dronken doet, moet men nuchteren boeten (of: ontgelden)).12

Dronkenschap.

Dronkenschap is eene drekgoot van alle kwalen. (Zie drek.)

Dronkenschap is zonde, schade en schande.13

Van dronkenschap zijn er meer bedorven, Dan menschen onder 't zwaard gestorven.14

Droog.

Het is genoegelijk, te zien regenen, als men op het drooge is.15

Hij heeft zijne koetjes (of: schaapjes) op het drooge.16

Hij mag zijn natje en droogje wel; maar niet boven den neus.17

Hij zit (of: staat) op het drooge.18

Hij zit op een droogje.

Zijne schepen op het drooge hebben.19

[De twijfeling, of dit een spreekwoord is, schijnt later te zijn weggenomen, ofschoon schepen wel van schapen genomen zal zijn. In

den tijd van winschooten schijnt het nog niet algemeen als spreekwoord bekend te zijn geweest, daar men tweemaal bij hem vindt: ‘hij heeft sijn Schaapjeus op het drooge,’ en hij anders veel eer van ‘Scheepjens’ zou gesproken hebben.]

Droogte.

Ik verlies gaarne geld voor droogte.1

Na groote droogte komt groote regen.2

Wat door groote droogte vergaat, kan met nat weêr te regt komen; wat door nat vergaat, is verloren.

Droom.

Altijd den ouden droom.3

Dat is een droombeeld. (Zie beeld.)

De mensch is een droom gelijk.

Droomen zijn bedrog: K ... je in je bed, je vindt het 's morgens nog. (Zie bed.)

Een droom is even waar, Als hij was voor honderd jaar.4

Een zot mensch droomt zotte droomen.5

Het is, alsof het een droom geweest is.6

Het is een oude wijven droom.7

Het leven is een droom.

Het zijn heeremans droomen.8

Het zijn niet dan droomen, die hij voortbrengt.9

Hij heeft slechts een' schoonen droom gehad.

Ik zal u uit den droom helpen.10

[Dat wil zeggen: ik zal u opheldering geven, u de zaak verklaren, uwe onzekerheid wegnemen, u geruststellen. Zoo deed jozef, door Gods hulp, voor den overste der schenkers (Gen. xl: 12 en 13), voor den overste der bakkers (Gen. xl: 18 en 19) en voor farao (Gen. xli: 25-36). En daniël hielp, door God voorgelicht, nebucadnezar tweemaal uit den droom (Dan. ii:27-45 en iv:19-27).]

Men zegt: droomen beduiden niets. 11 (Zie de Bijlage.)

Oude moeijen Doen 't goed groeijen; Maar oude oomen Zijn maar droomen.12

Van droomen te spreken is wakende lieden werk.13

Waag u nimmer in den droom Onder eenen notenboom. (Zie boom.)

Droomer.

Daar hebt ge Jozef den droomer.

[Dat wil zeggen: 't is een onnoozele bloed. Ten onregte worden hier de droomen van jozefs tijd met onze tegenwoordige droomen vergeleken.]

Het is een regte droomer (of: Hij droomt, daar hij gaat).14

Wakkere lieden zijn geene droomers.15

Drop.

Is het geen sop, Zoo is het drop.

Zij heeft den drop in de borst. (Zie borst.)

Druif.

Als er druiven zijn en vijgen, Moet men winterkleeders krijgen.

De aar in de schoof, De druif in het loof. (Zie aar.)

De druif geeft geen sop, dan geperst of gebeten zijnde.

De druiven zijn nog niet rijp.

De druiven zijn zuur, zei de vos; maar hij kon er niet bij.16

De eene druif, die de andere aanraakt, maakt ook de andere rijp.

Eéne aangestoken druif kan een' geheelen tros bederven.17

Hij doet als de vos met de druiven.

Hij zou het zoo klaar zeggen, of hij de druif in den mond had.

Men kan er de druif uit proeven.

Men moet geene druiven van doornen willen lezen. (Zie doorn.)

Waar de struisvogel zich ophoudt, daar groeijen geene druiven.

Druil.

Hij doet het met een' druil.18

Druit.

Het is een huis-druit.19

[Druit was oudtijds voor vrijer, doch ook in meer algemeenen, en wel eens in ongunstigen zin gebruikelijk.]

Druk.

Al had Jan Splinter dat geluk, Daar blijft er menig in den druk.20

Al is de vrome in druk, Het strekt hem tot geluk.

Des werelds blijdschap scheidt met druk. (Zie blijdschap.)

Door des eenen ongeluk Komt een ander uit den druk.21

Een dag van druk en pijn Kan morgen anders zijn. (Zie dag.)

Finis is goed voor een' armen bloed, die in druk en pijn is. (Zie bloed.)

Geen geluk Zonder druk.22

Geluk Baart druk.23

Geluk Komt na den druk.24

Het ijzren juk Baart enkel druk.25

Hij wil vrij zijn van kleinen druk, Maar valt in grooter ongeluk.26

Of druk of vreugd komt zelden alleen.27

Verborgen druk is onlijdelijk.28

Voorzigtigheid in druk Is moeder van 't geluk.29

Vreugd voedt de jeugd; druk kort het leven.30

Drukker.

Het is een kleine lendedrukker.31 (Zie de Bijlage.)

Drukte.

Drukte en geen werk.

Druppel.

Aan elk haar hangt een druppel zweet.32

Als het elders regent, valt hier ook wel een druppel.

Dat valt als een druppel water op eene gloeijende plaat.

De geestelijke heeren loopen doorgaans vrij, of hoogstens in den drup, als het op anderen slagen regent.

Die den laatsten druppel uit de kan wil hebben, krijgt het deksel op den neus. (Zie deksel.)

Die zich voor de druppels kan wachten, is vrij van nat te worden, ten ware hij in de gracht liep.1

[Dit spreekwoord bevat eene toespeling op het leven van den dronkaard.]

Een drop voor 't opdrogen, kan geen kwaad.

[Dit is een spreekwoord, dat bij de liefhebbers van jenever t'huis hoort.]

Het is water (ook wel: een druppel) in de zee.2

Het laatste dropje heeft het hem gedaan.

[Door dit nl. is de man dronken geworden.]

Het water holt een' aarden steen, En dat maar door een' drup alleen. (Zie aarde.)

Hij houdt veel van den drop.3

[Zoo spreekt de eene likkebroêr van den anderen.]

Hij lust graag een dropje.

Hij staat wel uit den regen, maar niet uit den drop.4

Hij verdrinkt zich zelven in een' druppel water.5

Hij zit onder den drop.

Iemand in de druppen laten.6

Kon hij hem met een' druppel (of: lepel) water verdrinken, hij zou er geen' emmer vol voor gebruiken.7

Och, geef mij nog een druppeltje, strak zal ik het niet lusten, zei Arie Hangebast, en hij stond klaar, om van de ladder gestooten te worden. (Zie arie hangebast.)

Somtijds sop, Somtijds drop.8

Tusschen de druppelen door.9

Van den regen in den drop.10

Zij gelijken malkander als twee druppelen waters.11

Zij weten er den laatsten druppel wel uit te halen.

Dubbeltje.

Alles komt te regt, behalve de potloodjes en verzopen dubbeltjes.

Al naar het valt, zei de jongen, en zijn stuk viel in eenen hoop met dubbeltjes.12

Dan beginnen de dubbeltjes op stelten te springen.

Dat gaat goed, zei Maaitje van Overschie, en zij kreeg een' zoen met een dubbeltje toe.13

Dat is een stuivertje (of: dubbeltje) op zijn' kant.

[Het is niet waarschijnlijk, dat men zijn oogmerk bereikt: men zet niet gemakkelijk een stuivertje (of: dubbeltje) op zijn' kant.]

Die tot een' stuiver geboren is, wordt nimmer een dubbeltje.

Een dubbeltje op het zand zetten.

[Dat is: er een' borrel voor drinken; en zoo raakt men 't kwijt, gelijk het in het zand verloren raakt.]

Gelijk bij gelijk, Jan bij Lijs (of: Jut bij Jennefeem), het paar een dubbeltje.14

Gij zijt lief; maar statendubbeltjes zijn nog beter.

Het geld valt wonderlijk, zei losse Dirk; hij verloor een dubbeltje op de draaibrug, en vond het in de groote kerk wederom. (Zie brug.)

Het komt te regt, beter dan verzopen dubbeltjes: of men moet de dochter van den kastelein trouwen. (Zie dochter.)

Hij is overal als de kwade dubbeltjes (of: duiten).15

Hij is zoo beschaamd als een bedelaar voor een dubbeltje. (Zie bedelaar.)

Hij is zoo goed (of: rond) als een dubbeltje.16

Hij loert op de dubbeltjes.

Hij spouwt dubbeltjes.17

[Dit is eene beschimping van de drooge keel. De nathalzen weten hunne dubbeltjes wel anders te gebruiken.]

Hij weet wel, dat de dubbeltjes raar zijn.

Keer eerst uw dubbeltje nog eens om.18

Men weet niet, hoe een dubbeltje rollen kan.19

Rijkdom en een dubbeltje kennen elkander.

[Keert ge eerst uw dubbeltje nog eens om, alvorens het uit te geven, dan komt ge tot rijkdom; daarom kennen rijkdom en een dubbeltje elkander.]

Duc d'Alva.

Hij is zoo paapsch als duc d'Alfs hond: die at vleesch in de vasten.20

[Men bezigt dit, wanneer iemand niet vast staat in zijn geloof. Het spreekwoord stelt duc d'alfs hond, die natuurlijk alle beentjes afkloof, welke hij kon magtig worden, of het in de vasten was of niet, tegenover zijn' meester, die voorgaf zeer aan zijn geloof gehecht te zijn.]

Zij zullen het er beter uithalen dan duc d'Alf den tienden penning.

[Duc d'alf haalde er dien niet uit, ofschoon hij het ten strengste had voorgenomen. Toen de winkeliers te Brussel weigerden te verkoopen, omdat zij den tienden penning niet wilden betalen, had alva de stroppen gereed, om hen in hunne deuren op te hangen. Doch als hij zijn bloeddorstig voornemen ten uitvoer wilde leggen, krijgt hij berigt van de inneming van den Briel:

Op den eersten April

Verloor Alva den Bril.

Dit wekte zooveel onrust, dat hij van zijn plan voor den oogenblik afzag, en later is het er niet toe gekomen: de Nederlanders hebben alles opgeofferd, om den tienden penning niet te betalen. Het spreekwoord wordt gebezigd, wanneer men zich vooraf van den goeden uitslag eener onderneming overtuigd houdt.]

Duif.

Blaauwe duiven krijgen blaauwe jongen.1

Dat verschilt zooveel als een havik van eene duif.

De gebraden ganzen (duiven, snippen, leeuweriken, of: patrijzen) komen u niet in den mond vliegen.2 (Zie de Bijlage.)

Der duiven te drinken geven.3

Die boonen heeft, zal wel duiven lokken, zei de kogchel, en hij had er twee op stok. (Zie boon.)

Die tijding komt per duif.

Die zich als een kieken of eene duif aanstelt, zal vroeg of laat van den havik weggerukt en verslonden worden.

Die zijn vee met boonen voedt, Hoeft geen' duivenmest of roet. (Zie boon.)

Een arend brengt geene duiven voort. (Zie arend.)

Een duiven-dans dreunt niet. (Zie dans.)

Eene blinde duif vindt wel eens eene boon. (Zie boon.)

Gebraden duiven vliegen niet in de lucht.4

Hebt gij nooit eene duif over de kerk zien vliegen?5

Het is een duifje zonder gal.6

Het is een duiven- (of: hoender-) melker.7

[Een melker is iemand, die melk verzamelt; dat geeft voordeel, waarom men het toepast op woekeraars. Ofschoon een duiven- of hoendermelker eigentlijk iemand is, die duiven of hoenders houdt, om ze te verkoopen: de duiven of hoenders geven geen melk; van daar, dat men door deze melkers spreekwoordelijk menschen verstaat, die uitzuigen: die nog voordeelen weten te vinden, waar ze eigentlijk niet te vinden zijn. Is deze zienswijze juist, dan kan tuinmans verklaring niet dienen en nog veel minder de wonderlijke uitlegging van van eijk.]

Het is eene onnozele duif.8

Het is een fraai ding, met ééne boon twee duiven te vangen. (Zie boon.)

Het is een regte duiven-drijver. (Zie drijver.)

Het is zoo graauw (of: grijs) als eene duif.9

Het is zoo groot als een duivenei.

Het is zoo klaar niet, alsof eene duif het gelezen had.10

Het is zoo zuiver als eene duif, die de pokken heeft.11

Het woud is voor den wolf, de til voor de duif.

Hij bidt, dat de duiven van het dak afvliegen. (Zie dak.)

Hij heeft onder zijne duiven geschoten.12

Hij houdt duiven op zolder.13

Hij is zoo mak als eene duif.

Hij slacht de duiven, die de witte kooijen beminnen, daar men kennepzaad strooit.

Hij slacht de makke duiven: die blijven ook op het hok zitten.

Hou je gemak, zei de havik, toen hij de duif plukte.

Ik behoor in dit nest evenmin t' huis, als eene duif in het gierennest.

Kraaijen en duiven vliegen nooit zamen.14

Laat de dooden rusten, zei de arend tot de raaf, en hij verslond eene levende duif. (Zie arend.)

Men kan van eene duif geen' sperwer maken.

Men ziet aan de veren wel, dat een kerkuil geene duif is.

Van kraaijen en duiven klappen.15

Van zulke haviken zijn geene duiven te kweeken.

Waar duiven zijn, vliegen duiven toe.

Wie zijn geld wil zien verstuiven, Moet rooken tabak en koopen duiven.

Wie zijn huis zuiver wil houden, zette daar geen paap of duif in.16

Zij is eene huishen (huisduif, of: huismusch).17

Zijt voorzigtig gelijk de slang, en eenvoudig gelijk de duive.18

[Dit spreekwoord is genomen uit Matth. x: 16.]

Zoo wreed als eene duif met een kuifje.

Duig.

De duigen uit het vat halen.19

Het is een werkende most, die van hoepels en duigen meester wordt.

Het valt in duigen.20

Hij gooit (of: smijt) het in duigen.

Nog beter te buigen Dan te vallen in duigen.21

Wat heeft de kuiper een duigen op zolder!

Duim.

Als hij een' vinger of duim in het lid zal zetten, dan maakt hij, dat er een elleboog kraakt.

Daar is schuif voor den duim.22

Dat gaat op het duimpje af.

Dat kallen gaat op (of: onder) den duim.23

[Dat wil zeggen: in 't geheim. Men bedekt zijne daden met den duim.]

Dat zuigt gij uit uw' eigen' duim (of: uit uwe eigene vingers) niet.24

De beste smid slaat wel eens op zijn' duim.25

Den duim roeren.26

[Voor onbedachtzaam spreken, en daardoor ligtelijk oorzaak tot verkeerde voorstellingen geven.]

De woorden groeijen uit den nagel van den duim niet, zei stomme Flip, en hij kon niet spreken.27

Die uit zijn duimpje een ding kan merken, Is de beste astroloog boven alle klerken. (Zie astroloog.)

Die zijnen duim in zijn' aars wil brken, kwetst zich zelven. (Zie aars.)

Door zijn duimpje een ding zien. (Zie ding.)

Duimpje op!1

[Dat wil zeggen: spreek de opregte waarheid, ik vertrouw u niet te veel. Den duim op te steken staat gelijk met het doen van eenen eed.]

Geeft men hem den duim; dan wil hij er de vingers nog bij hebben.

Het is een duimdraaijer. (Zie draaijer.)

Hij draait de wereld op zijn duimpje.2

Hij draait het spel op den duim.3

Hij heeft den duim in de hand.4

Hij heeft er den duim op.5

Hij heeft (of: houdt) hem onder den duim.6

Hij is goed van duimkruid voorzien.

Hij is vinger naast den duim.7

Hij kan op zijn' duim fluiten.8

Hij kent (weet, of: heeft) het op zijn duimpje.9

Hij zal daar nog met vinger en duim aan likken.10

Houd je handen t'huis, of men klopt je op de knokkels (of: op den duim, ook wel: op de vingers).11

Iemand bij den duim hebben (of: houden).12

Iemand den duim aanduwen.13

Iemand den duim (of: de handen) kussen.14

Krijg ik uwen duim of vinger in den mond, ik beloof u: ik zal ze bijten.15

Lik vinger, lik duim.

Men kan het tasten met vinger en duim.16

Men moet den duim op het zundgat houden.

Men zou het hem met duim en vinger instampen.17

Ongelukken zijn kwade kansen, al zou men zijn' duim maar in het bed breken met vlooijen knippen. (Zie bed.)

Onttrek uw' duim, eer de klink valt.

Roer den duim bij uws gelijke.18

Wissewasjes, zei besje, flikflooijen en duimdraaijen is het elfde gebod. (Zie besje.)

Ze rieken naar duimkruid, als eene koe naar muskaat.

 

De klink valt op den duim.19

[Men bezigt dit bij een onverwacht sterven.]

 

Die drie duim wast in waardigheid, Schiet drie el in hoovaardigheid.20

Een duim breed breekt geen vierkant.

Het scheelt een' duim breed.21

Hij bezit geen' duim breed gronds.

Hij gaârt daar een' duim dik spek over.22

Hij weet te meten: eene luis op een' duim breed na.23

Hij zou wel klappen, als men de duimschroeven maar eens wat aanzette.

Ik heb nooit smakelijker kost gegeten, zei de bestemoêr van Jan Tamboer, en zij bikte frikkedillen en een endje worst van zeven duim. (Zie bestemoeder.)

Is dat trekken, zei de mof, en hij haalde eene pier van twintig duim uit zijn achterste. (Zie achterste.)

Duin.

De wouwen vliegen zoo hoog (of: hoog boven de duinen).

[Het wenschen heeft geen einde: de een zou dit wel willen, een tweede weder wat anders. Door dit spreekwoord geeft men antwoord op het gezegde: ik wou, voor ik wilde, en drukt daarmede uit, dat die wenschen niet vervuld zullen worden.]

Het is beter, van een duin de schipbreuk te aanschouwen, dan op eene plank te drijven, op hoop van aan land te komen.

Het is eene degelijke voedster: zij dient wel in duin.24

Hij gaat in grasduinen.25

Hij hokt met de konijntjes in het duin.

Hij zoekt zand in de duinen.26

Ik verzuip, riep Teeuwes, en hij rolde van een duin af.27

Wie raakt er op een duin, zonder met de billen om hoog te liggen? (Zie bil.)

Duinkerken.

Van Duinkerken ter haring varen.28

[Dat is: in zijne onderneming met kracht en gewld belet worden. De Duinkerker kapers hadden geruimen tijd, door hunne rooverijen, de zee onveilig gemaakt. De Staten onzes lands meenden daarom, niet verpligt te zijn, het gewone oorlogsregt op deze kapers toe te passen, en allen, die men gevangen nam, werden zonder genade opgehangen. Van 1579 af, was men op deze wijze voortgegaan, zonder dat de kapers waren bedwongen. In 1597 besloot men, nog krachtdadiger te handelen. Vele Duinkerkers sneuvelden met de wapenen in de hand, nog grooter getal werd oogenblikkelijk opgehangen, en niemand werd gespaard. Maar wel verre, dat de Duinkerkers zich onderwierpen, of hunne zeerooverijen een einde namen, wreekten zij zich op de weêrlooze haringbuizen, en behandelden zij de gevangen visschers allerwreedaardigst. Deze werden aan hunne schepen vastgenageld, welke schepen zij dan in den grond boorden of in brand staken. Die wreedheid werd hun daarna door de Nederlanders weder duur betaald gezet; totdat de Duinkerkers eindelijk voor de overmagt moesten bukken.]

Duins.

Die aan het stuur zit, moet geen onbevaren man zijn, die nooit buiten Duins geweest is: hij moet ter dege weten, waar Oost en West ligt.

[Dit spreekwoord ziet op onze dappere zee-

lieden in de strijden tegen de Engelschen, en in het onder konvooi nemen onzer Oost- en West-Indische koopvaardijschepen, - en wordt toegepast op hen, die aan het roer van staat zitten, bepaaldelijk op onze stadhouders.]

Duister.

Al ligt de waarheid in het duister, zij komt toch aan den dag. (Zie dag.)

De dwaas bemerkt het niet, Dat God ons in het duister ziet.

Die zich niet wel gedraagt, zoekt de duisternis.

Een blind man kan dat zoowel in 't duister zien als zonder licht.

Het goud komt uit de duisternis, het woont in de duisternis, en het voert menigeen naar de duisternis.

Het is eene bloem, die in het duister bloeit. (Zie bloem.)

Het is eene dikke duisternis.1

Het is eene Egyptische duisternis.2

[Dit spreekwoord ziet op de negende der Egyptische plagen: zie Exod. x: 21-23.]

Het is kwaad, bij duister eene speld te vinden.3

Het licht schijnt in de duisternis.4

[Dit spreekwoord is oorspronkelijk uit Joh. i:5.]

Het moet duister zijn, daar hij dwalen zal.5

Licht of duister scheelt veel.6

Of schoon of leelijk van persoon, In 't duister is 't al even schoon.

Oud geld en jonge vrouwen - Wilt die vrij in 't duister houën.7

Wie in het duister eer zoekt, zal die in den lichten dag weder verliezen. (Zie dag.)

Zij fladderwieken in het wilde rond als vleêrmuizen in de duisternis.

Duit.

Cecilia! pas je duiten. (Zie cecilia.)

Dat is leelijk (of: bitter) goed: - geef mij nog voor een oordje (of: vier duitjes).8

Die een' duit versmaadt, is den gulden niet waard.9

Die geboren is onder eene duit-planeet, zal nimmer meester van een oordje worden.

Duiten en eene goede conscientie zijn broêrtjes en zusjes. (Zie broeder.)

Duizend stuivers! hij geeft niet veel goud voor een' duit.

Eenen duit gezocht en een oordje verloren.10

Een slechte bedelaar, die geen' duit missen kan. (Zie bedelaar.)

Een winkelier moet zoowel opstaan om een' duit als om een' stuiver.11

Ga heen, gij zijt beregt voor uwe zeven duiten.12

Gij maakt den jonker, en hebt penning noch duit bij te zetten.13

Het is een oude duiten-dief. (Zie dief.)

Het is een oude duiten-teller.14

Het is geen' duit (of: cent) waard. (Zie cent.)

Het is zoo zeldzaam als een Uitersche duit.

[Men zegt dit al jokkende, en dus van eene zaak, die overal gevonden wordt.]

Het zit er zoo dun op als het goud op een duits klootje.15

Hij gelijkt hem op een' duit.16

[Voor: hij gelijkt hem volkomen. Zie, behalve het in de aanteekeningen vermelde, nog de Bedenking over de spreekwijze op een duit, door Dr. n. beets, in Dr. a. de jagers Archief voor Nederlandsche Taalkunde, Deel iii, bl. 311 en 312.]

Hij heeft de duiten beet, en laat ze fluiten.17

Hij heeft duiten.

Hij heeft een' duit op 't hoofd.18

[Dat wil zeggen: hij is zeer ongemakkelijk, en zoekt zich, wanneer hij beleedigd wordt, al geschiedt dit ook bij ongeluk, te wreken. Met hem een' duit op 't hoofd te geven, wordt hij dus als wraakzuchtige ten toon gesteld, om daardoor anderen te waarschuwen, zich voor hem te wachten.]

Hij heeft geen' duit in de wereld.

Hij heeft geen' rooden duit op zak.

Hij houdt de duiten bijeen.

Hij is op de duiten, als de duivel op een zieltje.

Hij is overal als de kwade dubbeltjes (of: duiten). (Zie dubbeltje.)

Hij komt ook nog een' duit in het zakje leggen, om er een oordje weêr uit te halen.19

Hij loopt, of hij een been om een' duit had. (Zie beenen.)

Hij meent, dat al zijne duitjes stuivers waard zijn.

Hij sch.., zei Jeroen, of hij een' marsepein om een' duit kocht.20

Hij wil ook een' duit in de veêl steken.21

Hij zet zijn' laatsten duit op het spel.22

Hij ziet er uit, dat men hem zijne zondagsduiten te bewaren zou geven.23

Hij zou niemand een' duit schuldig blijven, kon hij met leugens zijne schulden betalen.

Hij zou om een' duit dood blijven. (Zie doode.)

Hij zou zijne duiten tot gouden pistoletten maken.

Je bent een beest, zei Joortje tegen Jantje van der Lens; Dat 's waar, zei hij, voor vijf duiten ben ik weêr een mensch. (Zie beest.)

Je bent zoo plat niet als een mannetjes duit.24

Ik geef er geen' koperen duit voor.

Ik heb gegeten, zei de mof, alsof ik een' daalder verteerd had, en het is maar negen en twintig stuivers en zeven duiten. (Zie daalder.)

Ik zal u in goud laten beslaan, zoo spoedig het een' duit het pond kost.25

Loop heen hutselen, dan kunt ge duiten garen.

Men kan alle dagen geen hondsvod wezen, zei gie-

rige Gerrit, en hij gooide een' duit te grabbelen. (Zie dag.)

Men kan geen' olifant in een duits doosje opsluiten. (Zie doos.)

Men kan hem eerder een' tand uit den mond trekken, dan een' duit uit den zak kloppen.

Men rukte eerder Hercules zijne kolf uit handen, dan een duitje uit zijne beurs (of: dan hem te overtuigen). (Zie beurs.)

Mijn grootvader was een duiten-dief, maar eerlijk. (Zie dief.)

Om duits-waar een half uur dingen.1

Venus en Bacchus zijn rare guiten: Ze maken het hoofd op hol, en plunderen de duiten. (Zie bacchus.)

Voor zeven duiten koopt men niet veel.

Was ik er uit, Ik gaf geen' duit.2

Wenschen om eene tonne gouds vult de beurs al zoo weinig, en doet de schouw niet meer rooken, dan wenschen om een' duit. (Zie beurs.)

Zij hebben geen' duit in de mars.3

Zijne stuivers zijn negen duiten waardig.

Zijn hart kan wel in een duits doosje. (Zie doos.)

Zoo moet het binnen komen, zei de koopman, en hij werd om een' duit krijt uit bed gebeld. (Zie bed.)

Duitscher.

De Duitschers hebben het verstand in de hand.4

[Dat wil zeggen: zij hebben groote kracht. Wij hebben hier niet slechts te denken aan de kracht en behendigheid in den strijd, die de oude Germanen ontwikkelden, of aan het Vuistregt in de Middeleeuwen; maar ook de tegenwoordige Noord-Duitschers ontwikkelen groote ligchamelijke kracht, reeds in grootte en ligchaamsbouw kenbaar, en mogen gewis onder de sterkst gespierde menschen van Europa geteld worden. Elke volwassen knecht in Meckelenburg bijv. draagt twee centenaars trap op trap af, zonder dat zulks verwondering baart; zelfs zijn er, die drie, vier centenaars en meer nog versjouwen. De reuzenkracht, door sommige menschen uitgeoefend, is bijzonder kenbaar in de Noord-Duitsche zeesteden bij het inklaren en ontladen der schepen. Dit spreekwoord wordt wel eens misbruikt, en gebezigd, om dommekrachten aan te duiden. Wanneer men den Duitschers vernuft en schranderheid wilde ontzeggen, zou men zich zeer vergissen.]

Dezelfde maan, die ik te Parijs gezien heb, zei de Duitscher, zie ik hier in ons land ook.5

Hij is Duitschen en Walen schuldig.6

[Dat wil zeggen: hij heeft overal eene rekening te vereffenen. Men doelt hier niet zoo zeer op financiële, minder ook op intellectuele, als wel op morele schuld, ofschoon ook op de beide eerste wel eens toegepast. Dit spreekwoord is waarschijnlijk oorspronkelijk van prins willem i, welke, tegen de Spanjaarden, Duitschen en Walen in dienst had, maar die hij, uit geldgebrek, weder moest afdanken. Zie verder v. eijk.]

Duitschland.

Duitsch bloed kan niet liegen. (Zie bloed.)

Gij liegt het; dat is Duitsch (of: Hollandsch): dat kunt gij verstaan.7

[De Duitsche en Hollandsche opregtheid is bekend: men spreekt, gelijk men 't meent.]

Het is Duitschland en aangrenzende rijken.

[Dat wil zeggen: het is ver verwijderd. Men bezigt deze uitdrukking, wanneer men wil aanwijzen, dat de familie-betrekking uitgestorven is.]

Het is pais en vrede in alle Duitsche (of: Christenlanden. (Zie christen.)

Hij heeft het op zijn lijf als Duitsch bier. (Zie bier.)

Hij kent ook wel Duitsch.8

[Dat is: hij durft goed van zich afspreken.]

Uit een Duitsch hart.9

[Dat is: rondborstig, eerlijk, trouw en openhartig, naar den aard der Duitschers.]

Duivel.

Aan arme lieden hoovaardij vaagt de duivel zijn' aars. (Zie aars.)

Al had de duivel hem ook gemaakt, hij moet er toch aan.

Al maakt de duivel u de bank nog zoo glad: hij heet toch Heintje Pik. (Zie bank.)

Als de duivel kok is, dan heeft men eene slechte potaadje.10

Als de duivel ziek (of: oud) is, wil hij monnik (of: heremiet) worden.11

Als de vos (of: de duivel) de passie preekt: boeren! past op je ganzen. (Zie boer.)

Als ge meent, den engel bij de voeten te hebben, houdt ge den duivel bij den kop.

Als God ons meel geeft, sluit de duivel den zak toe (of: neemt de duivel den zak weg).12

Als God tegen u is, is de duivel vóór u.

Als goede lieden kwaad worden, hebben ze den duivel in, zei Japikje Veelpraats, en hij voelde olie regenen; maar zij kwam uit Jan Goedbloeds rotting.13

Als het vuur in de bus is, rijdt de duivel op de klooten. (Zie bus.)

Als men den duivel verlaat, en God aanhangt: dat is een goed ruilen.

Als men van den duivel spreekt, dan is hij nabij (of: dan rammelt reeds zijn gebeente, ook wel: dan ziet men zijn' staart).14 (Zie de Bijlage.)

Als twee schelmen elkander verschalken, dan lacht de duivel zich ziek.

Altijd van den eenen duivel of den anderen.15

Altijd zullen de duivels niet aan ééne deur kloppen. (Zie deur.)

Al waren ook alle duivels, welke Milton, in zijn Verloren Paradijs, zoo mild laat optreden, bijeen, nog zouden ze zulk een geraas niet kunnen maken.

Al zou de duivel de kaars houden.1

[Dat wil zeggen: het zal volstrektelijk gebeuren, er kome dan van, wat er mag. Men wil, dat dit spreekwoord van Sint dominicus zijn' oorsprong zou hebben. De legende verhaalt van dezen sant, dat hij den duivel, die in de gedaante van een' aap tot hem kwam, eens leelijk wist te verschalken, en zoo lang dwong de kaars te houden, tot hij zijn' voorsten vinger verbrandde.]

Al zou de duivel op stelten rijden.

Ben jij de duivel, ik zal je moêr zijn (of: ik ben zijne moêr).2

Beter den duivel gedood dan zich zelven.3

Daar de duivel zelf niet durft (of: kan) komen, zendt hij een oud wijf of een' monnik (ook wel: zijn' bode). (Zie bode.)

Daar God eene kerk sticht, bouwt de duivel eene kapel.4

Daar heeft de duivel zijne broek van bedreten. (Zie broek.)

Daar is de duivel te bannen.5

Daar is de duivel te villen.

Daar men van den duivel vermaant, daar is hij gaarne bij.6

Daar speelt de duivel meê, zei Saam, vier azen en niet ééne troef. (Zie aas.)

Daar was geene kap zoo heilig, of de duivel kreeg er zijn hoofd wel in.7

Daar wil ik den duivel mijn' neus niet op geven.

Daar zou de duivel om lagchen.8

Dat heeft hij in het hoofd, als de duivel het pijweven.

Dat is de confrater van den duivel, zei Jorden, en hij wees op een' moor. (Zie confrater.)

Dat is een digt dak zonder rookgat, daar de duivel weleer onder gescholen heeft. (Zie dak.)

Dat is er een zonder steen, zei de bagijn (of: de duivel), en zij (hij) slikte eene slak door voor eene pruim. (Zie bagijn.)

Dat men God ontrooft, vaart voor den duivel.9

Dat riekt naar muskus, als de duivel naar notenmuskaat.

De boer zit op een' cent, als de duivel op eene ziel. (Zie boer.)

De deugd in het midden, zei de duivel, en hij ging tusschen twee Kapucijnen. (Zie deugd.)

De duivel beschermt zijne vrienden.

De duivel en zijne moêr.10

De duivel geeft luttel om eene leugen, als hij kwaad kan stoken tusschen man en vrouw.11 (Zie de Bijlage.)

De duivel gelijkt naar de arme lieden: ieder blaft hem na, om naar een' goeden hond te gelijken.

De duivel geloove hem.12

De duivel heeft de kaarten geschud.

De duivel heeft er eene speld ingestoken.13

De duivel heeft hem bij den nek.14

De duivel heeft hem den armen Judaszang geleerd.15

De duivel heeft het vragen gemaakt.16

De duivel heeft mede onder de menschen zijne martelaren.17

De duivel heeft zijn ei midden in den winter niet gebroed.

De duivel is daar te binden geweest.

De duivel is een arm gezel: hij heeft noch lijf noch ziel.18

De duivel is een schelm.19

De duivel is er los.

De duivel is Gods aap. (Zie aap.)

De duivel is goed van aannemen, maar slecht van weêrgeven.

De duivel is in de tarwe.20

[Mogelijk is dit spreekwoord ontleend uit de gelijkenis van het onkruid onder de tarwe, ons in Matth. xiii: 24-30 verhaald, ofschoon scheltema de afleiding zoekt in het Middeleeuwsche bijgeloof, dat de brand-aren in de tarwe het werk van den duivel zijn. Zie hem ter plaatse, in de aanteekeningen vermeld.]

De duivel is listig.

De duivel is nagaande.21

De duivel is zoo boos niet als ik, zei de boer. (Zie boer.)

De duivel is zoo zwart niet, als hij wel geschilderd wordt (of: Men moet den duivel niet erger afmalen, dan hij is).22 (Zie de Bijlage.)

[Wanneer er iets ten laste van iemand verhaald wordt, is elk niet alleen geneigd, dit terstond voor goede munt op te nemen, maar zijn er velen zelfs, die er nog een loodje bijleggen, tot men eindelijk verneemt, dat de zaak zeer vergroot is, en er veel laster onder loopt. Dan hoort men door hem, die aan al het kwaad gelooft, behalve dat, wat gebleken is, onwaar te zijn, ons spreekwoord gebruiken. Dat de duivel werkelijk te zwart is afgeschilderd, toont v.d. hulst met verschillende voorbeelden aan. Ondertusschen hadden onze vaderen het al dikwijls met den duivel te kwaad. Getuige daarvan de menigte spreekwoorden over dit onderwerp, gevoegd bij die, welke van den donder, den droes, den drommel, heintje pik en den nikker, of hoe die sinjeur ook moge heeten, ontleend zijn.]

De duivel k... meestal op den grootsten hoop.

De duivel kan eruit.23

De duivel kikt noch mikt, maar hij speelt zijne parten.24

De duivel komt wel ongeroepen.1

De duivel rijdt (of: jaagt) hem.

De duivel schijnt er zijnen staart ingeslagen te hebben.2

De duivel speelt met zijne tanden.3

De duivel trekke er u uit.4

De duivel voere hem in Noorwegen.5

[Even gelijk het spreekwoord: Hij kijkt als een bok in Noorwegen, acht ik dit mede van de invallen der Noormannen, van 810 tot 891, afkomstig.]

De duivel zelfs is goed, als hij zijn' zin heeft.

De duivel ziet hem de oogen uit.

De duivel zit achter het kruis.6

De duivel zou er zich aan dood dansen.7

De eene duivel deert den anderen niet.8

De eene mensch is steeds den anderen zijn duivel (of: wolf).9

De fijnen zijn de mijnen, zei de duivel, en de groven komen van zelf.

De geldduivel heeft hem beet.

De hel is ledig van duivelen, maar vol van doode menschen.

De kwade schuwt het licht, gelijk de duivel het kruis.10

Den duivel eene kaars ontsteken (of: Het is eene kaars voor den duivel).11

Den duivel en God in één glas bannen.12 (Zie de Bijlage.)

Den duivel in de hel helpen.

De rijken vreten de armen, en de duivel vreet de rijken, zoo worden allen gevreten. (Zie arme.)

Die den duivel scheep heeft, moet met hem overvaren.13

Die den duivel te vriend heeft, komt gemakkelijk in de hel.14

Die het lang heeft, laat het lang hangen, zei de duivel, en toen sleepte hem het gestolen kabel na.

Die met den duivel omgaat, moet zorgen, dat hij niet van hem gestolen wordt.

Die met den duivel te scheep is, moet hem aan den praat houden.

Die met den duivel wil plukharen, moet slechten prijs verwachten.15

Drie papen van boozen rade, Drie schouten zonder genade, Drie boeren, gierig en rijk, Zijn negen duivels van 't aardrijk. (Zie aarde.)

Duivelsbrood groeit in éénen nacht. (Zie brood.)

Duivelsdrek kan men ook verzilveren. (Zie drek.)

Een aap, een paap en eene weegluis Zijn drie duivels in één huis. (Zie aap.)

Een engeltje op straat, een duiveltje over den haard.16

Een luiaard (of: Ledigheid) is des duivels oorkussen.17

Een rijk mensch en de duivel is hetzelfde.18

Eens duivels zak is zijn leven niet vol.19

Een spitsche neus en spitsche kin: Daar zit sinjeur de duivel in.

Eerlijk is zijn hart; maar de duivel kent zijne streken.

Elk denkt zijn' duivel een' engel.20

Elke duivel heeft zijn' tijd.21

Elke duivel naait zijne eigen rokje.

Elke duivel regeert in zijne maand.22

Elk werkt om het zijne, de duivel om het al.23

Engelen-weldoen baart duivels-weedoen.

Geef dien duivel koek.24

Geef u aan den duivel met één haar over, en gij zijt voor eeuwig in zijne magt.

Geen duivel mag ervan weten.

Geen duivel of zijne moêr kan erachter komen.

Gelijk de duivel is, betrouwt hij zijne gasten.25

Gij waart het, of het was de duivel in uwen schijn.26

God zendt hem wel de spijzen, maar de duivel kookt ze.

Groot van eten en klein van k....., dan meent de duivel, dat het een open spel is.

Hard tegen hard, zei de duivel, en hij sch... tegen den donder. (Zie donder.)

Heeft eens de duivel u bij een haar, Zoo heeft hij u spoedig ook gansch en gaar.

Heeft men een open gevonden, de duivel vindt er straks eene spie toe.

Het ging hem als iemand, die zich in 't donker verloofde, en op klaarlichten-dag des duivels grootmoeder moest trouwen. (Zie dag.)

Het goed, dat niemand te passe komt, daar speelt de duivel meê.27

Het gras groeit niet, waar de duivel gedanst heeft.

Het is de duivel, en die verguld.28

Het is duivelsdag. (Zie dag.)

Het is duivelswerk.29

Het is een arme duivel, die niets te beloven heeft.30

Het is een duivelskonstenaar.

Het is eene grappige ziel (ook wel: een grappige duivel): de drollen hangen zijn gat uit. (Zie drol.)

Het is een slechte hoop, daar de duivel de beste is.31

Het is er vol, gelijk de hel vol duivels.1

Het is kwaad, den duivel een handschrift te geven, want men moet de quitantie in de hel halen.2

Het is ligt, den duivel te nooden, maar kwaad, daarvan af te komen.

Het is zoo'n duivels toejager.

Het is zoo verward als duivels naaigaren.3

Het kleeft op malkander als de duivel op de ziel van een' monnik.4

Het meel van den duivel gaat heel in gruis weg.

Het moet een slechte duivel zijn, die zich van zulk eenen eene ziel laat ontnemen.5

Het was de beste Griet, die men vond, Die den duivel op een kussen bond.6

[De legende doet Sint margriet de overwinning op den duivel behalen, en hem ongenadig ringelooren.]

Hij beraadt zich met den duivel onder de galg.

Hij doet als de knecht van den duivel: hij doet meer, dan men hem gebiedt.7

Hij doet niet gelijk Sint Maarten, die aan den duivel zelfs gaf.8

[Dat wil zeggen: hij ziet eerst goed toe, aan wie hij zijne weldaden wegschenkt, en doet niet gelijk Sint maarten, van wien de legende zegt, dat hij zijnen mantel in stukken scheurde, om er den duivel een deel van te geven.]

Hij en de duivel zijn één moêrs kinderen.

Hij gaapt ernaar als de duivel naar eene ziel.9

Hij gaat bij den duivel om raad.10

Hij grinnikt als de duivel voor het gootgat.

Hij haalt zich zelven den duivel op den hals, en kan hem niet afkeeren.11

Hij heeft den duivel een oor afgeleend.

Hij heeft den duivel en zijne moêr tot peten.

Hij heeft den duivel in huis gezien.

Hij heeft den duivel in 't lijf.12

Hij heeft een haar van den duivel in.13

Hij heeft een' kop als een boschduivel. (Zie bosch.)

Hij heeft eens engels wieken, maar eens duivelsstem.

Hij heeft een verdrag met den duivel aangegaan.

Hij heeft hem naar den duivel geholpen.

Hij heeft weêr van den duivel in.14

Hij heeft zeker dienst bij den duivel genomen. (Zie dienst.)

Hij is den duivel ontvochten.15

Hij is den duivel te plat.16

Hij is den duivel van de kar afgegleden.

Hij is een gevleeschde duivel.

Hij is gekomen gelijk het duivelsbrood. (Zie brood.)

Hij is het haar van den duivel niet waard.

Hij is niet vrij, die aan den duivel verbonden is.17

Hij is op de duiten, als de duivel op een zieltje. (Zie duit.)

Hij is te dom, om voor den duivel te dansen. (Zie domme.)

Hij is uit de hel gekropen, toen de duivel sliep.18

Hij is van alle duivels opgeheven.19

Hij is van den grootschen duivel bezeten.20

Hij is van het volkje, dat met den paap mooi weêr speelt, en bij den duivel te biecht gaat. (Zie biecht.)

Hij is zoo blij als een kermisduivel.21

Hij is zoo leelijk als de duivel.

Hij is zoo loos als de duivel.

Hij kent noch God noch duivel.

Hij krijgt een prentje met een duiveltje erop.

Hij kwam af, gelijk de duivel op zijne sokken.22

Hij leeft met de menschen, als de duivel met de takkebossen.

Hij loopt gelijk de duivel over het kerkhof.23

Hij loopt voor hem weg (of: is zoo vervaard voor hem), als de duivel voor het kruis.24

Hij meent, dat hij onzen Heer bij het been heeft, en hij heeft den duivel bij den staart. (Zie beenen.)

Hij moet zich wel stout gedragen (of: zeer tieren en beeren), die den duivel vervaard zal maken.25

Hij slaat erop, gelijk de duivel op Gerard.26

Hij slacht den duivel: hij vertrekt met stank.27 (Zie de Bijlage.)

Hij vloekt alle duivels uit de hel.28

Hij vreest den duivel noch zijne moêr.29

Hij vreest voor duivel noch hel.30

Hij was op, voor dat de duivel zijn paneel geschud had.31

Hij weet, in schijn, een duiveltje tot een engeltje te maken.32

Hij wil den duivel een haardje aanstoken.

Hij wordt dat gewend, gelijk de duivel het branden.33

Hij wordt zoo kwaad als een gestampte duivel.34

Hij zal immer mijn duivel op aarde wezen. (Zie aarde.)

Hij zal van den duivel droomen.35

Hij zal zweren, dat de duivel Henrik heet.36

Hij zegt duivel, en meent u.37

Hij zei, al wat de duivel hem ingaf.38

Hij ziet zoo bril, of hij den duivel wou bannen, En hij heeft geen courage, om een' dooden kikvorsch te mannen. (Zie courage.)

Hij zit gelijk de duivel in een wijwatervat.39

Hij zoekt het van voor den duivel weg te halen.

Hij zou den duivel over boord bruijen, of hem een sliptouwtje geven. (Zie boord.)

Hij zou den rook uit de hel halen, al stond de duivel ervoor.

Hij zou een' duivel uit zijn vel doen springen.1

Hij zou niets voor God doen, was de duivel dood.2

Hij zou zijne ziel aan den duivel verkoopen.3

Hoe komt de duivel aan een zieltje?

Hoe meer men den duivel biedt, hoe meer hij hebben wil.4

Hoe zou God de drooge beenen aannemen, daar de duivel het merg uitgezogen heeft? (Zie beenderen.)

Ik had liever, dat mij de duivel haalde.5

Ik heb hem laten loopen voor den duivel.6

In de processie gaan, daar de duivel het kruis draagt.7

Jonge engeltjes zijn gemeenlijk oude duiveltjes.8 (Zie de Bijlage.)

Is hij den duivel te slim, het is, omdat hij oud is.9

Komt de duivel in de kerk, dan wil hij op het hoogaltaar zitten. (Zie altaar.)

Laat geen' duivel in uwen buik wassen. (Zie buik.)

Luipende zeugen eten duivels draf. (Zie draf.)

Maatjes bij maatjes, zei de duivel, en hij ging tusschen twee schoorsteenvegers.

Mans moêr Is de duivel op den vloer.10

Menigeen meent, dat hij onzen Lieven Heer bij het hoofd heeft, en hij heeft den duivel bij de voeten.11

Men moet den duivel niet aan den muur schilderen: hij komt buiten dat wel.

Men zou den duivel wel bedriegen met een zwart manteltje.12

Met den duivel om raapzaad gaan.

Moeten eten is een duivels-eten.

Nu zal de duivel den duivel schenden.13

Ook de duivel kan tot drie tellen.

Over des duivels ziel koopen.14

[Men bezigt dit spreekwoord, wanneer men maar nemen moet, wat men krijgen kan, omdat er bij den schuldenaar toch niets te halen is.]

Paulus! bekeer je, of de duivel haal je.

[Men bezigt dit spreekwoord al jokkende, om iemand, die van plan veranderen wil, tot spoed aan te sporen.]

Practica est multiplex! zei de duivel, en hij at den rijstebrij met hooivorken. (Zie brij.)

Practica est multiplex! zei de duivel, en hij sneed een' boer de ooren af, en gebruikte het vel tot achterlappen voor zijne schoenen. (Zie boer.)

Rare honden, grappige duivels.15

Riekt gij zoo, als gij gebraden zijt, zoo eet u de duivel op.16

Roode baard, Duivels aard. (Zie aard.)

Rood haar met eene spitsche kin: Daar steekt de duivel in.

Salomo zegt: als de ouders de roede sparen, Dat hunne kinderen dan voor den duivel varen.17

[Salomo spreekt in dien zin: Spreuk. xxiii: 14.]

Slaat men er één' duivel uit, men slaat er wel tien weder in.18

Soort zoekt soort, zei de duivel, en hij pakte den schoorsteenveger bij den kop.19

Spijt God en den duivel geboren.20

Toen de duivel een klein kind was.21

Toen God het vuur schiep, schiep de duivel den ketel.22

Voor geld kan men den duivel laten dansen.

Vrolijk leven voor den Heer, tot spijt van den duivel.

Vrolijk te leven en zalig te sterven: Dat heet eerst den duivel zijn reekning bederven.

Wanneer de rooster in orde is, dan zal de duivel niet op het kerkhof komen.23

Wat duivel is er ooit naakter en onbeschaamder uit de hel gekropen!

Wat een monnik zich durft voor te nemen, dat zou zelfs de duivel zich schamen te bedenken.

Wat oud! de duivel is oud.

Wat tot den duivel loopen wil, kan men niet ophouden.24

Zij is den duivel te erg.25

Zij is uit de hel gedeserteerd, toen de duivel op schildwacht stond.

Zijn duivel is nog niet dood.26

Zijne zakken zijn van duivelsleêr: zij kunnen geen kruis behouden.27

Zoo de duivel geen straatschender wordt.28

Zoo de duivel het hooi bond.29

Zoo de duivel het konvooi niet afslaat.30

Zou de eene duivel met den anderen verloren gaan!

Zuivel op zuivel Is 't werk van den duivel.31

[Dit spreekwoord drukt, in sterkeren zin, hetzelfde als een ander uit, dus luidende: Twee zuivels op één brood: Dat geeft hongersnood.]

Duivelin.

Ik geloof niet, dat er in de hel zulke vuile duivelinnen zijn.

Duizend.

Acht is meer dan duizend. (Zie acht.)

Het getal helpers staat tot dat der nieuwsgierige gapers als één tot duizend.

Hij zit daar, of zijn geld duizenden was.

Van honderd (of: duizend) niet één, die 't verdragen zou.32

Zij roemen op hunne duizenden.

Duizendpooterij.

Het is duizendpooterij.

Duizendschoon.

Het is nu juist ook geene duizendschoon.

[Men bezigt dit, als tegenstelling, voor eene vrouw, die, hoewel niet tot de schoonsten behoorende, daarom nog niet geheel van schoonheid ontbloot is.]

Dukaat.

Friesche trouw en Hollandsche dukaten: daarmede kan men ver komen.1

Het is zoo geel als dukaten-goud.

Hij had wel een dukaten-kakkertje noodig.

Hij heeft nog in de zon, dat honderd dukaten waardig is.2

Hij staat erbij, of hij dukaten zal k......

Ik heb eertijds zulk een' muilezel gezien, die uwe dukaten wel dragen zou.3

Wilt gij weten, wat een dukaat waardig is: zoek er een te leenen.4

Dukdalf.

Dat zijn dukdalven.5

Dulcinea.

Hij gaat als een dolend ridder zijne Dulcinea opsporen.

[Opdat ook de bespottelijkheid van de smachtende liefde der dolende ridders aan het licht zou komen, schept de cervantes voor don quichot, in dulcinea van toboso, eene hersenschimmige geliefde. Sanche, zijn knecht (schildknaap), vergist zich nog al eens, als hij over haar uitweidt; maar wordt dan natuurlijk door zijn' meester (den ridder van de droevige figuur) bestraft en te regt gewezen. Wie in onzen tijd van liefde sterven wil, maar zich bij voorkomende gelegenheden nog al gemakkelijk troosten laat, is de persoon, op wien dit spreekwoord van toepassing is.]

Dun.

Hij krijgt twee plakken en eene dunne.

[De plakke, als munt, komt met de duit overeen, althans de Brabandsche stuiver werd in acht plakken verdeeld. De Groningsche stuiver evenwel deed maar zes plakken, en de Leuvensche stuiver drie. De dunne, hier bij de twee plakken ontvangen, zal wel de penning zijn. Met dit spreekwoord geeft men te kennen, dat de groote verwachtingen, die men van eene zaak had, zeer gering blijken te zijn.]

Hij loopt door dik en dun. (Zie dik.)

Men moet het dunne met het dikke drinken. (Zie dik.)

Dundoek.

Het is een nufje Dundoek.

Dupe.

Hij is de dupe van de historie.6

Duren.

Duren is eene schoone stad, die aan het Sparen ligt.7

Duren is eene schoone stad, en blijven duren nog eene schoonere.8

Duren is eene schoone stad; maar Kortrijk ligt er zoo digt bij.9

[Wel bevat de provincie Noord-Braband een Duureind, Durenseind, Duer, Dueren, Duuren of Duren; maar eene stad, en wel eene schoone stad, gelijk de drie laatste spreekwoorden opgeven, is het niet; terwijl uit de spreekwoorden blijkt, dat men aan de aan de Roer gelegen Pruissische stad Duren niet te denken heeft. En heewel het Sparen of Spaarne de rivier is, waaraan de stad Haarlem ligt, en Kortrijk eene stad in de Belgische provincie West-Vlaanderen, zoo is het met deze beide even zoo gemeend als met de schoone stad Duren: het zijn al denkbeeldige zaken. Duren is eene schoone stad, dat is: volhouden is eene schoone zaak, vooral als men zijn' staat vrij hoog voert; maar daar is spaarzaamheid toe noodig, anders is het rijk des hoogmoeds kort van duur.]

Durfniet.

De beschaamde (of: durfniet) gaat altijd ledig heen. (Zie beschaamd.)

Dut.

De godzaligste man kan eenen dut hebben.10

Hij is heel versuft, en raakt al vast in den derden dut.11

Iemand uit den dut helpen.

Duurte.

Als men nog zulk pekelvleesch voor een' stooter koopt, heeft men er geene duurte aan.

Ik zal er de duurte niet in brengen.

Duurzaamheid.

Een appel, schoon en lang van duur, Is dikwijls wrang en bitter zuur. (Zie appel.)

Het zal geen' langen duur hebben.12 (Zie de Bijlage.)

Het zoet wordt zuur Door langen duur.

Natuur Heeft duur.

Ook liefelijke toonen vervelen op den duur.

Duw.

Die den duw krijgt: hoe raakt hij er wel af!13

Iemand een' duw in het wambuis geven.14

Wat fatale duw is dat, zei Joor, en hij kreeg een brandmerk. (Zie brandmerk.)

Dwaallicht.

Het is een dwaallicht.

Dwaas.

Belofte is een hemel voor de dwazen. (Zie belofte.)

Beloven zonder geven, is de dwazen troosten.15 (Zie de Bijlage.)

Daar geschiedt veel ramp; maar de dwazen krijgen 't meest.16

Dat de dwazen zooveel niet versnipperden, zijde en laken ware beterkoop.17

De dwaas bemerkt het niet, Dat God ons in het duister ziet. (Zie duister.)

De dwaas heeft met den wijze slechts dit gering verschil: Deez' wil, hetgeen hij doet; die doet, hetgeen hij wil.

De dwazen hebben altijd regen in hunnen almanak. (Zie almanak.)

De dwazen hebben geen verstand.1

De wijze gelooft de redenen, de dwaas gelooft den stok.2

De zeeman noemt ze regte dwazen, Die visschen willen zonder azen. (Zie aas.)

Die eenen gek uitzendt, krijgt eenen dwaas weder.3 (Zie de Bijlage.)

Die koren voor een ander meet, Is dwaas, indien hij zich vergeet.4

Die meest krijten, zijn de grootste dwazen.5 (Zie de Bijlage.)

Dwazen hebben veel ongeluk.6

Dwazen hebben voordeel in alle landen.7

Dwazen willen eerst oordeelen.8

Dwazen zijn vrij in alle landen.9

Een dwaas berokkent, dat veertig wijzen niet zouden kunnen stillen.10

Een dwaas eischt veel; maar dwazer is hij, die 't hem geeft.11

Een dwaas laat zich in zijne woorden hooren.12

Een dwaas raadt wel eenen wijze.13

Een dwaas verstaat, Als 't is te laat.14

Een dwaas ziet in zijne dwaasheid anders niet dan wijsheid.15

Een kleintje deert mij niet, zeggen de wijzen; daarentegen ontstellen zich de dwazen over dingen zonder nood. (Zie ding.)

Een wijze en een dwaas weten meer dan een wijze alleen.16

Gemeenlijk staat een dwaas beschaamd, Die hooger klimt, dan hem betaamt.17

Het geluk is eene weldaad voor den dwaas, maar een vloek voor den zot.

Het is al raauw en wrang, wat de mond der dwazen uitgeeft.

Het is een dwaas, die wel anderer gebreken kent (of: berispt), maar zijne eigene vergeet.18 (Zie de Bijlage.)

Het is een dwaas, die zich betrouwt op eens andermans dood. (Zie dood.)

Hij is dwaas, die eene vrouw meer betrouwt, dan als het pas geeft.19

Hij is dwaas, die zich brandt aan eens andermans ketel.

Hij is een dwaas, Die om een' haas Veel smarten lijdt, En nog een paard, Veel ponden waard, Den hals afsnijdt.20

Hoerenaas, Loer en dwaas. (Zie aas.)

Men vindt geen' dwaas, die zorgen kan.21

Men vindt menig dwaas, die nooit te Aken kwam. (Zie aken.)

Men vindt veel dwazen, al zijn ze niet geschoren.22

Met kwade dwazen is het geen gekken, noch met sterke worstelen.23 (Zie de Bijlage.)

Niemand zoo dwaas, dan die al willens dwaas is.24

Om te snijden in de kaas, Dient een wijze en een dwaas.25

Pogchen en blazen, Is 't werk van dwazen.26

Te zamen zuipen (of: zingen) en blazen, Is een daad van regte dwazen. (Zie daad.)

Veeltijds meenen jonge dwazen, Dat de oude lieden razen; Maar die hebben meer vergeten, Dan de jonge dwazen weten.27

Volle flesschen en glazen Maken vloekers en dwazen.28

Zoo mij de hoed staat, staat mij het hoofd, zei de dwaas.29

Dwaasheid.

Antwoord den zot niet naar zijne dwaasheid.30

[Dit spreekwoord is genomen uit Spreuk. xxvi: 4.]

Daar de schaamte schade baart, Is zij van een' zotten aard (of: is zij niet dan dwaasheid). (Zie aard.)

De dwaasheid heeft arends vleugelen, maar uils oogen. (Zie arend.)

De dwaasheid loopt, de wijsheid gaat.31

Des anderen dwaasheid zij uwe wijsheid.

Die ééne vrouw heeft gehad, verdient eene kroon van lijdzaamheid; die er twee heeft gehad, van dwaasheid.32

Die gekheid zaait, zal dwaasheid inoogsten.

Die zijnen oogst laat voorbijgaan, betreurt zijne dwaasheid.33

Een dwaas ziet in zijne dwaasheid anders niet dan wijsheid. (Zie dwaas.)

Gemeenlijk laakt de gek in anderen zijne eigene dwaasheden.34

Het is dwaasheid, eenen zot te kastijden, die den raad, dien men hem geeft, niet gelooft.35

Het is dwaasheid, voor eene blaauwe scheen te duchten, eer men zich ooit stiet.36

Ieder vertrouwen is eene dwaasheid en ligtvaardigheid; niemand vertrouwen is tiranniek.37

In de liefde is dwaasheid en wijsheid.38

Om dwaasheid te regeren: daar behoort verstand toe.39

Ouderdom schaadt voor dwaasheid niet.40

Wilt gij dwaasheid wel bestieren, Zijt dan wijs in uw manieren.1

Dwaling.

De kortste dwalingen zijn de beste.2

Zoo zou de laatste dwaling erger zijn dan de eerste.3

[Dit spreekwoord is genomen uit Matth. xxvii: 64.]

Dwang.

Daar geen dwang is, is geene eer, zei de koster, en hij sloeg de beelden in de kerk. (Zie beeld.)

Dwang Leert zang.4

Dwang Maakt bang.5

Geen dwang Duurt lang.6

't Geloof komt door geen' dwang, Maar God heeft daarvan dank. (Zie dank.)

Hij loopt uit dwang.

Liefde en zang Lijden geen' dwang.7

Moeten is dwang, en dwang is mooi.8

[Men zegt dit al schertsend van hen, die zich elken dwang getroosten, om aan de mode gehoorzaam te zijn.]

Moeten is dwang, En huilen is kinderen-zang.9

Noch vinnig slaan, noch harde dwang doet den ezel drinken.10

Dwarsdrijver.

Alle dwarsdrijvers hebben vieze koppen.

Dwarsdrijvers marren op den stroom.11

Gij mogt den dwarsdrijver maar liever hebben Iaten slapen.12

Dwarsfluit.

Hij speelt altijd de dwarsfluit.

[Men zegt dit van een' dwarsdrijver.]

Dweil.

Het is eene regte dweil: mogt zij schoon worden!

Zij zullen malkander uitdagen op de punt van eene natte dweil.

Dwerg.

Al zit een dwerg op reuzen-schouders, hij is daarom niet te grooter.

De schoenen van den dwerg passen den reus niet.

Des morgens hooger dan een berg, Des avonds lager dan een dwerg. (Zie avond.)

Hebt gij maar dwergen-voeten, u past geen reuzenschoen.13

Wanneer een dwerg op eene hooge wier staat, heeft hij eene hooge voetbank. (Zie bank.)

Dwingeland.

Zoo God een land straffen wil, zendt Hij het een' dwingeland.14 (Zie de Bijlage.)


Vorige Volgende