Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6334. 1643 juli 25. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Accepi literas reginae [dominae] nostrae datas X Iunii,² petii aditum ad reginam regentem regni huius. Ibi postquam officio doloris et consolationis functus fuero, alterum illud de foederibus negotium tractabo apud eos quibus nunc res istae sunt creditae. Nam Chavigniacus,³ ab eo quod habuit munere demotus, securitatem sibi quaesivit in legatione.

Ad Theodonisvillam obsidio iam ad fossam pervenit, nec quicquam deest eorum quae sunt necessaria. Quid agat in Hispania Motta Odincurtius, quid in Italia princeps Thomas, cognoscere brevi dabitur. Guebrianus cum suis apud Hohentvilam est, Bavarici trans Danubium Ulmam versus. Dux Zimmeriensis Francothaliae bene acceptus fuit crediturque eius restitutio pro re certa.⁴ Legati, hinc ad pacem ituri, exspectant⁵ donec Hispani praeter eum qui praecessit caeteros, de quo scripsi, hac transeant,⁶ non quidem, quantum audio, Lutetia transituri, ne ea res Batavos offendat, sed non ita longe ab aula abfuturi ut non ad eos mitti possint qui res praeparent. Ego vero ea de re non multum sollicitus sum, nam etiam si omnia quae ab Hispanis cepere, largiri velint, nihil largientur de nostro. Francofurtensis conventus ad breve tempus discessurus videtur, deinde eodem rediturus. Volunt principes ad loca conventus de pace quatuor de suis mittere et augere numerum, si opus sit, qui ad conventum ea quae aguntur, nuntient et inde, si opus sit, mandata accipiant.⁷

Qui contra papam se iunxere, id est Ethruscus, Veneti, Parmensis, Mutinensis, iter sibi parant Ferrariam versus et loca ceperunt eo ducentia, praeterea etiam in ditionem Urbinensem tendunt. Contra in Mutinensem arma inferunt papae duces. Discimus etiam a Venetis occupatum Portum Cesenaticum, ab Ethruscis Martinellam in ora maritima, diei itinere a Roma. Contra a Ferrariensibus Portum Valonae, et quaedam proelia ab eis bene pugnata. Rex Hispaniae interpellatus de mittendis auxiliis ex feudorum lege, cum hoc ei tempora vix permittant, ad pacem laborat.

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C61, 152; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 314 no. 490. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 90. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna (no. 6335).

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 25 juli 1643 (no. 6333).

3 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny, had op 15 juni het staatssecretariaat van buitenlandse zaken overgedragen aan Henri-Auguste de Loménie, heer van La Ville-aux-Clercs, graaf van Brienne; vgl. no. 6330.

4 Ludwig Philipp, paltsgraaf van Simmern, sinds 1632 administrator van de bezittingen van de uit haar landen verdreven keurvorstelijke familie, bracht mogelijk met toestemming van de keurvorst-aartsbisschop van Mainz een bezoek aan de stad van waaruit hij in 1635 was verdreven.

5 De Franse delegatie beraadde zich nog over een definitieve datum voor haar vertrek naar Munster (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen I, p. LXIX).

6 Antoine Brun (no. 6298) was de tweede Spaanse gevolmachtigde don Diego de Saavedra y Fajardo vooruit gereisd; vgl. Doc. Boh. VII, p. 27-28 no. 12, en Archivo de Simancas, Catálogo IV, Secretaría de Estado; Negociaciones con Francia I, p. 204. Het derde lid van de delegatie, don Lope Zapata, graaf van Walter, hield zich al geruime tijd in Keulen op (Acta pacis Westphalicae; Die kaiserlichen Korrespondenzen I, p. 57).

7 Nog steeds was op de Frankforter ‘Deputationstag’ geen oplossing gevonden voor het probleem van de vertegenwoordiging van de ‘Fürstenrat’ op de aanstaande vredesconferenties.

[p. 425]

Rex Magnae Britanniae edictum edidit, quo vetat eos qui parlamentum se vocant, pro parlamento agnosci, graviter querens perniciem sibi et reginae coniugi suae intentatam, hanc et proditionis damnatam quod mariti fida fuerit, insidias structas ad intercipiendum filium suum multaque alia.⁸ Laborat nunc et rex ut motus Hiberniae componat, usurus deinde Hibernorum ope. In parlamento perpetua sunt dissidia inter classem procerum ac plebis. Et cum plebeius ordo Scotos in auxilium advocare vellet, intercesserunt proceres.

De episcopo Bellovacensi, qui apud reginam regentem plurimum potest et a regina erat commendatus ad adipiscendum honorem cardinalitium, rescripsit papa se, si sponte sua ex Gallis episcopis eligere aliquem debuisset, non alii potius id honoris fuisse collaturum, quod et eruditionem ipsius nosset et virtutes et reverentiam erga sedem romanam, itaque se prima occasione memorem fore petitionis a regina factae. Cardinalis Mazarinus,⁹ qui si id eveniat, providet illum potiorem fore auctoritate et gratia, forte et loco, quia Bellovacensis et episcopus est et par Galliae, creditur parare se ut eat Romam et eo misisse magnam vim pecuniae, comparatam ex opulentissimis beneficiis et largitionibus regiis. Princeps Condaeus de sua pecunia non parum misit ad filium suum. Dux autem Incolismensis modicum exercitum secum habet, ut impediat hostem ne quem locum Galliae aggrediatur. Princeps autem Arausionensis, etsi non multum proficit, valde tamen utilis est Gallis, quia Melonem et magnas copias retinet ne in Galliam veniant.

Parlamentum Parisiense non tantum rescidit quae contra Elboevium ducem acta erant et ipsum absolvit, sed et ius ei servavit ad consequendam indemnitatem suam ubi id fieri debere iudicaret, id est adversus cardinalis Riceliaci heredes. Cancellarius Franciae a suo munere, quanquam saepe monitus, discedere non vult,¹⁰ neque magis Bressaeus a maritimo imperio,¹¹ neque Esguillonia a possessione Portus Gratiae.¹² Cum duce Bulionio agitur de compensatione ei danda pro Sedano.¹³ Edicta tributaria multa revocantur¹⁴ et creditur iturus aliquis in Angliam ad pacem procurandam inter regem Angliae et parlamentarios. Edictum pro iis qui reformatae sunt religionis adhuc pendet sub parlamento, quae prolatio suo periculo non caret. Conigsmarchii res dicuntur bene procedere.¹⁵

8 In ‘The King's Proclamation’ van 26 juni/6 juli 1643 (no. 6333) sprak koning Karel I zijn ongenoegen uit over hetgeen het Parlement de koningin wilde aandoen: ‘and hath maliciously, and in contempt of us (after an attempt to murder our royal consort in Bridlington Road, the place of her landing) impeached her of high treason, for assisting us with arms and ammunition to defend us from the rebellion ...’ (The Parliamentary History of England III (1642-1660), kol. 136).

9 Kardinaal Jules Mazarin werkte de promotie van de bisschop van Beauvais tegen; zie Lettres Mazarin I, p. 312-314.

10 Kanselier Pierre Séguier bleef ondanks al zijn persoonlijke zwakheden in functie. Zie voor de loze geruchten die in deze tijd over zijn ontslag in Parijs circuleerden, Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 69, 76 en p. 95.

11 De regentesse wenste nog steeds dat Jean-Armand de Maillé, markies van Brezé, hertog van Fronsac, met César de Bourbon, hertog van Vendôme, tot een vergelijk zou komen over de verkoop van de waardigheid van ‘amiral de France’; zie nos. 6322 en 6323.

12 Marie-Madeleine de Vignerot, hertogin van Aiguillon, en haar broer François, markies van Pont-de-Courlay, hielden in naam van de jonge Armand-Jean de Vignerot du Plessis, hertog van Richelieu, de citadel van Le Havre in hun bezit.

13 Familieleden en vrienden raadden Frédéric-Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon, aan om de aangeboden schadeloosstelling voor het verlies van het prinsdom van Sedan te aanvaarden (Briefw. C. Huygens III, p. 404-405, 420 en p. 426-427, en Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 85).

14 In het gehele land werden belastinggaarders lastig gevallen (Chéruel, Histoire de France pendant la minorité de Louis XIV I, p. 204-220). Een kleine tegemoetkoming aan de wensen van het Franse volk bood wellicht de ‘Déclaration du roy portant décharge de dix millions de livres sur les tailles’ (R.O. Lindsay en J. Neu, French political pamphlets, no. 6525).

15 De Zweedse generaal-majoor Hans Christoph, graaf van Königsmarck, was begonnen aan de omsingeling van Halberstadt; vgl. no. 6329.

[p. 426]

Haec postquam scripseram, aditus mihi ad reginam datus est.¹⁶ Locutus ei sum congruentia literis reginae dominae nostrae ad ipsam et ad regem, deinde literas tradidi. Respondit de suo adversus reginam nostram affectu verbis humanissimis; de foederibus nihil,¹⁷ quanquam ego id attigeram.

Deus, excellentissime et illustrissime domine, Sublimitatem tuam resque et consilia eius semper sospitet,

tuae Sublimitatis cultor devotissimus,
H. Grotius.

16 In zijn schrijven aan koningin Christina (no. 6330) verwees Grotius al naar de audiëntie die hem op vrijdag of zaterdag 24/25 juli bij de regentesse was verleend.

17 Kardinaal Jules Mazarin en staatssecretaris Henri-Auguste de Loménie, graaf van Brienne, hadden de documenten behorende bij de ratificatie van het Frans-Zweeds subsidieverdrag van 30 juni 1641 op 27 juni in orde gemaakt; zie ook no. 6350.

Lutetiae, XV/XXV Iulii 1643.

Accessi comitem Briennium, qui nunc comitis Chavigniaci partes implet. Dicit iam scriptas literas ad reginam nostram quae asseverent fore ut serventur foedera, quippe quibus non reges tantum sed et regna obligentur. Id si recte se habet, gaudebo; sin minus, laborabo ut, si quid corrigendum aut addendum sit, corrigatur aut addatur. Iisdem literis dicit scriptum de Portugalliae legato admittendo ad pacis colloquia. Rogare se rogatos;¹⁸ si id obtineri possit, bene; si non, in eo paci aut colloquiis moram non fore. Romae et per omne imperium suum pontifex argentea vasa privatorum ad se ferri iussit, ut nummi inde cudantur. Castellum Galwaiae in Hibernia diutius a protestantibus contra pontificios defendi non poterit. Desiderant qui hic rebus praesunt ut scribatur posthac ‘Serenissimae et potentissimae etc.’ reginae regenti Franciae.¹⁹

18 In de door zijn copiïst uitgeschreven nieuwsbrief aan Johan Oxenstierna (no. 6335) voegde Grotius eigenhandig het woord ‘rogatos’ toe.

19 Vgl. de tweede bijlage van de brief van 10/20 juni 1643 (no. 6274): ‘Nos Christina, etc., Ingriaeque domina, etc., serenissimae principi ... dominae Annae...’. Achter ‘serenissimae’ ontbreekt echter de toevoeging ‘et potentissimae’.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Quae in visceribus Galliae et quae extra ea in Britannia, Italia et Hispania acta sint, tradit.