Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4694. 1640 juni 15. Van G.J. Vossius¹.

Illustrissime domine, vir undecunque maxime,

Literas hasce exarabam in Gallias ituris Bartholo, Thoma, Casparo Bartholinis², liberis Caspari Bartholini³, philosophiae ac medicinae, dum viveret, in academia Hafniensi professoris, viri acuti et pereruditi ingenii doctrinaeque monumenti per orbem celeberrimi. Praeterea comitem se iis in viam dedit Theodorus Fuirenius⁴, eorum, quos dixi, consobrinus, natus ex doctore medico⁵, amplissimi consulis nostri Andreae Bicheri⁶

1 Gedrukt Vossii Epist., p. 392; Vossii Op., Epist., p. 274; gedeelt. gedr. in vert. Brandt-Cattenb., Leven II, p. 266. Antw. op no. 4645; beantw. d. no. 4794.

2 Bertel Bartholin (1614-1690), later professor eloquentiae in Kopenhagen; Thomas Bartholin (1616-1680), later professor medicijnen in Kopenhagen; Caspar Bartholin jr., jurist.

3 Caspar Bartholin (1585-1629), Deens polyhistor, professor Latijn in Kopenhagen. Hij was gehuwd met Anna Fincke (1594-1677), dochter van dr. Thomas Fincke (1561-1656).

4 Diderik Fuiren (1621-1656).

5 Jörgen Fuiren (1581-1628), medicus en botanicus, gehuwd met Margaretha Fincke (1595-1665), dochter van dr. Thomas Fincke.

6 De Amsterdamse burgemeester dr. Andries Bicker (1586-1652). Een familierelatie tussen hem en Jörgen Fuiren heb ik niet kunnen vaststellen.

[p. 333]

consobrino. Bartholinorum materteram⁷ uxorem habet Olaus Wormius⁸, medicinae in academia ante memorata professor, cujus extant Fasti Danici⁹, doctum et utile opus; item liber de Runica sive antiquissima Danorum literatura, vulgo dicta Gothica¹⁰. Haec de iis, qui literas perferunt, juvenibus eruditis ac, ut censeo, non indignis, quos ad salutationem et alloquium tui admittas.

Nunc de meis loquar. Post amissam dulcissimam Joannam meam¹¹, puellam jam nubilem et variis artibus ac animi dotibus instructam, filiam unicam, post ereptum item Gerardum¹² carissimum, in quo semper certare putavi judicium cum ingenio, pietatem cum industria - Velleium ejus¹³ vidisti et Valerius Flaccus ac Censorinus¹⁴, fortasse item alia consequentur - in alia quoque adversa incidi, quae non mediocriter animum premerent; ne tamen opprimerent, operam dedi quam potui. Vix tamen dubito, quin crebrior eorum cogitatio et uxoris¹⁵ moeror aliquid etiam contulerint ad morbum, qui me lecto aliquandiu affixit, duos etiam menses detinuit domi.

Ita factum, ut cessarent operae in excudendis meis, quibus praelum antea fervebat, ut item quasi intermitterem prorsus epistolare officium. Quamquam de te altera etiam cessationis causa erat. Nam interea temporis semel iterumque adfuit nobilissimus genere animoque filius tuus Petrus, qui saepius est cum Blauwiis¹⁶ collocutus ac, quorum opus foret, omnium te facturum certiorem recepit; ut hac parte opera mea non valde opus foret. Nunc valetudini melius est, etsi non ut solet. Absoluti duo tomi Theologiae et physices Christianae¹⁷ jamque indices concinnantur. Binos intra menses te visurum opus id confido.

A nostris jam ad majora melioraque me confero. Legendis iis, quae in Novum Testamentum fuisti commentatus¹⁸, nequeo satiari. Aurea plane sunt quae me, imo me longe doctiores doces. Propertianum illud leviter liceat immutare:

Cedite Romani scriptores, cedite Graii,

Nescio quid majus Sol opere hoc videat¹⁹.

7 Dorothea Fincke (1596-1629), dochter van dr. Thomas Fincke.

8 Ole Worm (1588-1654), in middels voor de derde maal gehuwd met Magdalene Motzfeldt (1617-1691).

9 Fasti Danici Universam tempora computandi rationem antiqvitus in Dania et Vicinis Regionibus observatam Libris tribus exhibentes: Ex varijs patriæ antiqvitatibus et Autoribus fide dignis eruti, ac in lucem emissi ab Olao Worm D. Medicinæ in Acad. Haffn. professore publ. Hafniæ Apud Salomonem Sartorium Regium et Academiæ Typographum. A.^o MDCXXVI.

10 Runer Seu Danica literatura antiqvissima, Vulgò Gothica dicta luci reddita opera Olai Wormii D. Medicinæ in Academia Hafniensi Profess. P. Cui accessit De priscâ Danorum Poesi Dissertatio Hafniæ, Typis Melchioris Martzan. Anno M.DC.XXXVI.

11 Zij was op 3 maart nog vóór haar achttiende verjaardag overleden.

12 Gerardus Vossius (1619 - 27 maart 1640).

13 M. Velleivs Patercvlvs. Cum Notis Gerardi Vossii G.F. Lugd. Batavorvm, Ex Officina Elzeviriana. A.^o 1639. De geleidebrief van Gerardus Vossius en Grotius' antwoord daarop in dl. X, resp. nos. 4148 en 4319.

14 De aantekeningen van Gerardus Vossius op Valerius Flaccus' Argonautica zijn in 1724 uitgegeven door Petrus Burman in zijn editie van dit werk; de aantekeningen op Censorinus' De die natali zijn, voorzover ik kan nagaan, niet verschenen.

15 Elisabeth Junius.

16 De Amsterdamse drukkers-uitgevers dr. Johan Blaeu en Cornelis Blaeu.

17 Gerardi Ioannis Vossii de Theologia Gentili, et Physiologia Christiana; sive de origine ac progressv Idololatriæ, ad veterum gesta, ac rerum naturam, reductæ; deque naturæ mirandis, quibus homo adducitur ad Deum, liber I et II. Liber III et IV. Amsterdami, apud Ioh. et Cornelivm Blaev, MDCXXXXI.

18 Hvgonis Grotii Annotationes in libros Evangeliorvm. Cum tribus tractatibus & Appendice eo spectantibus. Amsterdami, Apud Ioh. & Cornelivm Blaev. MDCXXXXI; Ter Meulen-Diermanse no. 1135.

19 Vgl. Propertius, II, 34, 65: Cedite Romani scriptores, cedite Grai! // Nescio quid maius nascitur Iliade.

[p. 334]

Jamque aggressi essent Blauvvii excudere, nisi responsum expectassent, num typi ac chartae forma placeat transmissa²⁰. Vix haec lucem viderint, quin praelo subjecturi commentarios de Jure belli et pacis²¹; item Ἀνϑολογίαν tuam²² et quae alia voles.

Diatriba de Antichristo²³ paucis placet, qui quidem segreges sint ab ecclesia romana; usque adeo radices in animis omnium egit opinio illa de Urbis episcopi, adversus Deum et Christum, elatione saepe, ut volunt, et clarissime scripturis praedicta. Sane respiciens spatium omne aetatis anteactae jam a prima pene pueritia recordor sententia ea personuisse pulpita nec preces publicas saepius fuisse conceptas sine detestatione Antichristi romani et rasae turbae. Quorumdam opinio est, ut vera diceres, non expedire, ut populus in eam opinionem veniat. Nempe non abeunt a notissimo utrique nostri Bal. Lydio²⁴ τῷ μαϰαρίτῃ, qui increpitus a me, quod inter multa verissima quaedam etiam falso impegisset doctoribus ecclesiae romanae, ubi defensitare ea, quae dixerat, ϰρησφύγετον non reperit aliud, tandem eo se contulit nullo cujuscumque penicillo satis foede romanam ecclesiam posse coram populo depingi. Mihi vero praestabat opinio veritatem non egere mendacio et manifeste falsis fidem etiam detrahi veris.

Quod Ultrajectini Voetii²⁵ de Diatriba super coena²⁶ judicium sit, cognoscere satis poteris ex epistola juvenis²⁷ ad me, qui coram audiit docentem. Exemplum transmisi hac commoda occasione, etsi fortasse res ipsa vix tanti, ut legere sustineas, videbitur. Mihi et haec, quam proxime dixi, dissertatio et illa quam paulo antea commemoravi, et aliae mole exiguae, pondere maximae, plurimum placuerunt. Nec satis mirari possum, etsi divinum ingenium tuum non ignorem, quomodo in illustrissimo illo onere et ea salutantium multitudine sufficias tam multis iisque plurimum indictis tum perspiciendis, tum nos et alios docendis. Nec minus stupent alii, credo et mali, etsi dissimulent.

Maximi Salmasii²⁸ opus de Foenore trapezitico²⁹ credo jam legeris. Non erit ad palatum sive Cloppenburgianum³⁰ sive Voetii. Huic opus ipsum, illi praefatio respondet; sed neque ringi desinet sacer exercitator³¹, adversus quem adeo multa asperguntur sane pererudita. Haec sola nunc occurrebant.

Vale, illustrissime domine, amicorum tuis meritis prime, et a me et conjuge et omnibus meis salve.

Tui illustrissimi nominis cultor
G.J. Vossius.

20 Deze proefdruk was door Pieter de Groot doorgezonden; vgl. no. 4625. Zie ook Grotius' oordeel daarover, no. 4640 en no. 4674.

21 Zie voor de volledige titel no. 4581, n. 7.

22 Anthologia Graeca cum versione Latina Hugonis Grotii edita ab Hieronymo de Bosch. Ultrajecti e typographia B. Wild & J. Altheer, MDCCXCV-MDCCCXXII; Ter Meulen-Diermanse no. 534.

23 Commentatio...de Antichristo...; zie voor de volledige titel no. 4453, n. 2.

24 Balthasar Lydius (1577-1629), predikant te Dordrecht; hij was in eerste echt getrouwd met Anna van der Myle, dochter van Vossius' stiefmoeder Barbara, vgl. Rademaker, Vossius (1967), p. 51. Zijn tweede vrouw, Alyd de Witt, was in eerste echt gehuwd geweest met Isaac van de Corput, zwager van Vossius. Betreffende de zakelijke relatie tussen Vossius en Grotius enerzijds en Lydius anderzijds zie men vooral Briefw. I, Register i.v.

25 Gisbertus Voetius, contra-remonstrants theoloog en hoogleraar in Utrecht.

26 Dissertatio de Cœnæ administratione ubi Pastores non sunt. Item An semper communicandum per symbola. Amstelodami, Apud I. Columnam Anno Domini, 1638; Ter Meulen-Diermanse no. 1091.

27 Niet geïdentificeerd.

28 Claude de Saumaise - Salmasius -, klassiek filoloog te Leiden.

29 Dissertatio De Foenore Trapezitico, in Tres libros divisa. Claudio Salmasio Auctore. Lugduni Batavorum, Ex officina Ioannis Maire MDCXL.

30 Johannes Cloppenburg (1592-1652), predikant te Brielle; vgl. no. 4572, en n. 11.

31 Daniel Heinsius; Vossius zinspeelt op Danielis Heinsii Sacrarvm Exercitationvm ad Novvm Testamentvm Libri XX.... Lvgduni Batavorvvm, Ex Officinâ Elseviriorum. MDCXXXIX.

Amstelodami, MDCXLXV Iunii.