Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 10

4121. 1639 mei 21. Aan M. Opitz⁵.

Viro amplissimo Martino Opitio,

Iactatum te multis fortunae aestibus tandem venisse ad portam sedemque

5 Hs. Gotha, Stadtarch., cod. Chart. A 473. Eigenh. oorspr. Copie Danzig (van de hand van Vincent Fabricius; deze copie vertoont enige verschillen van ondergeschikt belang), Wojewódzkie Archiwum Państwowe Nn. 19. 67. Copie Rotterdam, Gem. Bibl., coll. Rem. Kerk, cat. v. hss. no. 674. Gedrukt Epist., p. 532; Reifferscheid, Quellen I, p. 578.

[p. 340]

tranquillam, vir amplissime, et tui, ut amici perveteris, et literarum, quas feliciter excolis, causa gaudeo. Neque illud minus, quod, quae mandata tibi sunt a serenissimo ac potentissimo Poloniae rege¹, negotia otii tibi relinquunt aliquid² ad edendos, ut soles, pulcherrimos ingenii tui foetus. Horum utrumque, ut perpetuum maneat tibi, Deum precor.

Nobis in hac legatione nihil est dulcius quam quod in urbe vivimus et librorum et eruditiorum hominum plena quodque post id, quod rebus Suedicis debetur, temporis non parum nobis superest, quo aut discam aliquid aut memoriam eorum, quae olim didici, nutriam. Neque enim ita Mars invasit seculum, ut non sit et lectu digna scribentium et scripta legentium larga seges.

Vir doctissimus Iacobus Sirmondus³ dedit nobis non ita dudum tres tomos Conciliorum Galliae⁴, utilem librum; et nunc quanquam regis confessionibus praepositus Theodoretum⁵ nobis procudit⁶ et Hincmarum⁷ promittit multo quam antehac⁸ ampliores. Etiam Cyrilli opera⁹ habemus et in iis multa hactenus inedita, etiam Graeca adversus Iulianum¹⁰ studio ac labore Auberti¹¹. Prodiere et Libertates Ecclesiae Gallicanae¹², sed statim notatae gravi censura cardinalis Rupifocaldii¹³ et episcoporum aliquot, quanquam desumtae ex actis parlamentariis.

Lugduni non quiescitur, in Batavis dico:

Τίς δ᾽ ἂρ σφῶε ϑεῶν ἔριδι ξυῶέηϰε μάΧεσϑαι¹⁴. Heinsium¹⁵ dico et

1 Wladislas IV (VII).

2 Het woord ‘aliquid’ ontbreekt in de uitgave der Epist.

3 De geleerde Franse jezuïet Jacques Sirmond (1559-1651). Hij was o.m. biechtvader van Lodewijk XIII.

4 Concilia antiqva Galliae tres in Tomos ordine digesta. Cum epistolis Pontificum Principum constitutionibus, et aliis Gallicanae rei Ecclesiasticae monumentis. Quorum plurima vel integra, vel magna ex parte, nunc primum in lucem exeunt. Opera et studio Iacobi Sirmondi Societatis Iesv Presbyteri. Lvtetiae Parisiorvm. Sumptibus Sebastiani Cramoisy, M.DC.XXIX.

5 ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΙΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΡΟΥ ΑΠΑΝΤΑ Beati Theodoreti Episcopi Cyri Opera Omnia in qvatvor tomos distribvta. Qvorvm plvrima Graece, qvaedam etiam Latinè nunc primùm prodeunt: Graeca cum manuscriptis exemplaribus diligenter collata, Latinae versiones ad Graecorum normam exactae & recognita. Cura et studio Iacobi Sirmondi Societatis Iesv presbyteri. Lvtetiae Parisiorum. Sumptibus Sebastiani Cramoisy Architypographi Regij: Et Gabrielis Cramoisy, viâ Iacobaeâ, sub Ciconiis. M.DC.LXII. Zie ook Migne, P.G. LXXX-LXXXIV.

6 De uitgave der Epist. geeft ‘proludit’.

7 Hincmari Archiepiscopi Remensis Opera Dvos in tomos Digesta: Cura & studio Iacobi Sirmondi Societatis Iesv presbyteri. Lvtetiae Parisiorum, Sumptibus Sebastiani Cramoisy, Architypographi Regis et Reginae regentis, et Gabrielis Cramoisy, via Iacobaea, sub Ciconiis. M.DC.XLV.

8 De uitgave der Epist. geeft in plaats van ‘antehac’ het woord ‘ante’.

9 S.P.M. Cyrilli Alexandriae Archiepiscopi. Opera Quae Reperiri Potuerunt Omnia; cura et studio Joannis Auberti. Parisiis MDCXXXVIII.

10 Sancti patris nostri Cyrilli Alexandriae archiepiscopi pro Christiana religione, adversus Julianum imperatorem libri decem, interpretibus Nicolao Borbonio et Joanne Auberto. (Migne PG. 76, kol. 489/490 vv.).

11 Jean-Baptiste-Pierre Aubert († 1650).

12 Voor de titel van dit werk van Pierre Dupuy zie men no. 3937, p. 45 n. 1.

13 François de La Rochefoucauld; zie no. 3968, p. 89 n. 11.

14 Homerus Il. 1. 8.

15 Daniel Heinsius.

[p. 341]

Salmasium¹. Vidisti enim credo hujus de Usuris librum primum², cui duos attexet alios³, in quibus multa Heinsii reprehensio. Iam et Heinsianas in Novum Testamentum notas⁴ exspectat Salmasius tanquam mirmillonem retiarius⁵. In edendo ad Epictetum Simplicio⁶ pariter ad palmam concurrunt. Excitabit hoc veternum pridem partae famae indormientem Heinsium, ut fiat Hesiodeum illud: ἀγαϑὴ δ᾽ἔρις ἥδε βροτοῖσι⁷.

Iam vero immensi laboris judiciique Vossius magnum nobis volumen de Omni theologia religioneque gentium⁸ molitur. Barlaeus⁹ vero pergit Claudianum¹⁰ provocare carminibus et nunc nobis exhibet Amstelodami exceptam regis Galliae matrem¹¹ pariter et suae urbis et ingenii sui vires ostendens orbi.

Sunt et duo in Batavis Germani juvenes, dicerem supra Germaniae saporem, nisi tu pridem Germaniae crassitiae labem abstersisses; horum Gronovius¹² criticem cum laude exercet¹³, poësin Fabricius¹⁴, digni qui noscantur ambo.

De publicis quid dicam? Aegrotat cum ecclesia pontifex, regnat sub alieno nomine cardinalis Richeliacus, navigant Batavi, capit urbes Vinariensis¹⁵, caedit hostes Bannerius¹⁶. Pax interim a nobis fugit iniquo seculi sidere, quod et Scotos nuper Anglis commisit.

Scoti exactis episcopis populare regimen introducunt in ecclesiam, quod exemplum ne et ad imperii res transeat et inane nomen sibi relinquatur, rex¹⁷

1 Claude de Saumaise -Salmasius-, klassiek-filoloog te Leiden. Heinsius en Salmasius waren elkaar zeer vijandig gezind.

2 De Vsvris Liber, Clavdio Salmasio auctore. Lvgd. Batavor. Ex Officina Elseviriorum. MDCXXXVIII.

3 De modo usurarvm liber, Clavdio Salmasio auctore. Lvgd. Batavor. Ex Officina Elseviriorum. MDCXXXIX; Dissertatio De Foenore Trapezitico, in Tres libros divisa. Claudio Salmasio Auctore. Lugduni Batavorum, Ex officina Ioannis Maire MDCXL.

4 Voor de titel van dit werk zie men no. 4119, p. 338 n. 11.

5 Een mirmillo is een zwaargewapende gladiator, terwijl met retiarius een lichtgewapende gladiator, gewapend met drietand en net, wordt aangeduid.

6 Uiteindelijk kwam Salmasius als eerste over de streep: Simplicii Commentarius In Enchiridion Epicteti, Ex Libris veteribus emendatus. Cum Versione Hieronymi Wolfii, Et Cl. Salmasii Animadversionibus, Et Notis Quibus Philosophia stoica passim explicatur, & illustratur. Quae accesserunt, sequens pagina indicabit. Lugduni Batavorum, Typis Iohannis Maire, MDCXL. Na de ‘Praefatio’ staat de ‘Epistola Danielis Heinsii Ad Theodorum Graswinckelium Dedicatoria’.

7 Hesiodus Opera 24.

8 Gerardus Johannes Vossius; De theologia gentili, et physiologia Christiana; sive de origine ac progressu idololatriae, ad veterum gesta, ac rerum naturam, reductae, deque naturae mirandis, quibus homo adducitur ad Deum, liber I et II. Liber III et IV. Amsterdami, apud Iohannem at Cornelium Blaeu, 1641.

9 Caspar Barlaeus.

10 Claudius Claudianus (ca. 370-na 404), de laatste belangrijke dichter uit het heidense Rome.

11 Maria de Medici. Barlaeus schreef naar aanleiding van haar ontvangst te Amsterdam een dichtwerk Medicea Hospes; zie voor de volledige titel no. 4066, p. 256 n. 4.

12 Johann Friedrich Gronovius.

13 Voor de titels van zijn werken zie men p. 192 n. 9 en p. 274 n. 8.

14 Vincent Fabricius. Zijn Poemata waren in 1638 in tweede druk verschenen; zie brief no. 3908, p. 1 n. 1.

15 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

16 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

17 Karel I van Engeland.

[p. 342]

metuit. Galli et Batavi spectati diu ab otiosis Britannis nunc illos domi negotium habentes vicissim spectant.

Apud vos fervent, ut audio¹, de vectigalibus certamina invidentibus regi Poloniae² novas opes etiam iis, quorum opes omnes³ eo quaestu constant. Ego civitati, in qua nunc vivis, optime volens malim dissidium hoc domesticis colloquiis quam externis arbitriis componi.

Turca⁴ magis magisque in Persam⁵ incenditur neque puto nunc quidem esse, cur quicquam ab eo sibi metuat imperator⁶.

Magnum regni Suedici cancellarium⁷ mare hoc anno transiturum non puto belli rebus satis bene per Bannerium procedentibus, pacis autem spe nulla.

Rex Daniae⁸ qua nunc est aetate ac rerum peritia velim cogitet illud ϰαλὸν ἁσυχία⁹. Non puto inter nos et ipsum rem in bellum prorupturam. Sed ex veteri aemulatione suspecti mutuo vivimus.

De Cosmographico libro¹⁰, cujus mentio est in epistola tua¹¹, locutus sum fratribus Puteanis¹². Aiunt se arbitrari eum esse librum, quem utendum olim Bertio¹³ dederant, ab ejus vidua¹⁴ se repetituros. Ego interpellare non desinam.

Vale, vir doctissime.

Tuae eruditionis non ingratus aestimator
H. Grotius.

1 Verbeterd naar de copie te Danzig uit ‘video’.

2 Wladislas IV (VII).

3 Het woord ‘omnes’ ontbreekt in de uitgave der Epist.

4 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

5 Safī (Sam Mirza).

6 Ferdinand III.

7 De Zweedse rijkskanselier Axel Oxenstierna.

8 Christiaan IV.

9 Bron mij onbekend.

10 De brief van Opitz, waarop Grotius' schrijven een antwoord is, is verloren gegaan; het valt dus niet uit te maken, welk boek hij bedoelt.

11 De bewuste brief van Opitz is niet teruggevonden.

12 Pierre en Jacques Dupuy.

13 Petrus Bertius (1565-1629).

14 Maritgen Cuchlinus.

Lutetiae, XI/XXI Maii MDCXXXIX.