Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3233. [1637 eind aug. - begin sept.] Van J.F. Gronovius⁴.

Hugoni Grotio.

Illustrissime vir,

Priorem epistolam tuam⁵, in quam coniecturas ad Silvas Statii⁶ conieceras, et datam a te et periisse eodem momento ex proxima⁷ didici, qui nuntius animum meum laetitiae ac moeroris divortiis mirifice distraxit.

Laetabar quippe curae te petitionem habuisse meam et spem, quam olim de conatibus nostris conceperas, adeo servasse illibatam, ut dignas opinarere lucubrationes nostras, quibus tuae miscerentur. Dolebam vero et operam tuam utrique nostrum inutilem fuisse et diatriben meam egregia accessione fraudatam. Nam qua tu quidem πϱοφάσει desiderium meum supplantare studes, ea neutiquam satisfacit mihi, cui et iucundissimam fuisset videre, ubi in eadem vestigia incideremus, et nunquam ita perierit pudor, ut ubi sentires secus, mea cum tuis in contentionem venire vellem. Sed quando de his transegit casus et, quod exemplum servas, negas facere tanti, opto, ut quae ad Thebaidem et Achilleidem⁸ notata tibi exspectamus, meliorem viam ordiantur alite nec hiantes nos frustrentur.

4 Copie Leiden, UB., Gron. 43 f. 24-27. Tesamen met o.a. no. 3267 antw. op no. 3212; beantw. d. no. 3377. Betreffende Johannes Fredericus Gronovius zie men V, p. 229 n. 2.

5 No. 2815 (dl. VII, p. 468).

6 Silvae, een bundel gelegenheidsgedichten in vijf boeken van de latijnse dichter Publius Papinius Statius.

7 No. 3212.

8 Over deze beide dichtwerken zie men IV, p. 216 n. 2.

[p. 533]

Cum vero hoc quicquid est libelli adornarem, quia addidici semel, ita benigne te aestimare nostra, ut feras in illis memorari, te quoque vocari volui in partes et hac appellatione vili vino suspendere hederam.

Senecae versus sunt in Troadibus:

Duc, duc Ulysse: nil moror, dominum sequor.
Me mea sequentur fata. Non pelago quies
Tranquilla veniat, saeviat ventis mare,
Et bella et ignis et mea et Priami¹ mala.
Dumque ista venient, interim haec poena in loco est.
Sortem occupavi, praemium eripuit mihi².

Sategerunt hic viri incomparabiles: transposuerunt autem versus nonnullos; deinde ultimi verba leviter correcta ingeniosissime et multa cum eruditione sunt interpretati. Videndum primo, an vulgatus ordo turbandus non sit. Sunt enim duum generum imprecationes Hecubae³: priores audito se Ulyssi famulam destinari in ipsum Ulyssem⁴; posteriores viso Pyrrho⁵, cum recordaretur ab eo caesam Polyxenam⁶, ut hoc sanguine manes placarentur Achillis et classis solveretur, in universam Graecorum classem.

Notavi vero hic mihi singulare artificium autoris. Quem ut in Hippolyto⁷ votum chori pro eo concepisse observamus alibi ex illo, quod postea Dianam, ut in Virbium mutatus impune videri posset, nec νεμεσητόν τι pateretur, providisse fabula narrat⁸; ita hic in persona Hecubae malas preces concipit ex iis, quae Ulissi, etsi sortem hanc, thesaurum quendam mali et velut Sejanum equum⁹, in Threcico litore reliquisset, postea evenere. Saevities pelagi quidem clare describi-

1 Laatste koning van het Homerische Troje, bij de inname van de stad door de Grieken gedood.

2 Seneca, Troad. 993-998.

duc, duc Vlixe, nil moror, dominum sequor;
me mea sequentur fata: non pelago quies
tranquilla veniet, saeviet ventis mare,
et bella et ignes et mea et Priami mala.
dumque ista veniant, interim hoc poenae loco est -
sortem occupavi, praemium eripui tibi.

(ed. Frank Justus Miller I, Loeb Class. Libr., London New-York MCMXVII, p. 208). Gronovius herroept enige van zijn conjecturen in zijn uitgave van Seneca's Troades; zie bijv. de editie van 1682: L. Annaei Senecae Tragoediae cum notis Johannis Frederici Gronovii Auctis ex Chirographo ejus et Variis Aliorum. Amstelodami, Ex officina Henrici et Viduae Theodori Boom 1682, p. 442.

3 Vrouw van Priamus, moeder van de Trojaanse held Hector en van Paris.

4 Vs. 980-998

5 Vs. 999-1008. Pyrrhus, later Neoptolemus, zoon van Achilles. Hij doodde Priamus en offerde Polyxena op Achilles' graf.

6 Dochter van Priamus en Hecuba.

7 Seneca, Hippolyt. 821-823; vgl. ed. Gronovius, p. 270 noot bij vs. 823.

8 Vgl. o.m. Vergilius, Aen. VII, 774 vv.; Ovidius, Metemorph. aant. XV, 497-546.

9 Het paard van een zekere Cn. Sejus, dat aan hem en aan alle volgende bezitters ongeluk bracht; spreekwoordelijk van een ongeluksvogel: habet equum Sejanum. Vgl. Gellius, Noct. Att. III, 9, 6.

[p. 534]

tur lib. V. Odysseae¹ per Neptuni iram, in cuius periocha corrigendus Ausonius²: qui contextu ratis temere properatae navigationem solus aggreditur. Duodecima die tempestate commota, ex iracundia infestante Neptuno, trabium compago dissolvitur, quo casu proditur ultimae spei. Vulgo: properare. Contextus ratis temere properatae, quam Homerus σχεδίην πολύδεσμον³, quo priore verbo decies in ea re utitur. Sic Sallustio Iugurtha: castella aut oppida temere munita⁴; Ammiano: temere contextis ratibus⁵. Ventorum insania, cum qua conflictatus est Ulysses, tum in hoc ipso libro, ubi Neptuno inserviunt ⁶, tum in lib. X⁷ graphice pingitur. Bella, quae gessit cum Ciconibus, habentur lib. IX⁸ et denique in ipsa patria cum procis, de quibus Manilius:

Ultimaque in patria captisque penatibus arma⁹.

Ignis quid aliud est quam fulmen, quo Ulysses afflatus socii ad unum omnes post solis dilaniata armenta interiere? lib. XII¹⁰: Hecubae tandem et Priami quae potissima mala? nempe generasse facem, qua Troia conflagraret, potentissimum Asiae regnum everteretur, reges ipsi interirent. Unde Hecuba:

Non cautus ignes Ithacus¹¹ aut Ithaci comes
Nocturnus in vos sparsit, aut fallax Sinon¹²:
Meus ignis iste est, facibus ardetis meis¹³.

Sic Ulysses mortem aptus est Telegoni filii¹⁴, quem ex Circe genuerat, manu. Hae ergo omnes ad Ulyssem solum pertinent nec sunt cum alteris confundendae. Qui me habebis, omnia ista habebis mala, nec enim cuiquam possessio esse possum, quem non infortunio mactem. Hoc enim credebant ex veteribus religiosi, qui cum hominibus scelerosis aut quarta luna natis aliquid rei suae commiscuisset, eadem

1 Homerus, Od. V, 291-450.

2 Ausonius, Periochae Odyssiae V (30); zie D. Magni Avsonii Opvscvla recensuit Carolus Schenkl. Monvmenta Germaniae Historica inde ab anno Christi qvingentesimo vsqve ad annvm millesimvm et qvingentesimvm edidit Societas aperiendis fontibvs rervm Germanicarvm medii aevi. Avctorvm antiqvissimorvm tomi V pars altera. Berolini Apvd Weidmannos MDCCCLXXXIII, p. 236: qui contextu ratis temere properato navigationem solus aggreditur, duodevicesima die tempestate conmota, ex iracundia investante Neptuno, trabium conpago dissolvitur. quo casu proditus ultimae spei .... Over Decimus Magnus Ausonius zie men IV, p. 150 n. 10.

3 Od. V, 33; 338; VII, 264; voor het gebruik van het woord σχεδίη in het vijfde boek van de Odyssea bovendien: 163, 174, 177, 251, 314, 315, 324, 343, 357, 363.

4 Sallustius, Bell. Jug. 54, 6.

5 Ammianus Marcellinus, Rer. gest. XIV, 2, 10.

6 Homerus, Od. V, 291-332.

7 Od. X, 47-55.

8 Od. IX, 39-61.

9 Marcus Manilius, Astron. II, 6.

10 Homerus, Od. XII, 403-425.

11 Ulysses; zijn gezel was Diomedes.

12 De verraderlijke Griek, die zich bij de voorgewende aftocht van zijn landgenoten liet gevangen nemen en de Trojanen wist te overreden het houten paard binnen de muren van hun stad te halen. Vgl. de figuur van Vosmaer in Vondels Gijsbrecht.

13 Seneca, Troad. 38-40.

14 Telegonus is een figuur uit de Telegonie, cyclisch epos uit de Trojaanse sagenkring, meestal toegeschreven aan Eugamon van Cyrene. Hij was de zoon van Odysseus en Circe; nadat hij onwetend zijn vader gedood had, huwde hij diens vrouw Penelope. Hun zoon was Italus.

[p. 535]

contagione supplicium illorum pati. Unde apud Euripidem in Supplicibus¹ ad Adrastum² Theseus³: ´´ Αδϱαστε, ϰἀμοι μή ᾽ναμίγνυσϑαι τύχας τὰς σας. Sequitur dignissimus vindice nodus, quem solvere conabamur scribentes:

Dumque ista venient, interim hoc poenae in loco est:
Sortem occupavi, praemium eripui tibi⁴.

Poena calamitas, ἀτυχία. Hippolyto:

Quod te ipse poenis gravibus infestis gravas⁵.

Quem versum paedagogicum appellat vir summus⁶. Ut Seneca, inquit, poenam pro labore dixerit? Dixit pro labore misero ejus, quem innuit nutrix iratis diis natum vitae fructu nescire uti. Quo nihil vulgarius. Quid Bias⁷ voluit, quando qui deformem duceret domum ποινὴν habere dixit? Plinius: si quem poeniteat ictus eminus cominusve illati, et statim exspuat mediam in manum qua percussit, levatur illico percussus a poena⁸. ‘Gravibus’ ingenuum esse non spondebo, nec tamen ideo cancellari eum versum velim. Forte ‘avidus’.

Haec ergo sententia prioris loci est: Omnes istae calamitates mecum in te incident, et dum venient illae, interim nunc cum maxime hoc tibi poenae in loco est, quod ego sortem tuam invasi et prohibui, ne praemium acciperes. Si enim meum nomen non exiisset tibi, accepisses forte aliquam viridi aevo, formosam e captivis, quam sive ad opus sive ad voluptatem destinares, ἰστὸν ἐποιχομένην ϰαὶ σὸν λέχος ἀντιὸωσαν, ὄφϱα μὴ οἶος Ἀϱγείων ἀγέϱαστος εἶναι⁹.

Nunc opportune factum, ut non tam ego ceciderim in sortem tuam, quam punitura te ultro eam invaserim sortemque praevenerimaant., quam tibi fors aliqua benignior poterat adjudicasse. Et sic habes sortem, nempe anum effoetam, infelicem: sed praemio cares, quippe quae nulli tibi sit usui. Praemium itaque eripui tibi et feci, ne posses aliam accipere sortem, quae simul praemium esset. Quippe cum semel exisset sors Ulissis, non poterat sperare aliam, sed hoc sive Catone sive Vatinio¹⁰

1 Euripides, Suppl. 591/2.

2 Koning van Argos; om zijn schoonzoon Polynices op de troon te herstellen organiseert hij de tocht der Zeven tegen Thebe.

3 Heros van Attica; o.a. doodde hij - met behulp van Ariadne - het monster van koning Minos van Kreta, de Minotaurus.

4 Seneca, Troad. 997/8.

5 Seneca, Hippolyt. 439; ed. Miller (Loeb) en ed. Gron.: (infestus) domas, vgl. ed. Gron., p. 247/8 noot bij vs. 439. De Leidse copie heeft abusievelijk ‘infestis’.

6 Joseph Justus Scaliger.

7 Bias van Priëne, een van de zeven wijzen, Griekse staatslieden uit de zevende en zesde eeuw, die hun wijsheid in korte spreuken hebben uitgedrukt.

8 Plinius, Nat. Hist. XXVIII, 36: Si quem paeniteat ictus eminus comminusve illati et statim expuat in mediam manum, qua percussit, levatur ilico in percusso culpa.

9 Homerus, Il. I, 31: ἱστον ἐποιχομένην ϰαὶ ἐμον λέχος ἀντιόωσαν, en: Homerus, Il. I, 118/9: ... ὃφϱα μὴ οἶος Ἀϱγείων ἀγέϱαστος ἔω ...

10 Vgl. Suetonius, Aug. 87: contenti simus hoc Catone; zie Seneca, Ad Luc. ep. mor. CXX, 19: Quidam alternis Vatinii, alternis Catones sunt; ibid., CXVIII, 4: scio apud te Catones repelli, Vatinios ferri. De uitdrukking gaat terug op de figuur van P. Vatinius, volkstribuun in 59 v. Chr., aanhanger van C.J. Caesar; voor Cicero's volstrekt afwijzend oordeel zie men diens redevoeringen, in 56 v, Chr., Pro Sestio en In Vatinium. Betreffende M. Porcius Cato Censorius zie men V, p. 146 n. 3.

[p. 536]

debebat esse contentus. Paucis: dum ista veniant mecum mala, interim hanc a me poenam accipis, quod ipsa dum in sortem venio tuam, prohibui, ne praemium aut alium bonum haberes.

Cum haec scripssissem tuae¹ mihi cum notis ad Thebaida et Achilleida ab optimo et clarissimo fratre tuo² redditae sunt. Pro quibus nunc agere gratias differo, ut εὐπϱεπέστεϱον id faciam, cum munus, quo magni vatis justa opera illustrare molimur, edetur.

Vale, vir maxime ϰια εὐημεϱῶν διατέλει.

Hagae.

1 Wellicht no. 3212, hoewel Grotius daarin niet spreekt van bijgesloten noten op de Thebais en Achilleis. Of er moet nog een brief van (kort) na 19 augustus aan Gronovius zijn geweest, die verloren geraakt is.

2 Willem de Groot.