Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3267. 1637 september 25. Van J.F. Gronovius¹.

Illustrissime Domine,

Iudicium tuum de Diatriba Statiana² - quod etsi ab affectu et memora semel suscepti amoris profectum sentio tamen amplector, uti qui tanti viri affeictum iudicium interpreter - immensum quantum me exhilaravit. Sed miserari satis non possum infelicitatem meam, qui priore epistola tua³, unde et multa discere et libellum nostrum comptiorem reddere potuissem, nescio cuius iniquitate vel potius saevitia fraudatus sum. Malagma vero, quod huic vulneri imponis, minime satisfacit dolori, nisi et ipsam a ministro quodam tuo descriptam mihi repraesentes, ut gaudeam, sicubi in eadem vestigia incurrimus, aut docear, ubi tu aliter censuisti. Neque enim quicquam mearum nugarum tanti facio, ut in contentionem cum εὐστοχοτάτοις tuis coniecturis venire id velim. Ac quando hoc mihi fors invidit, ut Silvae te duce magis perviae mihi fierent, rogo, quia semel desideria mea curae habere coepisti, ut felicius in Thebaide et Achilleide⁴ mei muneris partem sortiaris⁵. Ita enim me animavit plausus tuus, ut forte maiore studio quam consilio in reliquis magni vatis operibus aliquid posse existimem. Sed lentior erit labor et plus absumet olei, tum propter gravitatem scriptorum, tum quod tempora mea inter alias curas partiri cogor. Habeo excerpta e sex septem cod. MSSC. manu Gruteri⁶ accuratissima: ipse unum, et veteres nonnullas editiones contuli. Tum non mediocrem paravi silvam observationum lectione ipsius poetae et examine interpretum. Quarum ut gustum dem tibi, pauca loca libabo. In ipso principio corrigendum puto:

quando Itala nondum

Signa nec Arctoos ausim sperare triumphos etc.
Aut defensa prius vix pubescentibus annis
Bella Iovis teque, o Latiae decus addite famae,
Quem nova maturi subeuntem exorsa parentis
Aeternum sibi Roma cupit - licet artior omnes

1 Copie Leiden, UB., cod. BPL 214. Andere copieën aldaar: Burm. F. 5; Gron. 55, f. 27. Laatstgenoemde copie vertoont in vergelijking met de beide andere grote verschillen in volgorde naast een aantal afwijkingen van minder betekenis. Alleen de copie BPL 214 vermeldt het adres en wel bij wijze van opschrift. Tesamen met no. 3233 antw. op no. 3212. Beantw. d. no. 3377. Betreffende Johannes Fredericus Gronovius zie men V, p. 229 n. 2. Men vergelijke voor de inhoud van de brief en de aantekeningen no. 3228, p. 524.

2 Johannis Frederici Gronovii In P. Papinii Statii Silvarum Libros V. Diatribe ad Th. Graswinckelium equitem & J.C. Hagae-Comitis, Ex Officina Theodori Maire. MDCXXXVII.

3 Dd. 28 oktober 1636; zie VII, p. 468.

4 Zie IV, p. 216 n. 2.

5 Vgl. no. 3233, p. 532 en n. 8 aldaar.

6 Janus Gruterus; zie over hem no. 3228 p. 525 n. 8

[p. 593]

 

Limes agat stellas etc. et sidera dones! -

 

Tempus erit cum Pierio tua fortior oestro

 

Facta canam. nunc tento chelyn. satis arma referre Aonia¹.

Plane turbat cohaerentiam orationis vulgatum, tuque'. Canam, ait, Thebaica, quando nondum possum res gestas Domitiani - imperite enim Lactantius inter Vespasianos haec dividit² -. Et tu Caesar, licet coelum te cupiat, maneas in terris. Hae sunt nexae arenae. Sed isto modo poeta scripserat hac sententia: Canam Thebaica, quando nondum possum canera signa Itala et Arctoos triumphos et Rhenum Istrumque domitum Dacosque subactos, et defensum Capitolium, teque, o Caesar - est enim mera [ep] exegesis, quae pulcherrime clauditur Caesare appellato; et illud, te' sensu praegnantius est et maius haberi debet omnibus, quorum mentio praecesserat -, quem aeternum sibi cupit Roma - et o placeat tibi votum tuae urbis et licet Dii te vocent, locum praeparent, honore cedant, maneas tamen faciasque Divos potius! - veniet tempus, cum fortior canam tua facta; nunc praeludo et tento chelyn. Vulgo ineptissime, tendo'. Tentare, experiri, praeludere verba sunt πϱοπαϱῶν αὐλητιϰῶν vel ϰυϑαϱωδιϰῶν.

Glossa scripti codicis mei, qui tamen vulgatum servat in contextu: acuo ingenium, praetempto vadum. Sic lib. I Achilleid.:

te magno necdum fidente paratu

Molimur, magnusque tibi praeludit o Achilles³.

Ita enim MS. non, praeludat'. Tacitus lib. XIV Annal.: Postremo ipse scenam inscendit, multa cura tentans citharam et praemeditans⁴.

Si nunc pergerem tibi ostendere, quomodo in singulis his poene versibus interpres vetus aliique docti homines impegerint, abuterer otio tuo. Eod. lib. I. v. 64: trifidaeque in Phocidos arce⁵. Nemo quod sciam dixit Laium⁶ in arce interfectum. Quare emendamus ex ms: in Phocidos arto, vel arcto. Indicat angustias loci, unde commode satis cedere non potuerunt sibi obvii. v. 613:

me me divum optime, solum

Obiecisse caput fatis praestabit an illud,
Laeve, magis cordi, quod desolata domorum
Tecta vides?⁷

Ita scribimus et distinguimus. Optimum divum appellat, si eum puniat, qui peccaverit; sin immeritos, ‘laevum’ vocat, hoc est malum, iniquum: ut saepe alibi,

1 Statius, Theb. I, 17-34. Men zie ook no. 3228.

2 Over Lactantius Placidus en de op zijn naam staande scholia zie men Schanz-Hosius, Geschichte der Römischen Literatur II⁴, München MCMXXXV, p. 537/8.

3 Statius, Achill. I, 18/19: ... te longo necdum fidente paratu molimur magnusque tibi praeludit Achilles (ed. Mozley II, p. 510).

4 Tacitus, Ann. XIV, 15; Postremo ipse scaenam incedit multa cura temptans citharam et praemeditans ...

5 Statius, Theb. I, 64: ... trifidaeque in Phocidos arto (ed. Mozley II, p. 344).

6 Thebaans koning, vader van Oedipus; hij werd overeenkomstig het orakel van Apollo door zijn zoon buiten diens weten gedood.

7 Statius, Theb. I, 651-654: ... me, me, divum optime, solum // obiecisse caput fatis praestabat. an illud // lene magis cordi, quod desolata domorum // tecta vides ... (Ed. Mozley, p. 388, waar Gronovius' conjectuur ‘Laeve’ vermeld wordt).

[p. 594]

et in contrarium ‘dexter’, vulgo ‘lene’; v. 55: pulsat inane solum¹. Lactantius tartara, Bernartius² nescio quid intelligit, cum ‘inane’ interpretatur sine anima. Hoccine nugari est? ‘Inane solum’ sunt inanes oculorum orbes. ‘Solum’ cuiusque rei fundus. Unde ‘Cereale solum’ Maroni³ pro libis, quae substraverant alii cibatui. ‘Caeleste solum’ Ovidius⁴, quod Sidonius⁵ pavimentum coeli.

Atque haec hactenus. Cupio omnino hoc stadium decurrere, ne diutius eximius poeta - de quo hic mire etiam doctorum hominum iudicia frigent - sine notore obambulet. Quare obtestor te atque oro, quocunque potes λόγῳ ϱ̔υστάζεσεσϑαι, vir maxime, ut quid videatur tibi de incepto nostro, quam fiduciam ceperis, quibus auxiliis promovere ab ingenio et doctrina tua incomparabili illud velis, de his omnibus me celatum nolis. Ego quamdiu memoria erit, probabo tenuisse praecipuam gloriam meam, quae est te ex notitia admirari, quaque ex te scriptisque tuis didicerim, ut honestos et bene de conatibus suis sperantes decet, ubicumque occasio iusserit, lubens profitebor.

Quod doctissimis magnisque viris, quos illa eruditionis mater et nutricula Lutetia habet plurimos, scriptum nostrum commendasti, agnosco verum animum tuum, et ea propter immortales ago gratias. Utinam tot principes in omni doctrinae genere viros, quorum nomina veneror, quorum scripta quotidie cum admiratione tracto, videre et adorare mihi aliquando praesenti contingat! Sperabo, et eo nitar; interim tu, vir maxime, apud eos susceptum tuum tueberis, donec digniore opere, quod nunc sub praelo est, τοῦ πάνυ Casauboni epistolis⁶ editio me illis approbare possim. Eae enim a Cl. Riveto⁷ mihi commissae nunc in meis sunt manibus, in quibus in ordinem redigendis et ad editionem curandis quantum mihi temporis et operae insumptum sit, pauci aestimabunt. Mihi vero constat illius ratio, quod famae divini viri impenditur et conscientia sufficit.

Pagellas, quas inclusi, vides, quomodo mutarim. Deum immortalem iuro nunquam eo me vecordiae processisse, ut ad viros praeclare de re literaria meritos lacessendos stilum compararem. Sed scribebam illa stans pede in uno cum ad iter me accingerem - quae causa est, ut folium illud tot pudendis per absentiam meam mendis obsitum sit et hic quoque non in re quidem quod sciam, sed circa rem erraverim - recens a lectione operis magni viri et quem caetera aestimo. Sed amo nonnunquam imprudentius municipes meos. Nunc refrixit ille calor et serio me eius dicacitatis poenitet. Tu ergo exemplari tuo excides duas paginas et has inseri curabis, apud aequos vero homines iuventae vitium excusabis, quod ultro deferimus et qua licuit non sero emendavimus. Hoc etiam te oro ut quod maximo opere.

Vale, illustrissime Domine, et laetus age cum omnibus tuis; meae improbitati ignosce qui toties tibi molestus.

1 Statius, Theb. I, 55.

2 Johannes Bernartius uit Mechelen, op dertig-jarige leeftijd in 1601 gestorven, was een leerling van Justus Lipsius. Hij kreeg bekendheid door zijn commentaren op Statius en Boëthius, het eerstgenoemde onder de titel P. Statii Papinii Opera qvae extant, Ioh. Bernartivs ad libros veteres recensuit & Scholiis illustrauit. Antverpiae, Ex Officina Plantiniana, Apud Viduam, & Ioannem Moretum, M.D. XCV.

3 Vergilius, Aen. VII, 3.

4 Ovidius, Metam. I, 73.

5 Vgl. Sidonius Apollinaris Carm. 7, 37-38.

6 Zie over Casaubonus en de uitgave van zijn brieven VI, p. 380 n. 4.

7 De Leidse theologie-professor André Rivet.

[p. 595]

Hagae a.d. VII Kal. Octobr. A.^o MDCXXXVII.

Excellentiae tuae deditus devotusque
Iohannes Fredericus Gronovius.

Deprehendi non ita pridem errata quaedam, quae nescio an in exemplari, quod ad te misi, correxerim: P. 80, 1. 1: ἄλλος ὑφέλϰει, quod male etiam correctum; P. 58 in loco Strabonis: ἐϰπϱεπῶν; P. 127, 1. 10: Hyacinthia; P. 199, 7: ergo; P. 184, 1. 10: bene; P. 308: objecit Tiberius, non Sejanus; P. 400, 1. 16: a nostro; P. 402, 1. 2: quod a temone; P. 56, 1. 1: moderatus; ita enim MS. cum gl. temperans; quod verissimum; alterum vix latinum¹.

1 Vgl. Gronovius' schrijven aan Grotius van 29 augustus (no. 3228).

Adres: Illustrissimo et incomparabili viro Domino Hugoni Grotio Serenissimae Reginae et Regni Suecorum ad Christianissimum Regem Legato, Domino meo Lutetiam.