Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3223. 1637 augustus 26. Van Willem de Groot¹.

Frater optime,

Mirifice me bearunt, quas ad me nuper, imprimis vero VIII² et XV hujus mensis³ dedisti, litterae, quas cum lego, lego autem saepiuscule, quod jam injuria temporum coram non licet, absens certe tecum sermones sociare videor.

Nunc ut iis una opera respondeam neque tu tamen negligentiam meam incuses, scias affuisse mihi ante aliquot dies Borussum quendam Bomelium⁴ nomine, qui ad te commendatitias postulabat, qua occasione et ego et pater⁵ ad te direximus litteras, sed ille nullus ad nos rediit; itaque is fascis hic etiamnum latet obsignatus.

Quae de rebus ecclesiasticis revers, grata mihi omnino fuerunt, aveo enim earum apud Gallos statum ex te cognoscere, et sane majore illic prudentia res jam componuntur quam apud nos hactenus. Si enim praecisa controversiarum definitione synodus nostra⁶ abstinuisset, non tam incurabile vulnus accepisset ecclesia.

Illud vere dolet Amirautium⁷ et Testardum⁸ eorumque sequaces de gratia quidem universali non male censere, sed in reliquis Dordracenae ejusque subsequae Alesianae synodo⁹ pervicaciter inhaerere. Mileterii scriptum postremum¹⁰ legi, et si ita reliquas partes tractare pergit, illud Persianum ingeminare cogar: Quis leget haec?¹¹ et enim valde prolixus est. Consilium quidem ejus ad unionem tendens non improbo, sed Aethiopem lavari video neque quicquam inde eventurum boni.

1 Hs. Den Haag, ARA. Eerste afd. coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII, no. 24. Eigenh. oorspr. Antw. op nos. 3199 en 3209; beantw. d. no. 3256.

2 No. 3199.

3 No. 3209.

4 Henricus van Bommel.

5 Jan de Groot.

6 De nationale synode van Dordrecht gehouden van 13 november 1618 tot 29 mei 1619.

7 Moïse Amyraut; zie over hem VI, p. 185 n. 16.

8 Paul Testard, sieur de La Fontaine, predikant te Blois.

9 De synode van Alès, gehouden in 1620.

10 De Franse theoloog Théophile Brachet de la Milletière; voor de titel van zijn boek zie no. 3171, p. 432 n. 6.

11 Persius, Sat. 1. 2.

[p. 519]

Interea tamen Daillaeum¹ aliquoties in luto haerentem conspicio, unde se non facile cum honore sit extricaturus. Occurrunt et novae aliquot locorum explicationes non contemnendae; sed quid jam post anathema Alensonianum facturus sit, quaeso, intelligam.

Magis me illud juvat, quod et in Anglia et in Suecia audio ea jam vigere ingenia, quibus probe perspectum sit verae pietatis cultum potius quam disputandi pruritium hominibus esse instillandum. Archiepiscopi Cantuariensis orationem² neque ego neque - quocum tua ista contuli - Utenbogardus³ vidimus; dabimus tamen operam, ut videamus.

Video intercidisse illas priores litteras, in quibus de Brandano⁴, de Lucano et Tacito⁵, item Procopio⁶ et annalibus⁷ itemque Notis in novum testamentum⁸ scripseras, quare memineris dicti gladiatorii⁹ et, si placet, repete.

De Cordesii¹⁰ negotio jam ad Blavium¹¹ scripsi ejusque responsum expecto.

Matisius¹², qui has ad te litteras misit, putabat Brandanum ab omni partium studio fore alienissimum, quod non ita ex voto succedere omnino mihi dolet.

Utenbogardus ut hinc abeat, credibile mihi non fit, quippe qui cum uxore¹³ conflictetur lento laborante morbo, de iis, quae morbum sequi solent affectibus; sed tamen cum nuper in Ordinum conventu actum esset, ut ipsi concionibus interdiceretur addito eum et divinae et humanae majestatis reum esse cum ab Ecclesia tum a judicibus judicatum, aegerrime id tulit et coram amicis in ea verba erupit, qua defensionem sui etiam cum jactura patriae minabatur, sed nimis illum domestica ista mala cruciant male.

Ad nos tandem ut veniam, ex filio¹⁴ - quem salvum ad vos venisse gaudeo -, omnium nostrum valetudinem puto intellexeris neque in ea parte accidit mutatio, nisi quod mater¹⁵ oculis capta ac proinde corporis exercitiis minus dedita, etiam paulatim pedibus deficere videtur; pater¹⁶ senectutis malis - quod in illa aetate rarissimum - minus tangitur.

Princeps¹⁷ ad Bredam quae oppugnandae urbi sunt strenue promovet et cuniculos tam profundos agit, ut in iis consistentes ne turrim quidem videre

1 Jean Daillé, protestants theoloog.

2 Zie voor deze oratie van William Laud o.a. no. 3199, p. 481 n. 5.

3 De remonstrantse predikant Johannes Wtenbogaert.

4 Brandanus Daetrius -Branden Dätri-, Grotius' huispredikant.

5 Zie voor Grotius' Lucanusuitgave Ter Meulen-Diermanse, no. 423 en voor de aantekeningen op Tacitus ibid., no. 515 (p. 194).

6 De Historia Gotthorum, Vandalorvm, & Langobardorvm; zie Ter Meulen-Diermanse, no. 735.

7 Hvgonis Grotii Annales et historiae de rebvs Belgicis; zie Ter Meulen-Diermanse, no. 741.

8 Zie no. 3135, p. 375 n. 1.

9 Mij niet bekend.

10 De Franse oud-kanunnik uit Limoges Jean de Cordes; zie ter zake no. 3114.

11 De Amsterdamse uitgever en cartograaf Willem Jansz. Blaeu.

12 Assuerus Matthisius -Sweer Matthijssen-, sedert 1631 remonstrants predikant te 's-Gravenhage.

13 Maria Petit Pas.

14 Pieter, Grotius' tweede zoon, die na een studieverblijf in het vaderland in Parijs was teruggekeerd.

15 Aeltgen Borre van Overschie.

16 Jan de Groot.

17 Frederik Hendrik.

[p. 520]

possint eosque jam ad praejacentia urbi munimenta produxit, quae jam hinc duodenis, inde senis et quinis machinis majoribus verberabuntur, unde spes est ante Novembrem urbem eam in principis potestatem concessuram, neque enim tot ibi sunt milites, qui defensandis tam multis operibus sufficiant, praesertim cum a quatuor partibus impetantur. Cardinalis regius¹ speraverat propugnaculum Vornanum - in quo tantum centum et sexaginta milites erant - invadere, sed detectis per transfugam consiliis re vix tentata ab incepto destitit; nunc circa Venlonam et Ruremondam cum copiis vagatur neque longe inde Staeckenbrouckius² cum quadraginta equitum turmis, et Pinsenius³, Wijnbergius⁴ aliique cum copiis pedestribus, ut ejus obsistant conatibus. Sunt hic, qui Ruremondae metuunt, quanquam eam jacturam capta Breda facile sarciret. Omnes mirantur nihil magnae rei a Gallis geri, praesertim tanto cum numero militum adversus paucos a cardinali⁵ illi limiti oppositos.

Sed jam manum de tabula.

Vale, frater optime et salve cum uxore et liberis⁶, a me, uxore⁷ et affine Losecatio⁸.

Tibi obsequentissime frater
Guilielmus Grotius.

1 Don Fernando, kardinaal-infant in Spanje.

2 Jhr. Thomas van Stakenbroeck.

3 Willem Pijnssen van der Aa.

4 De kolonel Johan van Wijnbergen.

5 De Richelieu.

6 Cornelia en Pieter waren thuis, Cornelis was nog in Zweden en Diederik bevond zich in het leger van hertog Bernhard van Saksen-Weimar.

7 Alida Graswinckel.

8 Frederik van Losecaat, echtgenoot van Ariana de Groot.

Hagae, XXVI. Aug. 1637.

Boven aan de brief schreef Grotius: rec. 6 Sept.