Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3178 1637 juli 24. Aan N. van Reigersberch⁵.

Mijnheer,

Den IX⁶ Iuly zijn mij teffens drye van uE. brieven behandicht door ordre van mons.^r Euskerke⁷, gedateert den XXIII⁸ ende XXX Iuny⁹ ende den laeste den VII July¹⁰. Ick hoope mijne vermiste bryeven van Hamburgh¹¹ sullen terugge comen, ofte anders moet het aen yet, dat ons onbekent is, haperen.

Ick dancke uE. van de sorgen in alle mijne saecken, oock van de advysen ende discoursen. In 't beantwoorden ben ick van achteren begonnen.

5 Hs. Amsterdam, UB., coll. RK., R 5 h. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Antw. op o.a. nos. 3128 en 3142; tesamen met no. 3184 beantw. d. no. 3207.

6 Boven aan brief no. 3142 dd. 30 juni van Nicolaes geeft Grotius als datum van ontvangst: 19 Iuly, hetgeen, gezien de datum van beantwoording, waarschijnlijker is.

7 Johan van Euskercke als secretaris verbonden aan de ambassade van de Staten te Parijs.

8 No. 3128.

9 No. 3142.

10 Ontbreekt.

11 Het betreft hier brieven, die, ter voorkoming van opening door derden, onder couvert van Petter Spiring Silvercrona zijn verzonden; vgl. no. 3128.

[p. 443]

Over dye van de admiraliteyt¹ comt de judicature toe - mijns oordeels - aan het collegie ende den Raedt van Staten bij protectie; over de personen van de Raedt van Staten ende over de reeckenmeesters van de Generaliteyt aen den Raedt van Staten. Schepenen van de steden connen daerover nyet pretenderen, als zijnde door de dyenst aen de Unie daervan geëximeert. Over de gedeputeerden ter vergadering van de Staten-Generael comt de kennisse toe de Raide-provinciael van haere provincie met toelaeting van de Staten van deselve provincie.

Soo uE. yet verneemt van mijne oudste soon², alsoo hij aen mij in lange nyet heeft geschreven, wilt het mij laeten weten.

Op de vrage van mijnheer den prins³ heb ick mijn advys geseijt religione judicis sonder te weten ofte te letten wat hij lyefst hadde. Mijnen tweede soon⁴ verwacht ick hoe eer hoe lyever als oock de papieren.

Wat de saecken van Caesar⁵ aengaet, haere maniere van doen staet mij nyet wel aen. UE. voorslagh om tot accoord te comen is redelijck: maer als zij dye nyet en willen amplecteren soo moet men comen off tot arbyters nae rechte ofte tot het Hoff. Arbitrateurs dyenen ons nyet. Repressaliën ofte arrest op goederen van mijne debiteurs soude ick wel licht obtineren soo ick eens in Engelant quame, 't welck nyet en is buyten apparentie.

Monsieur Schmalcius⁶ schrijft mij uyt Sweden, dat mijnheer den rijcxcancellier, daer ick wensche mijne soon, alsoo hij daer sonder employ [en is], t'huys come, sulcx goed vind. Hij sal apparentelijck comen met mijnheer den rijcxcancellier, dye nu zijne overcomste tot te beter directie van oorlogh ofte paix heeft geresolveert.

Aengaende 'tgunt ick tot bevordering van mijne tweede soon had geschreven, daervan was van mijne intentie, alsoo de heren en Numerianus⁷ voortijds aen uE. geseijt hebben goede intentie voor hem te hebben, soodat men eenige van de principale soude vragen, of sij haer authoriteijt souden willen verleenen om sulcx als ick voorsloegh te voveren. 't Soude hem in het advocaetschap nyet verhinderen, ende mij dunckt dat mijne oude affectie tot de dyenst van de compaignie wel meriteert, dat men sulcx aen de mijnen erkenne.

Op de saecken van Oosterwick⁸ wilt op 't naerstigste vernemen. Onder ambassadeurs is het een nodige regel, dat men moet gantsch precys gaen jegens alle dye in 't respect manqueren. Res tales stant forma⁹. Wat mij aengaet, ick

1 Het betreft hier de procedure tegen Cornelis Jongbloet, Ernst van Rhede, heer van de Vuyrs, en Johan Veen, gecommitteerden ter Admiraliteit van Amsterdam vanwege Gelderland, Utrecht en Overijssel. Men zie hierover Aitzema, Saken van Staet en Oorlogh, II, p. 486-490; Resolutiën van Holland en Westfriesland, dd. 15 en 16 juli 1637, p. 702 en 703; Den Handel ende wandel Van den Stichtsen Joncker (Knuttel, Pamfl., no. 4519).

2 Cornelis de Groot bevond zich in Zweden.

3 Frederik Hendrik; zie voor de kwestie no. 2934, p. 50 n. 4.

4 Pieter maakte zich na een studieverblijf in het vaderland gereed om huiswaarts te keren.

5 Codenaam voor Rotterdam; het betreft de pogingen door Grotius en namens hem ondernomen om hem zijn achterstallige wedde als pensionaris alsnog te doen uitbetalen.

6 Peter Abel Schmalz, secretaris van de Zweedse rijkskanselier Axel Oxenstierna.

7 Codenaam voor Amsterdam.

8 Willem van Liere, heer van Oosterwijck, ordinarius Staats gezant in Parijs. De naam staat in cijfercode: 77.84.2.3.24.17.4.6.12.8.

9 Vgl. Seneca, Hyppol. 773: res est forma fugax; Cicero, De Nat. Deor. I, 96: cur igitur, cum ceteris rebus inferiores simus, forma pares sumus?

[p. 444]

heb soo veel verseeckerheijt als mogelijck is van de affectie van mijnheer de rijcxcancellier tot mij, ende twijffele nyet van 't advancement van den jongste¹ tot mijn contentement. Den oudste vereor, ne sibi obsit. Bij mij gecomen zijnde, sal ick zyen, waer ick hem stelle. Mij is wat goeds voorgecomen, waerop ick sal letten, soodat ick hoop door Godes genade, dat mijne kinderen soo weynigh als ick Catilinanem² et Cethegonem³ faveur van doen sullen hebben. Dat dye twee Nederlanders bij uE. genoemt⁴ mij nyet veel goeds en⁵ dat is gelooffelijck, alsoo sij beyde van Eusebius⁶ groote beneficiën genyeten.

Ick had uE. gebeden te vernemen, wat het advis is van Uffo⁷ op de questie van de zee.

Soo Caesars volck de wech van arbyters ingaet, can uE. in plaetse van den heer Couwenburgh⁸ iemant anders nemen. Politycken dupeeren (?) mij nyet. Ick sal garen verstaen, hoe dat Noord-Hollant sal vaeren met haer gesustineerde, dat nyet buyten reden en is, hoewel nae veele geledene praejudiciën.

Wat aengaet de commissie van Utrecht⁹, daervan u. bryeff vermelt, dye is mij gegeven in de vergadering, int bijwesen ende toestemming (?) van een van de heren van Rotterdam, dye oock mij geanimeert heeft om te gaen. Oock hebben d'heeren¹⁰ van Roterdam aen mij tot Utrecht zijnde gesonden om mij te animeren, gelijck de heer Nobel¹¹ wel sal weten. Den eedt, dye men doet, als men eerst comt in de vergadering, brenght mede, dat men alle commissiën sal naecomen. De commissie is op de naem van de Staten van Hollant - hoewel enige steden haer à desseins hadden geabsenteert: absentes autem citati habentur pro consententibus nae rechten ende coustumen - geteyckent ende gesegelt. 't Schijnt sij confunderen twee sendingen nae Utrecht. De eerste was bij de Staten gedaen ende de commissie gegeven aen d'heer Hogerbeets¹², mij ende Engelsman¹³. De tweede bij de Gecommitteerde Rade, waerbij gesonden zijn d'heer Ruychaver¹⁴, Schoonhoven¹⁵ etc. Ende dat dat de oorsaeck niet en is geweest van mijne swaericheit, maer de dispute met de Staten-Generael ende sijn Ex.^tie16, blijckt soo

1 Diederik de Groot bevond zich in het leger van hertog Bernhard van Saksen-Weimar.

2 Kennelijk een schuilnaam; wie ermee wordt aangeduid, heb ik niet kunnen uitmaken.

3 Wie met deze schuilnaam bedoeld wordt, weet ik niet. Gaius Cornelius Cethegus, een Romeins senator, nam deel aan de samenzwering van Lucius Sergius Catilina. Toen deze naar zijn leger vertrok, werd Cethegus met Publius Lentulus Sura in Rome achtergelaten met de taak de voornaamste senatoren om te brengen.

4 Dit moet betrekking hebben op een opmerking in Van Reigersberchs brief van 7 juli, die helaas ontbreekt.

5 Hier is een woord als ‘gunnen’ uitgevallen.

6 Schuilnaam voor De Richelieu.

7 François van Aerssen, heer van Sommelsdijk.

8 Mr. Pieter Couwenburch van Belois, raadsheer in het hof van Holland; zie VII, p. 283 n. 2.

9 Zie hierover no. 3128, p. 363en n. 2 aldaar.

10 Na ‘d'heeren’ is een woord - ‘aen’ - per abuis niet doorgehaald. Er stond nl. oorspronkelijk ‘aen mij tot’, waarvan de woorden ‘mij’ en ‘tot’ wel doorgestreept zijn.

11 Henrick Willemsz. Nobel; zie over hem III, p. 253 n. 2.

12 Rombout Hogerbeets.

13 Jan Jansz. Engelsman, burgemeester te Hoorn.

14 Maerten Ruychaver; zie over hem IV, bijlage no. 17, p. 523 en n. 7. aldaar.

15 Dirck Jacobsz. Schoonhoven; vgl. V, p. 312 (no. 1977 aan Van Reigersberch).

16 Frederik Hendrik.

[p. 445]

uit andere teeckenen als daeruit, dat die andere heeren, die mede t'Utrecht geweest ende soo veel gedaen hebben als d'heer Hogerbeets ende ick, niet en werden aengesproocken.

Pontani bouck¹ op de questie van de zee wilde ick wel zyen. De heer Camerarius² heeft mij 'tselve aengespreecken(?). Soude oock garen verstaen, wat in dye gewichtige materie ende dye bij Engelant zeer ter harte werdt genomen vorder sal passeren; oock soo yet vorder gedaen werdt in de saecken van Amelant ende Aysma³.

De ambassadeurs van Engelant⁴ geven ons hoop, dat den palsgraeff in Hollant comende eenige belette sal brengen van de visscherije dit jaer met vrede te laeten. De selve meenen, dat de haven van Duynkercken vanselffs in weynigh jaeren sal overluyden. Van eenige tractaten, waerjegens de verdyeping ofte fortificatie bij Grevelingen soude strijden, weten sij nyet.

Den hertogh van Wimar⁵ heeft in het graefschap van Bourgogne Baumes ende Monsmartin ingenomen, den hertogh van Longueville⁶ Orgelet. Bleterau heeft hij te sterck gevonden. Oft den hertogh van Wimar over Rijn sal connen trecken, is onseecker. 't Fransche volck, dat hem bij was gevoucht, verloopt sooseer, dat quaelijck tweehondert ruiters resteren. Voor Landresys sijn de approches op eenige plaetsen aen de gracht, op andere aen de bastions gebracht.

't Is een groot geluck voor Vrancrijck, dat de saecke met den grave van Soissons⁷ volcomentlijck is geaccordeert, sijnde hem vrij gestelt voor vier jaeren te hove te comen ofte niet te comen, te blijven daer hij is ofte in Vrancrijck te gaen sonder iet te tenteren tegen Vrancrijck, waertoe hij bij de Spaignaerden seer wierd gesolliciteert ende bij S.^t Ibar⁸, die te Bruissel van sijnentwege te Bruissel was gereist seer geraiden. De goede gunste, die mijnheer den prins van Orangie⁹ ende den hertogh van Bouillon¹⁰ aen den selve heer graef hebben getoont, heeft hem hier considerabler gemaect dan hij andersins soude sijn geweest.

Mons.^r de Millerey¹¹ heeft boven het volck, dat hij voor Landresys heeft gebracht, noch ontrent ses duisent man bij Boulogne. Men m(een)t, nae Landresys sal sijn genomen, sij met alle macht haer sullen wenden nae Vlaenderen, alsoo de fortificatie bij Grevelingen ende andere wercken aldaer Calis schijnen te willen ruïneren.

Den cardinael-infant¹² verwacht met schepen uit Spaignie 18 duisent croo-

1 Discussionum historicarum libri II, quibus praecipue quatenus et quodnam mare liberum vel non liberum clausumque accipiendum, discipitur expenditurque. Harderovici 1637. Zie over Pontanus, V, p. 52 n. 7.

2 De ordinarius Zweedse gezant in Den Haag, Ludwig Camerarius.

3 Foppe van Aitzema; over de moeilijkheden ontstaan rond Ameland zie Knuttel, Pamfl. nos. 4520 t/m 4536.

4 De ordinarius Engelse ambassadeur in Parijs, John Scudamore, en zijn extra-ordinarius collega Robert Sidney, graaf van Leicester.

5 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

6 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

7 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

8 Henry d'Escars de Saint-Bonnet, sieur de Saint-Ibar.

9 Frederik Hendrik.

10 Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon.

11 Charles de La Porte, markies van La Meilleray.

12 Don Fernando, kardinaal-infant van Spanje, zie IV, p. 412 n. 11.

[p. 446]

nen. Men weet niet, waer die schepen blijven, sijnde al in 't begin van Junio van S.^t André vertrocken.

Piccolomini¹ is in Lutsenburg bij de Mosel, maer heeft geen cants om 't leger voor Landresys te attaqueren.

De stadt van Genua schijnt meer ende meer ombragie ende mescontentement te nemen tegen Spaigniën.

In Italië heeft den Spaignaert geene propoosten gedaen nae het nemen van het casteel d'Aglian geschiet den 22 Iunii.

De Turcken ende die van Alger hebben soo in Calabrië als in 't gebied van Gennes eenige plaetsen aen de zeecust berooft. Het compagnie cavallerie van Naples gaen nae het Milanees.

Basel vind sich benaut door twee forten gemaect aen den Rijn bij de keiserschen, die oock haere garnisoenen daer rondom verstercken. De tijdingen continueren van overal dat Gordon², die Fridlant³ heeft helpen ombrengen, aen de tafel van Galas⁴ is omgebracht, Lesle⁵ ende Landerson⁶, die medeplichtigh waeren geweest aen Fridlans dood, seer gequetst.

Den keiser⁷ ende de eertshertoginne van Inspruck⁸ gaen de Poolsche bruit⁹ een stuck weegs geleiden. Dat Polen licht in oorlogh soude connen raecken met den Turck¹⁰ wert uit veele quartieren geadviseert.

Tot Parijs, den 24 Iuly nieuwe stijl 1637.

Landresys werdt met drie mijnen aengetast. 't Fransche leger aldaer werdt gehouden te sijn 13^m te voet, 18^m11 te paerd hebbende overvloet van vivres. Men hoopt de stadt te hebben voor den VI Augusti. Den XXI deser den coninc¹² bij hem ontboden hebbende de gedeputeerden van het parlement heeft haer verboden eenige remonstrantiën mondeling ofte schriftelijck te doen den staet raeckende.

Galaste¹³, hooft van de nieuwe croquants sijnde sonder paspoort gecomen bij Villemontée¹⁴, een van de bevelhebbers van s'conincx volck, is bij de justitie gevangen.

La Fayette¹⁵ heeft het cloostercleedt aengetrocken.

1 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini, hertog van Amalfi, bevelhebber in het leger van de keizer.

2 John Gordon.

3 Albrecht von Wallenstein, hertog van Friedland; hij werd in 1634 vermoord.

4 Matthias, graaf Gallas, bevelhebber in het keizerlijk leger.

5 Walter Leslie (1606-1667).

6 De Gazette de France dd. 18 juli 1638, no. 103 noemt hem Anderson.

7 Ferdinand III.

8 Claudia de Medici; zie V, p. 451 n. 11.

9 Cecilia Renata, dochter van Ferdinand II; zij huwde 13 september 1637 met de Poolse koning Wladislas VII (IV).

10 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen; zie V, p. 435 n. 7.

11 Kennelijk een verschrijving voor ‘8’; vgl. no. 3177 d.d. 24 juli aan Axel Oxenstierna.

12 Lodewijk XIII van Frankrijk.

13 Simeon Estancheau, gezegd La Galoche.

14 François de Villemontée (†1670), sedert november 1631 intendant van justitie in de provincies Poitou, Saintonge, Aunis en Angoumois.

15 Louise Angélique Motier de La Fayette; zie no. 3177, p. 442 n. 2.

[p. 447]

Adres: Mijn Heer Mijn Heer van Reigersberg, raedt inden Hoogen Raide in Hollant.

In dorso schreef Van Reigersberch: broeder de Groot, den 24 Iuly 1637 wt Paris.

En: Admiralstent Rotterdam. Utrecht.