Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3136. 1637 juni 26. Aan N. van Reigersberch¹.

Mijn Heer,

De tijdingen, die wij hier hebben, zijn van den 21 uit Bourgongie, dat hertogh Bernhard² Romagne had weder becomen, Chamlit ende Autré op den vijant genomen; dat 's anderendaegs den hertogh van Longueville³ met sijn volck verwacht wierd in de Franche comté door de Salines ende den hertogh van Rouaen⁴ met de sijnen door S.^t Claude, soodat de Fransoisen, die haest courage nemen, hoopen binnen een maent de Franche comté in te hebben, daer ick aen twijffele.

De brieven uit het leger van de cardinael de La Valette - 't welck hier werdt geschat op 16^m te voet, 6^m te paerd, tachtich stucken geschuts - van den 19 seggen ons, dat Landresis was geïnvestieert met mening van te belegeren ende 't en scheen tijdt Chasteau de Cambrésis geattaqueert bij den hertogh van Candale⁵.

De boerencrijgh sijnde gesust in Perigort begint sich weder op te heffen in Quercy, Limousin ende ontrent Toulouse. Men vreest oock voor Montauban veele van de religie haere onlusten met de generale vermengende, van dewelcken wat contentementen te geven tegen veele onlusten aen monsieur de La Force⁶ werdt gegeven de qualiteit van duc et pair. Den graef van Soissons⁷ dese dingen siende treckt terugge van alle accoord, bewaert hemselve te Sedan ende geeft eenige last tot lichting. 't Gelt meent men te comen van Bruissel.

Den paus⁸ is wat becomen, maer de medecijnen meenen niet, dat hij is om lang te leven.

De Spaensche beterden haere saecken om eer te crijgen nae haeren sin, 't welck misschien meer goeds dan quaeds soude doen.

Aen den churfürst van Trier⁹ werdt vrijheit belooft mids de schult leggende op Vrancrijck ende den eertshertogh Leopold¹⁰ nemende het coadjuteur ende doende bij 't capittel approberen de electie van den Roomschen coning¹¹.

De Spaensche vloot in de Middellandsche zee van 25 groote schepen, soo

1 Hs. Amsterdam, UB., coll. RK., R 5 d. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Antw. op nos. 3095, 3104, 3111 en 3118.

2 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

3 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

4 Henri, hertog van Rohan.

5 Henri de Nogaret de Foix de La Valette, hertog van Candale. Er moeten hier enige woorden uitgevallen zijn.

6 Jacques Nompar de Caumont, hertog van La Force

7 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

8 Urbanus VIII.

9 Philipp Christoph von Sötern, keurvorst van Trier, was op 26 maart 1635 door de Spanjaarden gevangen genomen.

10 Leopold Wilhelm, zoon van Ferdinand II.

11 Ferdinand III was in december 1636 tot Rooms koning gekozen, een keuze, waarvan de rechtsgeldigheid betwijfeld werd.

[p. 378]

men ons schrijf ende twintich felucquen heeft haer ontrent de custen van Provence getoont, maer eenige Fransche coopvaerdieschepen daer tegen geschoten hebbende ende 't crijgsvolck terstont te landewaert comende tot secours sijn genootsaeckt te vertrecken¹. De Italianen vresen, dat de Spaegnaerden wel dese occasie mochten waernemen om haer van eenige haven in Italië als Savone ofte Porto Specie² te verseeckeren. Die van Alger ende Biserta sijn oock sterck in zee ende de Toscaensche galeien houden haer te M. sima.

De gedeputeerden van de Grisons³ ende die van de Valteline⁴ sijn te Milan in dispute (?), off de jurisdictie over de Valteline moet werden gerestitueert aen de Grisons ofte niet, sijnde sulcx niet claer besproocken in het laeste Insprucsche tractaet⁵, maer, soo de Grisons seggen, mondeling belooft. Den gouverneur van Milan⁶ seit al te willen te doen, dat het tractaet van Mouson⁷ - waertoe het Insprucsche relatyf is - medebrengt ende de saecken te willen stellen in den staet als die waeren, doe den hertogh van Rohan daer is gecomen, maer 't gunt daerbuiten gaet, dat sulcx in Spaignie moet werden versocht. De coninck van Spaignie⁸ sal eenige Grisonsche regimenten nemen in sijnen dienst ende de forten, die geconserveert werden - want Mantello ende Riva sijn gedemolieert -, sullen uit het Spaensche gelt betaelt werden.

Ick moet hier dese dingen noch bijvougen, die ick daernae verstaen heb: dat hertogh Bernhard heeft vijf duisent paerden, twee duisent man te voet, de Hallier⁹ vijf duisent te voet, achthondert paerden; dat het casteel van Cambresis is ingenomen bij de Fransoisen; dat Landresis niet lang en sal connen houden hebbende clein garnisoen, oock de eenige molen, die buiten de stadt was, verbrant sijnde. De plaetsen van Provence, voor dewelcke de Spaensche vloote haer heeft getoont, sijn S.^t Tropais ende S.^t Raphau.

De Fransche Biscaijns hebben oock cleine haven in Spaensche Biscaie becomen, Langaries genaemt¹⁰.

De paus comende uit sijn siecte te Rome seide, dat hij daer weder was gecomen en destretto degli Spagnioli.

't Is seecker, dat Nisse de la Paille in het Montferrat bij de Spaigniaerden is becomen. Dit sijn de tijdingen van desen tijdt.

1 Het betreft hier de aanval van de Spanjaarden op Saint-Tropez (15 juni 1637). Volgens de Gazette de France 1637, p. 374 bestond de vijandelijke strijdmacht uit 21 galeien en meer dan 3000 soldaten.

2 Boven ‘Porto’ heeft Grotius ‘Golvo de la’ geschreven.

3 Johann Gaudenz Schmid von Grüneck, Johann Simeon de Florin, Georg Jenatsch, Johann Peter Guler en Ulrich von Albertini. Anton Molina verbleef sinds einde maart 1637 in Milaan en keerde op 2 juni 1637 naar Graubünden terug. Namens de bisschop van Chur had zich Bernard Gaudenzio naar Milaan begeven.

4 Giacomo Venosta, Andrea Carbonera, Pietro Paolo Paravicini. Uit het graafschap Chiavenna bevonden zich te Milaan: Giovanni Battista Pestalozzi, Taddeo de Taddeis en Paolo Beccaria.

5 Het verdrag van Innsbrück van 17 januari 1637.

6 Diego Mexia Felipes de Guzmán, markies van Leganés.

7 Het verdrag van Monçon, gesloten op 5 maart 1626.

8 Philips IV.

9 François de l'Hospital, sieur du Hallier.

10 De woorden ‘Langaries genaemt’ zijn in margine toegevoegd.

[p. 379]

Nu come ick tot uE. vier brieven van den 26 Mey¹, 2², 10³ ende 16 Iuny⁴, die ick genoech op één tijdt ontfange. Ick vinde, dat aen mij de wegh door de bode niet quaelijck en gaet recht uit; oock niet quaelijck door S.^r Heufd⁵. Aen uE. sal bijwijlen de wegh door S.^r Euskercken⁶ bijwijlen andere volgen. UE. brieven sooveel noodigh ende den tijdt, die niet veel en mij toelaet, sal ick per saturam beantwoorden.

Voor mijne kinderen ende posteriteit begeer ick geen andere fortuine dan die de croon van Sweden mij ende haer sal geven. Onder onbeleefde menschen ofte beesten wil ick haer niet stellen.

Van dat van d'heer Oosterwijck⁷ houd ick voor seecker, dat ordre is geweest van Suenno⁸, Uffo⁹, daer hij groot mede is, ofte Mus¹⁰. Vinde niet goed, dat uE. met hem daervan spreecke. Ick sal wel ordre stellen nae behooren. Maer verneemt sooveel mogelijck is ende adviseert mij nae uwe sinceriteit. De plaetse van advocaet van Hollant in dese tijden is gevaerlijck om de conscientie te bewaeren ende geen peryckel te loopen onder soo quaede guarands. 't Waer de pijne waert te weten, wat Suenno aen Aertsholt¹¹ heeft geantwoort¹². Waer de saecke van den onthoofde gerepareert nae behooren, sooveel reparabel is, soude iemant op haer woort sijn hooft mogen avontuiren. Mijn conditie bij Sweden sal altijd beter sijn. De plaets bij Magogs soon¹³ dient den mine¹⁴ gantsch niet. Wat voor den andere¹⁵ oorboir is, sullen de vrunden aldaer oordeelen. Ego ex littore non guberno¹⁶.

Ick hadde aen Cimons man¹⁷, doe die hier was, vorslach gedaen op de questie met Engelant: dat de ambassadeurs hier¹⁸ aen den coning¹⁹ ofte sijne ministers ofte den resident in Hollant²⁰ aen mijnheer den prins²¹ het woord soude geven

1 No. 3095.

2 No. 3104.

3 No. 3111.

4 No. 3118.

5 Johan Hoeufft, Parijs bankier, die zowel voor Frankrijk als voor Zweden financiële belangen behartigde.

6 Johan van Euskercke, secretaris van de Staatse legatie te Parijs.

7 De Nederlandse gezant te Parijs, Willem van Liere, heer van Oosterwijk.

8 Schuilnaam voor Frederik Hendrik.

9 Schuilnaam voor François van Aerssen, heer van Sommelsdijk.

10 Cornelis Musch, griffier van de Staten-Generaal; de naam staat in de tekst in cijfer: 16.1.2.801.902.

11 Zweder van Haersolte; vgl. no. 3118, p. 352 en n. 12 aldaar.

12 De woorden ‘'t Waer ... heeft geantwoort’ zijn in margine toegevoegd.

13 De jonge prins Willem, zoon van Frederik Hendrik. Magog is een schuilnaam voor Frederik Hendrik. Het woord ‘soon’ staat in cijfer: 2.20.1001 (=1002?).21.

14 Cornelis de Groot; vgl. no. 3111 dd. 10 juni van Nicolaes van Reigersberch.

15 Johan of Pieter van Reigersberch.

16 Vgl. Livius XLIV, XXII, 14: e terra ne gubernaverit.

17 Willem van Liere, heer van Oosterwijk, Staats gezant in Parijs; hij vertoefde tijdelijk in het vaderland. Cimon is een codenaam voor de Staten-Generaal.

18 Burggraaf John Scudamore en Robert Sidney, graaf van Leicester, resp. ordinarius en extra-ordinarius Engels gezant in Parijs.

19 Lodewijk XIII van Frankrijk.

20 William Boswell.

21 Frederik Hendrik.

[p. 380]

van dit jaer de saeck te laeten rusten; dat men tot Hamburg een generael tractaet maeckende soude sorgen, dat voortaen de Vereenigde Nederlanden daervan ontlast soude blijven, in sulcke termen, die het gesustineerde ten eener ofte ten ander zijde niet en quetsten. Hebbe geseit, wat over meer als hondert jaeren met Engelant diesaengaende was getracteert, wat in Schotlant was gepasseert. Ick meene, hij Humingus¹ seer van doen hebbende aen hem hetselve sal hebben geopenbaert ende dat Uffo sal occasie gesocht hebben semet venditandi. Wilt wel vernemen. Daer is aen gelegen ende 't advys sien te becomen.

De papieren van mijnheer den prins² heb ick aen uE. niet derven addresseren, alsoo mij die door uE. niet en waeren gecomen. Aen Tassy³, die mij die gebracht heeft, heb ick deselve [doen] wedergaen; die moet daervan verantwoorden, 't welck te meer noodych waer, omdat alle de papieren, hoewel simple copyen sijnde mij waeren belast te restitueren.

Met dat van Meurs ende Arles⁴ ende diergelijcke wil ick geen proffijt doen. 't Sal genoech sijn, dat ick aen uE. sulcx heb geopent. Can uE. daer proffijt mede doen, doet het.

Wat van de handeling van Engelant⁵ met Vrancrijck⁶ ons hier geseit werdt, heb ick voor desen geschreven⁷.

Tot Hamburg ende in Sweden opent sich noch met om daer te sien. Van Sweden⁸ wegen sal daerop wel gele .. et werden. Die daer het oogh in 't seil heeft⁹, laet hem met geen woorden bedriegen.

Wat mijne jongste¹⁰ aengaet, is edelman bij den hertogh van Wimar¹¹, die hem meer eer doet dan ick begeer hem veeltijds hebbende aen sijn tafel. Ick en meen niet, dat hem meerder eer soude sijn bij Gethar te sijn, al waer hem sulcx wierd gepresenteert. Sijn advancement sal hij, als het tijdt is, bij Sweden wel vinden.

Wat den tweede¹² aengaet, als men verseekert is van de intentie, sal het capitael licht gevonden werden. Voorheen dat te doen vinde ick niet goed. Verwacht hem ende de papieren.

Met Rotterdam approbere ick uwe voet liever arbiters nae rechten te nemen als anders. Soo niet, twijffele wat, off men de saeck in rechte behoort te trecken ofte eene andere wegh in te gaen. Wilt maecken, dat wij haest een resolutie hebben. Men heeft ons lang genoech gesleept, opdat ick niet en segge met ons gespot¹³.

1 Schuilnaam voor François van Aerssen.

2 Zie voor deze aangelegenheid VII, p. 529 (no. 2854).

3 Tassin was gouverneur van Frederik van Nassau en behartigde te Parijs de zaken van Frederik Hendrik.

4 De namen ‘Meurs’ en ‘Arles’ staan in cijfer, resp.: 42.24.1.17.2. en 48.17.7.50.2.

5 In de tekst in cijfercode: 125.

6 In de tekst in cijfercode: 313.

7 No. 3116.

8 In de tekst in cijfercode: 525.

9 Misschien Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

10 Diederik.

11 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

12 Pieter; hij was een tijdlang voor zijn studie in het vaderland geweest en maakte zich gereed naar zijn ouders te Parijs terug te keren.

13 Het betreft de pogingen door Grotius en namens hem ondernomen om hem het achterstallige salaris van zijn pensionarisschap van Rotterdam alsnog te doen uitbetalen.

[p. 381]

De heer Spierinck¹ heeft vóór sijn vertreck aen sieur Heufd geschreven ende, soo ick meene, ordre gestelt nae wensch, daerover ick sijne E. Gestr. bedancke. Dewijl Vrancrijck sich rept, hoope ick, dat uwe luiden aldaer van gelijcke sullen doen.

In Sweden stelt mijnheer den cancellier² admirable ordre, op de regiering, domeinen, universiteiten, op het hoff van beide de coninginnen³ etc. Tales viri sunt angeli regnorum. Quis apud nos ista curat? Laet in Hollant gaen die twee hoofden heeft. Illorum ingratorum gratias nec mihi nec meis volo. UE. communicatie sal mij altijd lief sijn et faciam mutuum tot onser beide contentement en instructie non qui inde floccum sperem.

Vranckrijk⁴ ende Gether⁵ sijn oorsaeck dat Humelus⁶ het beste deel van sijn leven niet alleen onnuttelijck, maer oock met onlust heeft verloren. Niet langer sot.

Van Polen ofte Deenmarcken dunct mij niet, dat men iet vreest voor Sweden.

Dit dunct mij dat genoech sal sijn voor dese mael. Soo mij daernae noch iet ter occasie van de voorsscreven(?) uE. brieven in de sin comt, sal het niet laeten uE. over te schrijven, ende sal blijde sijn de vrunden bij alle gelegentheit te dienen.

Tot Parijs, den 26 Iuny 1637.

1 Petter Spiring Silvercrona, raad van financiën van Zweden.

2 De Zweedse rijkskanselier Axel Oxenstierna.

3 Christina en de koningin-moeder Maria Eleonora van Brandenburg.

4 Het woord staat in cijfercode: 313.

5 Schuilnaam voor Frederik Hendrik.

6 Pseudoniem van Grotius.

Adres (met andere hand): Aen mijn heer mijn heer den raetsheer Reigersberg. In Den Hage.

In dorso schreef Van Reigersberch: Broeder de Groot, den 26 Iuny 1637 wt Paris.