Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

2904. 1636 december 26. Aan N. van Reigersberch¹.

Mijn Heer,

Den laesten Sonnendagh is graef Mauris van Nassau², soon van graeff Willem³, bij ons te kerck gecomen ende te gast gebleven, alwaer wij de gesontheit van mijnheer den prins van Orange⁴ niet en hebben vergeten.

Ick sende uE. het antwoord bij Monsieur⁵ gegeven aen den graef van Chavigny⁶ ende de Guiche⁷. Tot stede van seureté te geven sal men hier niet licht comen, hebbende voor desen de swaericheden daervan geproeft. Van het huwelijck⁸ en is te Rome niet te wachten conform de intentie van den coning⁹ ende de bisschoppen van Vrancrijck en sullen niet derven doen dan onder 't welbehagen van den paus¹⁰.

Ick sende oock twee brieven van den graef van Soissons¹¹ aen den coning ende aen de steden van Champagne. In dese laeste werdt qualijck geduit, dat hij capteert de gunste van de gemeente met sijn affectie tot de paix ende ontlastinge van deselve gemeente, ende meteene de regiering, soo 't schijnt, daermede in 't ongelijck stelt.

Den coning van Spaignie¹² heeft noch geen pasporten gesonden voor de Fransche ambassadeurs¹³, gelijck de Fransoisen voor de Spaenschen¹⁴ hebben gedaen, poinctillerende op de surrogatie van den cardinal de Lion¹⁵ in plaetse van den marescal de Bressé¹⁶, die geen lust toont te hebben om te gaen. Evenwel is de heer Feuquière¹⁷ ontboden om sich op de reis te begeven, waertoe oock mons.^r d'Avaux¹⁸ gereedt is. Ick denck Sweden niet senden en sal met qualiteit

1 Hs. Amsterdam, UB., coll. RK., R 3 o. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Beantw. dd. 25 januari 1637 (dl. VIII).

2 Zie over hem no. 2893, p. 590 n. 3.

3 Willem, graaf van Nassau-Siegen; zie no. 2893, p. 590 n. 2.

4 Frederik Hendrik.

5 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans, broer van de Franse koning.

6 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny.

7 Antoine, hertog van Gramont; zie VI, p. 543 n. 11.

8 Men trachtte het huwelijk, dat Gaston van Orléans op 3 januari 1632 in het geheim gesloten had met Margareta van Lotharingen, door de Franse bisschoppen ongeldig te doen verklaren; zie Merc. Franç. XX, p. 849 vv. en p. 989 vv.

9 Lodewijk XIII.

10 Urbanus VIII.

11 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

12 Philips IV.

13 Zie voor hun namen no. 2864, p. 547 n. 4.

14 Hun namen in no. 2864, p. 547 n. 5.

15 Alphonse Louis du Plessis de Richelieu, kardinaal-aartsbisschop van Lyon, broer van de eerste minister.

16 Urbain de Maillé, markies van Brezé.

17 Manasse de Pas, markies van Feuquières.

18 Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

[p. 610]

van ambassadeur, nochte met last om te handelen, maer alleen om te hooren ende te adviseren.

Wij verstaen den heer Aysema¹ vremde articulen sijn voorgestelt op de neutraliteit: quod haec pacta non debeant preiudicare iuri nec domus nec imperii². Dit en is niet vremdt als reciproquelijck oock gestelt werdt nec ordinum. Maer reservatio casuum extremae necessitatis provinciarum et Indiarum, hoewel geseit werdt alleen gestelt te sijn om den Spaignard te behagen, maect het heele werck los. De vrage, si Hispani vellent restituere loca imperii an ordines quoque idem offerrent, can licht beantwoordt werden met te begeren dat de Spaignaerden haer eerst verclaren. Renuntiatio federum contra caesarem³ et imperium can licht gesolveert werden, gelijck gesitueert is, seggende nulla esse facta. Maer de Sweden ende den landgraef⁴ uit Westfalen te doen vertrecken, dat gaet buiten termen van neutraliteit. Dat alles moet strecken tot een gemeene vrede (?) is tijdelijck. De advysen van Regensburg seggen ons, dat den resident van Venegië⁵ den heer Aysema, selve niet verwachtende, heeft gevonden bij Ognate⁶ hebbende d'heer Aysema sijne coets op een ander plaets gelaeten. Wij verstaen oock vandaer, dat de Nederpaltz datelijck werdt gepresenteert; maer den Opperpals ende het churfurstendom uitgestelt tot justitie ofte naerder handelinge, begerende den Spaignaerd geene andere recompense voor sijne costen dan dat Engelant sich obligert tot mainctenement van de paix, waeronder den palsgraeff⁷ ende den hertogh van Lorraine⁸ op seeckere conditiën souden sijn begrepen. De Engelschen werden bij de Fransoisen versocht een corten tijdt te willen nemen binnen dewelcken, soo de restitutie van den heele Pals ende 't churfurstendom niet en geschiet, sij haer nevens Vrancrijck souden verclaeren. Maer sij en willen niet aenbyten (?).

Naedat ick uit d'heer Ponnica⁹ verstae, sijn de cloecste in Engelant aen de Spaensche zijde; tot de alternative chur wil Beyeren niet verstaen.

De coninginne-moeder¹⁵ is bij ordre van Ginetti¹¹ bij de nuntius te Bruissel residerende¹² begroet ende versocht het best te willen doen in de paix ende haere particuliere interesten aen het gemeen over te geven. Sij heeft geseit verwondert te sijn, dat den paus soo laet om haer denckt. Den cardinael de Richelieu siende, dat haer wedercomste niet en can werden ontgaen, als men sal handelen, doet haer beloven vijftigh duisent croonen ter maent uit haer goed ende dat sij mach comen in Vrancrijck, als sij wil, sonder verwachten ontboden te werden, ofte, soo sij daerom wil schrijven, dat men haer beleefd sal antwoorden. Wilt, dat zij de

1 Foppe van Aitzema.

2 Zie G. Das, Foppe van Aitzema, p, 148 en ib., p, 138 n. 1; vgl. no. 2903 aan Axel Oxenstierna, p. 606.

3 Ferdinand II.

4 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

5 Giovanni-Battista Ballarino.

6 Don Iñigo Veléz de Guevara y Tasis, graaf van Oñate.

7 Karl Ludwig van de Palts; zie VI, p. 285 n. 3.

8 Karel IV, hertog van Lotharingen.

9 Tobias von Ponikau, raad en gezant van Bernhard van Saksen-Weimar.

15 aant.Maria de Medici; zij verbleef in de Zuidelijke Nederlanden.

11 Martio, kardinaal Ginetti, door Urbanus VIII ter vredesconferentie afgevaardigd.

12 Richard Paul Stravius; vgl. Vaant., p. 261 n. 8.

[p. 611]

autheurs van de dissensiën quiteert, Chanteloup¹ ende S.^t Germain². Sij seit wel tevrede te sijn sonder die in Vrancrijck te comen op 's conincx woordt, maer begeert, dat die personen soowel als anderen in de generale amnestie sullen sijn begrepen.

Van de princesse Margarite³ begint men nu te seggen, dat sij onvruchtbaer is ende dat daerom het huwelijck geen quaedt en can doen ende sij haest onwaerd sal sijn.

Van Lorraine te restutueren, houdende eenige plaetsen, werdt gesproocken. Pignerol is een groote difficulteit ende oorsaec van meest alles quaedt in Italië.

De Spaignaerd heeft door de laeste bode noch geen passeport gesonden voor de Fransche ambassadeurs, gelijck de Fransoisen voor de Spaenschen gedaen hadden, disputerende noch op de verandering die men wil doen, stellende den cardinael de Lion in plaetse van den marescal de Bressé. Feuquière is al hier ontboden om te gaen nae Colen.

't Schijnt de Spaensche nu minst haesten, mogelijck staende om iet te sluiten met Engelant, eer men te Colen in handeling comt, ende haer aldaer te gebruicken.

't Schijnt niet, dat de tijding van de doot van het Beiersche kindt⁴ continueert.

Mansfeld⁵ werdt bij den keiser⁶ in Silesië tegen Wrangel⁷ gesonden, ende Truxis⁸ gaet om in Pruyssen 15000 man te lichten voor den keiser ende 't gelt te verschieten. Galas⁹ is soo sterck gevallen op hertogh Bernhard¹⁰, dat hij aen dese sijde van de Saone heeft moeten wijcken.

Men spreect van beide de Bourgogniën in neutraliteit te stellen. Monsieur, boven hetgunt ick in geschrift sende, begeert de vrije dispositie over sijne domestycquen ende sijne pensioneren te ontfangen uit de rentemeesters in de provinciën sonder te behoeven te doen te hebben met Bulion¹¹. Chastillon¹² gaet commanderen in Champagne in plaetse van den graef van Soissons; crijgt gemeenlijck odieuse commissiën. Den cardinael de Richelieu om niet te schijnen ontbloot te sijn van alle 's conincx bloed ontbied den prins van Condé¹³.

Men hoopt 20 millioenen voor het toecomende jaer te vinden in de steden uit het achtste paert van de huire van de huisen, halff ten laste van den eigenaer, half ten laste van den huirder.

Den graef van Nassau, die bij mij is geweest, wordt bij eenige gesolliciteert tot het pausdom ende heeft eenige twijffelingen. Ick sal hem dienen, daer ick can.

1 Jacques d'Apchon de Chanteloube; zie no. 2903, p. 605 n. 12.

2 Mathieu de Morgues, sieur de Saint-Germain; zie V, p. 132 n. 8.

3 Margareta van Lotharingen; vgl. p. 609 n. 8.

4 Vgl. no. 2881, p. 571 en n. 1 aldaar.

5 Philipp, graaf van Mansfeld.

6 Ferdinand II.

7 De Zweedse veldmaarschalk Herman Wrangel.

8 Johann Anshelm Truchsess, graaf van Waitzenhausen, generaal in dienst van de keizer.

9 Matthias, graaf Gallas, generaal-majoor in keizerlijke dienst.

10 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

11 Claude de Bullion, surintendant des finances.

12 Gaspard de Coligny, graaf van Châtillon.

13 Henri de Bourbon, prins van Condé.

[p. 612]

't Schijnt d'Engelschen hier iet handelen, dat sij voor ons bedecken, apparentelijck de conditiën van de paix raeckende. Ick verstae oock de Fransoisen nu de gedachten van een cardinael nae Colen te senden laeten vaeren.

Mons. Justel¹ is van hier nae Sedan gesonden om te letten op den graeff van Soissons' actiën; 's conings broeder blijft in vrese, dat men volck wil senden nae Blois toe, tegen hem.

UE. gelieve doch gedachtich te zijn mijne papieren tot mijnheer Basius²; twijffele nyet, off daer zijn oock boecken bij, beydes is mij noodigh.

Jan de Waert³ ende Piccolomini⁴ sijn overal naer getrocken sonder eenige schade gedaen ofte geleden te hebben.

Den 26 Dec. 1636.

Hertogh Bernhard heeft Ionville moeten quiteren.

Een monick van Savoye, Monao⁵ genaemt, arbeid seer tot de paix ende heeft gehoor bij de Engelschen. Aliquid moliuntur. Sophi⁶ ende Vindex⁷ hebben tesamen noch niet gesloten. Elck is vrij. Van de electie van een Roomsch Coning⁸ is geen twijffel meer.

1 Christophe Justel; zie over hem III, p. 212 n. 8.

2 Rekenmeester mr. Johan Base (Basius).

3 Over Johan van Werth zie men no. 2558, p. 97 n. 16.

4 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini, hertog van Amalfi.

5 Zie over hem no. 2903, p. 608 n. 8.

6 Codenaam voor Zweden.

7 Codenaam voor Frankrijk.

8 Op 30 december 1636 werd Ferdinand, zoon van keizer Ferdinand II, tot Rooms koning gekroond.

In margine schreef Van Reigersberch: Broeder de Groot, den 26 Decemb. 1636.