Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

[p. 570]

2881. 1636 december 12. Aan A. Oxenstierna¹.

Excellentissime Domine,

Cum Sublimitati Tuae pro me curam ex ipsius 8/18 Octobris datis² et ex D. Spiringii³ literis ad me datis⁴ cognosco, verba, quibus gratias agam, non invenio. Nam si me debere Tuae Sublimitati dixero dignitatem, commoda meque ipsum, minus dixero quam sentio. Quod unum licet, omni ope, omni in reginam⁵, regnum Tuamque Sublimitatem fide annitar, ne tanto fautore indignus videar.

De foederis cum Gallia ratihabitione dilata⁶, ubi sermo inciderit, meminero praescriptum sequi.

Rex Daniae⁷ utinam sepositis privatarum rerum parum regalibus curis serio animum vertat ad ea, quae ad salutem sunt omnium protestantium. Hoc enim tempora haec si ulla unquam exigunt, ipsiusque non minus quam ceterorum id interest.

Pergo quicquid mihi a negotiis est subsecivi temporis Suediae Gothorumque antiquitatibus⁸ impendere speroque exiturum aliquando opus Tuae Sublimitati aliisque illius⁹ gentis ab omni aevo gloriam amantibus haud ingratum. Alphabetum literarum vetustissimarum, inscriptiones, si quae sunt antiquae, et leges mitti mihi cupiam. In edocendis me rebus Germanicis spero D. Salvium¹⁰ et D. Camerarium¹¹ non cessaturos.

Nunc ad res harum partium venio. Angli legati¹² foedus se fecisse cum Gallis, qui ea fama se jactant, constanter negant: moram in Gallis esse dicunt, credo, quod foedus Angli velint sine suo bello. Interim retineri se Ratisbonae electo, ut scribitur, romano jam rege¹³ patitur Arondelius¹⁴. Qui res introspexisse se putant ajunt offerri utriusque Palatinatus restitutionem detractis bonis ecclesiasticis, credo iis, quae possideri coepere post pacem Passaviensem¹⁵.

De electorali dignitate res explicatu difficilis, praesertim cum jam haeredem

1 Gedrukt Epist., p. 283; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 275. Antw. op no. 2802.

2 No. 2802.

3 Petter Spiring Silvercrona, raad van financiën van Zweden in Duitsland.

4 No. 2843.

5 Christina van Zweden.

6 Vgl. no. 2802, p. 452.

7 Christiaan IV.

8 Historia Gotthorvm, Vandalorvm, & Langobardorvm: Ab Hvgone Grotio partim versa, partim in ordinem digesta. Praemissa sunt ejusdem prolegomena; zie no. 2734, p. 355 en n. 2 aldaar.

9 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Epist.

10 Johan Adler Salvius, Zweedse hofkanselier en gezant residerend in Hamburg en Osnabrück.

11 De Zweedse gezant in Den Haag Ludwig Camerarius.

12 John Scudamore, ordinarius Engels gezant in Parijs, en zijn extra-ordinarius collega Robert Sidney, graaf van Leicester.

13 Op 30 december 1636 werd Ferdinand, zoon van keizer Ferdinand II, tot Rooms koning gekroond.

14 Thomas Howard, graaf van Arundel; zie V, p. 318 n. 12.

15 De vrede van Passau werd op 2 augustus 1552 gesloten.

[p. 571]

Bavarus¹ habeat, nisi is, quod quidam spargunt, vivere desiit, sed ita ut experta semel fecunditas prolem novam vetet desperare.

Tres viae dicuntur proponi: ut promittatur electoralis dignitas, si Maximiliani stirps virilis² deficiat ac sic Alberti³ liberis Palatina domus praeferatur; ut fiat alternis jus eligendi inter duas familias, sicut olim Ludovici Bavari⁴ temporibus; ut ad septem electores⁵, quorum sit Bavarus, adjiciantur duo, alter episcoporum aliquis, alter Palatinus. Postremum hoc, quanquam sine justo conventu expediri non potest et difficile est persuasu aliis electoribus, quibus tantum honos imminuetur, quantum augebitur numerus, placet tamen, ut ex legato Scutamorio, cum heri me inviseret, cognovi papae⁶, apud quem Anglus qui est⁷, ut mihi affirmat quidam romanae aulae peritissimus et nuntio⁸ familiaris, non reginae⁹, ut dicebatur, sed ipsius regis Angliae¹⁰ nomine res agit.

Ea ex re aliisque indiciis mirum, quantas de Anglia spes pontificii concipiant, quas ego per regis, archiepiscopi¹¹ cordatorumque procerum prudentiam spero vanas fore.

Arundelio vetus est cum romana aula commercium. Si de Palatinatu res componitur, posset tamen iniri foedus inter Gallos Anglosque, ut se tueantur mutuo in iis, quae cuique pax datura aut relictura est, renoveturque quod et olim promissum puto, ne deficientes ab obsequio subditos alter alterius juvet, etiamsi speciosus accedat a religione praetextus.

Metuunt Batavi, ne et accedat aliquid adversum ipsis, quo jus Anglorum, quod in mare sibi vindicant, firmetur.

Ego nequid Polonicum misceretur, timui. Transferretur alio is metus, si vera esset fama, regem illum¹² mutato consilio imperatoris¹³ generum fieri velle, quod Angli negant se credere.

Iidem falso vulgatum ajunt Atrebati supplicio affectum eum, qui pro Hispano Corbiae praefuerat¹⁴; adduntque per duos monachos¹⁵ ultro citroque commeantes agi cum cardinali Hispano¹⁶, non de plena pace, ut arbitror, quae res multa implicata habet cardinali Riceliaco formidanda, sed de armis inhibendis, nisi jam ex parte aliqua clam inhibita sunt, cum ad hunc limitem nihil hostile tentetur.

1 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren. Zijn zoon Ferdinand Maria, geboren op 31 oktober 1636, volgde zijn vader als keurvorst op in 1651 en stierf in 1679.

2 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Oxenst. Skrifter.

3 Albrecht van Beieren (1584-1666), broer van keurvorst Maximiliaan; hij had drie zoons: Karl (1618-1640), Maximilian Heinrich (1621-1688) en Albert Sigismund (1623-1685).

4 Ludwig IV, der Baier (†1347), hertog van Beieren (1294-1347), Rooms koning (1314-1347).

5 Zie voor hun namen VI, p. 381 n. 13.

6 Urbanus VIII.

7 Sir William Hamilton; zie no. 2585, p. 138 n. 8.

8 Giorgio Bolognetti.

9 Henriette Marie.

10 Karel I.

11 William Laud, aartsbisschop van Canterbury.

12 Wladislas VII (IV).

13 Inderdaad huwde Wladislas in 1637 Cecilia Renata, dochter van keizer Ferdinand II.

14 George de Brimeu.

15 Niet nader geïdentificeerd.

16 Don Fernando; zie over hem IV, p. 412 n. 11.

[p. 572]

Multum fuisset, si insulas duas Maris Ligustici¹ recuperare Galli potuissent. Sed ea spes evanescit accedente ad mala alia Vitriaci², provinciarum regentis, et archiepiscopi Burdegalensis³ maritimis rebus impositi tam manifesto dissidio, ut hic sacerdos illius militis verbera non effugerit. Similis inter cardinalem Valettam⁴ et ducem Bernhardum⁵ discordia non eo usque erupit nec tamen plane tegitur, et intelligo in novissimis pactis ducem Bernhardum astu Gallico elusum millionis integri damno nunc fraude intellecta indignari. Contra eum accusant Galli, quod pecunia omnis inter ducum manus obhaerescente milites relinquat egenos eoque effusos ad omnem licentiam, neque minus ipsis⁶ hostibus metuendos. An huc venturus sit, incertum est. Alii bellum intra ipsam Germaniam ab eo expeti, alii ad pacis vota eum verti ajunt.

Coloniensem conventum trahit novis quotidie commentis cardinalis Riceliacus. Ego in libero sermone ad baronem Scudamorium dixeram praevidere me multa parum honorifica protestantibus, si et ipsi legatos eo mittant, ubi tanta erit pontificis potentia, tantus cardinalium strepitus. Dixit jam mihi se eam cogitationem dignam censuisse, quam Angliae senatoribus suggereret. Exspectare se, quid facturi sint. At nuper ad me Venetus legatus⁷ venit, sponte an submissus haud dixerim, nisi quod suspicio est optare cardinalem⁸, ut ego Coloniam abeam nihil ibi acturus, et hinc absim.

Dicebat Venetus, quod aliquando objecissem de pontifice rei futuro moderatore, id non metuendum nobis, quando ex nuntio didicisset legatum pontificis⁹ ea curaturum, quae ad romanensis ecclesiae reges ac principes pertinerent, protestantium rebus immisceri eum nolle. Neque tamen secuturum alterum, quod et ipsum objeceram, Galliae nos futuros accessionem, quando ibi futurus esset Pesarus, Venetiarum legatus¹⁰, optime Suedis volens, et Polonus¹¹, qui omnia ad pacem ducentia essent inter dissidentes proposituri. Mirabar de Polono eum meminisse, cum nescire non posset abstinere a nostri conspectu ejus gentis legatos. Dignitatis regni nostri, si quando Coloniae in locum communem aliquem conveniendum sit, qui sperem rationem habitum iri, cum nuper, quo tempore adeundus mihi rex¹² erat, admissionales¹³ de industria Venetum in conclavi, in quo exspectandum regis commodum erat, detinuerint, ut suscitatum ante annum certamen renovarent rixaeque spectaculo fruerentur, quod ego sedibus dispositis non utendo et stare potius eligendo declinavi? Haec cum cogito in mentem venit dubitatio, an non omissa legationis pompa, satis futurum sit esse ibi aliquem non

1 Ste. Marguerite en St. Honorat.

2 Nicolas de l'Hospital, markies van Vitry.

3 Henri d'Escoubleau de Sourdis, aartsbisschop van Bordeaux.

4 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

5 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

6 De uitgave der Oxenst. Skrifter last hier ‘quam’ in.

7 Alvise Contarini di Nicolo.

8 De Richelieu.

9 Martio, kardinaal Ginetti door Urbanus VIII ter vredesconferentie afgevaardigd.

10 Zuane Pesaro, Venetiaans afgevaardigde naar de vredesconferentie van Keulen.

11 Jerzy Ossolinsky. Volgens de Gazette de France van 1 en 6 november 1636 bestond de Poolse afvaardiging ter Keulse conferentie uit Jacob Sobieski (1573-1646), Caspar Denhof (Dönhof) en Johann Vastovius.

12 Lodewijk XIII.

13 Anne, graaf van Brulon, en René Giraut.

[p. 573]

cum paciscendi, sed cum auscultandi mandatis, et talem, in quo dignitas periclitatura non sit. Sed haec res aliaque omnia Tuae Sublimitatis exactissimae prudentiae permissa sunto.

Pater Iosephus¹ purpuram brevi sperat, praemium pro eversis ubique sub foederum imagine protestantium rebus. Per eum factum est, ut Rhaetorum animi aversi a Gallia ad Austriacos reflectantur, a quibus offertur ipsis libertas plena et jus vetus in Vallem Telinam, dum militi Austriacorum pateat transitus manibus divisis, qualis ab Helvetiis nunc conceditur; quod praeter Marini² literas ex iis, quas ad se scriptas mihi legatus Anglicus ostendit, disco.

Placentiam et, qui in ejus arce est, Parmensem ducem³ praesenti periculo eripere pontifex misso legato⁴ laborat. Hispani suum, non ecclesiae feudum ajunt esse Placentiam investiturae non unius argumento.

Praeter legatos Galliae⁵ destinatur Coloniam et Gothofredus⁶, historiae veteris Gallicae peritissimus, ut ad retinendam Lotharingiam argumenta suppeditet.

Spargitur in hac aula rumor ad amicitiam nostram rediisse Brandeburgicum electorem⁷.

Cardinalem Hispanum de conjugio cogitare non arbitror, ne in se suspiciones fratris⁸ irritet. Tamen non desunt, qui ei regii hic fratris⁹ filiam¹⁰ fabulis despondeant, nec qui Poloni sororem¹¹.

In Hispaniam quae recens advenere cum Americanis opibus naves fidem Hispani reficient animosque addent atque vires maxime ad ea tutanda, quae in mari aut ad mare Gallis erepta tenet.

Ad fratris regii permulcendum animum comes Guichius¹², ad Suessionensem¹³ in obsequio retinendum Leancurtius¹⁴ mittitur. Putatur mox ad fratrem regium iturus et Chavigniacus¹⁵, id est, Buttillerii¹⁶ filius Tuae Sublimitati visus, cujus nunc magno odio tenetur frater regius.

Pesarus Coloniam iturus non est, nisi prius imperatoris¹⁷ et Hispani legatos¹⁸ ire cognoverit.

1 François Leclerc du Tremblay, capucijn, gunsteling van De Richelieu.

2 Zie over hem V, p. 436 n. 4.

3 Odoardo Farnese.

4 Graaf Orazio Carpegna.

5 Alphonse Louis du Plessis de Richelieu, kardinaal-aartsbisschop van Lyon, oudste broer van de eerste minister; verder Claude de Mesmes, graaf van Avaux, en Manasse de Pas, markies van Feuquières.

6 Théodore Godefroy (1580-1649).

7 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

8 De Spaanse koning Philips IV.

9 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

10 Anne Marie Louise, hertogin van Montpensier (la grande Mademoiselle). Zij was in 1627 geboren en huwde in 1681 met Antoine de Caumont; het huwelijk werd in 1685 ontbonden.

11 Anna Catharina Constantia, zuster van Wladislas.

12 Antoine, hertog van Gramont, graaf van Guiche; zie VI, p. 543 n. 11.

13 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

14 Roger du Plessis, seigneur de Liancourt (†1674), premier gentilhomme du roi.

15 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny.

16 Claude le Bouthillier.

17 Voor de afgevaardigden van keizer Ferdinand zie no. 2864, p. 547 n. 3.

18 Voor de gezanten van Philips zie no. 2864, p. 547 n. 5.

[p. 574]

Aysema¹, qui Ratisbonae est, putat sex menses elapsuros, priusquam Coloniae agi quid incipiat. Madritii legatus Anglicus² obtinuit jus invehendi in Hispaniam aliquot navibus merces Gallicas, unde ipsi lucrum futurum est quinquaginta millium ducatorum. Dolanis civibus, quod Gallorum obsidium fortiter tulerint, immunitates et honores dati. Viginti naves ex Hispania ibant aucturae vires Ferrandini³, qui apud insulas⁴ cum classe est, et Biscaini militem sua impensa addidere id malentes quam pecuniam. Etiam alimenta et belli paratus omnis mittuntur ad Ferrandinum, quod non Hispanicae tantum, sed et Italicae literae affirmant, adduntque hae omnia alimenta ex urbe Placentiae in arcem comportata inde oppidanis ad dimensum distribui. Spem auxilii a Gallis ad ducem penetraturi vanam haberi. Partem militis Hispani in Placentino agro hiematurum. Partem trans Trebiam iisse, ut cum Mortarae⁵ ibi agentis copiis conjungatur, ut Parmae incommodent; sed ei urbi satis prospectum de necessariis.

Novum Germanorum agmen Alpes transit. Hermesteino timetur.

Praeter haec nihil nunc quidem habeo, Excellentissime atque Illustrissime Domine, nisi Deum ut precer, velit reginae, regno Tuaeque Sublimitati semper adesse propitius et pro in me benefactis vicem reponere, quam ego non possum.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius⁶.

1 Foppe van Aitzema.

2 Lord Walter Aston.

3 De Spaanse vlootvoogd García de Toledo y Osorio, hertog van Fernandina; zie VI, p. 369 n. 1.

4 Ste. Marguerite en St. Honorat.

5 Francisco de Orozco, markies van Mortara y Ribera (†1668), vermaard Spaans generaal.

6 Naam en onderschrift ontbreken in de uitgave der Epist.

Lutetiae, 2/12 Decembris 1636.

Haec postquam scripseram, intelligo bonis auctoribus comiti Guichio, affini cardinalis Riceliaci, in itinere Blesas rixam ab obviis motam. Idem intra urbem his diebus vexillario equestris turmae Riceliaci accidisse.

Hispanorum classem recente adventu ex Hispania XXXVI navium longarum auctam machinis CXX: ut jam nihil sit, quod de recuperandis insulis sperare debeant Galli.

De alchymista Boismaillaeo⁷ scripseram nuper⁸. Ejus fraudes cum ita appareant, ut neque regi ultra neque populo verba dari possint - et forte dixerat aurum ita se facturum, si ipse inde cudere nummos sineretur - datus est impostor in carcerem Silvae Vicennensis adjuvantibus ejus ruinam capucinis, quorum religionem professus quondam mutatus in protestantem horrenda arcana vulgabat. Si illius ars promissa praestitisset, non jam gemeret plebs agrestis, ex qua XXXV milliones florenorum in annum sequentem exprimere proposuerunt ii, quorum in manus res Galliae est.

Inter fratris regii postulata unum est non iniquum, ut domesticum ministerium sibi ipse eligat, quod hactenus ei rex, id vero est cardinalis, elegit, ut circumventus undique proderetur.

7 Dubois Maillé; zie over hem no. 2762, p. 398 n. 3.

8 No. 2828 dd. 7 november.

[p. 575]

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.