Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

2558. 1636 april 18. Aan A. Oxenstierna¹⁰.

Excellentissime Domine,

10 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Gedrukt Epist., p. 227; Oxenst. Skrifter 2 afd. II, p. 171.

[p. 96]

Sollicitum me nonnihil habuit, quod post discessum a Stralsundo Sublimitatis Tuae nihil de ea intellexerim. Sed et itineris diuturnitas et Dei cura, cui consilia Tuae Sublimitatis cordi esse confido, faciunt, ut, quae precor, etiam sperem.

Literas a regina domina mea clementissima accepi, datas 28 Ian. Cal. vet¹, quibus cum legationem mihi Tuae Sublimitatis beneficio datam probari videam, pro eo² quantum Tuae Sublimitati supra tot alia vetera sim obligatus, utinam, sicut intelligo ac memini, ita rebus ipsis possim ostendere. Certe ardens id faciendi studium nunquam deerit.

Venit ad me ante biduum dux Bernhardus³ conquerens trahi se diu, interim et occasiones perire et militem suum imminui. Inde vereri se, ne pax aliqua in arcano cudatur. Aliunde tamen intelligo jam numerata illi sexcenta florenorum millia; annuum ipsi honorarium promitti centum et viginti millia. Quatuor milliones promissos fuisse ajunt Galli, si⁴ exercitus ducis octodecim millia faceret; nunc cum ejus numeri pars ferme tertia reperiatur, pro ea portione pecuniam datum iri. Sed quod dux maxime urgebat, ut finitimae civitates, quod Parmensi⁵ indultum fuit, fidem pro eo suam obligarent, quam deinde mercatores, pecunias⁶ numeraturi, sequerentur, non obtinuit. Neque Heufdius noster⁷, qui a Batavis huc rediit, Bulionii⁸ rogatu semet obstringere voluit. Hinc multum metuo, ne paulatim dilabantur ducis copiae et rex⁹ suo milite rem malit agere.

Heufdius nobis debitae pecuniae spem se habere dicit, quod ita sentiat, an quod expedire id credi rebus illis, quas curat, existimet, non dixerim. Non desinam tamen cum gratiarum actione pro induciis Polonicis¹⁰, quam mihi regina mandat, hoc quoque negotium regi, ad quem Chantiliaci agentem admissionis impetrandae causa misi, deinde et cardinali¹¹ commendare.

De Turcicis et Italicis scribit Marinus¹². Sed habemus recentiora. Sultanum¹³ venisse Constantinopolim et inspectasse fratrum occisorum corpora, ut mortis eorum certus esset. Multum attrito Turcarum in Syria vicinisque locis per morbos exercitu Persas ita revalescere, ut de Revano recuperando serio cogitent.

1 No. 2464 (dl. VI, p. 508) van Christina van Zweden.

2 De uitgave der Epist. heeft hier ten onrechte ‘et’.

3 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

4 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Epist.

5 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

6 De editie der Epist. heeft tussen ‘pecunias’ en ‘numerari’ nog de woorden ‘suo quamquam’.

7 Johan H(o)eufft, bankier te Parijs en zaakgelastigde zowel van Zweden als van Frankrijk.

8 Claude de Bullion, sieur de Bonelles.

9 Lodewijk XIII van Frankrijk.

10 Op 12 september 1635 was te Stuhmsdorf een bestand voor 26 jaar tussen Polen en Zweden gesloten.

11 De Richelieu.

12 Charles Marini; zie over hem V, p. 436 n. 4.

13 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen; zie over hem V, p. 435 n. 7. Tijdens de drie dagen durende feestelijkheden in Konstantinopel na de Turkse successen in Perzië liet de sultan een groot aantal van zijn voorname pasja's gevangen zetten en enigen hunner ombrengen; onder de slachtoffers waren ook twee van zijn broers, Bajazet (Bayerid) en Orchan. Jean Racine vond in de geschiedenis van Bajazet de stof voor zijn tragedie van die naam (1672).

[p. 97]

Parmae oppidum magno periculo exemtum est, Mutinensi duce¹, qui non Hispano² illigatus, sed Parmensi duci privatis de causis, quae inter finitimos non desunt, infensus fuisse dicitur, pontificis³ per literas inducto, ut arma ex Parmensi territorio, Ecclesiae feudo abduceret. At Placentia paulo minus quam obsessa est fractis multum Galliae foederatorumque rebus infelici ad Vespolam proelio, ita ut nunc ad Vercellas se teneant nova supplementa opperientes. Periculum oppidi Placentiae et rebus difficilibus incerta Placentinorum fides efficient, ut Galli, qui nunc cum Italis ibi praesidium partiuntur, pluribus introductis plenam possessionem invadant, an etiam sic tuendo loco pares futuri incertum. Hispano per Alpes e Germania adventare dicuntur novae copiae, peditatus ad bis mille quingentos, equites mille quingenti. Rohanium⁴ apud Comensem lacum Fontanique castellum nihil proficit machinis destitutus⁵.

Rhaetis, ne propositas a Gallo super Valle Telina conditiones⁶ summo imperio et religioni noxias admittant, auctores sunt Helvetii protestantes. Quidam mediam proponunt viam, ut hominibus reformatae sine ejus⁷ religionis cultu habitare Clavennae tantum liceat.

Bethlehemus Istovan⁸, Gabrielis illius clarissimi⁹ propinquus, a Transsilvania ad res movendas per capucinum¹⁰ e Gallia missum instigatus dicitur. Ragoskio¹¹ ad tutandam possessionem auxilia mitti ab imperatore¹².

Gallasius¹³ ob dissidia cum Ossa¹⁴ atque aliis missionem poscere dicitur; copiae ejus in Saxoniam iere. Majores sub Piccolominio¹⁵ et Waertio¹⁶ novum moliri Rheni, forte et Mosae, transitum.

A Vienna literae 8 Martii datae significant credi in ea aula peditatum imperatoris pervenire ad LXXX millia; promissos ab Hispano daleros ter centies mille; dari operam, ut supplementa adsint militi et commeatus, quorum horreum Donawertae et Koslae. Sexdecim millia militum duci Lotharingio¹⁷. attributa, quibus ipse imperet. Questumbergum¹⁸ ad Palatinum Hungariae¹⁹ missum, ut eum a

1 Francesco d'Este, hertog van Modena.

2 Philips IV.

3 Urbanus VIII.

4 Henri, hertog van Rohan, Frans opperbevelhebber in de Veltlin.

5 De woorden ‘Hispano per ... destitutus’ ontbreken in de editie der Epist.

6 Vgl. hierover no. 2527.

7 De woorden ‘sine ejus’ ontbreken in de uitgave der Epist.

8 Istovan (Stephanus) Bethlen von Iktar.

9 Bethlen Gabor; zie V, p. 205 n. 8 en de verwijzing aldaar.

10 Een der vele ordesgeestelijken, die door de Franse koning met speciale missies belast werden; ik heb hem niet nader kunnen identificeren.

11 Georg Rákóczi, regerend vorst van Zevenburgen (1630-1648; † 1648).

12 Ferdinand II.

13 Matthias, graaf Gallas (1584-1647), als generaal-majoor in dienst van Ferdinand.

14 Wolfgang Rudolph Ossa zu Dahl († 1642), veldmaarschalk in het keizerlijke leger.

15 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini, hertog van Amalfi.

16 Johan van Werth (1602-1652), veldmaarschalk in dienst van de keizer en vervolgens van Maximiliaan, keurvorst van Beieren; later - in 1647 - kwam hij - als generaal van de cavalerie - weer in keizerlijke dienst.

17 Karel IV, hertog van Lotharingen.

18 Gerhard von Questenberg († 1646).

19 Nikolaus, graaf van Esterházy en van Beregh (1582-1645).

[p. 98]

Gallicis sciscitationibus avertat. Regem Poloniae¹ Romae laborare, ut caelitibus adscribatur Ladislaus Cosca².

Ex Helveticis literis discimus Austriacae domus ministros Romae obstare, ne confirmetur in episcopatu Curiensi is, qui electus est³, creditus Gallorum beneficio id adipisci. Tria millia ducatorum, non magnam pecuniam Altorfii retentam a magistratibus ob ea, quae suae civitati ab Hispanis debebantur, nascentia⁴ certamina accendentibus Gallis. Uxorem principis Thomae⁵ ad ipsum in Belgium ire. Post proelium ad Ravonem⁶ multum imminutas fuga Coloredi⁷ copias.

Ab Anglia video nihil hic quidem magni sperari, ex quo auditur comes Arundelius⁸ inde Viennam mitti. Et Batavi, quanquam legatum extra ordinem⁹ eo misere, magis tamen credunt futurum, ut Angli pergant tractis ad se commerciis alieno bello frui, quam ut suam pacem bello commutent. Legatus interim Brittanicus¹⁰ mihi significavit electoris Palatini¹¹ commendatione Sublimitati Tuae concessum e Britannia militem quaerere.

Ad Perronam Galli milites aliquot ab Hispanis caesi.

Parati sunt imperator regesque Galliae et Hispaniae legatos suos mittere de pace, quo pontifex voluerit¹², sperantque Galli futurum, ut pro sociis protestantibus ipsi sinantur agere ac pacisci, quod ego Batavos concessuros non puto, nam de Suedis id vel cogitare stultum puto.

Sabaudus¹³ magno fertur pacis desiderio videns tantas hostium copias, ut perrumpi non possent, et sperans, quam per se obtinere non potest Pigneroli restitutionem, se per imperatorem et Hispanum ex pactis Ratisbonensibus impetraturum.

Senatores parlamentarii, relegati qui fuerant¹⁴, rediere. Quorum uni, cum gratias pro reditu regi ageret, rex dixit nescisse se ipsum abfuisse.

Daniae nothus¹⁵ hinc discessit nulla re, quantum intelligere possum, magna effecta. Non venit me salutatum, quanquam et venturum se dixerat et alios legatos salutavit.

Deus Tuae Sublimitati, Excellentissime Domine, salutaria publice fortiter feliciterque det exequi.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Wladislas VII (IV).

2 Stanislaus (niet Ladislaus) Kostka (1550-1568), jezuiet, werd in 1726 door paus Benedictus XIII heilig verklaard; de zaligverklaring was in 1605 geschied.

3 Joannes VI Flugi d'Aspermont, van 1 februari 1636 tot zijn dood in 1661 bisschop van Chur (Coire).

4 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Epist.

5 Tommaso Francesco van Savoye, prins van Carignano (1596-1656) was op 6 januari 1625 gehuwd met Marie de Bourbon, gravin van Soissons (1606-1692).

6 Vgl. no. 2527 aanhef.

7 Jerónimo Colloredo; zie VI, p. 169 n. 3.

8 Thomas Howard, graaf van Arundel; zie V, p. 318 n. 12.

9 Cornelis van Beveren; zie VI no. 2277, p. 224 n. 3.

10 Burggraaf John Scudamore.

11 Karl Ludwig, oudste zoon van Frederik V, de Winterkoning.

12 Vgl. no. 2545, p. 75 en nn. 5, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 14, 16, 17, 18 en 19 aldaar.

13 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

14 Zie voor hun namen VI no. 2431, p. 463 en nn. 5, 6, 7, 8 en 9 aldaar.

15 Volckmar, graaf van Sleeswijk-Holstein; zie VI no. 2182, p. 87 n. 9.

[p. 99]

Lutetiae, 8/18 Aprilis 1636.

Has postquam scripseram, Gallasianae copiae ad XV millia in Lotharingiam ingressae capto Baccherago ire dicuntur, ut cum Coloredanis se conjungant; qui Brezaei¹ fuerat miles partim huc venit partim Batavis commodatur; a filio literas² et in iis de Tua Sublimitate nuntium, anxie exspectatum, jam nunc accipio.

1 Urbain de Maillé, markies van Brezé.

2 Cornelis, Grotius' oudste zoon, door zijn vader naar Duitsland gezonden o.m. om er de Zweedse rijkskanselier te ontmoeten.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.