Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2486. 1636 februari 21. Aan A. Oxenstierna¹³.

Excellentissime Domine,

13 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 2433. Gedrukt Epist., p. 217; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 153.

[p. 541]

De pecunia ad Sanctichaumontium¹ missa crebrescit rumor, sed multum imminutus, prius enim de millionibus jactabatur, nunc ad trecena millia ventum est, et munera pretio ducentorum millium tractando conventui Lunemburgensi. Et amicorum e Batavis literae negant cum Heufdio² pecunias ex foedere debitas venisse. Ipsi proprio regis³ militi, in quem Brezaeo⁴ imperium est, per quatuor menses nihil aeris persolutum. Cum e Batavia discederent, direptos ab illis vicos contra suetam illis locis disciplinam. Nunc equites raptibus agrorum vivere, peditem diffluere, ita ut ex XXII⁵ millibus aegre septem restent. Eos sparsos per oppida - et quaedam accipere abnuunt - stipem orare, partim magistratuum misericordia tenuiter ali.

Compertum ab iis, qui Silvaeducis sunt refossa sepulchra, ut lintea vestitui, ligna foco cederent. Haec omnia in oculos incurrentia efficaciora sunt apud Batavos meos quam splendida legatorum verba de bello prolatando magnaque regis potentia.

Displicet et illud quod pactum foederis de conjunctim facienda pace eo trahunt legati, ut velint regi curam pro rebus amicorum permitti: in quem sensum et de nostris rebus mecum locutus est Feuquerius⁶, cum dicerem nihil protestantibus bonum sperandum ab iis actibus quos papa⁷ regeret, ipse autem responderet, papam se negotiis tantum secum sentientium immixturum, protestantium autem rebus consulturum regem: ita ut me cogeret dicere nos igitur alienae rei accessionem fore.

Video viros rerum Batavicarum non imperitos ita arbitrari: in arcano jam convenisse de conditionibus induciarum inter principem Arausionensem⁸ et cardinalem Hispanum⁹; eo fieri, ut Hispani ad publica colloquia Gallos admitti non recusent. Si quid actum est, clam habetur et nationes, quas provincias vocant, et civitates singulas, quarum nonnulae id conqueruntur, non inique si reipublicae forma spectetur; sed negotii ea natura est, quae exceptionem desideret. Americanae societati pecuniam, qua indemnis servetur, offert Hispanus¹⁰. Ingens est aes alienum tum foederati corporis tum partium; publicos reditus absumunt foenora: ad nova onera surdescunt aures. Praeter reipublicae mala apud Frisios civitatum et agros colentium, quibus senatus favet, nunquam bene sedatae discordiae redardescunt haud exiguo periculo, si e Germania in eam regionem se injiciat hostis. Ut Amstelodamenses pacis haud dubie cupidos principi Arausionensi suspectos faciant legati Gallici¹¹, exemplum literarum consulis Oetgesii¹² ad ejus urbis

1 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont; hij was speciale gezant van Lodewijk XIII bij Oxenstierna.

2 Johan Heufft, bankier te Parijs, zaakgelastigde zowel van Zweden als van Frankrijk.

3 Lodewijk XIII van Frankrijk.

4 Urbain de Maillé, markies van Brezé, extra-ordinarius gezant van Frankrijk in Den Haag.

5 De tekst der Epist. heeft: XXIV.

6 Manasse de Pas, markies van Feuquières.

7 Urbanus VIII.

8 Frederik Hendrik.

9 Don Fernando, kardinaal-infant; zie over hem IV, p. 412 n. 11.

10 Philips IV.

11 Hercule Girard, baron van Charnacé, en Urbain de Maillé, markies van Brezé.

12 Anthony Oetgens van Waveren, meermalen burgemeester van Amsterdam.

[p. 542]

magistratus, nescio unde nacti, interpretando in suos usus trahunt. Haec quanquam ad meam proprie curam non spectantia, quia ad rei communis dijudicationem non nihil pertinent, reticenda non existimavi.

Meti Nassaviis comitibus¹ Lutheri placita sectantibus parlamentum interdixit, ne, quod solebant antehac, domi suae sacra facerent regni legibus impermissa. Id refrigerare ducis Bernhardi studium in res Gallicas poterit. Et cardinali Valettae² jam bis scripsit pontifex, absisteret homo ecclesiasticus arma cum haereticis jungere. Episcopus Aurelianensis³ his diebus vehementem orationem apud regem habuit in regni hujus calvinianos, preces seditiosas et dogmata bonis moribus pacique publicae noxia incusans.

Anglia feliciter tot aliorum bellis fruitur commerciis omnibus eo transientibus. Interdum navis aliqua a Gallis capitur novasque adfert disputandi causas longe alia nunc defendentibus Anglis quam olim, cum vicinis quiescentibus ipsi bella gererent. Seldeni liber⁴ totius maris controversiam movens diligenter a cancellario Franciae⁵ aliisque proceribus conquiritur legiturque. Et puto futurum, ut respondeatur heic non minus quam apud Batavos, quos praeter communem navigandi mercatusque causam propius res ista tangit ob piscatum sub ipsa Angliae Scotiaeque litora, exerceri solitum. Nec desunt apud eos, qui haec aliaque nasci dicant ab Hispanorum largitionibus, quibus aulam illam contactam volunt. Ducem Bulionium⁶ jam in clandestina missa visum sui non negant. Lubet videre, retenturusne sit praefecturam et militaria, quae apud Batavos habet munera. Venturum se huc ad regem profitetur. Uxoris⁷ animum, cujus blanditiis regitur, ad res Hispanicas propensiorem esse constat.

Comiti Hanoviae⁸, qui Meti agit, non diffidit tantum, sed et irascitur haec aula, quod repertae apud eum sint chartae commeatum concedentes iis, quos ad pacem seorsim suam cum Caesare⁹ faciendam missurus esset. Pari de causa ab ipsa civitate Francofurtum legatos venisse audimus.

Vienna literae tolli a Turcis ajunt, quae jaci coeperant bellorum semina; ad quaerendas rationes componendae rei Palatinae delegatos episcopum Viennensem¹⁰, comitem Moecavium¹¹, Taumemsdorfium¹² et Stralendorfium¹³; ducis

1 Naar ik vermoed de reeds eerder genoemde graven van Nassau-Saarbrücken: Wilhelm Ludwig, Johann en Ernst Kasimir; zie no. 2383, p. 384 n. 10.

2 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

3 Nicolas de Nets; zie no. 2484, p. 538 n. 8.

4 Over John Selden en zijn Mare Clausum zie V no. 2126, p. 515 nn. 7, 8 en 9.

5 Pierre Séguier.

6 Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon; betreffende zijn over gang tot het katholicisme zie no. 2322, p. 295 n. 16.

7 Eleonora Catharina Febronia van den Berg, dochter van Frederik, graaf van den Berg.

8 Jakob Johann, graaf van Hanau-Münzenberg.

9 Ferdinand II.

10 Anton Wolfrath OSB., van 1631 tot zijn dood in 1639 bisschop van Wenen.

11 Leonhard Helfried, graaf van Meggau (1577-1644).

12 Abusievelijk voor Trautmansdorfium; het betreft de Oostenrijkse staatsman Maximilian, graaf van Trauttmansdorff (1584-1650).

13 Peter Leopold, baron van Stralendorf (†1637), sedert 1624 vice-rijkskanselier en geheimraad van Ferdinand II.

[p. 543]

Wirtenburgensis¹ pacem, quam vellent, nondum impetrasse; Saxoni² auxilia parari.

Ab Italia discimus Gambacurtium³ cum Hispanis in Placentinum agrum penetrasse; Villam⁴ cum Gallis in Mediolanensem, illumque capto Tombio et Guardamilia hunc locis ad Stradellam iisque immunitis et praesidiis relictis ceteram manum eo, unde venerant reduxisse. Missos a praefecto Mediolanensi⁵ equites in Ticino vicina, putari et ipsum venturum, ne Galli eorumque socii Genua iter possint ipsis eripere. Alios e Novaria Vespolam aliaque loca vix nomine cognita Vercellis⁶ non longe incedisse; Belviderium⁷ castellum a custode Helvetio Sabaudis venditum; a Montiregio⁸, rectore Neapolitani regni, ad necessitates terrae Mediolanensis promitti C^m scutatorum in mensem quemque.

Thuanus noster⁹ literis 15 Februarii scriptis nos¹⁰ docet Hagenoviam a comite Guichio¹¹, cui equites aderant ter mille, invectum pulveris bellici et stipendii nonnihil; sperari futurum, ut et CCCC sacci frumento onusti importentur ac sic in aestatem usque, meliores occasiones parituram, servetur oppidum. Ipse Thuanus, qui Argentoratenses ad commeatus inde obtinendos ambierat, nihil retulerat praeter excusationes ex propriis ipsorum necessitatibus.

Cardinalis Valetta agmen suum, quod jam magna penuria¹² alimentorum laborabat, Spinale reduxit, ipse Tullos atque inde, ni quid intervenit, hanc aulam petiturus, nescio an pro spe excipiendus, quia video in omnibus, quae de Alsatia liberanda in vulgus eduntur, nomen ejus reticeri.

Hucusque scripseram, cum traduntur mihi literae Sublimitatis Tuae fine anni scriptae cum adjunctis schedis¹³. Ingentes gratias Sublimitati Tuae debeo, quod neque res bello prosperas neque sua prudentissima consulta me fugere patitur. Non ea est mihi perspicacia neque rerum cognitio, ut quicquam ad consilia momenti afferre possim. Ceterum toto animo probo constantiam jus liberum de bello ac pace statuendi nulla mercede vendentis neque de promissis Galliae quicquam certi habentis nisi oculata fide. Res nostra nummaria hic nihilo magis quam nuper promota est. Misi hodie ad Heufdii cognatum¹⁴: nec numerati nec signati quicquam habet. Ductare sperant tempora spe nos lactando.

Deus rerum arbiter, Excellentissime Domine, sicut arma secundavit, ita et

1 Eberhard III, hertog van Würtemberg.

2 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

3 In de tekst der Epist. staat Gambacurtam. Bedoeld is Geraldo Gambacorta; zie no. 2484, p. 538 n. 5.

4 Guido, graaf van Villa.

5 Diego Mexia Felipes de Guzmán, markies van Leganés.

6 In de tekst der Epist. staat abusievelijk: Verallis.

7 In de tekst der Epist. staat abusievelijk: Beluderium.

8 Manuel de Guzmán, graaf van Monterey.

9 François Auguste de Thou.

10 De tekst der Epist. heeft ten onrechte: non.

11 Maarschalk Antoine, hertog van Gramont, ook genoemd graaf van Guiche (1604-1678); hij streed onder Louis de Nogaret d'Epernon, kardinaal de La Valette. De tekst der Epist. heeft abusievelijk: Guioloio.

12 De tekst der Epist. heeft hier abusievelijk de lezing: pecunia.

13 No. 2433; de bijlagen ontbreken.

14 Deze - gelijknamige - verwant van Johan Heufft wordt vaker genoemd; vermoedelijk is hij de Johan Hoeufft, die enige tijd in Rouaan gewoond heeft; zie no. 2250, p. 186 n. 1.

[p. 544]

praeclara Sublimitatis Tuae cogitata ad finem omnibus pia arma gerentibus propositum ducat.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

Lutetiae, 11/21 Februarii 1636.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.