Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

[p. 141]

2222. 1635 augustus 9. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime Domine,

Heri sub idem ferme tempus literas abs te accepi binas, alteras 16 alteras 21 Iulii datas, gaudeoque apertam nobis iterum viam commutandi ea, quae videmus audimusque. Quas antehac scripsisti, tum 18 Iunii tum 9 Iulii recte ad me pervenerunt iisque sine mora a me responsum est². Spero meae literae non infeliciores tuis fuerint. Pro chartis, quas una cum literis misisti, gratias ago.

Pacta Saxonica³ jam videram sermone Germanico, sane qualia dicis. Et tamen Argentoratum metu armorum hostilium et taedio Gallicae praeter ingenium cunctationis jam eo pervenerat, ut huc scriberet, si non aliunde spes affulgeret major, boni consulturum regem, si ipsi rebus suis vel illa eadem vel aliquantum ad res suas aptata pace prospicerent. Eo intellecto rex⁴ et properare copias jussit sub Valetta cardinali⁵ et misit rerum peritos, qui et illam et civitates alias confirmarent, et Colmariae illico perscripsit aequae tutelae conditiones, quas ea per tres menses frustra exspectaverat. Ita ex ipsis malis interdum est aliquid lucri. Hohenloiorum etiam nonnulli⁶ amplexi sunt illa pacta. Ego non dubito, quin praeter ea, quae publice nota sunt, ut fieri solet occultiora alia sint, Saxoni forte ad tempus adblandientia, caeterum exitiosa Germaniae protestantiumque rebus, quanquam nequid desit ad implendam fabulam, pontifici⁷ Romae legatum Caesaris⁸ objurganti ob concessas conditiones tam aequas haereticis responsum est, quae temporum necessitas expressisset, ita tamen ut perpetua non essent data.

Manet heic residens Caesareus⁹ multumque cum eo agitur et scribitur Vienna laborare pontificis nuntium¹⁰ ad constituendas cum Gallo inducias, per Germaniam scilicet. Nam per Belgicam quae spes sit tam elatis Hispanorum animis, postquam non tantum duorum exercituum minas elusere, sed super amissa pulcherrimum Batavici imperii munimentum Gravewartam - id enim post tuas literas e Zelandia nuntiatur¹¹ - suae potestatis fecerunt. Vidi eam cujus meministi mutuam a Bruxella belli indictionem; quid dicam de Hispano cardinali¹²?

Φυσᾷ γὰϱ οὐ σμιϰϱοῖσιν αὐλίσϰοις ἔτι¹³

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, Ep. 16. Gedrukt Epist., p. 169; ibid., p. 170; gecit. in vert. Brandt-Cattenb., Leven II, p. 37. Geadresseerde was Zweeds gezant in Den Haag.

2 No. 2196, antwoord op Camerarius' schrijven van 18 juni. De brieven van Camerarius aan Grotius zijn verloren gegaan. Er zijn enige verschillen in lezing tussen Epist., p. 169 en Epist., p. 170. Ik heb de tekst van Epist., p. 170 aangehouden, die mij nauwkeuriger toeschijnt.

3 Zie hierover no. 2131, p. 3 n. 8; de bepalingen in het Duits bij Knuttel, Pamfl. no. 4369.

4 Lodewijk XIII van Frankrijk.

5 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

6 Vgl. no. 2209, p. 125 en n. 2 aldaar.

7 Urbanus VIII.

8 Scipione Gonzaga (1596-1670), vorst van Bozzolo, hertog van Sabbionetta.

9 Sébastien Lustrier.

10 Malatesta Baglioni (1579-1648), bisschop van Pesaro (1612-1641) en van 8 juli 1634 tot 8 augustus 1639 pauselijk nuntius te Wenen.

11 Schenkenschans was op 28 juli door de Spanjaarden overrompeld.

12 Don Fernando; zie IV, p. 412 n. 11.

13 Sophocles, bij Cicero Ad Att. II, 16; Jebb-Pearson, the Fragments of Sophocles III,

[p. 142]

 

¹³.

13 Cambridge 1917, p. 20 (frg. 768); Winstedt, Cicero Letters to Atticus I, The Loeb Class. Libr. MCMXX, p. 152.

[p. 142]

Vidi et responsum¹ ad id, quod prius regis nomine exierat, acerbum satis, in quod contribuisse operam suam dicitur vir non ineruditus², qui apud reginam est matrem³, quantum apparet.

Oblitusque suorum, obliviscendus et illis⁴.

Qui rerum Belgaricum non ignari sunt ita existimant non alibi utilius potuisse occupari vires Gallicas quam in locis hostium Galliae proximis; quod diu speratum a Batavis sero admodum ita nuper coeptatum est in agro Cameracensi, ut abstinere satius fuerit. Ita exiguae fuerunt copiae omnisque conatus nil nisi perfunctorius. Et tamen, ni fallor, ad illa saniora consilia ipsa necessitas rem reducet. Gallorum naves jam aliquot in Sanctonico sunt Oceano aut longius etiam secuturis, ut dicitur, aliquibus Batavicarum in spem Hispanicae praedae terra aut mari. Britannia, ita ut dicis, jura pacis servat, forte tamen non defutura occasioni, si fortunas partis alterius inclinatas viderit. Amicitiae spem facit legatus⁵, cujus jam supellex huc pervenit. Et dicitur ea res Bavaro⁶ injecisse metum. Ita certe Vienna scribitur.

Suediae Poloniaeque res ad longiores inducias ire⁷ etiam haec aula ex legati sui⁸ significatu judicat. Id si erit et Gallia quibus oportet animis ac viribus aderit sociis, mirum, ni brevi Saxo pro pace mutatum sibi hostem sensurus sit. Crescit Valettae, cui se dux Bernhardus⁹ junxit, exercitus ejusque metu tum Bipontini oppidi soluta est obsidio tum deserta Caesaris Lautera, tanti sanguinis pretium. Ipse Galassius¹⁰, quem sequi Waertius¹¹ dicitur, Wormatiam vim omnem contulit, inde Maguntiaci non tam oppido, quod defendi non potest, quam castello imminens. Lafortius¹² apud Spinale exiguas habet copias in augmenta Valettani exercitus imminutas. Pro viribus illi est non minus et ipse attritus Lotharingus¹³ praeliis et iis incommodis, quae agrorum vastitiem consequi solent.

Magna est in fama Rohanius¹⁴, qui 3 Iulii ad Matzium Caesarianos novo praelio vicit. Conqueruntur illi comitem Serbellonum¹⁵ - is XXV m. peditum, equitum tria¹⁶ habebat secum - non in tempore subvenisse sibi laborantibus. Vicissim Hispani Caesarianos, quod rem in praelii aleam deducere festinaverint, accusant. Itaque ipsi prudentiores in se adventantis ad Berbennum Rohanii impetum non exspectarunt; sed XII Iulii ad castra se recipientes, quae apud

1 Knuttel, Pamfl. no. 4363; vgl. no. 2214, p. 132.

2 Mathieu de Morgues; zie over hem no. 2228, p. 151 en n. 1 aldaar.

3 Maria de Medici; zij hield verblijf in de Spaanse Nederlanden.

4 Naar Horatius, Epist. I, XI, 9.

5 John Scudamore.

6 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

7 Op 12 september 1635 te Stuhmsdorf gesloten voor 26 jaar.

8 Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

9 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

10 Matthias, graaf Gallas, keizerlijk veldheer in de Dertig-jarige oorlog.

11 Johan van Werth, ruiteroverste in het leger van Ferdinand II.

12 Jacques Nompar de Caumont, markies van La Force.

13 Karel IV, hertog van Lotharingen.

14 Henri, hertog van Rohan.

15 Johann, graaf van Cerbellon -Giovanni, graaf Serbelloni- (†1638), commandant van de Spaanse troepen in de Cômasque en aan de grenzen van de Veltlin.

16 De copie te Uppsala geeft: CCC.

[p. 143]

Fontani habebant munimentum, illa quoque ut parum tuta incenderunt. Liberatus ab his Rohanius, postquam in Valle Telina quae ad ejus tutelam erant necessaria curaverat, in comitatum abiit Bormii et apud Aquas Calidas repertos CC Caesarianorum die Iulii 19 ita omnes aut occidit aut cepit, ut vix XIV elapsi in Vallem Monasterii, ubi ceterae erant copiae, nuntium attulerint pavorisque tantum, ut ibi quoque incensis castris perfugium sibi in aliud munimentum novum S. Mariae - id prope illam Vallem est Monasterii dictam -, quo se retro tulerant non ausi servare, inde quoque, id est omni Rhaetica jurisdictione, excesserint. Trepidatur multum a rusticis in Tirolano agro, qui non satis praesidii reperientes in bis mille quingentis Caesarianorum, qui ibi sunt, mulitibus, pacem a Rohanio quibus possunt redimunt legibus.

De Lotharingia audio a pontificis nuntiis¹ has ferri conditiones, ut ducatus Barrensis, vetus Galliae feudum, regi cedat, caetera reddantur duci, sed detractis munitionibus. Ego et regi et cardinali² plus esse animi reor, quam ut accessionem tam opportunam Galliae de manibus velint emittere.

Non abeunt a meis cogitationibus quae posteriores tuae habent literae de bello tam magnifice indicto, gesto tam tenuiter. At si centuriones et tribunos, qui inde veniunt, audias, omnes principem Arausionensem³ incusant, cui ego, ut ingenio et rerum usu sapit, satis arbitror constare consilii sui rationes.

Rex Chantiliaci agit satis recte valens et ad omnia regni pericula partim feudorum possessores ex lege veteri, partim voluntarios nobiles ad dilectum vocat.

Dominum cancellarium⁴ in magno esse rerum salo satis credo. Utinam in hac aula labores ejus pro merito sublevarentur.

Literas accepi Memphide sive Cairo⁵, e quibus disco Basilium, imperatorem Abyssinorum⁶, contra dissidia et bella, quae cum romanis sacris Iesuitae eo intulerant, consuluisse regno publicata lege, ut omnes externi romana sacra sectantes intra 10 dies abscederent, Abyssini autem ad avitos mores redirent. Est hic quidam, qui se principem dicit Aethiopiae romanam religionem profitens⁷. Colitur a monachis et faeminis, rex eum ad se admitti noluit. Ex iisdem literis disco Christianos pontifici non parentes, Graecos nimirum et Aegyptios, graviter inter se dissidere ob quaestiones de naturis Christi earumque proprietatibus, plane ut in occidente protestantes. Ita ubique similia peccantur.

Deus distractam Ecclesiam recolligat idemque te, Illustrissime Domine, cum domo tua servet florentem.

Illustrissimae Dominationi Tuae omni cultu addictissimus
H. Grotius.

1 Giorgio Bolognetto, ordinarius nuntius van Urbanus VIII te Parijs, en de extra ordinarius Giulio Mazzarini (Jules Mazarin).

2 De Richelieu.

3 Frederik Hendrik.

4 De Zweedse rijkskanselier Axel Oxenstierna.

5 Van P. Holing of Heyling dd. 28 augustus 1634; vgl. no. 2207 aanhef.

6 Fâsiladas (1632-1667).

7 Tsegga-Christos; zie no. 2214, p. 132 en n. 15 aldaar.

Lutetiae, IX Augusti novi Cal. MDCXXXV.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

[p. 144]

Boven aan de brief in de copie te Uppsala in margine: A^o. 1635 M. Aug. Reddeb. me absente in castris Auriacis M. Augusto.