Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2214. 1635 augustus 2. Aan A. Oxenstierna⁷.

Omnes experior scribendi vias nec ullam satis tutam reperio. Nunc subita quaedam occasio efficit, ut extra statum tempus, quod et antehac feci saepe, literas deproperem. Et res quidem Belgicas, non modo quia alii propius eas inspiciunt, omitto, sed et quia quas e Batavis exspectabamus literas, forte et eae, quas Sublimitas Tua ad me miserat - nam post illas Hamburgo datas⁸ nullas accepi - in Brabantia retinentur.

Dux Chaunius⁹ exigua cum manu in Cameracensem agrum ingressus nullo operae pretio facto rediit. Ajunt Batavi convenisse, ut et illam in partem rex¹⁰ arma Hispaniensibus inferret. Negant Galli. Quidam didicisse se existimant perscriptum aliquid fuisse ea de re, sed non signatum¹¹. Mercatorum heic consilia audiuntur de ratione restituendi commercia, majore, ut apparet, Gallorum quam Hispaniensium malo interrupta.

7 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Gedrukt Epist., p. 167; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 70; het postscr. in Ep. ex Mus, Meerm., p. 24; het slot in vert. bij Brandt-Cattenburgh, Leven II, p. 53.

8 Geschreven tussen 24 juni en 8 juli, toen Oxenstierna in Hamburg was; de brief is echter verloren gegaan.

9 Maarschalk Honoré d'Albert, hertog van Chaulnes.

10 Lodewijk XIII van Frankrijk.

11 De woorden ‘Negant ... signatum’ ontbreken in de editie der Epist.

[p. 131]

Sabaudum¹ serio in arma venturum prudentes rerum Italicarum sibi non persuadent. Solere eum sic agere, ut semper posticum aliquod excipiat, quo elabatur. Et regis minus firma valetudo et cardinalis Riceliaci aliquanto pejor et nuntiorum pontificiorum² labor et voces quaedam ab aulicis exceptae faciunt, ut non pauci credant aulam hanc non surdam fore ad pacis conditiones. Quae si futura est, utinam talis sit, quae protestantes relinquat in statu tolerabili.

Rohanii³ literae 4 Iunii datae vet. cal. nuntiant alteram ipsius ad Mazzum victoriam praelio commisso mane pridie, captis mille, caesis multis, fugatis aliis ita, ut de sex mille vix sexcenti restarent, Bormium refugi. Addunt recentiores literae etiam hunc locum desertum ab hostibus, qui se in Monasterii vallem receperint, sed novum ab iis colligi exercitum ad Lindavium octo ad millia militis veteris, in spem recuperandae Vallis Telinae: Helvetios ob negatum Hohenemsio⁴ iter trepidos et ipsos exercitum conscribere ad Torgaviam. Rohanii exercitus cum tribus Helvetiorum millibus, quos nuper accepit, ad decem pervenire millia putatur.

Caesaris Lautera, quod ex metu festino fama vulgaverat, tandem implevit capta impetu multo cum sanguine etiam innocentis aetatis et sexus. Scribit ad me Gemmingius⁵ 16/26 Iulii frustra se institisse ad cardinalem Valettam⁶, ut in tempore ei oppido succurreretur. Ejus cardinalis copias omnes ad id tempus fuisse non majores decem aut duodecim peditum millibus, equitibus mille octingentis; promitti quidem magnas accessiones, sed ita, ut non desint dubitandi causae. Eo ipso, quo scribebat, die, ducis Bernhardi⁷ copiae se cum Valettanis erant juncturae Bipontino oppido jam obsesso ab hostibus. Comes Leiningius⁸ et Hohenloiorum pauperiores⁹ pacem Saxonicam¹⁰ recepere. Aliunde additur Ulmam et Memmingam pacis cupidas legatos misisse Helbronam ad Hungariae regem¹¹ multumque metui, ne Norimbergae exemplum alias quoque civitates ad privata ac ob id publico noxia pacta deducat.

Regiae Gallorum Anglorumque naves nuper inter se obviae amica salutatione et compotatione facta discesserunt. Legatum¹² huc venturum nescio quid retinet.

Frater regius¹³ nuper jocans cum rege dicebat se magnam illi pecuniam conficere posse nulla cum populi ingratia. Id erat, ut pergerent episcopi eos, qui gravarentur, conjugiis liberare¹⁴: se aliquos nosse, qui prompto animo duodecim daturi sint scutatorum millia.

1 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

2 De ordinarius nuntius van Urbanus VIII te Parijs, Giorgio Bolognetto, en de extraordinarius Giulio Mazzarini (Jules Mazarin).

3 Henri, hertog van Rohan.

4 Gaspar, graaf van Hohenems, kolonel in Spaanse dienst.

5 Wolfgang von Gemmingen, dienaar van Oxenstierna.

6 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

7 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

8 Johann Philipp II, graaf van Leiningen; zie no. 2209, p. 125 en n. 1 aldaar.

9 Zie no. 2209, p. 125 en n. 2 aldaar.

10 Vgl. no. 2131, p. 3 n. 8.

11 De latere Ferdinand III, zoon van keizer Ferdinand II.

12 John Scudamore.

13 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

14 Gaston was op 3 januari 1632 in het geheim gehuwd met Margareta van Lotharingen; de koning trachtte dit huwelijk door de Franse bisschoppen ongeldig te doen verklaren; vgl. Merc. Franç. XX, p. 849 vv., p. 989 vv.

[p. 132]

Vidimus responsum in Brabantia factum¹ contra indictionem belli a Gallia, in quo non tacetur stultum esse de capto Trevirensi² obtentum, cum multis ante diebus de bello Belgis inferendo fedus cum Batavorum legatis signatum esset³. Conferuntur itidem status Belgarum sub Hispano⁴ et Gallorum sub rege in tributis, jure dicundo rebusque aliis. Additur dixisse marescallum Brezaeum⁵ captivo Belgae suscitatos a Gallis Suecos, ut metu injecto Trevirensi eum cogerent confugere ad Gallicam tutelam. A Colmaria abiere jam hostes, et qui ejus res in hac aula agit⁶, sperat conditiones meliores quam antehac obtinere se posse.

Audio quotidie Gallorum questus de principe Arausionensi⁷, quod pugnam detrectaverit, de alimentis non providerit in tempore. Sed cardinalis Riceliacus ejus famam tuetur factorum omnium interpretationem in melius trahens. Mirum est, quantum supra vetera odia Galli Belgas in se irritaverint saevitia ac libidine Tilemontii exercita⁸. Ad Arnhemium⁹ pecunia hinc mitti dicitur, ut Saxoni¹⁰ militem subducat.

Rex Chantiliaci est, cardinalis Ruellae, dictitans interdum Vallem Telinam et Lotharingiam tanti esse domui Austriacae, ut nunquam Galliae pacis faciendae ratio sit defutura. Duo, qui in Belgicis partibus sunt, exercitus minus quam quinque millionibus in mensem sustentari nequeunt. Pecunia a Batavis aegre reperitur idque in mora fuisse dicitur, quominus comes Wilhelmus¹¹ magni aliquid in Flandria coeptaret. Totae autem Galliae res cum partim in ecclesiasticorum partim in eorum, qui pecunias tractant, sint manu, haud adeo mirum est, si segnius saepe expediantur negotia, interdum et multa admisceantur consilia Gallorum forte rebus ac sociorum haud aeque congruentia.

Butillerius filius¹² dux et par futurus brevi creditur. Mitto narrationem de rebus in Belgicis regionibus mensis Iulii parte priore gestis¹³ ita, ut eas Galli credi volunt multum dissidentibus aliis, praesertim ubi de Tilemontio male tractato culpam in Anglos rejiciunt. Addo exemplum literarum sed veterum, quas Memphide accepi¹⁴, in quibus aliqua sunt ad Asiae Africaeque res pertinentia.

Habemus heic quendam, qui se imperatoris Abyssinorum filium dicit¹⁵ regni-

1 Knuttel, Pamfl. no. 4363.

2 Philipp Christoph von Sötern, keurvorst van Trier; zie V no. 2097, p. 473 n. 1.

3 Op 8 maart 1635.

4 Philips IV.

5 Urbain de Maillé, markies van Brezé.

6 Jean Henri Mogg.

7 Frederik Hendrik.

8 Vgl. no. 2163, p. 51 en n. 6 aldaar.

9 Hans Georg von Arnim-Boytzenburg; zie V, p. 94 n. 3.

10 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

11 Veldmaarschalk Willem, graaf van Nassau-Siegen.

12 Léon le Bouthillier de Chavigny.

13 Ontbreekt.

14 Van P. Holing dd. 1 augustus 1635, no. 2207.

15 Tsegga-Christos, natuurlijke zoon van Yacob, die in de strijd om de macht met Seltan-Segghed (Soesenyos, Socinios) in 1607 sneuvelde. Socinios werd negus (1607-1632) en voerde na afzwering van het monophysisme het rooms-katholicisme in zijn landen in. Tsegga-Christos was naar Cairo gevlucht en ging vandaar naar Jerusalem en werd katholiek. Via Rome begaf hij zich naar Parijs, waar hij in 1634 aankwam en in 1638 overleed. Seltan-Segghed was in 1632 opgevolgd door zijn zoon Fâsiladas (Basilides), die het monophysisme herstelde en de jezuieten verdreef.

[p. 133]

que spe a patruo depulsum. Principes ad eum itant, regem nondum vidit. Alii fabulam putant, alii hunc inter eos esse, qui ejecti sunt, quod romana pro Aethiopicis sacra vi voluissent inducere.

Spero me brevi intellecturum et valere Sublimitatem Tuam et res agere se dignas. Deus, Excellentissime Domine, in utrumque Sublimitati Tuae adsit.

Tuae Sublimitatis devotissimus cultor
H. Grotius.

Lutetiae, 2 Aug. novi Cal. 1635.

Jam nunc mihi dicitur Gallos, ut illud dignitatis in mari certamen cum Anglis evitent, seposito regis nomine velle pro auxiliis censeri Batavorum, qui Anglis cedere turpe non existimant; ituros autem cum Batavis in Hispaniam aut Americam bellum portaturos. Multa sunt indicia, unde quis colligat id agere Gallos, ut suum nomen paullatim bello subducant. Argentoratenses nutantes admodum rex magna spe suffulcit.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.

In dorso: Praesent. Stasfurt, die 17 Augusti 1635.