Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 5

1981. 1635 februari 22. Aan A. Oxenstierna⁵.

Illustrissime et Excellentissime Domine,

Scripsi primum Meti ad Illustrissimam Excellentiam vestram priusquam ejus acciperem literas⁶, scripsi indidem acceptis jam Illustrissimae Excellentiae vestrae literis per Spiringium⁷, deinde Meldis, rursus ab aede Dionysii⁸, ubi nunc quoque sum et has scribo; quarum utinam illae quidem curatae sint recte et hae non minus recte curentur; non enim sine causa metuo insidias.

Comes Brulonus⁹, regis admissionalis, quod nondum me in urbem introducere potuerit, causatur motus aulae, qui octo jam dies sunt erupere capto duce Puylaurentio¹⁰ et intimis ejus Fargisio¹¹ et Montpenserio¹². Secutae mox choreae,

5 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Beantw. d. no. 2006. Gedrukt Epist., p. 131; Oxenst. Skrifter 2 afd. II, p. 8. Antw. op no. 1969.

6 Resp. nos. 1968 en - waarschijnlijk - 1969.

7 No. 1971; over Petter Spiring Silvercrona zie no. 1971, p. 304 n. 3.

8 Nos. 1972 en 1975.

9 Over de graaf van Brulon zie no. 1978, p. 316 n. 1.

10 Antoine de Laage, hertog van Puylaurens; zie IV no. 1581, p. 323 n. 2. Hij was op 14 februari 1635 gearresteerd.

11 Charles d'Angennes de Rochepot, graaf Du Fargis (†1640), gewezen ambassadeur in Spanje; hij stond sterk onder invloed van koningin-moeder Maria de Medici en was daarom weinig gezien bij De Richelieu.

12 Le Coudrai-Montpensier, edelman uit het gevolg van Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

[p. 320]

quas iste casus distulit, et hilaritati dicati dies duo, hodiernus vero expiationi culparum probabilem reddunt excusationem, nisi illud magis actum est, ut ex Feuquerio¹ Lagrangioque² resciscerent, quid ab Illustrissima Excellentia vestra sperare deberent, priusquam legationi mihi impositae honorem haberent, quem aliis habuerunt; quod nunc se et quidem re in consilium missa cis tres quatuor dies effecturos pollicentur.

Obtulerat mihi idem admissionalis jus spectandi choreas regias, quae die dominico ductatae sunt. At ego, cum in urbem clam ingredi non placeret, rogaram, ut id beneficium a me in generosissimos barones Axelios³ transferret. Non tantum id in se recepit, sed et cum tempus advenisset, magnam speciem praetulit satagentis, ut spectaculi fierent participes, sed perditis horis aliquot turbam questus est esse tantam, ut nullus pateret aditus. Sane multi illustres exclusi dicuntur. Legati Batavici⁴ aegre admissi, quibus cum Sabaudico⁵ de loco priore certamen ortum separatis sedibus elusum est.

Inter haec de Puylaurentio aliisque captis⁶ sermones, ut solent, pro studiis hominum. Qui suspicaciores sunt, quales ferme esse protestantes Gallos in historia dicit Thuanus⁷, cum primum inductus est Puylaurentius, ut in Galliam e Brabantia fratrem regium⁸ adduceret, id fuisse destinatum, quod nunc apparuit, volunt. Titulos ducis et paris, liberalitatem regis ad octingenties mille scutatos, propinquae nunquam cardinali⁹ multum curatae matrimonium, escas fuisse hamatas. Qui cardinali minus male volunt sic rem narrant. Inter pacta, sub quibus ut huc veniret illectus fuit frater regius fuisse ut de connubii sui jure, legibus judiciisque Galliae staret. At triduo antequam ea perficerentur, dum sub incude erat negotium, scripsisse fratrem regium pontifici¹⁰ arbitrari se religionis suae esse stare contractis cum Margareta Lotharingica nuptiis; si quid contra regi¹¹ promitteret, id se facere summa adactum necessitate contra animi sui sententiam, idem testatum suis ad pontificem literis Puylaurentium. Masarinum¹², cum jam hic esset frater regius, conantem omnibus modis impedire, ne dissueretur illud matrimonium, objecta sibi fratris regii, aversa ab eo conjugio voluntate, ostendisse exempla earum literarum, quarum archetypa pontifex curate servaret. Attonitum hac re cardinalem quaesisse ex Puylaurentio, cur tantis regi beneficiis obstrictus negotium tanti ad rempublicam momenti celasset; nec illum manifestis indiciis

1 Manasse de Pas, markies van Feuquières; zie no. 1960, p. 290 n. 2.

2 Jacques de La Grange; zie no. 1960, p. 290 n. 3.

3 Axel (1617-1642) en Gustav († 1637), zoons van de Zweedse senator Åke Axelsson Natt och Dag; deze was gehuwd met Elsa, zuster van rijkskanselier Axel Oxenstierna.

4 Johan de Knuyt, en Dr. Adriaen Pauw.

5 De graaf van San Mauritioaant., gezant van Vittorio Amedeo, hertog van Savoye, in Frankrijk.

6 Zie p. 319 en nn. 10, 11 en 12.

7 Het werk van de in 1617 overleden historicus Jacques Auguste de Thou Historiarum sui temporis pars prima, Parisiis, apud V.^am M. Patissonii 1604; pars secunda, Parisiis, apud A. et H. Drouart 1606. De eerste volledige uitgave is die van 1609-1614: Jac. Augusti Thuani Historiarum sui temporis libri CXXV, Lutetiae, apud H. Drouart.

8 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans; over zijn huwelijk met Margareta van Lotharingen zie III, p. 206 n. 6.

9 De Richelieu.

10 Urbanus VIII.

11 Lodewijk XIII van Frankrijk.

12 Giulio Mazarini, extra ordinarius-nuntius van Urbanus VIII in Parijs.

[p. 321]

deprehensum habuisse quod responderet, nisi non interrogatum se. Simul emanasse alia: Margaretam apud domesticos regii fratris non alio nomine appellari quam quo ejus fastigii matronae solent; pecunias missas, ut in Brabantia splendorem tantae fortunae parem obtineret. Super haec, quae vigilem neque opperiri pericula solitum excitare poterant cardinalis animum, accessisse fastum Puylaurentii aulae impendiis ac fulgore et principum se colentium numero nihil cedentis ipsi cardinali. Nunc Puylaurentius et Fargisius in carcere Sylvae Vincennensis, Coudraeus, cui adjecti postea alii, in Bastilia tenentur fratre regio tacente ad haec et composito quantum potest vultu premente motus animi, cui dixit rex coactum se inimicos semper et ipsius et suos prohibere nequid gravius admitterent.

Literae regiae ad provincias missae nihil aliud de captis quam colloquia cum suspectis hominibus promunt et constat Blesis fuisse quendam ex eorum numero, qui reginam parentem¹ sectantes regiae indulgentiae beneficio nominatim exclusi sunt. Iudicant omnes sapientes, nisi Deus improvisum aliquid injecerit, jacta esse dissidii civilis semina, auctoritate parlamenti contra matrimonium paucos, plures ad se tracturo pontifice, cujus veneratio his in locis perpetuo magis magisque gliscit, favente illi conjugio neque episcoporum Galliae, siqua ad regis voluntatem accommodetur pronuntiatio, sedatura videtur hos aestus. Nam externi theologi ecclesiae Romanae adhaerentes consulti hac de re respondent; primum nullo scripto documento patere sibi vetita in Galliis principum regii sanguinis regis impermissu conjugia. Ut vetita sint, non sequi etiam irrita esse, nisi et hoc constitutum doceatur, neque a rege aut regiis magistratibus sed ab Ecclesia, cui soli jus esse cassa reddere futura conjugia, ita receptum inter eos est, ut vix sit reperire dissentientes. Ut vero aut principis Condaei² aut ducis Mantuani filia³ aut alia ulla eminentis fortunae eam conditionem eligat, in qua ab aliis pro justa matre familias, ab aliis pro pellice habeatur, vix sperandum est. Et protestantium affinitates quaerere odii plenum.

Mirum est omnium Lotharingorum animi quam sint in ducem suum⁴ proni, aversi a Gallis; idque nunc cummaxime periculosum, postquam dux eo penetravit, ut a Nancaeo minimum absit. De oppido eo ejusque praefecto Brassaco⁵ video optime existimari. Et Castilionaeus⁶ parat se, ut eo ducat exercitum.

Philipsburgi jactura⁷ mirum quam et regem et cardinalem permoverit, ita ut saepe dixerit cardinalis sibi ex quo rebus admotus est nihil evenisse tristius, et discendenti hinc D. Feuquerio⁸ et roganti quid boni facere possit, responderit: nihil habeo quod dicam, fac quidquid vis. Regis autem excepta vox est dicentis tales esse praefectos, qui a monachis commendentur, nam gratia patris Iosephi⁹, cognati sui, ut in aliis rebus ita in hac usus erat Feuquerius. Fuit autem peccatum

1 Maria de Medici.

2 Anne Geneviève (1619-1679), dochter van Henri de Bourbon, prins van Condé (1588-1646); zij huwde in 1642 met Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

3 Maria Louisa Gonzaga (1612-1667), oudste dochter van Carlo Gonzaga, hertog van Mantua; in de steek gelaten door de hertog van Orléans, Gaston, huwde zij later met Wladislas VII (IV) van Polen.

4 Karel IV, hertog van Lotharingen.

5 Jean de Gallard de Béarn (†1645), graaf van Brassac, gouverneur van Nancy.

6 Maarschalk Gaspard de Châtillon, graaf van Coligny; zie III, p. 121 n. 1.

7 Vgl. no. 1968, p. 301 n. 5.

8 Manasse de Pas, markies van Feuquières; zie no. 1960, p. 290 n. 2.

9 Betreffende père Josèphe zie no. 1975, p. 309 n. 12.

[p. 322]

eo gravius, quod castellum tanto petitum ambitu tantae utilitatis ad res regias praedicatum, juveni¹ fuit traditum, nec juveni tantum, sed ei, qui adversam famam jam habuit capta Mantua; nam qua parte ipse curabat, irrupit hostis, ne tum quidem leviter incusata ipsius negligentia; cujus rei memoriam refricat damnum recens. Cardinalis dicit per duos menses se laborasse, antequam regi persuaderet, ut Arnaldo is locus permitteretur.

Dominus d'Avaux² Stockholmii esse fertur. Rex Poloniae³ etiam Florentiae duci⁴ spem facit de ducenda ejus filia, gibbosa, ut fert rumor, cujus obi id mentionem frater regius semper exhorruit. A Spiringio postremae ad Heufdium⁵ literae fuere Ambiano scriptae 6/16 mensis hujus.

Deum immortalem rogo, Illustrissime et Excellentissime Domine, ut Illustrissimae Excellentiae vestrae valetudinem resque omnes suae curae esse velit.

Ad Dionysii 12/22 Februarii 1635.

Laborant Poloni, ut legati a Foederatis Ordinibus ad se mittantur. Ea de re hoc Hollandiae conventu instituetur consultatio⁶.

Illustrissimae Excellentiae Vestrae
devotissimus cultor
H. Grotius.

1 Isaac Arnauld, gouverneur van Philippsburg; de stad was op 24 januari door de troepen van Ferdinand II veroverd.

2 Claude de Mesmes, graaf van Avaux (1595-1650), Frans extraordinarius-gezant in Denemarken, Polen en Zweden; zie ook no. 1951, p. 277 n. 10.

3 Wladislas VII (IV); hij huwde ten slotte (6 november 1645 aant.) Maria Louisa Gonzaga; vgl. p. 321 n. 3.

4 Wellicht Anna (1616-1676), tweede dochter van de in 1621 overleden groothertog van Toscane, Cosimo de Medici; zijn oudste dochter Margherita was in 1628 gehuwd met Odoardo Farnese (1612-1648), hertog van Parma. Anna huwde in 1646 met Ferdinand Karl (1628-1662), aartshertog van Oostenrijk-Tirol.

5 Johan Heufft, bankier te Parijs, zaakwaarnemer voor Zweden, correspondentieadres.

6 Als gezanten werden naar Polen, Zweden en Denemarken afgevaardigd Rochus van den Honaert, Andries Bicker en de raadsheer in het Friese Hof Joachim Andreae of van Andree (1586-1655); hun instructie is van 18 april 1635. Zie Aitzema, Saken van Staet en Oorlogh II, p. 233 vv.