Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 3

1339. 1628 november 18. Aan N. van Reigersberch³.

Mon frère,

Gelijck ick ontfangen heb de uwen van den V^en November, soo hoope ick, dat uE. oock ter hande sal zijn gecomen deghene, dye uE. miste. Opdat uE. het overgaen van Rochelle te eer soudt weten, heb ick buyten de ordinarissen tijdt extraordinaris een brieff gehazardeert over zee ende een over Bruyssel⁴. Ick sende uE. nu de articulen, dye zeer wel zijn onderhouden.

Door Le Maire⁵ heb ick op huyden gesonden een récyt⁶ van de principale saecken binnen Rochelle gepasseert, 't welck conform is de brieven, dye bij veele ende verscheyde werden geschreven. Guiton⁷, dye lest maire is geweest, is belast thyen mijlen buyten de stadt hem te houden. Hem werdt te laste geleyt, dat hij als den heraut van den coning was gecomen om de stadt te sommeren, 't gerucht gestroyt heeft, dat de coning van ghene conditiën en wilde hooren, maer de stadt hebben op genade ende ongenade; dat daernae een spye van den coning, zijnde gevangen in de stadt ende gecondemneert te sterven, den maire hem hoop gegeven heeft van leven, soo hij op de ladder sijnde wilde verclaeren, dat in de lesten raedt van den coning was besloten niemant van de burgers het leven te gunnen. Dese opinie, door soodaenigh beleydt van de magistraten ende daerenboven door zeer hevige predicatiën ingeprent zijnde in de herssenen van de gemeente, heeft het volck tot soo groote opiniastreteit ende miserie gebracht.

Montaigu⁸, soo uyt Engelant was gecomen met last - soo men meent - om het secours van Rochelle met alle macht te tenteren, vindende de saecke in andere staet door het overgaen van de stadt, is wederom terugge getrocken met de gantsche vloot. Eenige meenen, dat daer een stille surchéance is besloten

3 Hs. U.B. Amsterdam, coll. RK. H13d. Eigenh. oorspr.

4 N^os. 1328 en 1327.

5 Zie n^o. 1338, p. 409 n. 6.

6 Zie n^o' 1338, p. 409 n. 7.

7 Zie n^o. 1336, p. 404 n. 2.

8 Walter Montaigu; zie n^o. 1200, p. 205 n. 1.

[p. 411]

Rohan¹, dye voor het overgaen van Rochelle hem genegen toonde tot accord, aerselt nu. Nopende de moeder ende suster², dye tot Niord sijnde den cardinael³ seyt, dat sijselve guarde versocht hebben tegen de onstuymicheyt van de gemeente. Den coning meenen wij hyer te hebben tegen het eynde van de maendt.

Ick heb mijn schrift ende de caerten van Grol bij noodt door Le Maire aen mijn broeder gesonden⁴, om daer, soo men 't goed vindt, uytgegeven te werden, alsoo ick hyer een maend lang tevergeefs tracht om een libraire ende een plaetsnijder daerover te accorderen. De costen van 't plaetsnijden is hyer het derde paert hooger ende de libraires willen te veel winnen. Soo uE. dye caerte met de handt gemaeckt becomt, sal goed zijn deselve in plaets van de gedruckte van 't belegh van Grol te employeren; insgelijcx oock, soo eenige perfecter caerte van Bergen op Zoom te crijgen is, daervan ons broeder de rentemeester⁵ mij hoope geeft.

Ick keer wat weder tot Rochelle, mij verwonderende over het groot geluck van den coning ende den cardinael. Nae 't overgaen heeft men met een schip een prouff gedaen op de machines, gemaeckt tot defensie van den dijck. 't Schip heeft het alles gebroocken ende daernae een tempeest heeft den dijck op veele plaetsen geopent, soodat de Engelschen met gemack hadden connen passeren.

Onse extraordinarissen⁶ ende alle haere suite sijn soo Engelsch, dat sij niet en connen dissimuleren, waerom ick niet en gelooff, dat men haer zeer sal willen gebruycken. 't Is noch onseecker, waer de handeling tusschen Vrancrijck ende Engelant vallen sal. Ende nopende het tractaet met ons landt is apparent, dat dye van 's conings sijde met haer groote prosperiteyt haer wat stijf sullen houden. Een van de domestycquen van onse extraordinarissen - buyten twijffel door informatie - seyt hyer in ons huys opentlijck, dat de prins in de electie van Nieupoort⁷ gedaen heeft tegen de privilegiën ende dat men sulcx niet meer en sal verdraegen. Dat oock het lichten van wachten tot Amsterdam niet langer duyren sal dan tot Februarius ende, soo men daer weder stelt gelijcke burgemeesters, dat de Staten-Generael deselve ende de vroedschap sullen veranderen ende dat de prins belast zijnde hem daertoe sal moeten laeten gebruycken, als bij eede verplicht zijnde de religie van de Dordrechtsche synode alleen te mainteneren, 't welck met sulcke magistraten niet en can geschieden.

Clemens⁸ ende anderen geven hoope, dat men in ons landt meer wercx sal maecken van deghenen, dye voor Verus⁹ sijn geweest. Anthemius¹⁰ dyent onderhouden op de manier als ick voor desen heb geadviseert¹¹. Nopende Numerianus¹², ick ben uE. geobligeert voor de groote sorge, doch alles overleg-

1 Henri de Rohan, de aanvoerder der hugenoten.

2 Zie n^o. 1336, p. 404 n. 3.

3 De Richelieu.

4 Zie n^o. 1338.

5 Johan van Reigersberch.

6 Fr. van Aerssen en Caspar van Vosbergen.

7 Johan Florisz. van Nieupoort, door Frederik Hendrik in oktober 1627 tot burgemeester van Utrecht benoemd buiten de voordracht van de vroedschap om; zie Rogge, Wtenb. en zijn tijd III, p. 145.

8 Zie n^o. 1279, p. 333 n. 5.

9 (De koning van) Frankrijk.

10 Nic. de Baugy.

11 Zie n^os. 1316 en 1336.

12 Amsterdam.

[p. 412]

gende dunckt mij, dat het beter is, dat ick door goede dyenste vrunden maecke, dan dat ick loon soude daerover ontfangen. Want het eene is weynigh ende onseecker; het ander, als daer ijver bij waer, soude mij ende mijne kinderen in beter staet connen stellen.

De resident van den keyser¹ sal hyer haest weder zijn. Indyen hij mij eenige ouverture doet, sal ick wel hebben te bedencken, wat ick behoor te doen. 't Is schyer lang genoech gewacht. Wilt mij doch van alles nae gewoonte adviseren.

Den XVIII Novembris XVI^cXXVIII.

UEd. dyenstwillige broeder
H. de Groot.

1 Zie n^o. 1200, p. 206 n. 5.

Alsoo eenige soldaten in de kerk van de gereformeerde eenige insolentie hadden gepleecht, soo heeft de coning gewilt, dat deselve soude gehangen werden. Maer door dye van de religie verbeden zijnde heeft haer evenwel doen geven de scippade (?). Ende als de processie omme ging met het sacrement, heeft hij niet gewilt, dat yemant van de religie gedwongen soude werden tapysseryen te hangen voor de deur. Dit gaet wel, mede dat het duyre.

Adres: Mijnheer Mijnheer Reigersberg, raidt in den Hoogen Raide in Hollant.

Port. In 's Gravenhage.

In dorso schreef Reigersberch: broeder de Groot den XVIII Nov. 1628. Guiton, maire van Rochelle, belast thien mijlen van de stat te vertrecken; hem wert te last geleyt:

1. Als een herault quam

2. Een espion, die soude hangen

Moeder ende suster van Rohan seyt de cardinael hebben selffs guarde versocht.

Prouff gedaen nae het overgaen van Rochelle op de machines.

Een van Vosb. suite seyt d'electie van Nieupoort is gedaen tegens de privilegiën.

Discourssen van de domestycque op de saecken van Amsterdam.

Van Numerianus nopende B(?) sij selven dient gecommuniceert.

Insolentie van soldaten in Rochelle in de gereformeerde kercke gepleecht gestraft.