Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2

590. [1619 Juli?]. Aan G.J. Vossius³.

Virorum optime idemque amicissime,

Nulli malim quam tibi constare rationem concessi mihi divinitus otii. Iuris studium per multas occupationes intermissum repeto, reliqua pars temporis morali sapientiae impenditur; cui excolendae sententias omnes poëtarum a Stobaeo collectas toga donavi⁴. Idem feci iis sententiis quas in Commissione Menandri et Philemonis post Rigaltium Rutgersius noster in Variis lectionibus⁵ evulgavit; apud quem quis sit Antonius cuius pag. 382. et 383. meminit⁶ scire velim. Nunc in eo sum ut Basileensem et Stephanicam fragmentorum Comicorum editionem⁷, quibus tuo beneficio utor, perlegam, et ea quoque in Latium traducam quae Stobaeus non habet⁸

3 Gedrukt Epistolae p. 47. Uit den aanhef van den brief zou ik opmaken, dat hij uit het begin van den Loevesteinschen tijd is.

4 Grotius was in de gevangenis in Den Haag reeds begonnen met het vertalen van de Sententiae poetarum uit Stobaeus; hij voltooide het werk in Loevestein en gaf het in 1623 bij Buon te Parijs uit: ‘Dicta poetarum quae apud Io. Stobaeum exstant. Emendata et Latino carmine reddita ab Hugone Grotio’. De opdracht aan den kanselier, Nic. Brulart de Sillery, is gedateerd 2 Mei 1623 (Rogge 392 onjuist 29 April). Het boek verscheen begin Mei 1623; zie n^o. 831. Zie verder de Prolegomena.

5 Rigault had in 1613 te Parijs uitgegeven: Menandri et Philistionis Sententiae comparatae. Ex Bibliotheca Regia cura Nic. Rigaltii. Een vertaling gaf in het volgende jaar, eveneens te Parijs, Nic. Morellus Fed. fil. In zijn Variae Lectiones (1618) p. 355 vv. gaf Rutgers den tekst opnieuw uit, naar een beter handschrift: Menandri et Philistionis Σύγϰρισις cum versione et notis (van hem zelf en van Dan. Heinsius). Het is een anoniem werkje. Philistion is een fout in de handschriften voor Philemon.

6 Rutgers citeert daar: Loci communes Sententiarum, ex S. Scriptura, veteribus theologis et secularibus scriptoribus, collecti per Antonium et Maximum monachos atque ad Io. Stobaei locos relati. Aureliae Allobrogum 1609 fo.; dit werk is een deel, doch met eigen titel en afzonderlijke pagineering, van de Stobaeus-uitgave aldaar, van hetzelfde jaar.

7 De Anthologia Graeca, die 1538 te Bazel bij Hervagius en Frobenius uitkwam, en de editie van 1566 van Henri Estienne (Stephanus) te Genève.

8 In 1626 gaf Grotius uit: Excerpta ex Tragoediis et Comoediis Graecis tum quae exstant, tum quae perierunt: emendata et Latinis versibus reddita. In de praefatio verwijst

[p. 16]

⁸. In transferendis Comicis versibus Graecis Latinam

8 hij naar de Prolegomena van zijn Stobaeus (zie n. 2) en zegt van de Excerpta: ‘Volo enim hanc nostram collectionis illius Stobaeanae quasi supplementum quoddam esse’. (Rogge 395).

[p. 16]

comicam libertatem sequor: in Tragicis tragicas versuum leges, caetera quaeque suo carminis genere interpretor; nisi quod vagantes Lyrae Graecae et Chori tragici modos aliquo Latinis usitato versuum vinculo adstrinxi¹. Animus est perlectis Comicorum reliquiis Tragoedias Graecas perlegere, et quae ad mores formandos usui esse possunt interpretari. Interea cogita an haec edenda censeas - si tamen editionem merebuntur - cum ipso Stobaeo, si quis forte eius editionem adornet addito auctario sententiarum quae apud Stobaeum non exstant; an vero seorsim locanda, quae cuiusque sunt poetae subiecto indice locorum, ad quae referenda sint singula; an denique novae locorum classes ordinatius atque distinctius quam factum est a Stobaeo sint nobis commiscendae, et sententiae in eas digerendae. Super his velim me, ut saepe magno cum meo fructu soles, consilii tui facias participem.

Libris tuis qui ad firmanda Christianismi dogmata pertinent adhuc utor; tarde lectio procedit, quia quae iam affecta habeo isti labori studeo antevertere; nisi quod dictos Domino dies et quod horarum succisivum est huc traho. Lingua nostrate² facile sit aliquid moliri: sed hoc tempore offensas et suspiciones evitare perquam difficile. Meministi ut nobis cesserit quod pro Satisfactionis doctrina³ pio studio erat a nobis laboratum. Cogitabo tamen, dum tu quoque cogites, quid quale quantumque esse debeat quod non odio, non fastidio sit futurum. Ex omnibus maxime arrideat argumentum de Christi adversum nos amore. Sed ut hac quoque de re dignum aliquid moliar et lectione et amicorum auxiliari opera, tuaque potissimum sum excitandus. Si quid est librorum tuorum quod tibi opus sit repraesentari nolo me malum nomen existimes. Fac sciam, ne tuis publicisque studiis obstet meorum studiorum intemperantia. Editori Martialis⁴ maximas meo nomine velim gratias agi, tum pro munere, tum quod nostri memor est. Ego et in editione elegantiam et in Notis exactissimum iudicium supra quam dicere possem admiror. In mentem mihi aliquoties venit an commentandum nobis aliquid sit super sermones Domini in Monte⁵: ita enim, si recte memini, veteres nominant primam Christi ὁμιλίαν accurate a Matthaeo traditam. Sed magnae suppellectilis res esset cum veteris tum novae, neque inutiles ad id opus essent γνωμόλογοι quos nunc percurro. Deus O.M. Rempublicam et Ecclesiam sospitet: teque cum familia praesidio suo tueatur. Ex arce Lupistena.

Tuus totus
H. Grotius.

1 Zie hierover de Prolegomena van de Dicta poetarum quae apud Stobaeum exstant, p. a IIII.

2 Over het Bewijs van den waren godsdienst zie p. 26 n. 6.

3 Defensio fidei Catholicae de Satisfactione Christi; zie I, register i.v.

4 Scriverius; zie I p. 520 n. 1.

5 Matthaeus V, VI, VII; zie ook n^o. 596, 598, 599. Brandt, Leven I p. 237, brengt dit in verband met Grotius' werkzaamheden voor Erpenius' uitgave der Evangeliën, waarover zie p. 27 n. 1; m.i. ten onrechte. Grotius heeft de Bergrede ook in het Nederlandsch in dichtmaat vertaald; zie zijn Christelicke Gesanghen ghetrocken uyt het Oude en Nieuwe Testament, 1621 (Rogge 332) en Bewijs van de ware godsdienst, met zijn overige Nederduitsche gedichten, uitgeg. voor Jeromino de Vries (1844) p. 201 vv. (Rogge 358).