Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2

596. 1619 Dec. 15. Aan G.J. Vossius¹.

Rarae eruditionis ac pietatis Viro D. Gerardo Vossio.

Pro summis tuis in me beneficiis, virorum atque amicorum optime, gratias habeo quantas possum: at velim credas me hac tempestate iactatum, saepissime tamen pro te esse sollicitum; cui si mediocriter bene est, magno id mihi solatio est. Mihi fortunae huius levamentum sunt illae, ut nosti, tunc etiam cum negotiis pene opprimerer ‘dulces ante omnia Musae’: nunc vero multo quam ante dulciores, cum experior quam hoc sit prae caeteris rebus ἀναϕαίρετον. Facis autem rem dignam tuae amicitiae constantia, quod nos non libris tantum tuis, quibus vereor ne utar nimis inverecunde, sed et consiliis iuvas. Περὶ τῶν γνωμιϰῶν scire debes non Tragica tantum et Comica sed omnino quicquid versuum est apud Stobaeum a nobis traductum². His poterit addi quicquid praeterea est Comicorum veterum quod γνώμην contineat, quaeque sunt eius generis apud Aeschylum, Sophoclem, Euripidem³. Sed vide quo ordine ea putes describenda, an ita uti leguntur apud Stobaeum, Maximum et Antonium⁴, an digesta in suos quaeque auctores. Etiam Physica Stobaei remitti cupiam - nam et illa transtuli - ut Latina cum Graecis recenseam. De commentatione maiore in Sermonem in Monte⁵ deque libello adversus impios et Iudaeos⁶ cogitabo etiamnum. Nam nunc in eo sum ut post tot aliorum messes spicas legam ad ornandam Erpennianam Novi

1 Gedrukt Epistolae p. 47.

2 Zie p. 15 n. 4.

3 Ibid. n. 8.

4 Ibid. n. 6.

5 Zie p. 16 n. 5.

6 De Groot spreekt hier over zijn ‘Bewijs van den waren godsdienst’, dat in 1622 uitkwam; er zijn twee edities van dat jaar, waarover, onnoodig, veel geschreven is:
Jeronimo de Vries, die het ‘Bewijs’ in 1844 opnieuw uitgaf, noemt slechts 1 editie van 1622; T.C.L. Wijnmalen, Hugo de Groot als verdediger des Christendoms beschouwd (1869), spreekt, p. 317, van 3 uitgaven van dat jaar, waarvan er twee in het Museum Meermanno-Westreenianum te 's-Gravenhage zouden bewaard worden, doch er is er daar slechts één (Rogge 350), terwijl de Koninklijke Bibliotheek beide edities bezit (Rogge 350 en 351; Knuttel, Pamfletten-Catalogus n^o. 3368 en 3369); A. de Jager, Nieuwe Taal- en Letteroefeningen (1876) p. 37 kent beide edities, maar niet Wijnmalen's studie. De geschiedenis dezer twee uitgaven vindt men bij Brandt, Historie der Reformatie IV p. 819: Toen het boekje ter perse was, heeft een Contra-remonstrant, naar men meent de Haagsche predikant Henricus Rosaeus, er een ‘Waerschouwinghe’ als voorrede aan toegevoegd, wat alleen mogelijk was door ‘groote ontrouwheit’ van den drukker. Daarom verscheen nog in hetzelfde jaar een tweede uitgave zonder die voorrede. Het is zonderling dat Rogge, die deze mededeeling van Brandt kent, de twee edities toch in onjuiste volgorde noemt. Zie ook Grotius' brieven uit 1622.

[p. 27]

Testamenti editionem¹. Esset mihi ad eam rem pernecessaria interpretatio Veteris Foederis τῶν οʹ et si quid praeterea ipse eo facere iudicabis. Ni fallor, diligens Apostolicorum librorum lectio nos etiam ad alia illa quae animo magis concepi, quam incoepi, faciet paratiores.

Librorum tuorum quos hic habeo si sciam quibus maxime indigeas eos transmittam. Nam facilius iam carere possum aliquammultis ab Erpennio instructus ut ex ipso intelligere poteris. Misit is mihi inter caetera Drusii Annotationes: sed deest postrema accessio, quam edidit ni fallor Kyriander². De Belgica orthographia, analogiaque meditor aliquid. Sed in eo non nimium propero. Catalogum de quo scribis exspectabo. Misit mihi Erpennius Gennebrardi excerpta ex Albone Iudaeo³. Liber ipse Albonis⁴, ut audio, magnus est, exstatque eiusdem argumenti alter scriptus a patre Davidis Kimchii⁵, quos non transferri miror. Augustini librum de doctrina Christiana puto et seorsim exstare; esset mihi is non inutilis ad loca quaedam Novi Foederis interpretanda. Rogo me quam potes saepissime consiliis tuis, quae plurimi facio, dirigas: quod per fratrem meum commode fieri poterit. Precibus etiam tuis tuaeque uxoris me commendo. Dominus Iesus nobis omnibus propitius adsit. 15. Decemb. 1619.

Tuus tibi devinctissimus
H. Grotius.

1 In de Prolegomena op de Dicta Poetarum quae apud Io. Stobaeum exstant (p. 15 n. 4) zegt Gotius, dat hij, toen hij met het (bovengenoemde) ‘Bewijs van den waren godsdienst’ bezig was, een verzoek van Erpenius kreeg, om hem bij een uitgave der Evangeliën (Grieksch-Syrisch-Arabisch-Ethiopisch met Latijnsche interpretatie), welke hij in bewerking had, te helpen; dat hij begonnen was critische en exegetische aanteekeningen te maken en tot het einde van het Evangelie van Lucas gekomen was, toen hij ontsnapte. Over den voortgang van dit werk is ook in verschillende volgende brieven sprake.
De uitgave van Erpenius is bij mijn weten nooit verschenen. - Grotius heeft zijn aanteekeningen later gebruikt voor zijn Annotationes in libros Evangeliorum, 1641 (Rogge 168). Zie ook Brandt, Leven I p. 237.

2 Ioh. Drusius, Ad Voces Ebraicas Novi Testamenti Commentarius. Item Annotationum in N.T. pars II ed. Ab. Curiander. 1616.

3 R. Jos. Albonis, R. Dav. Kimhi et alius cuiusdam Hebraei anonymi Argumenta quibus nonnullos fidei Christianae articulos oppugnant, G. Genebrardo interprete. Paris 1566.

4 Josef Albo Sefer Ikkarim i.e. Liber fundamentorum fidei. Ed. princeps 1485.

5 Joseph Kimchi, Sefer ha-Berit.