Algemeen letterkundig lexicon

Elsschotproef

‘Proef’ genaamd naar de Vlaamse dichter en romancier Willem Elsschot (1882-1960), auteur van een in omvang beperkt oeuvre dat gekenmerkt wordt door een sobere en bondige stijl. Elsschot, die niet toevallig ook actief was als reclameman, had de gewoonte te blijven schrappen en vijlen in zijn manuscripten tot hij het punt bereikte waar de essentie van de tekst of zijn auteursintentie in het gedrang zou komen. Zoals Godfried Bomans (1913-1971) het later uitdrukte, ‘schrijven is schrappen’.

De Elsschotproef is geen instrument om de leesbaarheid van een tekst te meten, maar een soort van algemene leidraad of principe bij het schrijven zelf: blijf schrappen (‘kill your darlings’ als het moet) tot de tekst ontdaan is van alle redundantie, om maximale efficiëntie en leesbaarheid te bekomen.

Dit algemene principe werd in allerlei schrijfcursussen en stijlboeken verder uitgewerkt tot een stel concrete regels zoals: verkies actieve boven passieve werkwoorden; vermijd overbodige hulpwerkwoorden en complexe zinnen; vermijd jargon, abstracte woorden en een al te verheven register; wees zuinig met adjectieven en bijwoorden; enz.

Er is een verwantschap met de ijsbergtheorie van Ernest Hemingway (1899-1961) en met het bredere streven naar stilistisch minimalisme in het proza van de 20^ste eeuw als reactie op sierproza en verbalisme.

eloquentia

embleem zie emblema