Algemeen letterkundig lexicon

genetische studies

Etym: Gr. genesis = oorsprong, ontstaan.

Vorm van tekstanalyse en -kritiek die vanaf de jaren 70 van de vorige eeuw een zeer sterke opkomst heeft gekend en vandaag vooral in Frankrijk (critique génétique) binnen de literatuurstudie een dominante positie bekleedt (cf. het Institut des Textes et Manuscrits modernes (ITEM) en het tijdschrift Genesis, Paris, 1992-). De ‘critique génétique’ bestudeert de ‘avant-texte’ van een werk en reconstrueert het schrijfproces op basis van de overgeleverde getuigen: het zgn. ‘genetisch dossier’ (tekstfragmenten, kladblaadjes, klad- en nethandschrift e.d.) Object van studie vormen de paralipomena-2 en de manuscripten (manuscript-2) in zover ze het zichtbare spoor zijn van het creatieve schrijfproces. De klemtoon ligt derhalve niet langer op het uiteindelijk resultaat, de gedrukte versie. Een genetische editie kan ofwel een ‘laag’ uit dit proces weergeven (bijv. de ‘carnets’, notitieboekjes) ofwel het volledige scheppingsproces. De hypereditie is daartoe uiterst geschikt.

Het succes van de ‘critique génétique’ heeft veel te maken met de onvrede die in de loop der jaren was gegroeid met de structuralistische, zeer intern-formalistische leesmethode van de jaren 1960-1970. Terwijl in de Angelsaksische wereld (genetic criticism) deze onvrede vooral de vorm aannam van een radicale contextualisering van de literatuurstudie enerzijds (zie bijv. New Historicism/cultural materialism), en anderzijds een vernieuwde aandacht ontstond voor de verschillende versies van een werk (versioning theory), werd in Frankrijk gekozen voor een verbreding van het onderzoeksobject binnen de taal zelf (typisch voor Frankrijk is eveneens de sterk psychoanalytische inslag die heel wat genetische studies vertonen). In de Lage Landen heeft het Centre for Manuscript Genetics van de Universiteit Antwerpen internationale faam verworven.

Zie ook teksteditie en tekstgenese.

Lit:    J. Bellemin-Noël, Le texte et l’avant-texte (1972) • G. Falconer e.a., Sur la génétique textuelle (1990) • A. Gresillon, Éléments de critique génétique: lire les manuscrits modernes (1994) • J. Muyres, ‘Bedenkingen bij de ontstaansgeschiedenis van literaire teksten’ in Spiegel der letteren 38 (1996), p. 295-320 • P.M. de Biasi e.a., Pourquoi la critique génétique? Méthodes, theories (1998) • H. Zeller & G. Martens, Textgenetische Edition (1998) • L. Hay, La littérature des écrivains: questions de critique génétique (2002) • J. Deppman (red.), Genetic criticism: texts and avant-textes (2004) • D. van Hulle, Modern manuscripts. The extended mind and creative undoing from Darwin to Beckett and beyond (2014).

genetische stilistiek

Geneva school zie école de Genève