quem quaeritis-troop

Etym: Lat. quaem queritis: wie zoeken jullie?

Ingevoegd muzikaal-dramatisch onderdeel (troop-1) in een bestaand liturgisch gezang dat op eerste paasdag tijdens de mis gezongen werd. De oorspronkelijke paastroop is waarschijnlijk geschreven door de monnik Tutilo van St. Gallen (ca. 912): drie monniken beelden de vrouwen uit die, volgens het evangelie, op de morgen van Pasen naar het graf van Christus zijn gegaan om zijn lichaam te balsemen. Bij het Maria-altaar is een graf gemaakt, waarbij twee monniken staan die engelen verbeelden. De hele dialoog luidt, vertaald uit het Latijn, als volgt:

Wie zoekt gij in het graf, o vereersters van Christus?
Jezus van Nazareth die gekruisigd is, o hemelbewoners.
Hij is niet hier, Hij is opgestaan, zoals Hij had voorspeld.
Gaat heen, verkondigt dat hij is opgestaan, en zegt:
de Heer is opgestaan uit het graf.

Daarna wordt door het hele koor het Te Deum gezongen, terwijl de klokken luiden; de vastentijd van veertig dagen is voorbij.

Dit kleine onderdeel van de paasviering, dat slechts enkele minuten in beslag nam, wordt wel gezien als de bakermat van het geestelijk drama in de middeleeuwen. In de loop der eeuwen werden daar steeds meer elementen aan toegevoegd. Wat oorspronkelijk een symbolische uitbeelding was van één essentieel moment, groeide uit tot een volledige dramatisering van het hele paasverhaal (paasspel). Volgens deze inmiddels achterhaalde, maar hardnekkige theorie zou het geestelijk drama zich via het liturgisch drama ontwikkeld hebben uit deze in de kerk gezongen tropen, nadat er eeuwen geen toneel gespeeld was. Het ligt echter voor de hand te veronderstellen dat er altijd toneel gespeeld is, hoewel daarvan voor de periode van de 5^de tot de 10^de eeuw weinig bewijzen zijn overgeleverd. Dit toneel is uiteindelijk ook weer een rol in de kerk gaan spelen om het vertelde aanschouwelijk te maken. De volgorde van opvoering van de mysteriespelen werd daarbij aanvankelijk voor een groot deel bepaald door de indeling van het liturgische jaar.

Lit: B. Hunningher, The origin of the theater (1955; reprint 1978) • H. Pleij, ‘Volksfeest en toneel in de middeleeuwen’, dl II in De Revisor 4 (1977) 1, p. 34-41 • C. Vellekoop, ‘Het paasspel van Egmond’ in Floris V. Leven, wonen en werken in Holland aan het einde van de dertiende eeuw (1979), p. 51-63 • R.L. Erenstein, ‘Het liturgisch drama Ordo Stellae wordt gekopieerd te Munsterbilzen’ in R.L. Erenstein (red.), Een theatergeschiedenis der Nederlanden (1996), p. 2-9.