Algemeen letterkundig lexicon

queeste

Etym: Fr. quête = zoektocht < Lat. quaerere = verlangen, trachten te vinden, te krijgen.

Langdurige en gevaarlijke zoektocht naar een persoon of object, waarbij een vaak eenzame held een opdracht krijgt om een bepaalde zaak tegen allerlei hindernissen in tot een goed einde te brengen. Doorgaans hebben queestes een vast stramien: een bestaand evenwicht dreigt verstoord te worden door krachten van buitenaf (bijv. een wereld waarin chaos heerst - inordinatio - of de zgn. Andere Wereld). Vervolgens krijgt de held de opdracht om een bepaald object of een persoon van zijn zoektocht mee terug te nemen. De held wordt tijdens de uitvoering van zijn opdracht opgehouden, tegengewerkt en aan één of meer krachtproeven onderworpen. Tenslotte overwint hij de hem gestelde problemen, keert terug en krijgt erkenning voor zijn daden. Daardoor is een nieuw evenwicht ontstaan. Een queeste is dikwijls een vorm van initiatie. De vaak jonge held dient tijdens zijn zoektocht een proeve van bekwaamheid af te leggen of tot een zeker inzicht te komen en zo aan te tonen dat hij zijn plaats als volwaardig lid van de gemeenschap heeft verdiend.

Queestes komen voor in sprookjes, zoals het sprookje van De gouden vogel en de zogenaamde ‘drakendoder-sprookjes’, en zijn karakteristiek voor de Arthurroman (zie Arthurepiek). Bekend zijn Waleweins queeste naar het zwevende schaakspel in de Roman van Walewein en Ferguuts queeste naar Galiene in de Ferguut. Het tweede deel van de Haagse Lancelot-compilatie, de Queeste van den Grale, beschrijft de zoektocht van de ridders van koning Arthur naar de graal (Roman van Lancelot, ed. W.J.A. Jonckbloet, 2 dln., 1846-1849). Een modern voorbeeld van een roman met een queeste is J.R.R. Tolkiens In de ban van de ring (3 dln., 1954-1955). Bij uitgebreider toepassing van de term kan men de zoektocht in W.F. Hermans’ Nooit meer slapen (1966) een queeste noemen.

Lit: J.D. Janssens, ‘Constanten en variaties in de Middelnederlandse “episodische” Arturroman’ in Handelingen van de Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis 35 (1981), p. 177-186 •  J. Kruithof, ‘Daarheen en weer terug’ in Bzzlletin 10 (1981-1982), 92, p. 100-104 • F. Brandsma, ‘Lancelot’ in W.P. Gerritsen & A.G. van Melle (red.), Van Aiol tot zwaanridder. Personages uit de middeleeuwse verhaalkunst en hun voortleven in literatuur, theater en beeldende kunst (1993), p. 203-217 • D. Hogenelst & F. van Oostrom, Handgeschreven wereld (1995), p. 203-212 • B. Besamusca & F. Brandsma (red.), De kunst van het zoeken. Studies over ‘avontuur’ en ‘queeste’ in de middeleeuwse literatuur (1996).

queer theory

quem quaeritis-troop