Algemeen letterkundig lexicon

invloedenstudie

De invloedenstudie beschrijft als deeldiscipline van het comparatisme relaties van afstamming (genetische studies) tussen twee of meer teksten, oeuvres, enz. Deze kunnen vanuit twee verschillende standpunten beschreven worden: vanuit de ‘émetteur’ en vanuit de ‘récepteur’. Eerstgenoemde is de factor (tekst, oeuvre, periode, e.d.) van wie de invloed uitgaat: bijv. Rousseaus La nouvelle Héloïse (1761) t.o.v. Goethes Werther (1774). De récepteur is de factor die invloed ondergaan heeft; in dit geval Goethes roman. Gaat men de invloed na van een tekst, oeuvre, e.d. in het algemeen (zonder dat men een bepaalde récepteur op het oog heeft), dan spreekt men van zijn ‘fortune intellectuelle’, werkingsgeschiedenis of doxologie (Gr. doxa = aanzien, roem). Richt men zijn aandacht naar een tekst als récepteur van werken die er mogelijk invloed op hebben uitgeoefend, dan doet men aan bronnenonderzoek of crenologie (Gr. krènè = bron).

Daarnaast kan men in de invloedenstudie zijn aandacht ook richten op de ‘intermédiaires’ of bemiddelaars die vaak nodig zijn om het contact tussen ‘émetteur’ en ‘récepteur’ tot stand te brengen: dit deelonderzoek wordt door P. Van Tieghem benoemd als mesologie.

Moet beïnvloeding helemaal uitgesloten worden en bespeurt men desondanks toch een bepaalde verwantschap tussen twee of meer teksten, oeuvres, periodes, enz., dan spreekt men van typologische overeenkomsten of ‘parallèles’. Zie ook transfer, histoire croisée, intertekstualiteit en anxiety of influence.

Lit:  P. Van Tieghem, La littérature comparée (1931) • W. Gobbers, 'Over de problematiek van de invloedenstudie' in Handelingen Vlaams Filologencongres 26 (1967), p. 628-641.

inversie

invocatio