invocatio

Etym: Lat. aanroeping < in-vocare = in-roepen, aan-roepen.

Term voor het ter inspiratie aanroepen van een hogere macht (goden, de muze(n), God of heiligen) aan het begin van een literair werk, gewoonlijk na de propositio waarin het onderwerp van het verhaal wordt aangekondigd. De aanroeping kan op diverse plaatsen herhaald worden. Vooral Kalliope, de muze van de epische dichtkunst, wordt vaak aangeroepen aan het begin van een epos. Beroemd zijn de invocaties aan het begin van Homerus’ Ilias: ‘Bezing ons de wrok, o godin, van Peleus’ zoon Achilles’ en Odyssee: ‘Bezing mij, o Muze, de man ...’.

Gedurende de middeleeuwen en later werd de invocatio verchristelijkt en werd God of Maria aangeroepen om het werk tot een goed einde te brengen. Zo roept Vondel God aan in zijn Verovering van Grol (1627):

Ghy die van ‘shemels troon d’oorlogen hier om lege
Bestiert, en onsen held vereerde met de zege,
Daer al’t vereenighd land uw ‘heyl’gen naem om looft,
En danckbaer lauweriert des overwinners hoofd;
Gheley mijn’ sangheldin [...].
(WB-ed, dl. 3, 1929, p. 128, vs. 5-9)

Lit: E.R. Curtius, Europäische Literatur und lateinisches Mittelalter (1973⁸), p. 235-252 • W.A.P. Smit, Kalliope in de Nederlanden, dl. 1 (1975), 138-207 • G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, Bd. 4 (1998), kol. 592-596.