Algemeen letterkundig lexicon

leescultuur

Vrij recente stroming binnen de boekwetenschap (bibliologie) die onderzoek doet naar alle aspecten van het lezen. Daartoe behoort onderzoek naar vragen over leesgedrag (de manier waarop gelezen wordt, de leespraktijken zoals hardop of stil lezen, intensief of extensief lezen), leesgewoonten (op welk tijdstip van de dag, in welke ruimte wordt gelezen), tekstinterpretatie (hoe wordt de tekst geïnterpreteerd, aangepast en in het geheugen opgeslagen) en lectuurkeuzen (wat schaffen mensen aan). Om de historische lezer in beeld te krijgen, staat een veelheid aan bronnenmateriaal ter beschikking dat overigens zelden directe informatie verschaft over leesgedrag van individuen of groepen. Er zijn egodocumenten (dagboek, brief), auctiecatalogi (auctiecatalogus), intekenlijsten, uitleenregisters, boedelinventarissen, ledenlijsten van leesgezelschappen en leesmusea (leesmuseum). In veel literatuur over leescultuur wordt vaak ten onrechte het bezit van boeken gelijkgesteld aan het lezen daarvan.

Lit: R. Engelsing, ‘Die Perioden der Lesergeschichte in der Neuzeit’ in Id., Zur Sozialgeschichte Deutscher Mittel- und Unterschichten (1973), p. 112-154 • W. van den Berg & J. Stouten (red.), Het woord aan de lezer; zeven literatuurhistorische verkenningen (1987) • J.J. Kloek & W.W. Mijnhardt, Leescultuur in Middelburg aan het begin van de negentiende eeuw (1988) • J. Brouwer, Lezen en schrijven in de provincie; de boeken van Zwolse boekverkopers 1777-1849 (1995) • T. Bijvoet e.a. (red.), Bladeren in andermans hoofd; over lezers en leescultuur (1996) • J. de Kruif, Liefhebbers en gewoontelezers; leescultuur in Den Haag in de achttiende eeuw (1999) • J. Blaak, Geletterde levens: dagelijks lezen en schrijven in de vroegmoderne tijd in Nederland 1624-1770 (2004) • A. Manguel, Een geschiedenis van het lezen (2005³; vert. van A history of reading, 1996) • B. Luger, Wie las wat in de negentiende eeuw? [1997] • P. Delsaerdt, ‘De geduldige uitvoering van prometheïsche ambities: onderzoek naar de geschiedenis van de leescultuur in Nederland 1995-2005’ in S. van Rossum & M. De Wilde (red.), Boekgeschiedenis in het kwadraat: context & casus (2006), p. 97-108 • J. Exalto, Wandelende bijbels: piëtistische leescultuur in Nederland 1830-1960 (2006) • T. Vaessens, ‘Lezen in de eenentwintigste eeuw: literatuuronderwijs en de liberaal-humanistische traditie’ in Het nieuwe lezen: literatuurconsumptie in de 21e eeuw; speciaal nr. van: Vooys 25 (2007) 1, p. 5992-6001 • B. de Vries, ‘Nuttig, aangenaam of verderfelijk vertier: de leescultuur van het volk’ in C. Smit (red.), Fatsoenlijk vertier: deugdzame ontspanning voor arbeiders na 1870 (2008), p. 25-62 • J.C. Streng, Kweekster van verstand en hart: boekcultuur en leescultuur in Overijssel tussen 1650 en 1850 (2008) • Sh. Towheed, R. Crone & K. Halsey (red.), The history of reading (2010) • A. Baggerman, Over leven, lezen en schrijven; de bandbreedte van boekgeschiedenis (2011) • B. de Vries, Een stad vol lezers; leescultuur in Haarlem 1850-1920 (2011) • R. Honings, Het topje van de leesberg: op zoek naar negentiende-eeuwse leescultuur in Leiden (2011) • D. Schram (red.), Waarom zou je (nú) lezen? (2011) • R. Hisgen & A. van der Weel, De lezende mens. De betekenis van het boek voor ons bestaan (2022).

leesclub zie leeskring

leesdrama