Algemeen letterkundig lexicon

bibliologie

Etym: Gr. biblion = boek; logos = wetenschap.

De wetenschap en de geschiedenis van het gedrukte boek in al zijn aspecten. Daaronder valt de geschiedenis van de boekdrukkunst, van alle materialen die daarbij nodig zijn (drukpers, papier, inkt, letter, illustratiemateriaal, boekband), van het productieproces van kopij tot druk (analytische bibliografie-1), van de boekbeschrijving (bibliografie), van de verspreidingsmogelijkheden via uitgeverij, boekhandel en veilingwezen, van de verzamelmogelijkheden (van bibliofiel tot bibliotheekgeschiedenis) en van de receptie van het boek (lezersonderzoek; publiek-2). Voor de wetenschap van het middeleeuwse handgeschreven boek kan men het best de term codicologie hanteren, hoewel dit terrein soms ook tot de bibliologie gerekend wordt.

Sinds de jaren ’60 van de 20^ste eeuw heeft de boekwetenschap zich sterk ontwikkeld, ook als universitaire opleiding, aanvankelijk in een tweetal scholen, de Angelsaksische met het accent op de analytische bibliografie en de productie van het boek, en de Franse school (histoire du livre) met de nadruk op de verspreiding en receptie. In Nederland zijn de boekhistorici georganiseerd in de Nederlandse Boekhistorische Vereniging (1993) met het Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis (1994-), in Vlaanderen in de Vlaamse Werkgroep Boekgeschiedenis (1996). Boekwetenschappelijke tijdschriften zijn De Gulden Passer in Vlaanderen en in Nederland De Boekenwereld en het Engelstalige Quaerendo.

Bibliologische publicaties in ruime zin vormen een bijdrage tot de cultuurgeschiedenis, bijv. die van H. de la Fontaine Verwey, verzameld in vier delen Uit de wereld van het boek (1976²-1997), en die van B. van Selm, gebundeld in Inzichten en vergezichten (1992).

Lit: W.Gs Hellinga, Kopij en druk in de Nederlanden; atlas bij de geschiedenis van de Nederlandse typografie; met twee inleidende studies van H. de la Fontaine Verwey en G.W. Ovink (1962) • Han Brouwer, ‘De vele geschiedenissen van het boek. Bij wijze van inleiding’ in Jaarboek voor Nederlandse Boekgeschiedenis 1 (1994), p. 7-24 • A.O. Kouwenhoven & J.J.M. de Haas, Handboek bibliografie. Een nieuwe gids naar bronnen van gepubliceerde informatie (1995³) • M. van Delft & C. de Wolf (red.), Bibliopolis; geschiedenis van het gedrukte boek in Nederland (2003) • M. van Delft, ‘History of the book in the Low Countries. A short survey of current education, research and presentation’ in M. van Delft e.a. (red.), New perspectives in book history. Contributions from the Low Countries (2006), p. 7-15 • R. Darnton, ‘“What is the history of books?” revisited’ in Modern intellectual history 4 (2007), p. 495-508 • J. Salman, ‘De middelpuntvliedende kracht van de boekgeschiedenis’ in Tijdschrift voor geschiedenis 4 (2008), p. 416-429 • B. Dongelmans e.a. (red.), Kopij en druk revisited, speciaal nr. Jaarboek voor Nederlandse Boekgeschiedenis 16 (2009) • S. Eliot & J. Rose (red.), A companion to the history of the book (2009) • A. Weedon e.a. (red.), The history of the book in the West: a library of critical essays, 5 dln. (2010) • D. Pearson, Provenance research in book history. A handbook (2019) • H. Meeus, Onderzoeksvaardigheden in de letteren en de boekgeschiedenis (2020).

bibliolatrie

bibliolythie