Algemeen letterkundig lexicon

litanie

Etym: Gr. litaneuein = smeken, bidden < litè = gebed, smeekbede.

Liturgisch beurtgebed, gesproken of gezongen (beurtzang), bestaande uit een reeks aanroepingen van God of een heilige, die telkens gevolgd wordt door een antwoord van de kerkelijke gemeente. Deze tekstvorm, vooral voorkomend in de rooms-katholieke eredienst, is meestal een smeekbede, een lofprijzing, of een combinatie van deze twee. Het oudste voorbeeld is de ‘Litanie van Alle Heiligen’, die in verkorte vorm gebruikt wordt op paaszaterdag. Deze begint, na een inleiding, met een aanroeping van Maria en de heiligen (‘Heilige Maria - bid voor ons’ enz.), waarna de litanie wordt voortgezet met ‘Wees genadig - spaar ons Heer’ enz., om te eindigen met ‘Christus - verhoor ons’.

Bij uitbreiding wordt de term ook gebruikt voor een lange enumeratio waarin repetitio en parallellisme domineren, zoals toegepast in de Litanie de la rose (1892) van R. de Gourmont. Als aanduiding van eindeloze reeksen lamentaties (elegie) en lofredes (laudatio) fungeert het woord in titels als Litanie der zonderlinge zielen van Anton van Duinkerken of Lof-Litanie van de H. Franciscus van Marnix Gijsen.

lisible/scriptible

literair feit