Algemeen letterkundig lexicon

woordemblema

Een woordemblema is een emblema in woorden met dezelfde karakteristieken als het gewone embleem dat bestaat uit een motto-2, een pictura en een subscriptio-1. In het woordembleem moet het opgeroepen beeld uitgaan van visuele en concrete voorstellingen, het moet uit de werkelijkheid stammen of geloofwaardig zijn. Als zodanig onderscheidt het woordembleem zich van de allegorie en het symbool.

Een voorbeeld van een woordembleem is het gedicht ‘Op de gelegentheydt van een spijcker in 't hout te smijten’ van Jan Claesz. Schaap in diens Bloem-tuyntje van 1660 , waarin in vs. 1-10 het beeld geschetst wordt en in vs. 11-28 de subscriptio gegeven wordt:

Wanneer men op een spijker slaet,
Die boven op een houtje staat,
De spijker sachjes inne glijt,
Soo lang men recht op 't hoofje smijt;
Maer geeft men eens een slimme klop,
En juyst niet recht daer boven op,
Soo word hy datelijk soo krom
Dat hy seer qualik wil weer om;
Hoe dat men slaet daer blijft een bocht,
't Welk ik wel somtijds heb besocht.
Soo even dunkt my dat 'et gaet,
Wanneer men heeft een vriendt of maet:
[...]
(G. Komrij, De Nederlandse poëzie van de 17^de en 18^de eeuw in duizend en enige gedichten, 1986, p. 589-590)

Lit: K. Porteman, Inleiding tot de Nederlandse emblemataliteratuur (1977), p. 153-163.

woordcommentaar

woordenboek