Algemeen letterkundig lexicon

Horatiaanse ode

Aanduiding voor een ode geïnspireerd op het type zoals geschreven door Horatius (65-8 v. Chr.). Algemeen kenmerk hiervan is dat dit lierdicht - in tegenstelling tot de Pindarische ode - een strofische (strofe) opbouw heeft. Wat de prosodie betreft: Horatius gebruikte hiervoor allerlei versmaten (metrum) of combinaties daarvan, veelal overgenomen van de Griekse dichters Sapfo en Alcaeus.

In Nederlandstalige navolgingen van de Horatiaanse ode ziet men dat de strakke schema's van Horatius lang niet altijd worden nagevolgd. Zo is J. van Houts ‘vertaling’ van Horatius’ ode ‘Eheu fugaces’, beginnend met ‘Eylaes, eylaes, hue vliegen zo’ (ed. Walch, 1947², p. 238-239), een tamelijk vrije bewerking, ook in prosodisch opzicht; Vondel gaf er zelfs een prozabewerking van (1653).

Maar er zijn ook pogingen gedaan om Horatius’ oden nauwkeurig in het Nederlands te vertalen. Dat ziet men bijv. bij Kinker, die de bekende ode ‘Odi profanum vulgus’, geschreven in de zogenaamde alceïsche (alcaīsche versmaat) strofe, ook metrisch nauwkeurig probeerde na te volgen. Men zie de eerste strofe:

Onheilig graauw! U haat ik; verwijder u!
Gewijde schaar van maagden en jongelingen,
Hoort me, als der Zanggodinnen Priester,
Liederen zingen, die nooit gehoord zijn.
(J. Kinker, Gedichten, dl. 2, 1820, p. XI)

De Horatiaanse ode is meestal meditatief van karakter.

Lit: N.E. Collinge, The structure Horace's odes (1962) • S. Commager, The odes of Horace: a critical study (1967²).

horae

horizon(t)versmelting