Algemeen letterkundig lexicon

simulatio

Etym: Lat. het voorwenden, veinzen, nabootsen < similis = gelijkend.

Term uit de retorica voor een vorm van ironie waarbij voorgewend wordt dat de eigen mening niet of nauwelijks afwijkt van die van de tegenpartij. Hetzelfde effect kan verkregen worden door de dissimulatio: het verbergen van de eigen mening door zich bijv. tegenover een pocher onwetend voor te doen. Daartoe geëigende stijlmiddelen zijn de retorische vraag, litotes, emfase en synecdoche.

Vooral in het blijspel wordt druk gebruik gemaakt – vaak in de vorm van terzijdes – van simulatio, bijv. in G.A. Bredero's Spaenschen Brabander in de dialogen tussen Jerolimo en Robbeknol:

J: Wa saydy een drol een: hoe staan nu mayn locken?
R: Sy krullen as een wijngert, seecker sonder jocken.
J: Wat dunckt u van mijn hayr, en ist niet schoon en blont?
R: Ghelijck een Engels Knijn, het wert al moytiens bont.
J: Hoe staet mayn de Bonet, en dese jente vaertjens?
R: Joncker jou hoetjen staet wel netjens op drie haertjens,
'Tis dubbelt ondieft.
J: Hoe past my dese kraach?
En staetse my al wel?
R: Joncker is dat een vraegh,
En sou jou goet niet fray, niet wel en aerdich passen,
Jou Moer hetter jou lijf, van joncx na laten wassen.
(ed. Stutterheim, 1974, p. 194-195)

Lit: G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, dl. 8 (2007), kol. 919-923.

similitudo

simultaanaspect