Algemeen letterkundig lexicon

hoofdtekst

Term uit de dramatheorie om de door de rolfiguren uit te spreken teksten (de dialoog of gesproken tekst, m.a.w. het geheel der replieken) te onderscheiden van de zgn. neventekst, die de directe toneelaanwijzingen behelzen. Wanneer dergelijke regieaanwijzingen ook in de hoofdtekst zijn opgenomen, spreekt men van een indirecte toneelaanwijzing.

In Herman Heijermans’ toneelstuk Dora Kremer (1893) komt de volgende passage voor:

Mevrouw Roelofs, tot Ferdinand: Nou, wat zei ik u?
Ferdinand: ‘k Geloof dat ’t beter is, dat ‘k me buiten de kwestie houd.
Dora: Wil je nog ’n kop thee, luitenant?
Ferdinand: Graag! Dora schenkt in.
Broekmeijer, zacht tot Dora: Mag ik voor postiljon d’amour dienen? Neemt ’t kopje aan.
(Toneelwerken, dl 1, 1961, p. 19).

De gecursiveerde tekstgedeelten behoren tot de neventekst en de niet-gecursiveerde teksten tot de hoofdtekst. Dat Dora blijkbaar met een gevulde theepot op het toneel rondloopt, vormt een indirecte toneelaanwijzing uit zowel de hoofdtekst (‘Wil je nog een kop thee?’) als de neventekst (‘Dora schenkt in’). Een directe regieaanwijzing is ‘Neemt ’t kopje aan’ uit de neventekst.

Lit: H. van den Bergh, Teksten voor toeschouwers (1979; 1991⁴), p. 25-28.

hoofdstuk

hoofse liefde