Algemeen letterkundig lexicon

stroming

Begrip uit de cultuurgeschiedenis ter aanduiding van een periode-1 of een in die periode overheersend stelsel van normen of opvattingen. Het is een breder en algemener begrip dan beweging of school. Men gebruikt stromingenaanduidingen als periodebegrip bij de indeling van de cultuurgeschiedenis in tijdvakken: barok, verlichting, romantiek, modernisme e.d.

Het definiëren van stromingen of het beschrijven ervan is uitermate problematisch. Niet alleen zijn de gebruikte begrippen uit verschillende gebieden van de cultuur afkomstig en daardoor onderling volstrekt onvergelijkbaar (vgl. bijv. het bredere begrip romantiek met een aanduiding als kubisme, of de levensbeschouwelijke term humanisme met de aanduiding neorealisme), maar bovendien bestaat over de inhoud ervan nauwelijks of geen overeenstemming. Er zijn verschillende voorstellen gedaan om stromingen nader te definiëren of te omschrijven, bijv. d.m.v. het vaststellen van een periodecode. Tegenwoordig is men geneigd een stromingenconcept op te vatten als een mentale constructie, d.w.z. als een voorstel van onderzoekers om tot een ordening van het literair- of cultuurhistorisch materiaal te komen vanuit een bepaalde optiek (zie ook periodisering). Een voorbeeld van een boek waarin de moderne Nederlandse literatuur wordt beschreven vanuit een poëticaal stromingenconcept is Van romantiek tot postmodernisme (red. G.J. van Bork & N.T.J. Laan, 2010). 

Aanduidingen van stromingen blijken in de praktijk ook veel te worden gebruikt op een wat oneigenlijke manier, nl. om er bepaalde werken mee te karakteriseren. Dat gebeurt dan vaak geheel los van de ermee aangeduide periode. Zo kan men spreken van een ‘romantisch boek’ of een ‘barokke voorstelling’.

Lit: R. Wellek, ‘Periods and movements in literary history’ in English Institute Annual 1940 (1941), p. 73-93 • H.P.H. Teesing, Das Problem der Perioden in der Literaturgeschichte (1948) • E. Kunne-Ibsch, ‘Periodiseren: de historische ordening van literaire teksten’ in W.J.M. Bronzwaer, D.W. Fokkema & E. Kunne-Ibsch (red.), Tekstboek algemene literatuurwetenschap (1977), p. 284-297.

strofe

stroomdicht