Algemeen letterkundig lexicon

conclusio

Etym: Lat. concludere = afsluiten < cum-claudere = samen-sluiten.

Term uit de retorica, ook wel peroratio genoemd, voor de samenvatting van het betoog (zie rede) zoals dat opgebouwd is in de inleiding (exordium), het feitenoverzicht (narratio) en de argumentatie (argumentatio). De conclusio is het laatste onderdeel van de totale opzet van een betoog (dispositio). Een verheven stijl (genus sublime) is het meest geschikt voor de conclusio omdat die gewoonlijk de meeste indruk maakt.

Een voorbeeld van een volgens de dispositio-regels opgebouwd werk is Constantijn Huygens' gedicht ‘'t Spoock te Muyden’, vs. 1-6 exordium; vs. 7-62 narratio; vs. 63-74 argumentatio en vs. 75-82 met de volgende conclusio:

Moghten ghij en ick eens richten
Daer des Duyvels kaers soo licht, en
Menschen van soo laegen trapp
Voor den hencker raken schrapp!
'K meen ons vonniss soude wesen,
All uw spoocken is uw vreesen
Kont ghij 't vatten? Neen. Ghy moet:
'T Spoockter, maer in uw gemoed.
(1613, ed. Leendertz/Stoett, 1900, p. 266-267) 

Lit: E.K. Grootes, ‘Constantijn Huygens en 't spoock te Muyden’ in Spektator 1 (1971-1972), p. 473-481 • G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, dl. 2 (1994), kol. 335-337; dl. 6 (2003), kol. 778-788.

conciliatio

concordans zie concordantie-1 en concordantie-2