Algemeen letterkundig lexicon

bibliofiele uitgave

Etym: Gr. biblion = boek; philein = beminnen.

Een bibliofiele uitgave is een boek, aan de uiterlijke verzorging waarvan bijzondere aandacht besteed is, dat daardoor duurder is dan de niet-bibliofiele uitgave van dezelfde tekst en dat vaak in een beperkte oplage verkrijgbaar is. Het bibliofiele boek kenmerkt zich door esthetisch samenspel van gekozen letter, papier, illustratie en boekband en door het feit dat aangegeven wordt hoeveel exemplaren zijn gedrukt en welk nummer het desbetreffende exemplaar is. Het mooiste resultaat wordt vaak bereikt wanneer de productie (vormgeving, druk, bindwerk, illustratie) van een bibliofiel boek in één hand is.

Door de gehele periode van de boekdrukkunst heen is – met name in de Nederlanden – bijzonder goed verzorgd drukwerk tot stand gekomen (Plantijn, Elsevier, Blaeu), maar de als bibliofiel bedoelde uitgave volgens de hierboven gegeven omschrijving is ontstaan door de nieuwe belangstelling voor de typografie, eind 19^de eeuw in gang gezet door William Morris in Engeland. In Nederland zijn de publicaties van S.H. de Roos en A.A.M. Stols toonaangevend geweest. De bekendste bibliofiele reeks is die van de Stichting De Roos, opgericht in 1946, met een maximum aantal van 175 leden. In België behartigt de Vereeniging der Antwerpsche Bibliophielen, sinds 1877 gevestigd in het Museum Plantin-Moretus, de belangen van het bibliofiele boek in het Zuiden. In Nederland bestaat sinds 1990 het Nederlands Genootschap van Bibliofielen.

In 1960 kwam er in het Noorden een Museum van het Boek tot stand in het Haagse Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum, tegenwoordig Museum Meermanno Huis van het Boek genoemd, waar regelmatig bibliofiel drukwerk wordt tentoongesteld. Het is vooral de Stichting Drukwerk in de Marge, opgericht in 1975, die de activiteiten van diverse kleine drukkers van bibliofiel drukwerk coördineert.

Een voorbeeld van een bibliofiele uitgave is Het hert, een tekst van Theun de Vries, opnieuw uitgegeven t.g.v. zijn 80^ste verjaardag in 1987 door Phoenix Editions te Amsterdam, gezet uit de Erhardt door Zetcentrale Meppel en gedrukt op 150 grams Hahnemuller bij drukkerij Heijermann te Amsterdam in een oplage van 80 exemplaren, waarvan de nrs. I-V in heel perkament gebonden, in foudraal en voorzien van een extra afdruk van de ets van Harry van Kruiningen f.395,- kostten, de nrs. 1-20 in halfperkament in foudraal voor f.185,- verkrijgbaar waren en voor de nrs. 21-75 in heellinnen een prijs gerekend werd van f.120,-.

Genummerd deeltje uit de bibliofiele reeks Ursa Minor van A.A.M. Stols.

Lit: Catalogus van de tentoonstelling van oude en nieuwe boekkunst in de Nederlanden (1920) • A.A.M. Stols, Het schoone boek (1935) • M.R. Radermacher Schorer, Bijdrage tot de geschiedenis van de renaissance der Nederlandse boekdrukkunst (1952) • J.H. van Eikeren, Over boekverzorging (1984²) • H. van Krimpen, 10 jaar Stichting Drukwerk in de Marge (1985) • C. Leeflang, Stichting ‘De Roos’ 40 jaar, 1946-1986; catalogus bij de tentoonstelling in het Singer Museum, Laren N-H (1986) • Verzameld verlangen. Het Nederlands Genootschap van Bibliofielen exposeert uit het bezit van leden (1993) • Piet J. Buijnsters, Geschiedenis van de Nederlandse bibliofilie; boek- en prentverzamelaars 1750-2010 (2010) • E. Braches, Nieuwe kunst en het boek: een studie in Art Nouveau (2003) • E. Bloemsaat, I. de la Fontaine Verwey-le Grand e.a. (red.), Uit de schaduw. Twintig jaar Nederlands Genootschap van Bibliofielen (2011).

bibliofagie

bibliofilie